Circusterrein te Venray (gemeente Venray)

Transcriptie

1 (gemeente Venray) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek L.C. Nijdam

2 2 Colofon ADC Rapport 1851 (gemeente Venray) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteur: L.C. Niijdam In opdracht van: Wonen Limburg Vastgoedontwikkeling ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, maart 2 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: dr. E. Lohof ISBN ADC ArcheoProjecten Tel Postbus BM Amersfoort Fax info@archeologie.nl

3 3 Inhoudsopgave Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 7 2 Bureauonderzoek Methoden Resultaten 8 3 Inventariserend Veldonderzoek Methoden Resultaten Interpretatie 11 4 Conclusies 11 5 Aanbeveling 12 Literatuur 12 Lijst van afbeeldingen 12 Bijlage 1 Toekomstige Inrichting Plangebied Bijlage 2 Boorgegevens

4 4 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied Provincie: Limburg Gemeente: Venray Plaats: Venray Toponiem: circusterrein Kadastrale gegevens: Gemeente Venray, sectie T, nr Kaartblad: 52 Coördinaten: / / / / Bevoegde overheid: Gemeente Venray Deskundige namens de bevoegde overheid: SRE milieudienst ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Periode van uitvoering: Maart 2 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten Amersfoort

5 5 Samenvatting In opdracht van Wonen Limburg Vastgoedontwikkeling heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied circusterrein in Venray (gemeente Venray). In het plangebied zal in de toekomst woningbouw plaatsvinden. Het onderzoek is noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Op basis van het bureauonderzoek is de volgende archeologische verwachting opgesteld. Met name in het noordelijk deel van het plangebied, dat van oorsprong hoger gelegen is, zijn bewoningsresten te verwachten vanaf het Laat-Paleolithicum tot en met de Nieuwe tijd. Op basis van oude kaarten zijn in de noordwestzijde van het terrein resten in de vorm van muren en waterputten uit de Nieuwe Tijd en mogelijk ook Late Middeleeuwen te verwachten. De kans op verstoring is hier, als gevolg van het explosieven onderzoek en het ontbreken van een afdekkend landbouwdek, groot. De verwachting voor het van oorsprong lager gelegen gebied voor archeologische sporen is laag. Hier kan echter de conservering van archeologische voorwerpen weer beter zijn. Daarnaast is in het oorspronkelijk laaggelegen gedeelte de Water Laat aanwezig, die in de 19 e eeuw op het perceel is gedempt, maar ten oosten van het plangebied nog open ligt. Op basis van deze gespecificeerde verwachting en het Plan van Aanpak werd in het plangebied een verkennend booronderzoek (specificatie VS03) uitgevoerd. In het westelijke deel van, het van oorsprong hooggelegen deel van het plangebied, is een grotendeels verstoorde bodemprofiel aangetroffen. In het zuidoostelijk deel van het plangebied is de bodem intact en het type bodem duidt op een van oorsprong laaggelegen gebied. In het noordoosten is nog een klein gedeelte van de bodem intact. ADC ArcheoProjecten adviseert om in de gebieden met een intacte bodem een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P), teneinde gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische resten te onderzoeken. De verwachte resten in het van oorsprong laaggelegen gebied zullen lastig door middel van boringen op sporen zijn, omdat geen sprake zal zijn van een eventuele vondstlaag. Het onderzoek zou zich moeten concentreren in de oostzijde van het gebied ter plaatse van de boringen 2 t/m 5 en boring 10.

6 6 Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Nieuwe tijd Middeleeuwen: Late-Middeleeuwen Vroege-Middeleeuwen Romeinse tijd: Laat-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Vroeg-Romeinse tijd IJzertijd: Late-IJzertijd Midden-IJzertijd Vroege-IJzertijd Bronstijd: Late-Bronstijd Midden-Bronstijd Vroege-Bronstijd Neolithicum (Jonge Steentijd): Laat-Neolithicum Midden-Neolithicum Vroeg-Neolithicum Mesolithicum (Midden Steentijd): Laat-Mesolithicum Midden-Mesolithicum Vroeg-Mesolithicum Paleolithicum (Oude Steentijd): Laat-Paleolithicum Midden-Paleolithicum Vroeg-Paleolithicum Bron: Archeologisch Basis Register heden na Chr. 12 voor Chr. 450 na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot 8800 voor Chr. Tijd in jaren na Chr na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot voor Chr.

