Nudging: Hoe kleine duwtjes meer gezondheid brengen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nudging: Hoe kleine duwtjes meer gezondheid brengen"

Transcriptie

1 Nudging: Hoe kleine duwtjes meer gezondheid brengen Denise de Ridder Universiteit Utrecht Voka Health Community 27 sept 2016

2 Waar hebben we het over? Simple changes in choice architecture (presentation of alternatives) that do not interfere with an autonomous choice but provide subtle hints to make another choice

3 Wanneer is een intervente een nudge? aantrekkelijke default optie autonome keuze alternatieve keuze zonder veel moeite of kosten

4 In beleid en onder professionals Nudges zijn populair Duurzaam gedrag, verkeer, prosociaal gedrag, openbare gezondheid, orgaandonatie Een veelbelovend alternatief vergeleken met bestaande pogingen om gedrag te veranderen met voorlichting en overtuiging

5 Nudges zijn ook omstreden Soft paternalisme? SMUDGE FUDGE NAG Zorgen over manipulatie ( overheid is geen Marketeer ) en schending van autonome beslissingen Maar ook zorgen dat er juist te veel nadruk op individuele verantwoordelijkheid wordt gelegd waar wettelijke maatregelen meer gepast zijn Bovens, 2008 Hausman & Welch, 2010

6 Nudging in the land of the free Nudging als alternatief voor terughoudendheid om regels en mandaten te gebruiken die riching geven aan individuele beslissingen *ziektekostenverzekering & pensioen Daarmee vergeleken zijn Europese nudges ogv openbare gezondheid relatief onschuldig

7 Zijn nudges een interessant alternatief? Manier waarop we beslissingen nemen over gezondheidsgedrag vergt nudge-achtige interventies die het gemakkelijker maken om te doen wat we willen doen maar vaak vergeten te doen

8 Zelfregulatie dilemma s onmiddelijke verleidingen VS gezondheidsdoelen

9 Nudges houden rekening met Onwetendheid: we willen gezond leven maar weten niet hoe Inertie: we weten hoe we gezond moeten leven maar zijn te druk of lui of vergeten het Gebrek aan wilskracht: we weten hoe we gezond moeten leven maar zijn afgeleid door andere ongezonde - mogelijkheden Ongemak: we weten hoe we gezond moeten leven maar hebben geen zin om erover na te denken

10 De belofte van nudges 1 Effect van nudges 2 Acceptatie van nudges 3 Experimenten met nudges De Ridder Marchiori, Adriaanse, & De Ridder, 2016

11 Effect van nudges: Waarom werken nudges zo goed?

12 Psychologische theorie van nudging Nudges zijn slimme toepassingen van inzichten in bounded rationality (Simon, 1955) De meeste beslissingen zijn snel en intuïtief, vergen weinig bewuste afweging en maken gebruik van heuristieken

13 Beslissingen over gezondheidsgedrag Zijn mindless of gebaseerd op gewoonte Marchiori, Adriaanse, & De Ridder, > Inspelen op mindlessness ipv bestrijden

14 Bijvoorbeeld Het verminderen van toegankelijkheid (niet beschikbaarheid) van voedsel maakt het gemakkelijker om ervan af te blijven Maas, De Ridder, De Vet & De Wit, 2012

15 Effecten van nudges: de toekomst Tot dusver kleinschalige experimenten met korte-termijn effecten: opschalen en lange-termijn effecten moeten op de agenda Effecten op gedrag en leefstijl -> doorwerking naar gezondheid nog niet onderzocht Effecten op specifieke doelgroepen: vermoeden dat met name laag gezondheidsgeletterden profiteren (Marteau et al. in Science) Kosten-batenanalyse: nudges ontwikkelen en implementeren goedkoop ivm andere maatregelen (bijv. prijs)

16 Acceptatie van nudges: Stellen mensen een steuntje in de rug op prijs?

17 Zijn mensen het eens met nudging? JA! Afhankelijk van wie er nudget (experts worden meet vertrouwd dan de overheid ) Als ze begrijpen waar de nudge over gaat (gezondheidsnudges worden meer op prijs gesteld dan financiële nudges) Als ze het eens zijn met de bedoeling van de nudge (gezondheid, veiligheid, groene energie) -> Hebben ze minder moeite met de mate van bemoeizucht en worden zelfs default nudges geaccepteerd Junghans, Cheung & De Ridder, 2015 Junghans et al., 2016

18 Appreciatie van gezondheids nudges Survey in 6 EU countries (N = 7000) naar de mate van bemoeizucht Overheidscampagnes (bv. voorlichting in bioscopen over risico s van roken en overgewicht): >77% Regels opgelegd door de overhead (bv. calorie/zoutlabels; stoplichten): >78% Default regels (bv. gezond voedsel toegankelijker): >75% Manipulatie (bv. subliminale advertenties): > 43% Andere mandaten (bv. geen snoep bij de kassa, vleesvrije dag in de kantine): > 60% Reisch & Sunstein, 2016

19 Transparantie: Nudge waarschuwing effectief

20 Nudge appreciatie na blootstelling Helpt de inrichting van de kiosk om een gezonde keuze te maken? 55% Yes Heeft het uw keuze beïnvloed? 90% No Wat vindt u ervan dat we u helpen om de gezonde keuze te maken? Good (N = 76) Annoying (N = 4) Don't care (N = 9)

