EXTRA EDITIE. Weekbrief van De Stem van Nederland. Beste Lezers,

Transcriptie

1 EXTRA EDITIE Weekbrief van De Stem van Nederland Gebaseerd op het dagelijkse aktualiteitenonderzoek in opdracht van SBS6 redactie: Maurice de Hond verschijnt in principe wekelijks abonnement: gratis aanmelden/afmelden bij Nr 14e: 26 december 2003 Beste Lezers, Ten behoeve de lange dagen tussen Kerst en Nieuwjaar ontvangt u een extra editie van de Weekbrief van de Stem van Nederland. Het lag niet in de planning, maar soms gebeurt er iets dat een dergelijke beslissing rechtvaardigt. Als een astronoom het heelal bestudeert moet hij ook heel veel geluk hebben om een geboorte van een ster, een supernova of het ontstaan van een zwart gat te zien. Maar als dat gebeurt, gaat het de hele wereld over. En als in Nederland een troonopvolgster wordt geboren dan overheerst dat nieuws dagenlang de media (om het eufemistisch te zeggen). Dinsdag en woensdag is er in ons onderzoeksproject een uitgebreid onderzoek uitgevoerd over de aankondiging van Peter R. de Vries om wellicht op den duur de politiek in te gaan. En dat onderzoek geeft een fascinerend inzicht in zowel verleden, heden als toekomst van de Nederlandse politiek. Daarbij voel ik me echt een beetje als een astronoom die een bijzonder verschijnsel waarneemt. In de periode Fortuyn was ik namelijk helaas- niet actief als onderzoeker en beschikte men ook niet over een dergelijk krachtig onderzoeksinstrument als waarover ik nu beschik. Maar omdat ik zowel de effecten van Fortuyn op publiek uit de het lezingencircuit kende als wist hoezeer de kiezers uitgekeken waren op bestaande politiek onderkende ik direct zijn grote electorale potentie. Zowel via onderzoek als in de media werd dat toen echter pas laat herkend (en meestal pas na zijn dood erkend). Mede daardoor is er geen goed onderzoeksmateriaal beschikbaar van de eerste maanden van zijn opkomst. Hoewel de persoon Fortuyn en de persoon De Vries veel verschillen is er veel meer functionele overeenkomst dan nu aangenomen wordt. En net zoals de geboorte van een ster, een supernova of het ontstaan van een zwart gat veel kan leren over verleden, heden en toekomst van het heelal kan onderzoek rond de aankondiging van Peter R. de Vries ons met terugwerkende kracht iets leren over de opkomst van Fortuyn destijds, de huidige stand van de Nederlandse politiek en een kijkje geven in de toekomst. Daarbij is het niet zo van belang of Peter R. de Vries uiteindelijk een partij gaat oprichten en of dat hij daar uiteindelijk succesvol mee zal worden. (Volgens mij heeft hij minimaal dezelfde electorale potentie als Fortuyn had). Het gaat er veel meer om te laten zien hoe de relatie tussen de kiezer en gekozenen zich heeft ontwikkeld en welke potentie buitenstaanders In Nederland hebben om de bestaande politieke structuur omver te werpen. Deze speciale weekbrief is dus volledig gewijd aan het uitgebreide onderzoek dat de 23 e en 24 e december is gehouden rond het nieuws van Peter R. de Vries: de PrdV io. En zoals altijd ben ik blij met reacties. 26 december 2003 Maurice de Hond Weekbrief van De Stem van Nederland, nr. 14e, 26 december

2 EXTRA EDITIE Weekbrief van De Stem van Nederland Gebaseerd op het dagelijkse aktualiteitenonderzoek in opdracht van SBS6 PrdV io: 10 zetels! redactie: Maurice de Hond verschijnt in principe wekelijks abonnement: gratis aanmelden/afmelden bij Nr 14e: 26 december 2003 TK 22/12 24/12* CDA PvdA VVD De aankondiging van Peter R de Vries dat hij erover denkt om een politieke partij op te richten blijkt forse steun onder de bevolking te hebben. Uit ons onderzoek dat op 23 e en 24 e december is gehouden blijkt dat duidelijk. Nooit eerder is op de dag van de aankondiging van een nieuwe partij er direct een zo grote steun geweest. Als je de laatste uitgaven van de opinieweekbladen leest dan wordt het jaar 2003 gezien als het jaar waarin alles weer is genormaliseerd. Het feit dat de massale ontevredenheid bij de kiezer in 2003 geen uitweg heeft kunnen vinden mede door de gebreken van ons politiek systeem- wordt geïnterpreteerd als terugkeer naar de oude