7 7 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Wonen Limburg Vastgoedontwikkeling heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied circusterrein in Venray (gemeente Venray). In het plangebied zal in de toekomst woningbouw plaatsvinden. Het onderzoek is noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 1.2 Doelstelling en vraagstelling Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied. Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend booronderzoek. Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de Staatsecretaris van OCW. 1 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: - Is er in het plangebied een onverstoorde bodem aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische waarden aanwezig zijn: - In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden: - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 3 maart 2 en het booronderzoek vond plaats op 4 maart 2. Meegewerkt hebben: L.C. Nijdam (prospector) en E. Lohof (senior prospector). 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, in het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. Het bureauonderzoek wordt gerapporteerd conform LS06. Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen (specificaties LS01 t/m LS06). In de eerste vier onderdelen zijn de volgende werkzaamheden verricht: - afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik - beschrijving van de huidige situatie - beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen - beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens Op grond van deze onderdelen wordt een gespecificeerde verwachting van het gebied opgesteld (specificatie LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht. Indien deze worden verwacht worden de (veronderstelde) eigenschappen van de waarden zo gedetailleerd mogelijk aangegeven. 1 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2, nr. WJZ/2/26210 (8163), tot wijziging van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door A. de Boer (senior prospector) op

8 8 2.2 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01) Het plangebied ligt ten noordoosten van de kern van Venray en heeft een oppervlakte van 1,3 ha. Het wordt begrensd door de straten: Akelei (zuidzijde), Christoffelkruid (oost, - en noordzijde) en Nieuwe Maarheseweg (westzijde). De exacte locatie is weergegeven in de afbeeldingen 1 en 2. Er zijn weinig archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar van het plangebied. Om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting in het plangebied zijn daarom gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen een straal van circa 750 meter rondom het plangebied. In het plangebied zijn de nieuwbouw van woningen en een appartementencomplex voorzien. Het appartementencomplex krijgt een halfverdiepte stalling/garage (max. 1,5 m minus maaiveld) en wordt op palen gefundeerd. De parkeergelegenheid voor de inrit van het appartementencomplex wordt ook verdiept aanlegt (ca 70 cm minus maaiveld). De woningen daarentegen worden op staal gefundeerd. De aanleg diepte is dan ca. 80 cm minus maarveld. Het inrichtingsplan is opgenomen als bijlage 2. De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat mogelijk waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast Beschrijving van de huidige situatie (LS02) Het plangebied is momenteel in gebruik als grasland en is braakliggend. Reeds eerder is het plangebied onderzocht op het voorkomen van bodemverontreiniging conform de NEN Bij dit onderzoek zijn 22 grondboringen uitgevoerd waarvan zes tot of dieper dan 2,0 m mv en de overige 18 tot een diepte van 0,5 m mv. De bodem bestaat over het gehele plangebied tot een diepte van 0,5 m mv uit zeer fijn, zwak humeus donker bruin zand. In de boringen waar dieper is geboord is de humeuze bovenlaag tussen de 50 en 150 cm dik. Daarnaast komen met name in de noordwesthoek van het perceel baksteenresten voor. In twee boringen is de grondwaterstand gemeten. In de zuidwestpunt bedraagt het grondwaterniveau 2,2 m mv en in de noordoostpunt 2,8 m mv. Uit chemische analyses zijn geen verontreinigingen aangetroffen die een beperking in het gebruik van de grond vormen Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) De plaatsnaam Venray wordt verklaart door Ven dat betekent klein meer in de heide en ray dat gekoppeld kan worden aan rode = ontginning. Vanaf begin 13 e eeuw komen de eerste vormen van deze plaatsnaam voor. 3 Op oude kaarten is te zien dat de verkaveling in de omgeving van het plangebied onregelmatig is hetgeen duidt op een relatief vroege ontginning van de grond ten behoeve van de landbouw. De historische situatie is op verschillende landkaarten als volgt: Bron historische situatie Tranchotkaarten (Limburg) uit De westzijde van de locatie is bebouwd met een boerderij, in de zuidzijde ligt een waterloop of greppel (genoemd Water Laat). Ten noorden van de bebouwing is een boomgaard aanwezig. Ten oosten van de bebouwing is de grond als akkerland in gebruik. Kadastrale minuut uit Zelfde als op de Tranchotkaart. (zie afb. 4) Bonnekaart uit Weinig veranderd, behalve demping van de Water Laat Bonnekaart Bebouwing binnen hetzelfde erf, maar iets anders gesitueerd Het plangebied is gelegen op de locatie van een voormalige boerderij (zie afb. 4). De projectie van deze kadastrale kaart is lastig en niet geheel zuiver, maar geeft een goed beeld van de ligging van de waterloop en gebouwen. Direct ten zuiden van de voormalige bebouwing lag een greppel, die werd aangeduid met de term Water Laat. Deze Water Laat wordt ter plaatse van het plangebied al voor 1895 gedempt. Ten westen en zuidoosten blijft deze greppel langer bestaan. Deze situatie veranderd niet wezenlijk tot de boerderij gesloopt wordt in de jaren zeventig. Bekende verstoringen 2 Clerxs 2 3 Van Berkel en Samplonius 2 4 Tranchot Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen 1936.

