Executieve Functies en Verslaving bij Jongeren
|
|
- Joris van der Zee
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 16 juni 2015 Slim maar Kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies Executieve Functies en Verslaving bij Jongeren Reinout Wiers, Ph.D. inhoud 1. Relatie executieve functies en verslaving. 2. Evidentie? 3. Interventies Hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie Universiteit van Amsterdam 1 2 Externalizerende problemen gerelateerd aan executieve/frontale problemen? Nogal aspecifieke risicofactor Oud idee: Relatie suboptimale Executieve functies met: - Conduct Disorder; ODD (Gorenstein, 1980; Newman, 1986) - ADHD (Barkley, 1997) - Risico om verslaafd te raken (Pihl, Finn, 1990) - Ook associaties met autisme (e.g., Ozonoff; Geurts). Ø Recent ook verbanden met internalizerende problemen (depressie: niet kunnen stoppen met rumineren bijv). Impulsivity Attention problems AD/HD Zwakke Executieve Functies? Dus: heel algemene risicofactor? Language problems Repetitive behaviors Autism Spectrum Disorders Social problems En nogal heterogene categorie Executive Functies (Miyake et al., 2000) Vraag: Wat bepaalt nu welk probleem iemand ontwikkelt met beperkte executieve functies? (en wat kunnen we eraan doen?) Anderen (e.g. Kane, Engle): Werkgeheugen globale indicator alle executieve functies 6 1
2 Een antwoord: Duale proces modellen Duale proces modellen en gezondheid - Veel gedrag als gemeenschappelijke uitkomst van: > impulsieve/associatieve processen > controlerende/reflectieve processen Soms wint de een, soms de ander, afhankelijk van persoon en omstandigheden 7 (Health Psychol Rev, 2008) 8 Algemene achtergrond: duale proces modellen psychologie (vb Strack & Deutsch, 2004) Reflectieve processen: Waarom gebruik je? Voor- en nadelen, verwachtingen, motieven, etc. Voordelen Leuk, ontspanning, etc. Nadelen gezondheid, geld,relaties etc Impliciet Geheugen en Cognitie Onderzocht met testen waarvoor: - geen bewuste herinnering nodig is - geen Introspectie nodig is Voorbeelden: - impliciete associaties - attentionele bias - automatische actie-tendensen Ons beeld van verslaving Automatische processen: Neem! Gecontroleerd: > STOP!
3 Theoretisch werk: decompositie ruiter-paard metafoor Metafoor Essentie model Gladwin, Figner, Crone & Wiers, 2011, Dev Cogn Neuroscience, cf. Cunningham et al Gedrag bepaald door samenspel twee soorten processen: - impulsieve processen (associatief) > paard - reflectieve processen (rationeel) > ruiter Verslaving: paard dat makkelijk op hol slaat 13 gedetailleerd model (Wiers et al 2007, Pharmacol Biochem Behav) Ruiter Motivatie, andere Doelen in het leven willen Reflectief systeem - Executief Vermogen Werkgeheugencapaciteit kunnen Rationele Beslissing Voordelen tegen nadelen Paard Situatie (alcohol /drug Cues) Perceptie Motivationele orientatie Attentional bias Motor Schemas / Drug gebruik Approach bias Associatief/Impulsief Systeem & Effecten op hersenen adolescenten + Niet letterlijk op hersenniveau: Motivationele processen zorgen voor top-down biasing en zorgen voor Relatief reflectieve toestanden van de hersenen. Ø Samenspel bottom-up en Top-down processen 14 Sterkere effecten bij adolescenten Snellere sensitizatie > automatische processen die aanzetten tot meer gebruiken (dieronderzoek) /drugs hebben negatieve invloed op (nog ontwikkelende) controlerende processen (dieroz, cross-sect. mensen) Netto effect: verstoorde balans automatisch geactiveerde impuls om te gebruiken en meer verstandige controlerende processen & Effecten op hersenen adolescenten 3
4 gedetailleerd model (Wiers et al 2007, Pharmacol Biochem Behav) Ruiter Situatie (alcohol /drug Cues) Motivatie, andere Doelen in het leven willen Reflectief systeem Rationele Beslissing Voordelen tegen nadelen Perceptie Executief Vermogen Werkgeheugencapaciteit kunnen Motivationele orientatie Attentional bias Motor Schemas Approach bias - Paard / Drug gebruik + Wat is Aandacht-bias? Middelen kapen motivationele system (mesolimbisch DA; en zetten zichzelf bovenaan motivationele hierarchie Associatief/Impulsief Systeem Dus: Executieve functies belangrijke moderator bij ontstaan verslaving en andere problemen: * nodig om automatisch in gang gezette motivationele processen te beteugelen * maar die processen worden sterker door overmatig gebruik (vooral tijdens adolescentie) * vooral link bij adolescenten met relatief zwakke executieve functies (risicofactor) 21 inhoud 1. Relatie executieve functies en verslaving. 