rust. Het simpele feit echter dat Peter R. de Vries meldt dat hij er over denkt t.z.t. de politiek in te gaan geeft een dusdanige reactie bij de kiezers dat goed te zien is hoe instabiel de electorale situatie onder de bevolking werkelijk is. Op de volgende pagina s treft u een (uitgebreid) overzicht aan van de onderzoeksresultaten van 23 en 24 december. Op deze pagina treft u alleen aan het resultaat van de vraag: Stel dat de partij van Peter R. de Vries nu al bestond. Vandaag worden de verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer, welke partij zou u dan kiezen? Daarbij kwamen we zowel dinsdag als woensdag op de score van 7% voor de PrdVio. Van alle Nederlanders gaf 16% aan te overwegen op deze partij te zullen stemmen. De bijgaande tabel laat zien hoe de zetelverdeling in deze fictieve situatie zou zijn. (Deze score staat met een * aangegeven. Zolang de partij niet in zetels Tweede Kamer echt opgericht is zal het niet standaard in onze wekelijkse overzichten worden opgenomen). De drie grote partijen verliezen dan 2 zetels ieder, de LPF ook. SP en D66 ieder 1. Verk. TK /4 22/12 24/12* CDA PvdA VVD c 26 LPF Groen Links SP D ChristenUnie SGP PrdV io 10 Totaal c Abusievelijk stond hier de afgelopen keer 26 zetels Het vertrouwen in Peter R. de Vries is ook gemeten. En de score die we dan krijgen is 5.3. Net zo hoog als de hoogste score van een politicus (Marijnissen), maar hoger dan de scores van de overige lijsttrekkers en de premier en de vice-premiers. Op de volgende pagina s zal uitgebreid op achtergronden en consequenties worden ingegaan. Inhoudsopgave extra editie PrdV io 2 Reacties op de plannen van Peter R. de Vries 3 Colum: De betekenis van PrdV io 4 Weekbrief van De Stem van Nederland, nr. 14e, 25 december

3 Reacties op plannen van Peter R. de Vries Vaak krijg je bij onderzoek het beste inzicht als je de antwoorden op een vraag afzet tegen antwoorden op andere vragen. Het gaat er dan niet alleen om hoeveel procent bij voorbeeld eens zegt bij een bepaalde stelling, maar wat de verschillen zijn per categorie. Soms zijn die verschillen beperkt, maar in dit geval zijn er een aantal kenmerken die een grote invloed hebben op de reacties van de kiezers op de voornemens van Peter R. de Vries. Het meest interessante kenmerk om de vragen die er gesteld zijn tegen af te zetten, is de mate waarin men programma s van Peter R. de Vries bekijkt. Ongeveer 5% van de Nederlanders zegt op deze vraag (vrijwel) altijd, 15% regelmatig, een derde geeft aan nooit naar hem te kijken en de rest af en toe. En hun verschillen in beantwoording van de overige gestelde vragen is erg groot. Op zichzelf natuurlijk heel begrijpelijk. Als je weinig of niet naar hem kijkt kan dat namelijk betekenen dat er een expliciete reden is dat je niet naar hem wil kijken en die met je oordeel over hem samenhangt of dat je zijn programma s nog niet echt ontdekt hebt of dan andere programma s wilt kijken, c.q. andere activiteiten hebt. Maar het is vooral interessant om te zien hoe mensen die wel frequent naar hem kijken reageren op zijn politieke voornemens. Daar kan je dan echt zien in welke mate de bestaande politici en de bestaande politieke structuur zich handhaaft tegenover een populair figuur van de televisie. En dan zijn de resultaten van het onderzoek werkelijk fascinerend. Twee andere kenmekren zijn ook nog gebruikt om ons inzicht te verdiepen. Wij hebben vastgelegd wie in 2002 LPF hebben gestemd (bijna 20% van de Nederlanders). Van die groep stemmen nog maar weinigen LPF. Het is interessant om te zien hoe zij op de mogelijke oprichting van deze nieuwe partij reageren. En ten slotte hebben we degenen tegenoverelkaar gezet die volledig het bestaande kabinet steunen (scoren een 8, 9 of 10, 5% van de bevolking) of sterk afwijzen (scoren een 1, 2 of 3, ongeveer de helft van de bevolking). Een derde deel van de Nederlanders vindt het een goed idee om een eigen partij te beginnen. Bij de regelmatige kijkers van Peter R. de Vries is het ruim de helft. Dat is ook het geval bij de LPF-kiezers uit De helft van de Nederlanders is het eens met de stelling dat