21 Experimenten met nudges: Potentie van nudges verzilveren

22 Nudging in de publieke gezondheidszorg Wat zijn nudges precies operationele definitie? Zijn ze acceptabel in termen van transparantie en de nudgende instantie? Wat zijn geschikte settings en geschikte nudges? Welke gezondheidsgedragingen lenen zich voor nudgen en welke hebben prioriteit? zonmw.nl/fileadmin/documenten/nudging/eindrapport_nuding_in_de_publieke_ Gezondheidszorg.pdf

23 Consensus onder NL public health professionals Geen ethische bezwaren tegen de inzet van nudging in de publieke gezondheidszorg. Transparantie is van groot belang Kleinschalig onderzoek naar de ontwikkeling van kansrijke nudges combineren met grootschalig effect-onderzoek gedaan te worden naar geprioriteerde nudges in diverse settings/doelgroepen Wees helder in de gebezigde terminologie: automatisch of onbewust Om massa te creëren experimenteren in een veelbelovende setting waarin veel gezondheidswinst te behalen is Gebruik checklist met criteria om inflatie van het nudge-concept te voorkomen

24 Checklist operationele definitie 1. Is er sprake van een bewuste poging om gedrag te beïnvloeden? 2. Sluit de nudge aan op individuele, collectieve, of sociaal gedeelde doelen? 3. Sluit de nudge aan op een heuristiek in het menselijk beslisgedrag? 4. Blijft de keuzevrijheid van het individu intact? 5. Is er sprake van een aanmoediging van de gewenste keuze, en geen of minimale ontmoediging van het keuzealternatief? 6. Is de nudge ethisch aanvaardbaar in termen van legitimiteit en transparantie?

25 Een nudge is dus niet Een grappige inval die geen rekening houdt met de manier waarop mensen beslissingen nemen Grappige nudges: Langetermijn effecten van de piano stairs Al te aantrekkelijke opties roepen ergernis op Het gemakkelijker maken is effectiever - tenzij het inherent grappig is

26 Implementatie van nudges Behavioral Insight Unit UK als schoolvoorbeeld In Nederland (en elders) zoeken naar goede vorm: BIT Experts inhuren Geïnteresseerde leken Feitsma et al., 2016

27 Conclusies Nudges zijn veelbelovend alternatief voor bestaande interventies die beroep doen op afgewogen beslissingen Aandacht nodig voor: Nudge design welke nudges en wie initieert? Nudge theorie (heuristics) vs nudge inflation Lange termijn effecten nieuwe routines Terminologie manipulatie or keuze-architectuur Transparantie bewuste waarneming van nudge Wat doet nudge met motivatie voor gezondheid Wat is impact op autonomie en verantwoordelijkheid

28 WINK the NUDGE conference Utrecht University, June 2017 Lectures, workshops and debate Psychology, policy science, ethics, law winkthenudgeconference.com

29

De onderliggende principes van nudges

De onderliggende principes van nudges De onderliggende principes van nudges Denise de Ridder Universiteit Utrecht State of Science Gedragsbestuurskunde: de vervlechting van bestuurskunde en gedragswetenschap in Utrecht 15 Mei 2019 Waar hebben

Nadere informatie

Wetenschappelijk kader nudging in de publieke gezondheidszorg

Wetenschappelijk kader nudging in de publieke gezondheidszorg 1 Wetenschappelijk kader nudging in de publieke gezondheidszorg In opdracht van ZonMw Eindrapport Prof. D.T.D. de Ridder & dr. M. Gillebaart Universiteit Utrecht 1 juli 2015 2 Wetenschappelijk kader nudging

Nadere informatie

Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding. Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie

Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding. Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie Van betuttelen naar verleiden: Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding Emely de Vet Leerstoelgroep Strategische Communicatie Voeding in NL 95% eet onvoldoende groente 90-95% eet onvoldoende fruit 80%

Nadere informatie

Evidence-Based Gedragsverandering

Evidence-Based Gedragsverandering Doorstroming en Rijgedrag Evidence-Based Gedragsverandering Gerjo Kok Universiteit Maastricht 18-11-2014, ANWB, Den Haag 1 Planning Gedragsverandering Doel Gedragsverandering Programma De moeilijkste veranderingen

Nadere informatie

Psychologisering van het auditvak

Psychologisering van het auditvak Psychologisering van het auditvak Dr. Arno Nuijten RE CIA (Symposium IAA/ITAA 24 juni 2016) 1 Nostalgie Beeld van de beroepspraktijk toen het nog overzichtelijk en in zwart-wit was De RA s waren van de

Nadere informatie

Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten

Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten Subtiele beïnvloeding Wanneer verantwoorde keuzes geen moeite kosten S.J. Salmon, MSc. Prof. dr. B.M. Fennis Rapport RUGCIC-2014-02 ISBN 978-90-367-6952-5 Inhoudsopgave CIC 2 Managementsamenvatting: subtiele

Nadere informatie

Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk

Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk Samenvatting Rapport Nudging in de praktijk Kansen en barrières in beleid, onderzoek, onderwijs en praktijk Den Haag, 5 juli 2017 Schuttelaar & Partners In opdracht van ZonMw Inleiding Nudging staat volop

Nadere informatie

Nudging: next questions *

Nudging: next questions * Nudging: next questions * Inleiding In 2008 publiceerden gedragseconoom Richard Thaler en jurist Cass Sunstein hun bekende boek over nudges, waarin ze verslag doen van allerlei maatregelen die bedoeld