9 9 Door het onlangs uitgevoerde explosieven onderzoek is het terrein gedeeltelijk vergraven. Ongeveer 90% van het terrein is tot 0,5 m mv vergraven; in de noordwesthoek, ter plaatse van de voormalige boerderij, is een fundering tot 1,5 m mv vergraven en op een klein deel zelfs tot 3,0 m mv. De tot 1,5 en 3,0 m mv afgegraven delen van het terrein zijn samen met de projectie van de kaart uit weergegeven in afbeelding 5. Voorheen aanwezige plaggendekken kunnen door deze graafwerkzaamheden deels verstoord of afgegraven zijn Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04) De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Type informatie Informatie Geologie 7 Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden Geomorfologie bebouwde kom Bodemkunde 8 hoge zwarte eerdgronden (lemig fijn zand) Het plangebied is gelegen in het gebied waar dekzanden aan de oppervlakte liggen. Deze zijn afgezet aan het einde van de ijstijd en in het begin van het Holoceen. De locatie is nu bebouwd waardoor het oorspronkelijke landschap en het oorspronkelijke reliëf niet meer goed herkenbaar zijn. Op basis van oude kaarten, waarin we hebben vastgesteld dat de noordzijde van het plangebied bebouwd is geweest en ten zuiden hiervan een greppel of waterlaat aanwezig waren, kunnen we vaststellen dat de noordzijde van het plangebied van oorsprong hooggelegen is geweest en de zuidzijde laaggelegen. Waarschijnlijk is derhalve sprake geweest van een licht glooiend dekzandlandschap met kleine hoogte verschillen. In het plangebied zelf zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld: Bron omschrijving Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) hoge indicatieve archeologische waarde Archeologische Verwachtingskaart gemeente Venray 9 hoge verwachting Archeologische Monumenten Kaart (AMK) geen waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie Systeem) geen vondstmeldingen ARCHISII geen onderzoeksmeldingen ARCHISII geen Circa 560 meter ten zuiden van het plangebied zijn muurresten uit de Late Middeleeuwen of Nieuwe Tijd aangetroffen (waarnemingsnr ) en bij een booronderzoek zijn diverse vondsten uit de verschillende perioden gevonden. De bodem was hier echter verstoord (waarnemingsnr ). Circa 700 meter ter noorden van het plangebied is een vuurstenen bijl uit het Neolithicum aangetroffen (waarneming 16196). Op 250 meter ten zuidwesten van het plangebied liggen uitlopers van de historische kern van Venray (AMK-nr 16277). De ligging van deze waarden is weergegeven in afb 3. De hoge archeologische verwachting op de IKAW hangt samen met het voorkomen van esdekken (dikke eerdgronden) op de bodemkaart. Tijdens het veldonderzoek is er contact geweest met dhr. R. Bloemen van de Archeologische Werkgroep Venray. Deze vertelde dat bij het afgraven van het terrein ten behoeve van het explosievenonderzoek de bodem op het grootste deel van het terrein niet tot in de C-horizont is vergraven. Alleen in de noordwesthoek van het terrein is dieper gegraven. Daarnaast deelde hij mee dat er op het braakliggende terrein, toen dit nog niet begroeid was met gras, geen oppervlaktevondsten zijn gedaan Gespecificeerde verwachting (LS05) Op basis van het bureauonderzoek is gebleken dat de bodem in het plangebied bestaat uit dekzand. Het plangebied heeft in ieder geval de laatste 200 jaar, maar mogelijk nog veel langer deel uitgemaakt van een akkerbouwcomplex. Door het opbrengen van mest en plaggen is een dikke minerale eerdlaag ontstaan, die eventuele archeologische lagen heeft afgedekt en beschermd. Met name het noordelijk deel van het plangebied, dat van oorsprong hoger gelegen is zijn bewoningsresten te verwachten vanaf het Laat-Paleolithicum tot en met de Nieuwe tijd. Op basis van oude kaarten zijn in de noordwestzijde van het terrein resten in de vorm van muren en waterputten uit de Nieuwe Tijd en mogelijk ook Late Middeleeuwen te verwachten. De kans op verstoring is hier als gevolg van het explosieven onderzoek en het ontbreken van een afdekkend landbouwdek, als gevolg van de gedurende lange tijd aanwezige bebouwing, groot. De verwachting voor het van oorsprong lager gelegen gebied voor archeologische sporen is, als gevolg minder menselijke activiteit in drassige lagere delen van het landschap, laag. Hier kan echter de conservering van archeologische voorwerpen weer beter zijn. Daarnaast zijn in het oorspronkelijk 7 Geologische Stichting, 1961, Westerhoff, 2, p Stichting voor Bodemkartering Moonen, 2