Nederland behoefte heeft aan een partij voor misdaadbestrijding. Bij Peter s frequente kijkers is dat drie kwart. Ook daar zien we een vrijwel even hoog percentage bij de LPF-kiezers van Ongeveer een kwart denkt dat Peter R. de Vries voor meer veiligheid in Nederland kan zorgen. Bij de mensen die altijd naar hem kijken is dat twee-derde! De score van vertrouwen in Peter R. de Vries is gemiddeld 5.3 (de score die we voor Jan Marijnissen vast stellen, de hoogste van alle actieve politici). Zij die veel kijken naar hem is de score rond de 7. Dat lijkt op de score die we bij de politici zien bij aanhangers van de eigen partij (Balkenende bij CDA-ers, Zalm bij VVD-ers en Bos bij PvdA-ers). Heel interessant is de positionering van Peter op de links-rechts schaal. Hij wordt vrij dicht gezet bij het midden. Iets rechts ervan (5 is midden, hij scoort 6.3). Hoe dichter iemand bij het midden staat hoe meer er te winnen is. Nu kan dat natuurlijk ook zijn, omdat men naast misdaad nog niet weet waar hij voor staat, maar het geeft wel aan dat hij op dat punt een goede uitgangspositie heeft. Kijkt naar Peter R. de Vries Regelmatig Allen Nooit Soms Altijd Vertrouwen in Stemde het kabinet LPF 2002 Hoog Laag Goed idee om partij te beginnen Nederland heeft behoefte aan partij voor misdaadbestrijding PrdV kan voor grotere veiligheid in Nederland zorgen Mate van vertrouwen in PrdV Links-Rechts schaal (1=ultra links 9=ultra rechts) Overweeg Stem op PrdV io Stemt nu op PrdV io PrdV= goede minister van Justitie Zal het minstens zo goed als Donner doen PrdV= goede premier Zal het minstens zo goed als Balkenende doen Weekbrief van De Stem van Nederland, nr. 14e, 25 december

4 De electorale potentie van de PrdV io is voor een partij die nog niet eens gestart is zeer hoog te noemen. 16% overweegt op deze partij te stemmen en 7% zegt het ook te doen als er nu verkiezingen zouden zijn. Dit betekent niet dat deze partij nooit meer dan 16% zou kunnen halen. Ook electorale potentie stijgt en daalt in de tijd. Zo scoorde het CDA in september 2002 bijna 50% en staat het nu onder 30%. En ook de electorale potentie van Fortuyn is in de periode augustus 2001 tot april 2002 heel sterk gestegen. Van degenen die regelmatig of altijd naar Peter R. de Vries programma s kijken meldt ruim 40% te overwegen op de nieuwe partij te stemmen! Die score wordt ook bijna gehaald door de LPF-kiezers uit Nog boeiender is het stemgedrag. Onder degenen die regelmatig of altijd naar Peter R. de Vries kijken en onder de LPF-kiezers uit 2002 zou deze partij direct de grootste zijn! Een andere illustratie van hoe slecht de bestaande politici en de politieke structuur het houdt onder een confrontatie met een populair mediafiguur zijn de vragen die gesteld zijn over het mogelijk vervullen van een rol in de regering. 15% denkt dat Peter een goede minister van Justitie zal zijn. (34% zegt dan misschien ). Op de vraag of hij het beter of minstens hetzelfde zal doen als Donner zegt dan maar liefst 41% ja (en 35% nee ). Ook hier zien we grote verschillen naar de frequentie van het kijken naar zijn televisieprogramma s. Opvallend is daarbij de afkeer van de LPF-kiezers uit 2002 voor Donner. 69% denkt dat Peter een betere minister zal zijn dan Donner, terwijl maar 30% denkt dat De Vries een goede minister van Justitie zal zijn. Ten aanzien van zijn mogelijk functioneren als premier zijn de verschillen nog opvallender. Slechts 3% denkt dat Peter R. de Vries een goede premier zou zijn (16% antwoordt dan misschien ). Toch denkt 40% dat hij het minstens even goed zal doen als Balkenende! Hier zijn de verschillen tussen de diverse type kijkers naar zijn programma helemaal groot. Van zijn zeer frequente kijkers denkt 78% dat De Vries een minstens even goede premier zal zijn als Balkenende. Er zijn een aantal belangrijke conclusies te trekken uit deze analyse: - Populaire figuren uit de mediawereld kunnen goed in staat zijn die populariteit over te zetten naar de politiek. (Kijk maar wie er in 1980 president van de VS is geworden of in 2003 gouverneur van Californië). Dat zegt zowel iets over de kracht van