Nadere informatie

Verleiden tot gezond gedrag. Prof. dr. Emely de Vet Wageningen University and Research

Verleiden tot gezond gedrag. Prof. dr. Emely de Vet Wageningen University and Research Verleiden tot gezond gedrag Prof. dr. Emely de Vet Wageningen University and Research Voeding in NL 95% eet onvoldoende groente 90-95% eet onvoldoende fruit 80% eet onvoldoende vis 48% heeft overgewicht

Nadere informatie

Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding

Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding Nudging als strategie om te kiezen voor gezonde voeding Pieter Raymaekers Symposium Hoe maak je gezonde voeding vanzelfsprekend op de werkvloer? 23/11/2018 Structuur workshop 1. Oorsprong: vanwaar komt

Nadere informatie

Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens

Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens Het inrichten van de keuze architectuur: Een filosofisch perspectief Een interview met Daphne Truijens Lotte Hoozemans Nathalie Stolwijk Introductie Dit interview met Daphne Truijens, programmamanager

Nadere informatie

De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes

De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes De waarde van nudging om consumenten te verleiden tot gezondere voedselkeuzes Vereniging voor Bewegingswetenschappen Nederland Ellen van Kleef, Wageningen Universiteit Gezond gedrag stimuleren blijft grote

Nadere informatie

HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT

HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT HET GEZONDE BEDRIJFSRESTAURANT nr. Het begint met een idee nr. Het begint met een idee ACHTERGROND Overgewicht Duurzame inzetbaarheid Vitaliteit 4 ACHTERGROND Overgewicht Duurzame inzetbaarheid Vitaliteit

Nadere informatie

Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden

Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden Nudging Organisaties willen graag gedrag beïnvloeden Commerciële organisaties Overheid marketeers psychologen communicatiedeskundigen economen Oud beïnvloedingsparadigma De mens als rationeel wezen KENNIS

Nadere informatie

Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen. Mijn achtergrond. Traditionele benadering. Het verhaal van vandaag

Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen. Mijn achtergrond. Traditionele benadering. Het verhaal van vandaag Mijn achtergrond Nudging: Over nut en noodzaak van subtiele omgevingsaanpassingen Dr. Emely de Vet Opgeleid tot Gezondheidswetenschapper Gespecialiseerd in het verklaren en veranderen van gezondheidsgerelateerd

Nadere informatie

Nudging of de kunst van het slimme duwtje

Nudging of de kunst van het slimme duwtje Page 1 of 6 Als je over duurzaamheid, campagnes of communicatie praat, komt vast opeens het begrip nudging naar boven. Je moet niet communiceren, zegt iemand dan, je moet nudgen. Simpelweg betekent het

Nadere informatie

Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal. samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie

Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal. samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie Transitiemodel Gemeenten Energieneutraal samen werken aan waardecreatie door meer burgers te betrekken bij de energietransitie Lucie van der Wiele 13 maart 2017 Wat is er aan de hand in Nederland? Nederland

Nadere informatie

Symposium Gedragsbewust Beleid. naam workshop

Symposium Gedragsbewust Beleid. naam workshop Symposium Gedragsbewust Beleid naam workshop Doel van deze workshop Resultaat van deze workshop Onliners in een tweet. Max 140 karakters #GedragsbewustBeleid #ws De vraag Hoe zorgen we er voor dat iedereen

Nadere informatie

Nudging. Yellow Cats. 16 juni 2016

Nudging. Yellow Cats. 16 juni 2016 Nudging Yellow Cats 16 juni 2016 "Een duwtje geven in de goede richting door het gewenste gedrag aantrekkelijk te maken, zonder mensen daarbij in hun vrijheden te beperken." 2 Wat is nudging? Het beïnvloeden

Nadere informatie

Vrij maken of vrij laten?

Vrij maken of vrij laten? Vrij maken of vrij laten? Dilemma's voor de bemoeizuchtige staat Rutger Claassen Universiteit Leiden Congres Ouderen en alcohol, 23 april 2012. Overview 1. Vrijheid wat is dat? 2. Schade aan een ander

Nadere informatie

Gedrag veranderen met (impliciete) communicatie van intentie naar actie

Gedrag veranderen met (impliciete) communicatie van intentie naar actie Gedrag veranderen met (impliciete) communicatie van intentie naar actie @ReintJanRenes Lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein Hogeschool Utrecht Universitair Hoofddocent Gezondheidscommunicatie

Nadere informatie

Een goed proces is de beste interventie:

Een goed proces is de beste interventie: Een goed proces is de beste interventie: de waarde van interactie en dialoog Arjella van Scheppingen, Value2share: a TNO company KLM Themasessie 18 september 2014 Hanneke van Dongen (proefschrift juni

Nadere informatie

Betere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden

Betere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden Betere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden Prof. dr. Jany Rademakers NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg CAPHRI Care and Public Health Research Institute

Nadere informatie

STIGMA IN DE ZORG VOOR KINDEREN MET OBESITAS?