10 10 laaggelegen gedeelte resten van de voormalige Water Laat aanwezig, die in de 19 e eeuw op het perceel is gedempt, maar ten oosten van het plangebied nog open ligt. Voor het hooggelegen deel van het plangebied, met uitzondering van het voormalige erf worden archeologische resten verwacht uit alle archeologische perioden. Het vondstniveau wordt verwacht onder het esdek en in de top van de oorspronkelijke C-horizont; hier wordt ook wel van cultuurlaag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het esdek en de ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool. 10 Archeologische sporen zullen zich naar verwachting bevinden tot ongeveer 25 cm in de top van de C-horizont. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe, het complextype en de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. 3 Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methoden De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak (VS01). De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05. Tenslotte is een aanbeveling gegeven Oppervlaktekartering (VS02) Het plangebied was ten tijde van het onderzoek begroeid met gras. Derhalve was een oppervlaktekartering niet mogelijk. Uit contact met R. Bloemen van de archeologische werkgroep is gebleken dat geen oppervlaktevondsten ooit gevonden zijn Booronderzoek (VS03) In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen. Er zijn tien boringen, met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm, verspreid over het plangebied uitgevoerd. De boringen zijn gezet tot minimaal 30 cm in de ongestoorde ondergrond tot gemiddeld 170 cm en maximaal 200 cm onder het maaiveld. De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 11 De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie met een nauwkeurigheid van 2 m. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van sondeergegevens die door de opdrachtgever zijn aangeleverd. De hoogte van het maaiveld binnen het plangebied bedraagt circa 22,5 m + NAP. De huidige hoogteverschillen binnen het plangebied zijn zeer gering. Vermoedelijke is dit het gevolg van egalisatie. Op basis van de voormalige ligging van de Water Laat wordt aangenomen dat de noordzijde voorheen hooggelegen was en de zuidzijde laaggelegen. 3.2 Resultaten Booronderzoek (VS03) De locatie van de boringen is weergeven in afb. 2. De boringen 2 t/m 5, gelegen in de zuidoosthoek van het plangebied, hebben een gelijksoortige bodemprofiel opgeleverd. Onder een laag opgebrachte humeus zand met een dikte tussen de 65 en 80 centimeter is een matig humeuze vettig aanvoelende zandlaag aanwezig, met hierin plantenresten en kleine takjes. Deze laag met een dikte van circa 45 cm in boring 2 en 15 cm in boring 4 ligt direct op de C-horizont. De C-horizont bestaat uit zwak siltig matig fijn zand of zeer fijn matig tot sterk siltig zand. In de siltige lagen komt sterke roestvorming voor. Groenewoudt Bosch 2; Normalisatie-Instituut