2. Evidentie? 3. Interventies 22 Recente studies; ondersteuning duale procesmodellen verslaving (Grenard et al, 2008; Thush et al 2008, Houben & Wiers, 2009) N = 88 vmbo, laag opleiding adolescenten 1 Hoe meten we dat? IAT probeer uit op Actief energiek Neutraal Fris Zie ook (Houben & Wiers, 2006; Thush & Wiers, 2007) Vermogen om impulsen te reguleren Werkgeheugen capaciteit Automatische Processen Gebruik 23 2 Neutraal energiek Actief Fris Index automatische associaties = RT2 - RT1 24 4
5 Werkgeheugen: SOPT Werkgeheugen Resultaten: voorspellen drinken Sterke Controle Functies: Bewuste verwachtingen (voordelen vs. nadelen) Voorspellen Gebruik en Zwakke Controle Functies: Associaties Voorspellen alcohol Gebruik en problemen Grenard, Ames, Wiers, Thush, Sussman & Stacy, Vergelijkbare opzet in VS, n = 145 (LA) - Automatische associaties met geheugenassociatiemaat (eerste woord dat je te binnen schiet bij rondje, fluitje, etc.) - Werkgeheugen: SOPT - / Drug use questionnaire problemen Moderatie van automatische processen Dit lijkt 1 soort (feestende jongeren) Frequency of Use Lower SOPT Score Mean SOPT Score Higher SOPT Score Frequency of Cigarette Use Related Memory Associations Cigarette-Related Memory Associations >> Vergelijkbare uitkomsten: jongeren met relatief goed werkgeheugen Hebben gebruik meer onder controle, jongeren met zwakker Werkgeheugen komen meer onder controle het middel 29 Maar afhankelijk van werkgeheugencapaciteit 2 soorten * nu rondje bier => gaan * morgen iets belangrijks => niet gaan 30 5
6 Inmiddels serie studies - Hofmann et al, 2008; associaties x WM > sexuele interesse; agressie; snoepen - Houben & Wiers (2009): associaties x executieve controle voorspelt (probleem) drinken Wiers et al (2009): associaties x EC voorspelt aggressie na alcohol Peeters et al 2012, 2013, approach bias voorspelt escalatie drinkgedrag bij hoog-risico kinderen met zwakke inhibitie Review: Hofmann, Friese & Wiers, 2008, Health Psychol Rev >> vergelijkbare effecten ook binnen zelfde persoon: na depletie/alcohol associaties beter voorspellend 31 Acute effecten alcohol vergelijkbaar Ø Na alcohol vs. placebo sterkere automatische processen en sterkere correlatie (Schoenmakers Wiers & Field, 2008) Ø Veel eerder onderzoek: verzwakking van executieve controle processen (Fillmore) Ø Hofmann et al. Associaties belangrijker voorspeller na alcohol. Na een avondje stappen Eerder vette bek halen Terwijl je weet dat het slecht is Idem onveilige sex, andere gezondheidsverminderende Gedragingen Zie hoofdstuk Wiers et al Handbook Implicit Soc Cogn Dus: - gedrag bepaald door samenspel automatisch in gang gezette motivationele processen en meer bewuste overwegingen - welke invloed gedrag bepaalt hangt af van: * sterkte specifieke associaties * bewuste overtuigingen * sterkte executieve controle-processen (op dat moment!) * motivatie om bij te sturen 33 inhoud 1. Relatie executieve functies en verslaving. 2. Evidentie? 3. Interventies 34 Suggestie vanuit simpele metafoor: Wij, op basis van model: nieuwe interventies WM training T-DCS Motivational interviewing 35 Attentional Evaluative Conditioning Approach-bias 36 6
7 training werkgeheugen Ø Eerste positieve resultaten met kinderen met ADHD (minder impulsief probleemgedrag) Klingberg et al 2005 Ø Latere meta-analyse (Sonuga-Barke et al., 2013) minder positief. Ø Kan het helpen bij verslaving? 37 Ja, Werkgeheugen kan getraind Worden bij probleemdrinkers Heeft het effect op drinken? 42 7
8 Ja, in de probleemdrinkers Met sterke automatische Associaties (sterk paard: Ruiter trainen nuttig). Aandacht-bias Re-training WM training Motivational interviewing 43 Attentional Evaluative Conditioning Approach-bias 44 Hoe werkt het? Eerst de test (visual probe Aandachtsbias) trial.. X.. 1 pixel 2 pixels 1 pixel 2 pixels Klinische Re-training (Schoenmakers et al Drug Alc Dep) 37 alcoholisten: 5 x trainen in alcoholkliniek ( of placebo-training). * Effecten op Attentional Bias (500 ms., niet 200 ms.: interactie top-down & bottom-up. Toenaderingsneiging Re-training WM training Motivational interviewing + voorzichtige indicaties Klinische effecten (minder Terugval; kortere succesvolle behandelduur 47 Attentional Evaluative Conditioning Approach-bias 48 8
