Slaaf van het onbewuste? Automatische en controlerende processen bij zwaardrinkende jongeren

Transcriptie

1 Slaaf van het onbewuste? Automatische en controlerende processen bij zwaardrinkende jongeren Reinout W. Wiers 1,2, Ph.D. 1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht 2. IVO Professor of Experimental Psychological Research on addiction in adolescence, Radboud Univ Nijmegen Jongeren drinken teveel. Logische vraag: Waarom drink je? leuk gezellig lekker In hoeverre geven deze verklaringen werkelijk weer wat mensen drijft? 1

2 In veel Psychologische theorieën verslaving is de centrale vraag: Waarom gebruik je? Achterliggende Assumpties: - Inzicht in eigen gebruiksmotieven - Mensen nemen rationele beslissingen t.a.v. gebruik middelen (afwegen voor- en nadelen) Voorbeelden van theorieen en paradigma s die op deze assumptie gebaseerd zijn: Health Belief Model Utility Theory Theory of Reasoned Action Meeste Attitude Theorieen Meeste Preventie Onderzoek 2

3 Recentelijk, is er een nieuwe visie ontwikkeld op relatie psychologie en verslaving: Impliciete Cognitie Benadering Impliciet Geheugen en Cognitie Onderzocht met testen waarvoor: - geen bewuste herinnering nodig is - geen Introspectie nodig is Voorbeelden: - impliciete associaties - attentionele bias - automatische actie-tendensen 3

4 essentie van onze visie op verslaving Gecontroleerd: > STOP! Automatische processen: Neem! Automatische en controlerende processen bij verslavingen Vermogen te reguleren Motivatie Negatieve Verwachtingen Emotie-regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues - - Problemen Automatische Processen 8 gebruik 4

5 Automatische en gecontroleerde processen bij verslavingen Alcohol (/drug) cues Emotie-regulatie (gecontroleerde processen) Automatische Processen Neiging tot gebruik Automatische aandachtsbias voor alcohol Automatische associaties tussen alcohol en opwinding zie 9 Automatische actie-tendens van toenadering Voorbeeld aandachtsbias (Jones et al., 23) Left change Right change 1 5

6 Iets meer detail, voor de liefhebber Detailed Review: Pharmacology, Biochemistry, Behavior, 27, 86, Short version: Current Directions in Psychological Science, 26, 15, Dual Process Theories Addictions Wiers et al. Pharmacol Biochem Behav

7 Sterkere effecten bij adolescenten Snellere sensitizatie > automatische processen die aanzetten tot meer gebruiken Alcohol/drugs hebben negatieve invloed op (nog ontwikkelende) controlerende processen Netto effect: verstoorde balans automatisch geactiveerde impuls om te gebruiken en meer verstandige controlerende processen Recente ondersteuning duale procesmodellen verslaving (Thush et al in press, Houben & Wiers, submitted, Grenard et al, resubmitted) N = 88 adolescents low level education Werkgeheugen capaciteit Implicit Cognitive Processes 1 4 Alcohol Use 7

8 Hoe meten we dat? IAT probeer uit op Unipolar Excited Neutral IAT (cf. Houben & Wiers, 26) 1 2 Actief Alcohol Neutraal Alcohol energiek Neutraal Fris Actief Fris association strength = RT2 - RT1 energiek 1 5 Werkgeheugen: SOPT 16 8

9 Drink Index werkgeheugen 17 Voorspelling van later drankgebruik Interaction Model of Alcohol Use,6,4,2 -,2 -,4 -,6 -,8 Low WM Implicit Associations High WM 18 9

10 Frequency of Alcohol Use Frequency of Cigarette Use Grenard, Ames, Wiers, Thush, Sussman & Stacy, submitted. - vergelijkbare opzet in VS, n = 145 (LA) - automatische associaties met geheugenassociatiemaat - werkgeheugen: SOPT - Alcohol / Drug use questionnaire 1 9 Moderatie van automatische processen 25 2 Lower SOPT Score Mean SOPT Score Higher SOPT Score Cigarette-Related Memory Associations Alcohol-Related Memory Associations >> Vergelijkbare uitkomsten: jongeren met relatief goed werkgeheugen Hebben gebruik meer onder controle, jongeren met zwakker Werkgeheugen komen meer onder controle het middel 2 1

11 21 Belangrijk & Eenvoudig: Preventie - > Verhoog prijs - > verhoog leeftijdsgrens en zorg voor naleving -> lokaal beleid!