11 11 In boring 1, in de zuidwesthoek van het terrein, is direct onder de A-horizont een geroerde tussenlaag aanwezig. Door ploegen is de A-horizont gemengd met de C-horizont. De boringen 6 t/m 9 zijn gelegen in de noordwesthoek van het terrein. De bodem is hier tot in de C-horizont verstoord. De verstoorde lagen bevatten puin, glas en betonfragmenten. In boring 10, gelegen in de noordoostzijde, is onder een vettige A-horizont van cm mv een zwak ontwikkelde B-horizont aangetroffen. De bodem is hier derhalve intact. Tijdens het booronderzoek zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische resten in de bodem. 3.3 Interpretatie Op basis van het bureauonderzoek en met name de aanwezigheid van de Water Laat wordt verwacht dat de zuidzijde van het plangebied van oorsprong laaggelegen is. De boringen 2 t/m 5 bevestigen dit beeld. De dikke toplaag wordt geïnterpreteerd als een later mogelijk ten behoeve van egalisatie opgebrachte laag. Hieronder ligt de oorspronkelijke bodem in de vorm van een vettige humeuze laag, die gelegen is direct op de C-horizont. Deze kenmerken en het ontbreken van een B-horizont zijn aanwijzingen voor een oorspronkelijk natte en lage ligging. Er zijn geen boringen direct in de Water Laat geplaatst. Boring 1 vertoont een ander beeld. Deze is waarschijnlijk gelegen op een van oorsprong hoger gelegen gebied en ligt ook wat verder van de voormalige Water Laat vandaan. Uit de boringen 6 t/m 9 kan geen informatie worden gehaald over de oorspronkelijk bodem. Echter uit de voormalige ligging van de boerderij in dit gedeelte van het plangebied wordt aangenomen dat dit van oorsprong een hooggelegen gebied is. De bodem in de boringen 6 t/m 9 vertoont een verstoord profiel. De boringen 7 en 8 zijn uitgevoerd in het gebied waar bij het explosieven onderzoek de funderingen van een oude boerderij en een waterput zijn verwijderd. Hiermee zijn deze verstoringen verklaard. De boringen 6 en 9 zijn gelegen ter plaatse van de voormalige erfgrens, waar recent een bomenrij/houtsingel is verwijderd. Buiten het vergraven gebied, ter plaatse van de verwijderde funderingen en waterput, kunnen nog resten uit de Nieuwe tijd of ouder op het terrein aanwezig zijn. De bodem ter plaatse van boring 10 is intact en de kleine B-horizont duidt op een hogere ligging van dit deel van het plangebied. 4 Conclusies Is er in het plangebied een onverstoorde bodem aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? In de westzijde van het plangebied (boringen 1 en 6 t/m 9) is de bodem in het plantgebied tot in de C- horizont verstoord. In de boringen 2 t/m 5 is de bodem onder een ophooglaag intact. Een deel van deze ophooglaag is recentelijk opgebracht. Hieronder is nog een natuurlijk dek aanwezig. Het is niet meer te achterhalen of hier een plaggendek gelegen heeft. De bodem heeft de kenmerken van een natte omgeving, hetgeen ook verwacht werd op basis van de voormalige Water Laat in de zuidzijde van het plangebied. Boring 10 heeft een slecht ontwikkelde B-horizont, hetgeen duidt op een van oorsprong iets hogere ligging. De hogere ligging van de noordzijde van het plangebied werd op basis van het bureauonderzoek verwacht, omdat ook de voormalige bebouwing hier gelegen was. Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan? In het oorspronkelijk laaggelegen deel van het plangebied (boringen 2 t/m 5 en ten noorden van boring 1) worden op basis van het bureauonderzoek resten van een Water Laat verwacht. Met name de bodem en vulling van deze al in de 19 e eeuw gedempte waterloop kunnen aanwijzingen geven over de eerste ontginning van het gebied en mogelijk bevat deze vulling materiaal dat in het verleden gebruikt is op de aangrenzende erf. Daarnaast kunnen greppels verwacht worden uit vroegere perioden. Op het oorspronkelijk hoger gelegen deel van het plangebied is een groot deel van de bodem vestoord, waardoor ook een groot deel van de archeologische resten verloren is gegaan. Echter ter plaatse van boring 10 is een intacte bodem aangetroffen waar nog archeologisch resten kunnen voorkomen. Ook op het voormalige erf kunnen buiten de vergraven delen nog archeologische resten voorkomen. Eventuele archeologische resten worden op het erf verwacht vanaf maaiveld en in de rest van het gebied vanaf ongeveer 80 cm mv. In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Buiten het gebied wat reeds door het explosieven onderzoek verstoord is worden eventuele onverstoorde delen als gevolg van de aanleg van de kelder onder het appartementen complex vestoord. Dit lijkt om een zeer beperkte strook van de oostzijde van het voorziene appartementencomplex te gaan en hier wordt verder niet op in gegaan. In het gehele overige gebied zullen de funderingen voor de woningen tot 80 cm mv worden uitgegraven. Dit is op de grens met het voorkomen van eventuele archeologische resten, waardoor gesteld kan worden dat archeologische resten in de bodem bedreigd worden.