STIGMA IN DE ZORG VOOR KINDEREN MET OBESITAS? STIGMA IN DE ZORG VOOR KINDEREN MET OBESITAS? AAGG, 2 FEBRUARI 2017 HANNEKE NOORDAM PSYCHOLOOG/ ONDERZOEKER CARE FOR OBESITY OUTLINE 1. Introductie 2. Stigmatisering van kinderen met obesitas 3. Aanpak

Nadere informatie

Verleiden & Verbinden gezond & duurzaam. Mariken Leurs hoofd RIVM Centrum Gezond Leven

Verleiden & Verbinden gezond & duurzaam. Mariken Leurs hoofd RIVM Centrum Gezond Leven Verleiden & Verbinden gezond & duurzaam Mariken Leurs hoofd RIVM Centrum Gezond Leven Inhoud Ff kennismaken 1. Society 3.0 2. Sociale Marketing 3. Samen werken: professionals anno nu Groen & Gezond in

Nadere informatie

Public Value Een introductie

Public Value Een introductie Public Value Een introductie Zwolle, 3 oktober 2018 Gerwin Nijeboer waarde creëren in het gemeenschappelijk belang voor het welzijn van het individu en de samenleving. Belangrijk: Public is NIET gelimiteerd

Nadere informatie

De ethiek van social nudging

De ethiek van social nudging Door Pennock & Postema Februari 2018 De ethiek van social nudging Een update over hoe Pennock & Postema tegen de ethiek van social nudging aankijkt INTRODUCTIE De ethiek van social nudging Met social nudging

Nadere informatie

ARMOEDE VERMINDEREN/VOORKOMEN: UITDAGINGEN EN MOGELIJKHEDEN. Roeland van Geuns Meedoen is mogelijk Lelystad,

ARMOEDE VERMINDEREN/VOORKOMEN: UITDAGINGEN EN MOGELIJKHEDEN. Roeland van Geuns Meedoen is mogelijk Lelystad, ARMOEDE VERMINDEREN/VOORKOMEN: UITDAGINGEN EN MOGELIJKHEDEN Roeland van Geuns Meedoen is mogelijk Lelystad, 19-11-2014 1 INHOUD Armoede: wat is armoede en wie zijn er arm? Waarom zijn mensen arm? Effecten

Nadere informatie

Preadviezen 2017 Pensioen: De beperkte aandacht voor sparen voor later

Preadviezen 2017 Pensioen: De beperkte aandacht voor sparen voor later Preadviezen 2017 Pensioen: De beperkte aandacht voor sparen voor later Associate Professor Universiteit Leiden Netspar board member Professor Financial Services Maastricht University Netspar Research Fellow

Nadere informatie

Experimenteren kun je leren

Experimenteren kun je leren Experimenteren kun je leren BIN NL Dag van het gedrag Patricia de Jonge Job van Wolferen 23 november 2017 Missie De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante financiële markten. Als onafhankelijke

Nadere informatie

Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied

Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied Roos den Uyl Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling & Innovatie Universiteit Utrecht Eindsymposium Waarheen

Nadere informatie

E-health: nieuwe preventie instrumenten in de praktijk. Anke Oenema Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg

E-health: nieuwe preventie instrumenten in de praktijk. Anke Oenema Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg E-health: nieuwe preventie instrumenten in de praktijk Anke Oenema Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Deze workshop E-health (promotion) introductie Anke Oenema Project DIEP Els Denis Leefgezondcoach

Nadere informatie

Werk en gezondheid in de toekomst

Werk en gezondheid in de toekomst Werk en gezondheid in de toekomst Vergeten we de human factor niet? Allard van der Beek & Maaike Huysmans HFNL 2018 Wie zijn wij? Afdeling Sociale Geneeskunde, locatie VUmc Department of Public and Occupational

Nadere informatie

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg

Privacy en security awareness. Melanie van den Berg Privacy en security awareness Melanie van den Berg Wie ben ik? Melanie van den Berg Manager Bedrijfsbureau VECOZO Zelfstandig trainer www.berglegal.nl Redacteur Maandblad voor Vermogensrecht Toezichthouder

Nadere informatie

design and free choice

design and free choice Pension contract design and free choice Theory and practice Pension communication and choices Henk Nijboer en Bart Boon Pension contract design and free choice Inhoud De rationele burger Economische instrumenten

Nadere informatie

licht van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voeding & beweging katelijne van hoeck Leuven 7 december 2007

licht van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voeding & beweging katelijne van hoeck Leuven 7 december 2007 De standaard Gewicht in het licht van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voeding & beweging katelijne van hoeck Leuven 7 december 2007 Inleiding: de gezondheidsdoelstellingen Standaard gewicht en de gezondheidsdoelstelling

Nadere informatie

Verbeteren van gezondheidsvaardigheden van ouderen in Europa EU-FP7-IROHLA. NCVGZ April 2013 Andrea de Winter. Jaap Koot & Menno Reijneveld

Verbeteren van gezondheidsvaardigheden van ouderen in Europa EU-FP7-IROHLA. NCVGZ April 2013 Andrea de Winter. Jaap Koot & Menno Reijneveld Verbeteren van gezondheidsvaardigheden van ouderen in Europa NCVGZ April 2013 Andrea de Winter EU-FP7-IROHLA Jaap Koot & Menno Reijneveld Omvang en aard van problemen met gezondheidsvaardigheden Doelen

Nadere informatie

Amsterdammers en gezond gedrag: een ware uitdaging!

Amsterdammers en gezond gedrag: een ware uitdaging! Amsterdammers en gezond gedrag: een ware uitdaging! Arnoud Verhoeff Hoofd afdeling Epidemiologie, Gezondheidsbevordering & Zorginnovatie, GGD Amsterdam Bijzonder hoogleraar Grote Stad en Gezondheidszorg,

Nadere informatie

De conclusies eerst. EMGO Institute - Care and Prevention 1. Naar gezond en/of duurzaam eetgedrag: grenzen aan de groei?