het frequente optreden voor de media en de wijze hoe er daarbij met de kiezer wordt gecommuniceerd als de intrinsieke zwakte van de relatie tussen politici en de kiezers. - LPF-kiezers (en dus ook anderen) zijn in tegenstelling van de mening van velen- best weer te porren voor een avontuur met een nieuwe politieke beweging. De deceptie, die de LPF heeft opgeleverd, is niet dusdanig dat men het niet nog een keer zou willen proberen. Dat komt vooral omdat men zich blijkbaar nog steeds als thuisloze beschouwt ten opzichte van de huidige politiek en politici. - Last but not least: de cijfers laten zien dat met een juiste aanpak de PrdV io evenzeer de grootste partij van Nederland kan worden als de LPF zou geweest zijn als Fortuyn niet was doodgeschoten. Tegelijkertijd laten de cijfers zien dat deze conclusie niet alleen beperkt hoeft te worden voor Peter R. de Vries. Ons onderzoek laat zien dat Paul Witteman er direct nog beter voor zou staan als Peter en dat Bram Moszkovitz het al direct even goed zou doen als Peter R. de Vries. De betekenis van PrdV io De wijze waarop zowel de politici als de meeste media reageerden op Pim Fortuyn heeft mij destijds verbaasd. Het leek wel op bezweringsformules. Noch de politieke partijen, noch de media wilden dat een buitenstaander, en zeker niet iemand zoals hij, in een korte tijd veel macht zou verwerven. En dus werd zijn aantrekkingskracht continu onderschat en zijn denkbeelden vaak in diskrediet gebracht. Hoewel iedereen nu het debat op de avond van de Gemeenteraadsverkiezingen aanwijst als de definitieve val van Melkert en Dijkstal kan ik me nog goed herinneren hoe de reactie was op mijn artikel van twee weken later. Daarin gaf ik aan dat de enige kans die PvdA en VVD nog hadden om de winst van Fortuyn te beperken zou liggen in het onmiddellijk vervangen van Melkert door Bos en Dijkstal door Zalm. En dat anders Fortuyn in mei 2002 de grootste zou worden. Dat viel ongeveer samen met het debat in Rotterdam waar Fortuyn het moeilijk had met Rösenmuller en de peilingen kort daarna liet een terugval van enkele zetels van de LPF zien. In de media werd vervolgens breed geconstateerd dat het hoogtepunt van Fortuyn voorbij was. Let wel: dat was dus iemand die 6 maart in Rotterdam in één klap meer dan 35% had gehaald! En als Volkert van der G. er geen stokje voor had gestoken dan had Fortuyn op 15 mei 2002 minstens 25% der stemmen achter zich gekregen en was daarmee de grootste partij geworden. Daarna is zowel door de politiek als door de media gesteld dat men de boodschap van die periode begrepen had en dat men meer naar de kiezers zou gaan, c.q. luisteren. Na de verkiezingen van 2003 zoals ik al diverse malen op deze plaats heb gesteld is men blijkbaar vergeten wat men zich voorgenomen heeft en veel lijkt aan de buitenkant weer Weekbrief van De Stem van Nederland, nr. 14e, 25 december

5 het oude te zijn. Na een traditionele verkiezingsstrijd en een traditionele formatie (lang) en een traditionele regeringssamenstelling hebben we een premier gekregen die vooral technocratisch reageert (zoals waarschijnlijk Melkert het ook zo gedaan hebben). Men begrijpt niet dat nu meer dan ooit een andere manier van omgaan met kiezers noodzakelijk is. Maar daar is men onder de kaasstolp in Den Haag niet toe in staat. En ook de media vormen een deel van de kleilaag, waardoor er in feite niets is veranderd. Onder de kiezers is de teleurstelling groot. Vertrouwen in de verschillende politici is na de verkiezingen van 2003 in de meeste gevallen fors gedaald (vrijwel allemaal met scores tussen de 4 en 5, terwijl een aantal politici een jaar geleden nog rond de 6.5 scoorden). Ik heb het een veenbrand genoemd, die gewoon wacht op de volgende grote opleving. Het referendum over de Europese grondwet zou dat geweest kunnen zijn, maar die is voorlopig uitgesteld. Maar evenals de ongeloof tijdens de opkomst van Fortuyn merk je nu bij velen dat men echt denkt dat de situatie weer min of meer is gestabiliseerd en een volgende Fortuyn zal niet komen. Mensen hebben wel schoon genoeg van een nieuwe partij met avonturiers wordt dan