12 Ook rol voor ouders Onderzoek Van der Vorst et al Nijmegen

13 Gerichte preventie -1: versterk regulatie van impulsen Vermogen te reguleren Motivatie C. Thush Negatieve Verwachtingen Emotie-regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues - - Problemen Automatische Processen 2 5 gebruik 2 Directe beinvloeding automatische processen? Re-training Retraining. Eerste resultaten veelbelovend (aio: Tim Schoenmakers) Automatische Processen Alcohol 13

14 Algemene idee training Gebruik test die automatisch proces meet en pas dat zo aan dat automatische proces beinvloed wordt voorbeeld Dot-probe test voor aandachtsbias Normaal helft targets achter alcohol, helft achter fris, nu 9% achter fris 27 Alcohol trial.. X 1 pixel 2 pixels 14

15 Alcohol trial.. 1 pixel 2 pixels frisdrank trial. X 1 pixel 2 pixels 15

16 frisdrank trial. 1 pixel 2 pixels Attentional Retraining Proefpersonen leren automatisch aandacht te brengen naar een van beide categorieën (attend) en de ander te vermijden (avoid). In meeste trials probe op plek van stimuli van één categorie: avoid alcohol Controlegroep even vaak attend alcohol als avoid alcohol 32 16

17 attentional bias (ms) Resultaten (Schoenmakers, Wiers et al 27, Addiction) Training lukt: na afloop aandacht automatisch naar fris ipv alcohol 1 Old vs New AB training control Geen generalizatie: Nieuw alcoholplaatje trekt weer aandacht * old pictures new pictures 33 Retraining Resultaten + aandacht automatisch naar fris - Geen generalizatie naar nieuwe plaatjes (zelfde taak) - geen generalizatie naar andere taak (flicker) of gedrag + maar herhaalde training lijkt effect te hebben (Schoenmakers et al in voorbereiding): herhaalde retraining bij alcoholisten wel gegeneraliseerde effecten 17

18 Recent ontwikkeld alternatief: Her-training Automatische Actietendensen 35 (met Mike Rinck, RUN e.a.) 18

19 Nieuw: Retraining actie-tendens Vorm bepaalt actie Liggend: duwen rechtop: trekken Trekken: naar toe 19

20 ms duwen: weg Meten (5% duw, 5% trek alcohol) Resultaten Wiers, Rinck et al) rt dif alcohol 12 1 zware drinkers trekken alcohol gemakkelijker naar zich toe vooral zware drinkers met risico-variant light heavy AA heavy AG/GG 4 rt dif alcohol mu-opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue-induced craving (van den Wildenberg et al., 27, ACER) 2

21 ms Hertraining helft naar bier toe getraind (bier: 9% trekken), helft er vanaf (bier, 9% duwen; fris andersom). effect op automatische impulsen eerste effect op gedrag (en niemand heeft het door!) AAT change alc pull alc push AAT change

22 Beer - Coke Consumption Beer consumption during taste test Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! Low alcohol use High alcohol use pull train push train Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! Low alcohol use High alcohol use pull train push train Heavy drinkers Drink more coke like light drinkers! 22

23 Nog experimenteel, maar misschien in de toekomst: * praten, * pillen, * re-trainen.. (eerste resultaten in kliniek ook veelbelovend) Eerste data klinische studie with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck 98 alcoholisten in Duitse kliniek (Lindow) 4 condities - relevante training (duw alcohol away) - irrelevant training (duw vorm weg, is steeds alcohol) - assessment control (5-5) - geen training * Eerste resultaten AAT en IAT na vier sessies trainen

24 Eerste data AAT Significant trainings effects ook op ongetrainde plaatjes (generalizatie) 1-1 Direct training Indirect training Placebo training No training -2-3 aat eff old pics aat effs new pics -4 Alcohol avoid Eerste data klinische studie Generalizatie naar heel andere test: IAT En effecten op craving iat ef posttest Alcohol approach Direct training Indirect training Placebo training No training iat ef posttest Alcohol avoid

25 Conclusies impliciete cognitie 1. Onbewuste processen belangrijk bij verslavingen, eenvoudig te meten 2. Geheel nieuw type interventies 3. over enkele weken online beschikbare training: Meer weten? Meedoen? > Nederlands boek 27, uitg. Bert Bakker 5 25