De conclusies eerst. EMGO Institute - Care and Prevention 1. Naar gezond en/of duurzaam eetgedrag: grenzen aan de groei? Naar gezond en/of duurzaam eetgedrag: grenzen aan de groei? EMGO Institute EMGO Institute Johannes Brug, KLV, April 2011 De conclusies eerst Gezond of duurzaam is geen keuze Mensen zijn, in cold state,

Nadere informatie

U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de

U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de 1 U zag een nudge uit de metro in stockholm. Misschien wat extreem, maar het kan ook goedkoper, met rode tape of voetjes op de grond die leiden naar de trap in plaats van de lift. Een ander bekend voorbeeld

Nadere informatie

Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag: recente resultaten uit de GLOBE-studie

Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag: recente resultaten uit de GLOBE-studie Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag: recente resultaten uit de GLOBE-studie Joost Oude Groeniger Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg GLOBE-symposium 10 maart 2017 De rol van gezondheidsgedrag

Nadere informatie

Nudging: gezond genieten in de horeca

Nudging: gezond genieten in de horeca Nudging: gezond genieten in de horeca Mariska van Driel, Docent-onderzoeker Food Innovation, HAS Hogeschool 28-Juni-2018, Healthy Food Business Event, Grow Campus Aan tafel met: Mariska van Driel Docent-onderzoeker

Nadere informatie

VERGROOT JE IMPACT MET PPS! CONFERENTIE KLEINE BESTUREN PO-RAAD 9 januari 2015. Eco van Efferink

VERGROOT JE IMPACT MET PPS! CONFERENTIE KLEINE BESTUREN PO-RAAD 9 januari 2015. Eco van Efferink VERGROOT JE IMPACT MET PPS! CONFERENTIE KLEINE BESTUREN PO-RAAD 9 januari 2015 Eco van Efferink Jacqueline Vink, PPS-expert Onderwijsagenda, JOGG Schuttelaar & Partners WELKOM! Kennismaking Verwachtingen:

Nadere informatie

Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand.

Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand. Gedragsverandering: Doen en blijven doen, Over motivatie en weerstand. Theoretische achtergrond: - Miller en Rollnick De motivering van cliënten en het verminderen van weerstand zijn centrale thema's.

Nadere informatie

Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid.

Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid. Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid. Wanneer je deze 10 ultieme tips in dit E-book toepast zal je gegarandeerd

Nadere informatie

Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus

Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus Nudging en onderwijs: gedragsinzichten inzetten voor betere schoolkeuzes? Lisanne Grimberg Marc van der Steeg Ib Waterreus Opzet 1. Gedragsinzichten en onderwijs 2. Gedragsinzichten en schoolkeuzes 3.

Nadere informatie

MaaS: Samenwerken aan optimalistie van het mobiliteitssysteem

MaaS: Samenwerken aan optimalistie van het mobiliteitssysteem MaaS: Samenwerken aan optimalistie van het mobiliteitssysteem Kennisbijeenkomst MaaS Leerplatform MIRT Bert Timmermans IenW, unit Innovatie 7 februari 2019 2 3 4 Toename in snelheid van verspreiding nieuwe

Nadere informatie

MCDA methodiek in SELFIE: meten en wegen

MCDA methodiek in SELFIE: meten en wegen MCDA methodiek in SELFIE: meten en wegen Maureen Rutten-van Mölken SELFIE tweede nationale workshop 29 maart 2018 Agenda 12:00 12:30u Inloop met koffie, thee en broodjes 12:30 12:45u Voorstelrondje 12:45

Nadere informatie

Welkom! Op de studievoormiddag: Gebruik van gedragsinzichten voor overheidsbeleid

Welkom! Op de studievoormiddag: Gebruik van gedragsinzichten voor overheidsbeleid Welkom! Op de studievoormiddag: Gebruik van gedragsinzichten voor overheidsbeleid Dagvoorzitter: prof. dr. Marleen Brans (KU Leuven) Opening en verwelkoming Mathias Vanden Borre Raadgever algemeen regeringsbeleid

Nadere informatie

Voedingsvoorlichting en gedragsverandering

Voedingsvoorlichting en gedragsverandering 11 Voedingsvoorlichting en gedragsverandering Samenvatting Slechte voedingsgewoonten zijn moeilijk te doorbreken. De sociale omgeving speelt vaak een belangrijke rol en veel eetgedrag is min of meer onbewust.

Nadere informatie

Maurits Kaptein Digitale verleiding Hoe beïnvloedingsprofielen de online marketing op z n kop zetten Uitgeverij Business Contact Amsterdam/Antwerpen

Maurits Kaptein Digitale verleiding Hoe beïnvloedingsprofielen de online marketing op z n kop zetten Uitgeverij Business Contact Amsterdam/Antwerpen Digitale verleiding Maurits Kaptein is de wonder boy onder de marketeers. Hij ontdekte een manier waarop je elke individuele klant precies op maat kunt verleiden. Doelgroepen zijn net mensen en met de

Nadere informatie

Opschalen in de praktijk: Groei Max Foundation in Bangladesh. Martijn Thierry, ECSP, 22 september 2011

Opschalen in de praktijk: Groei Max Foundation in Bangladesh. Martijn Thierry, ECSP, 22 september 2011 Opschalen in de praktijk: Groei Max Foundation in Bangladesh Martijn Thierry, ECSP, 22 september 2011 0 Achtergrond Max Foundation Opgericht in 2004 door Steven en Joke le Poole (ouders Max) Doel: verminderen

Nadere informatie

filosofie havo 2018-II

filosofie havo 2018-II Opgave 3 Verslavingen 17 maximumscore 1 Een goed antwoord bevat een uitleg dat het voorbeeld van de Anonieme Alcoholisten om het zelfbeeld te veranderen, past bij de interpretatietheorie: vaak herhalen

Nadere informatie

Petra Jonkers Will Tiemeijer

Petra Jonkers Will Tiemeijer Gedragswetenschappen en beleid Petra Jonkers Will Tiemeijer Wat is de WRR? Onafhankelijk adviesorgaan regering Raad van acht hoogleraren, ca 25 mensen staf Kenmerkend: Interdisciplinair Wetenschappelijk

Nadere informatie

Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen zitten.

Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen zitten. Dagelijks 8-11 uur zitten leidt tot 15% meer kans binnen 3 jaar te overlijden dan 4 uur per dag zitten. Met ongeveer 1 op de 3 Nederlanders die meer dan 7,5 uur per dag zitten, zijn we Europees kampioen

Nadere informatie

E-health interventies voor stoppen met roken. Eline Meijer

E-health interventies voor stoppen met roken. Eline Meijer E-health interventies voor stoppen met roken Eline Meijer E-health interventies 1. Waarom e-health? 2. Hoe kiezen rokers een app? 3. Aanbevelingen van de herziene richtlijn Behandeling tabaksverslaving

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) Impulsieve keuzes voor aantrekkelijke opties zijn doorgaans geen verstandige keuzes op de lange termijn (Hofmann, Friese, & Wiers, 2008; Metcalfe & Mischel, 1999). Wanneer mensen zich

Nadere informatie

Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven

Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven Leidraad gedragsbeïnvloeding bij bedrijven Ministerie van Economische Zaken November 2016 Inleiding In het Gedragsbeïnvloeding bij bedrijven (sept. 2016) is onderzocht welke gedragsinzichten een rol kunnen

Nadere informatie

ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van?

ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van? Medicinfo Kennisrapport ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van? Mensen die zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en welzijn maken de beste keuzes. november 2012 Specialist

Nadere informatie

Hoe benader je mensen met een (hoog) risico op diabetes? Gerjo Kok Universiteit Maastricht

Hoe benader je mensen met een (hoog) risico op diabetes? Gerjo Kok Universiteit Maastricht Hoe benader je mensen met een (hoog) risico op diabetes? Gerjo Kok Universiteit Maastricht Interventie-ontwikkeling op basis van theorie en onderzoek Proces Probleem, c.q. vraag Empirische gegevens: eerder

Nadere informatie

GEDRAGSVERANDERING. Wilma Otten, Hilde van Keulen, Pepijn van Empelen TNO. SHINE North Sea Region Program

GEDRAGSVERANDERING. Wilma Otten, Hilde van Keulen, Pepijn van Empelen TNO. SHINE North Sea Region Program GEDRAGSVERANDERING Wilma Otten, Hilde van Keulen, Pepijn van Empelen TNO SHINE North Sea Region Program 2014 2020 OM MEE TE NEMEN Systematische analyse: gedrag probleem Verandering gedrag: oud nieuw Blijvende

Nadere informatie

Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: wat werkt? Dr. Mariëlle Beenackers Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg

Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: wat werkt? Dr. Mariëlle Beenackers Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: wat werkt? Dr. Mariëlle Beenackers Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Overzicht presentatie Sociaaleconomische gezondheidsverschillen verklaren Wat

Nadere informatie

Conditionele Keuzevrijheid Een verkenning

Conditionele Keuzevrijheid Een verkenning Conditionele Keuzevrijheid Een verkenning Bijdrage aan onderzoeksprogramma Netspar Theme Grant Pensioen, Financiële Planning en Keuzearchitectuur Eduard Ponds 3 Oktober 2018 Boodschap Bied flexibiliteit

Nadere informatie

kilo aan troep achter in een collegezaal.

kilo aan troep achter in een collegezaal. Ruim 60% van de HvA studenten neemt eten en drinken mee de collegezalen in. Gemiddeld laten HvAstudenten per maand 80 kilo aan troep achter in een collegezaal. Minder dan 5% van de HvA docenten spreekt

Nadere informatie

Fout denken staat leren en ontwikkelen in de weg PRAXIS THEMA

Fout denken staat leren en ontwikkelen in de weg PRAXIS THEMA THEMA Lotte Hoozemans & Nathalie Stolwijk & Sonia Sjollema Fout denken staat leren en ontwikkelen in de weg Hr-beleid stimuleert werkenden zich te blijven ontwikkelen. Als leren en ontwikkelen ondanks

Nadere informatie

Conversion is in the brain 30 maart 2017

Conversion is in the brain 30 maart 2017 Conversion is in the brain 30 maart 2017 95% is onbewust gedrag! We hebben niet de energie, niet het vermogen om alle beslissingen te overwegen. Zo n 95% van alle beslissingen die we nemen, nemen we onbewust.