gesteld. Mijn stelling is dat de onvrede over de bestaande politiek zo groot is dat het gewoon wachten is op de juiste persoon van buiten of de juiste aanleiding en we zullen weer een groeiproces zien die doet denken aan die van Fortuyn in De aankondiging van Peter R. de Vries is in dat kader interessant. Niet omdat ik denk dat hij per definitie over een tijdje op 30 of meer zetels zal staan. Enerzijds is er een behoorlijke kans dat hij niet eens echt een eigen partij zal oprichten. Anderzijds is er een kans dat het nog meer dan 3 jaar duurt voor de volgende verkiezingen zijn en in de tussentijd kan nog veel gebeuren. Maar het is wel heel erg interessant om waar te nemen wat het effect is van alleen deze aankondiging op het electoraat. Uit de informatie uit deze weekbrief valt op te maken dat De Vries onder de bevolking al een behoorlijke steun heeft. Met name is daarbij interessant de relatie met het kijken naar zijn programma s. Frequente kijkers naar zijn programma zijn heel enthousiast over zijn politieke plannen. Zij zouden zijn partij direct de grootste maken. Onder de overigen is zijn aanhang duidelijk veel kleiner. Twee belangrijke conclusies zijn te trekken: Allereerst is dit een perfecte uitgangspositie om heel sterk te groeien. Als Peter R. de Vries echt veel media-aandacht krijgt met zijn politieke ambities zullen velen met zijn persoonlijkheid en ideeën geconfronteerd worden. Onder degenen die hem nu onregelmatig of weinig zien valt dus veel te winnen. Vooral omdat al zo n 10% van de Nederlanders echt fan van hem zijn kan dat gegarandeerd een grote groeistuip geven. Kijk maar wat er tussen november 2001 en mei 2002 met Fortuyn is gebeurd. In de tweede plaats laat het onderzoek op vele manieren zien hoe groot de frustratie met de bestaande politiek is. 15% denkt dat De Vries een goede Minister van Justitie zou zijn. Toch denkt 41% dat hij het beter of even goed zal doen als Minister Donner! En daar ligt de grote betekenis van de waarneming van de afgelopen dagen naar aanleiding van de aankondiging van Peter R. de Vries. Het bestaande politieke systeem ligt wijd open voor een aanval van buiten. En of De Vries deze doorbraak realiseert of iemand anders is eigen onbelangrijk. Het afgelopen jaar heeft de politiek laten zien niet echt te kunnen veranderen. Zowel het systeem zelf als de uitvoerenden willen alles bij het oude laten. De voorstellen van De Graaf voor bestuurlijke veranderingen zijn op zichzelf al een compromis binnen de bestaande structuur en de kans is groot dat daar nog nieuwe compromissen op worden gemaakt voordat het zal worden geëffectueerd. Geen kiezer wordt hier echt warm of koud van. Politici en media vervallen in de oude fouten en als ik Den Haag Vandaag zie dan zou het net zo goed een programma uit 1985 kunnen zijn. De wijze waarop de politici optreden, de manier waarop ze door de journalisten worden benaderd en eigenlijk ook de onderwerpen zelf vertonen weinig verandering in die 20 jaar. Echte communicatie met de kiezer komt niet tot stand. Deze achilleshiel ligt helemaal open en zal vroeg of laat weer keihard geraakt worden. Maar ik denk niet dat er dan een tweede Volkert van der G. zal opstaan om die aanval ten behoeve van het politieke establishment weer af te slaan. Zeker niet als Peter R. de Vries zijn deze week aangekondigde aanval ook echt gaat uitvoeren. Die zal minder naïef zijn over de risico s die je in Nederland loopt als je de bestaande machten laat schrikken. Op dat terrein is hij immers al gepokt en gemazeld. Met andere woorden: als Peter R. de Vries het echt gaat doen, en wat evidente obstakels vermijdt, kan hij ook leider worden van de grootste partij in Nederland. En als hij het niet doen dan geeft het onderzoek aan dat uiteindelijk een ander, mits hij voldoet aan de juiste voorwaarden, zoiets zou kunnen bereiken. En dat is het meest fascinerende aan het onderzoek van de afgelopen dagen. De toekomst zal uitwijzen of we gekeken hebben naar een geboorte van een ster, een supernova of het ontstaan van een zwart gat. Maurice de Hond Weekbrief van De Stem van Nederland, nr. 14e, 25 december