26 Einde 26

27 Schoenmakers, Wiers et al clinical study (in prep) Experimental groups * AR group: Instruction: AR: The probe always replaces the alcohol picture. VP Test: Probe can replace any picture. * Control group: Irrelevant IAT-like categorization task Same stimuli & feedback 53 Descriptives 9 outpatients (6 M, 3 F) - CBT 29 inpatients (19 M, 1 F) - CBT Inclusion criteria Alcohol main problem DSM-IV alcohol dependence No medication against craving 54 27

28 AB score (ms) AB score (ms) AB score (ms) AB score (ms) Results AB old pictures Group (AR, Ctr) * Stim.Dur. (2ms, 5ms)* time (pre-test, post-test): F (1, 36) = 4.5, p =.5 AB2 AB pre-test post-test AR group Ctr group pre-test post-test Time = sign. Time * Group = sign. 55 Results AB subgroups AB5 score pre-test (+, -) * Time: F (1,34)=6.1, p=.2 AB5+ N=18 (9 per group) AB5- N=2 (1 per group) pre-training post-training AR group Ctr Group pre-training post-training 56 28

29 AB scores (ms) Generalization to new pictures Group (AR, Ctr) * Stim.Dur. (2ms, 5ms) with pre-test as covariate: F (1,24) = 4.53, p = * post-test 2 post-test 5 * AR group Ctr group AB5: Group (AR, Ctr) * ABscore pre-test (+,-): Main effect of group (p=.1). 57 Preliminary data 1 st clinical study with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck 16 alcoholics in German clinic (Lindow) 4 conditions: - relevant training (push alcohol away) - irrelevant training (portrait-landscape) - assessment control (5-5) - no training * 1 st results on AAT and IAT at posttest

30 Preliminary data 1 st clinical study Significant training effects on AAT, also generalization to untrained pictures 1-1 Direct training Indirect training Placebo training No training -2-3 aat eff old pics aat effs new pics -4 Alcohol avoid Preliminary data 1 st clinical study And generalization to IAT (words!) approach iat ef posttest Direct training Indirect training Placebo training No training iat ef posttest

31 Preliminary data 1 st clinical study AAT training appears to have generalized effect on automatic action tendencies Future research: effects on clinical measures (relapse rate etc.) Also: can it be done over internet? See: Eerdere studies Impliciete maten meten iets anders dan vragenlijsten, unieke voorspelling gedrag interventie bij zware drinkers veranderde verwachtingen in vragenlijsten, niet de automatische associaties. impliciete associaties alcoholisten voorspellen wie terugvalt (beter dan vragenlijst) > Nieuw instrument in behandeling: wat doet bestaande behandeling? 31

32 Alcohol Fris cola 63 Actief Passief enthousiast 64 32

33 Alcohol Actief Fris Passief bier 65 Fris Alcohol wijn 66 33

34 Fris Actief Alcohol Passief rustig 67 Opbouw Impliciete Associatie Test Valence version Phase Task Attribute Combi task Reverse Discrim. Target IAT 1 Alcohol Attitude Target- Concept Discrim. Alcohol R Soda L Positive R Negative L R Alcohol R Positive L Soda L Negative 6 8 Discrim. R Soda L Alcohol IAT effect Probeer hem uit: Reverse Combi Task R Soda R Positive L Alcohol L Negative 34

35 1 2 Implicit Arousal associations in 2 dimensies (Wiers et al, J Abnormal Psychol 22) Valentie Arousal Alcohol Positief Fris Positief sociaal bier Fris Negatief Alcohol Negatief IAT - effect = RT1 - RT2 Alcohol Actief Fris Actief energiek bier Fris Passief Alcohol Passief Zware & lichte drinkers: negatieve alcohol associaties Alleen zware drinkers: alcohol-arousal associaties 6 9 Resultaten * Alleen zware drinkers hebben alcohol-actief associaties * Weerspiegeling van sensitizatie (belangrijk in moderne neurobiologische theorieën verslaving)? * unieke voorspelling gebruik en problemen (boven vragenlijstdata) * Replicaties van onszelf en anderen Testjes van automatische processen geven unieke informatie boven zelf-rapportage 7 35