Nadere informatie

De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer

De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer 1 Een praktijkvoorbeeld De verzorgende helpt de bewoner zich aan te kleden en pakt de deodorant. Bewoner: Ga weg

Nadere informatie

Gezondheidsvaardigheden in Nederland

Gezondheidsvaardigheden in Nederland Gezondheidsvaardigheden in Nederland ontwikkelingen in onderzoek, beleid en praktijk Jany Rademakers NIVEL, Utrecht Gezondheidsvaardigheden op de agenda in Nederland (1) 2010 Alliantie Gezondheidsvaardigheden

Nadere informatie

2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 161

2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 161 2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 161 Inhoudsopgave Een Leven Lang Gezond... 5 Gezondheid en Ziekte... 8 Het Gezonde Lichaam... 11 Wetenschappelijk Onderzoek... 13 Psychology and Health...15 Experimenteren

Nadere informatie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Prof. Dr. Lieven Annemans Ghent University, Brussels University Lieven.annemans@ugent.be Lieven.annemans@vub.ac.be VIGeZ April 2013 1 Growth 7% Eén van de

Nadere informatie

Informatieprospectus voor bedrijven. Fitkompas. Wijzer op weg naar bedrijfsgezondheid

Informatieprospectus voor bedrijven. Fitkompas. Wijzer op weg naar bedrijfsgezondheid Informatieprospectus voor bedrijven Fitkompas Wijzer op weg naar bedrijfsgezondheid Fitkompas: wijzer op weg naar bedrijfsgezondheid Fitkompas is een wetenschappelijk ontwikkeld onderzoeksinstrument waarmee

Nadere informatie

ICHOM en het belang voor de patiënt

ICHOM en het belang voor de patiënt DE PATIENT CENTRAAL Maarten de Wit Lent 12 oktober 2017 ICHOM en het belang voor de patiënt T2T Overarching principle B. The primary goal of treating patients with rheumatoid arthritis is to maximize long-term

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. (summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting. (summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting In dit proefschrift is agressief en regelovertredend gedrag van (pre)adolescenten onderzocht. Vanuit een doelbenadering (Sociale Productie Functie

Nadere informatie

Energiebesparing & huishoudens

Energiebesparing & huishoudens 1. Praktijk Wat is het probleem? Op welke knoppen kun je drukken? Amsterdam Smart City Smart Challenge! Energiebesparing in stedelijke omgeving Veel projecten in kantoren, huizen, bedrijven! 11 bedrijven!

Nadere informatie

Gedragsbeïnvloeding in de praktijk

Gedragsbeïnvloeding in de praktijk Gedragsbeïnvloeding in de praktijk Rob Soeters, projectleider Twente Mobiel 4 november 2015 Onderwerpen Doel Webinar Persoonlijke inspiratie en motivatie Praktijkvoorbeelden Do s and don ts Persoonlijke

Nadere informatie

VERGROOT JE IMPACT MET PPS! DE GEZONDE BREDE SCHOOL. 1 oktober 2014

VERGROOT JE IMPACT MET PPS! DE GEZONDE BREDE SCHOOL. 1 oktober 2014 VERGROOT JE IMPACT MET PPS! DE GEZONDE BREDE SCHOOL 1 oktober 2014 Eco van Efferink, directeur Montessorischool / BSO Waalsdorp Jacqueline Vink, PPS-expert Onderwijsagenda Schuttelaar & Partners WELKOM!

Nadere informatie

Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk

Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk Utrecht NACGG 20 november 2009 Martina Cornel Hoogleraar Community Genetics & Public Health Genomics Quality of Care EMGO Institute for Health and

Nadere informatie

Kwaliteit van zorg door georganiseerde reflectie en dialoog

Kwaliteit van zorg door georganiseerde reflectie en dialoog Kwaliteit van zorg door georganiseerde reflectie en dialoog Bert Molewijk (RN,MA, PhD) Voorbij de vrijblijvendheid Programmaleider Moreel Beraad, VUmc Associate professor Clinical Ethics, Oslo VWS, Week

Nadere informatie

Effectief budgetbeheer: zelfcontrole en gedragsverandering

Effectief budgetbeheer: zelfcontrole en gedragsverandering Effectief budgetbeheer: zelfcontrole en gedragsverandering Research Center for Marketing and Consumer Science K.U.Leuven Siegfried Dewitte Stel dat je werkt als jobstudent in een bar. Je hebt twee enveloppes

Nadere informatie

Gezond en vitaal richting pensioen

Gezond en vitaal richting pensioen Gezond en vitaal richting pensioen Hoe blijven medewerkers gezond, vitaal en inzetbaar tot aan hun pensioen (en daarna)? Wouter Schouten adviseur bedrijfszorg Pensioen < 2008 Pensioen > 2018 Medewerkers

Nadere informatie

ZELFSTURENDE TEAMS ENKELE THEORIEËN TER OVERDENKING EEUWKE BREMMER, MARK NIJSSEN & ERNST JAN REITSMA 6 NOVEMBER 2014

ZELFSTURENDE TEAMS ENKELE THEORIEËN TER OVERDENKING EEUWKE BREMMER, MARK NIJSSEN & ERNST JAN REITSMA 6 NOVEMBER 2014 ZELFSTURENDE TEAMS ENKELE THEORIEËN TER OVERDENKING EEUWKE BREMMER, MARK NIJSSEN & ERNST JAN REITSMA 6 NOVEMBER 2014 Basis elementen team 1. Een collectief doel; 2. Onderlinge afhankelijkheid door verschillende

Nadere informatie

Expertisenetwerk Implementatie. voor innovatie & kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg

Expertisenetwerk Implementatie. voor innovatie & kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg Expertisenetwerk Implementatie voor innovatie & kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg Waarom Expertise verrijken Hoe werkt de toepassing van kennis, modellen, technieken in de PRAKTIJK? Bijdragen