12 12 Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? De fundering op staal, zoals deze voor de nieuwbouwwoningen voorzien is, moet waarschijnlijk gegraven worden tot op de stevige C-horizont. Hierdoor komen eventuele archeologische sporen bloot te liggen en worden door ruw graafwerk mogelijk bedreigd. Deze verstoring lijkt derhalve moeilijk te voorkomen. Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Om onderzoek te doen naar de aanwezigheid van archeologische resten van bijvoorbeeld de Water Laat of oudere archeologische sporen binnen het plangebied wordt aangeraden een proefsleufonderzoek uit te voeren. 5 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten adviseert om in de gebieden met een intacte bodem, mogelijk voorheen plaggendek, een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P), teneinde gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische resten te onderzoeken. De verwachte resten in het van oorsprong laaggelegen gebied zullen lastig door middel van boringen op sporen zijn, omdat geen sprake zal zijn van een eventuele vondstlaag, maar mogelijk meer van greppels of losse vondsten. Het onderzoek zou zich moeten concentreren in de oostzijde van het gebied ter plaatse van de boringen 2 t/m 5 en boring 10. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Literatuur Berkel, G. van en K. Samplonius, 2: Nederlandse plaatsnamen. Herkomst en historie. Utrecht Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1895 en 1936): Venray, blad 652, 1: Bosch, J.H.A., 2: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Clerx, A.H., 2: Wonen Limburg, Circusterrein Maasheseweg te Venray. Verkennend bodemonderzoek confrom NEN Kragten rapportnr. BOD Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische Rapporten, 17). Moonen, B.J., 2: Begrensd Verleden. Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart en cultuurhistorische waardenkaart van de gemeente Venray. RAAP-rapport Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft. Tranchot, J.J., F.C.F. Freiherr von Müffling & H. Müller-Miny, [JAAR]: Kartenaufnahme der Rheinlande : de Tranchotkaart van het gebied tussen Maas en Rijn, Nederlands gedeelte. Publikationen der Gesellschaft für Rheinische Geschitskunde, Maastricht. Westhoff, Wong en De Mulder, 2: De ondergrond van Nederland. Deel 3. Opbouw van de ondergrond. Lijst van afbeeldingen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied met boorpunten Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 4. Locatie van het plangebied op de kadastrale kaart uit de periode Afb. 5. Projectie van de historische kaart van en recente verstoring met boorpunten. Afb. 6 Resultaten booronderzoek.

13 13 VIERLINGSBEEK WESTERBEEK VREDEPEEL N IJSSELSTEIJN LB OVERLOON MERSELO HEIDE 8 VENRAIJ HOLTHEES MAASHEES SMAKT OOSTRUM LB OIRLO LEUNEN CASTENRAIJ GEIJSTEREN WELL LB WANSSUM BLITTERS MEERLO TIENRAIJ S 0 VEULEN 5000m 8 bron: Geodan HORST Afb. 1 Locatie van het plangebied

14 14 Afb. 2 Detailkaart van het plangebied met boorpunten Legenda plangebied GB N 0 Akelei Christoffelkruid Nieuwe Heseweg