Nadere informatie

2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 164

2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 164 2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 164 Inhoudsopgave Een Leven Lang Gezond... 5 Gezondheid en Ziekte... 8 Het Gezonde Lichaam... 11 Wetenschappelijk Onderzoek... 13 Psychology and Health...15 Experimenteren

Nadere informatie

Instituut voor Informatierecht (IViR) & Filosofie-departement. Gezondheidsapps met bijwerkingen? Marijn Sax

Instituut voor Informatierecht (IViR) & Filosofie-departement. Gezondheidsapps met bijwerkingen? Marijn Sax Instituut voor Informatierecht (IViR) & Filosofie-departement Gezondheidsapps met bijwerkingen? Marijn Sax Spui25 / 15 december 2017 2 Wat ga ik vanavond zeggen? Gezondheidsapps zijn commerciële producten

Nadere informatie

Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek

Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek Karin Proper Afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO+ Instituut, VUmc, Amsterdam Body@Work, Onderzoekscentrum Bewegen, Arbeid en Gezondheid

Nadere informatie

Active Healthy Platform

Active Healthy Platform Active Healthy Platform Gezondheid is een vitale menselijke waarde Statistieken: 25% van de Nederlandse bevolking chronisch ziek..> aantal neemt toe! Ook het aantal 65+ neemt toe De gemiddelde leeftijd

Nadere informatie

Kan nudging de regels van het spel veranderen voor het oplossen van publieke problemen in de samenleving?

Kan nudging de regels van het spel veranderen voor het oplossen van publieke problemen in de samenleving? Kan nudging de regels van het spel veranderen voor het oplossen van publieke problemen in de samenleving? Lezing Sadik Harchaoui vrijdag 11 april 2014 Mechanism Design in de Praktijk Voorzitter Raad voor

Nadere informatie

IT kwaliteit helder en transparant. bridging IT & users

IT kwaliteit helder en transparant. bridging IT & users IT kwaliteit helder en transparant bridging IT & users Acceptatiemanagement meer dan gebruikerstesten CEPO helpt al meer dan 15 jaar organisaties om integraal de kwaliteit van hun informatiesystemen en

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam

Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Duurzame inzetbaarheid in het nieuws Duurzame inzetbaarheid in het nieuws

Nadere informatie

De patiënt als partner in zorg. Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut

De patiënt als partner in zorg. Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut De patiënt als partner in zorg Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut Doel: verhogen patiëntgerichtheid zorg Vraaggestuurde zorg, vanuit het patiëntenperspectief,

Nadere informatie

BESLISSINGS-PROCESSEN EN GEDRAGSBEINVLOEDING.

BESLISSINGS-PROCESSEN EN GEDRAGSBEINVLOEDING. BESLISSINGS-PROCESSEN EN GEDRAGSBEINVLOEDING. DEEL-I. KIEZEN/ OORDELEN/ BESLISSEN. KANS * GEVOLG. TYPOLOGIE VAN BESLISSINGEN. Type-Probleem Aanpak Aard van de keuze STRATEGISCH ANALYSEREN OPTIMAAL TACTISCH

Nadere informatie

For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn

For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn Dr. Jemima Bidee Ontbijtsessies CJP/BILL, 2014 12-12-2014 pag. 1 Intro 12-12-2014 pag. 2 Intro Koecomfort: technologie, benadering Individuele

Nadere informatie

Ethiek: Is e-health een recht of een plicht?

Ethiek: Is e-health een recht of een plicht? Ethiek: Is e-health een recht of een plicht? Elisabeth van Schaik Trainer, health coach & patiënt expert Jaco van Duivenboden Senior adviseur e-health (Nictiz) Mobile Health, 23 nov 2017 Alistair Niemeijer

Nadere informatie

Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017

Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017 Gedragsinzichten toepassen op medewerkerontwikkeling NSvP Werkconferentie Nudging Amsterdam, 31 januari 2017 Uit de impasse! Wat is nudging? Wat belemmert ontwikkelgedrag? Voorbeelden van OntwikkelNudges

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: INLEIDING

HOOFDSTUK 1: INLEIDING 168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet

Nadere informatie

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole

Nadere informatie

Duwen richting duurzaam gedrag

Duwen richting duurzaam gedrag Duwen richting duurzaam gedrag Toepassen van nieuwe inzichten voor sociale marketing smulder@motivactionnl / juni 2016 Inhoud 1 2 3 4 Ngo s, bedrijven en overheden werken aan sociale gedragsbeïnvloeding

Nadere informatie

ALLES WORDT ANDERS. De impact van Internationale HO trends op de Nederlandse markt

ALLES WORDT ANDERS. De impact van Internationale HO trends op de Nederlandse markt ALLES WORDT ANDERS De impact van Internationale HO trends op de Nederlandse markt 1 MIJN ACHTERGROND 2 ALLES WORDT STEEDS SNELLER ANDERS - Ontwikkelingen volgen zich in een steeds hoger tempo op - Studenten

Nadere informatie

Effecten van embedded advertising. Vandaag. Waarom Werkt Embedded Advertising? Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen. Effecten van regelgeving

Effecten van embedded advertising. Vandaag. Waarom Werkt Embedded Advertising? Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen. Effecten van regelgeving Effecten van embedded advertising en de bijbehorende regelgeving dr. Eva van Reijmersdal (dr.) Sophie Boerman Universiteit van Amsterdam Vandaag Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen 1. Likeability

Nadere informatie

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder

Nadere informatie