15 N AMK m Legenda Hoge indicatieve archeologische waarde Middelhoge indicatieve archeologische waarde Lage indicatieve archeologische waarde Zeer lage indicatieve archeologische waarde Water Bebouwd gebied AMK-terrein van archeologische betekenis AMK-terrein van archeologische waarde AMK-terrein van hoge archeologische waarde AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd ARCHIS-meldingen (bijgewerkt jan.'09) Paleolithicum Mesolithicum Neolithicum Bronstijd IJzertijd Vroeg-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Laat-Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Nieuwe Tijd Recent Datering onbekend Onderzoeksmelding Vondstmelding Locatie van het onderzoeksgebied Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen

16 N Legenda plangebied GB Afb. 4. Locatie van het plangebied op de kadastrale kaart uit de periode

17 17 Afb. 5. Projectie van de historische kaart van en recente verstoring met boorpunten. Legenda plangebied GB N 0 Akelei Christoffelkruid Nieuwe Heseweg Water Laat kaart Bebouwing kaart verstoring

18 18 Christoffelkruid Nieuwe Heseweg N Akelei Legenda plangebied Water Laat kaart oorspronkelijk hooggelegen gebied oorspronkelijk laaggelegen gebied Bebouwing kaart verstoring verstoord bodemprofiel GB Afb. 6 Resultaten booronderzoek. Volgende pagina Bijlage 1: Toekomstige inrichting van het plangebied

19

20 Bijlage 2 ADC ArcheoProjecten rapport 1851 Venray circusterrein nummer x coordinaat (m) y coordinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen 0 55 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont zand matig siltig matig fijn licht-; grijs-; bruin; kalkloos geroerde laag C-hor met A-hor; omgewerkte grond zand matig siltig zeer fijn licht-; geel-; grijs; kalkloos spoor roestvlekken C-horizont zand matig siltig zeer fijn licht-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken C-horizont zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs-; oranje; kalkloos veel roestvlekken 0 65 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor puinresten A-horizont opgebrachte grond zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor gele vlekken; omgewerkte grond; vettig zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont vettig zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos C-horizont zand matig siltig zeer fijn oranje; kalkloos veel roestvlekken C-horizont 0 55 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor puinresten A-horizont opgebrachte grond zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos opgebrachte grond zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont vettig/takjes zand matig siltig zeer fijn licht-; wit-; grijs; kalkloos C-horizont zand sterk siltig zeer fijn licht-; oranje-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken C-horizont zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos spoor roestvlekken C-horizont zand matig siltig zeer fijn licht-; oranje; kalkloos veel roestvlekken C-horizont 0 70 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; grijs-; bruin; kalkloos A-horizont zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; zwart-; bruin; kalkloos A-horizont vettig/takjes zand zwak siltig zeer fijn licht-; bruin-; grijs; kalkloos humeuze vlekjes; omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken C-horizont zand sterk siltig zeer fijn licht-; bruin; kalkloos weinig roestvlekken zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos spoor roestvlekken C-horizont 0 70 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont opgebrachte grond zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; zwart-; bruin; kalkloos A-horizont zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos C-horizont zand zwak siltig zeer fijn licht-; oranje-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken 0 55 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos opgebrachte grond zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos vlekken op 80 en150 cm-mv; omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos C-horizont zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos spoor puinresten omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos spoor puinresten vlekken humus; omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; bruin; kalkloos spoor roestvlekken C-horizont antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie 20

21 ADC ArcheoProjecten rapport 1851 Venray circusterrein nummer x coordinaat (m) y coordinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte 0 85 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn bruin-; grijs; kalkloos weinig puinresten omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs-; oranje; kalkloos veel roestvlekken C-horizont zand zwak siltig matig fijn licht-; bruin-; grijs; kalkloos spoor roestvlekken zand matig siltig zeer fijn licht-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken C-horizont 0 50 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor puinresten glas; opgebrachte grond zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont zand zwak siltig matig fijn licht-; bruin; kalkloos spoor roestvlekken glas; omgewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs-; oranje; kalkloos veel roestvlekken betonbrok; omgewerkte grond zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn donker-; grijs; kalkloos A-horizont zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont vettig zand matig siltig; zwak humeus zeer fijn bruin-; grijs; kalkloos B-horizont zand matig siltig zeer fijn licht-; grijs; kalkloos spoor roestvlekken C-horizont zand zwak siltig matig fijn oranje; kalkloos C-horizont nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie 21