9 (eerst meten (Wiers, Rinck, e.a Genes, Brain, Behav ) actie-tendens Vorm bepaalt actie Liggend: duwen rechtop: trekken Trekken: naar toe duwen: weg Meten (50% duw, 50% trek alcohol) Resultaten Wiers, Rinck et al, G2B, 2009) 1 e klinische studie rt dif alcohol zware drinkers trekken alcohol gemakkelijker naar zich toe ms light heavy AA heavy AG/GG rt dif alcohol vooral zware alcoholistische patienten in Duitse kliniek (Lindow) drinkers met condities: risico-variant - relevant training (push alcohol away) irrelevant training (portrait-landscape) mu-opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue-induced craving - assessment control (50-50) (van den Wildenberg et al., 2007, ACER) - no training
10 Generalized effect AAT 1 st klinische studie Approach Bias (pos) Standardized Per individual (D-score) 0,4 0,3 0,2 0,1 0 pretest posttest Pretest: Approach bias After training Avoidance Bias -0,1-0,2-0,3-0,4 Exp Control Exp Control Training Training Softdrink Generalized effect on untrained pictures alcoholverslaafde patienten in Duitse kliniek (Lindow): * 2 experimentele condities (alcohol wegduwen met of zonder instructie) * 2 controle condities (niks of verlengde meting) 56 Gegeneraliseerde effecten, o.a. IAT toenaderen cola Fris verwijderen Vooraf: beide groepen categoriseren makkelijker met toenadering Effect op terugval 1 jaar later Softdrinks Avoid 0,6 0,5 0,4 effect training on IAT (D-score) Fris toenaderen pakken verwijderen Approach Bias (D-score) 0,3 0,2 0,1 0,0-0,1-0,2-0,3 Training Control pretest posttest Softdrinks Avoid -0,4-0,5 condition Achteraf: alleen getrainde groep categoriseert alcohol makkelijker met verwijderen 58 Replicatie: Approach bias re-training Eberl, Wiers, Pawelczack, Rinck, Becker & Lindenmeyer, 2013 Developmental Cognitive Neuroscience N = 509, training / no training Replicatie met mediatie & moderatie filmpje Approach bias at pretest B = -0,91 p < Change in Approach-Bias B = -0,230 p = b B = p = Training Condition c B = c p = B = p = B = Age p = Treatment Outcome B = p = # Previous Detoxifications 59 Meer zien? Uitzending gemist > Labyrinth > Verslaving - Wiers 60 10
11 hebben we eigenlijk klassieke therapie nodig? Ja! Zowel bij angst als verslaving inmiddels diverse positieve resultaten als toevoeging bij cognitieve gedragstherapie, maar geen specifieke effecten bij alleen training online (bijv. Wiers et al., 2015: iedereen ging minder drinken, ook de controlegroep!). Dus evidence-based: als toevoeging bij gewone therapie (kan ook online!). 61 Is het eigenlijk breintraining? Sterkere verandering in hersengebieden Belangrijk in motivatie (mesolimbische gebieden Amygdala), na echte Training dan na neptraining C. E. Wiers et al In press Am J Psychiatry 62 Praktische Consequentie: Praten & Trainen Nieuwe website (Gratis) ( Nu zelftraining Nu ook: huiswerk-mogelijk heid voor therapeuten > cliënt informeren, opgeven ( ), krijgt van ons uitnodiging. Therapeut krijgt feedback scores voormeting + nameting & kan vordering training volgen 63 Nabije toekomst (nu) * Training div. middelen waar we zelfde biases vinden (cannabis) * Game versies voor jongeren (motivatie! > trainingen moeten meer uitdagend worden) * Combinaties met hersenstimulatie etc. 64 Conclusies: > Samenspel executieve functies en automatische processen belangrijk bij verslaving en veel andere psychopathologie > Nieuwe methoden om ze te meten & om ze te beïnvloeden
Pillen? Praten? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie
Pillen?? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie Reinout Wiers Hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie UvA r.wiers@uva.nl Huidige praktijk: Pillen
Nadere informatieAlcoholgebruik en effecten tijdens adolescentie
Dronken Jongeren 5 April 17 KNAW Symposium Ad Fundum Gevaar op korte termijn (coma, ongelukken) & op lange termijn Veranderingen in hersenen gebruik en effecten tijdens adolescentie Prof. dr. Reinout W.
Nadere informatieExecutieve Functies en
25 oktober 2011 executieve functies bij kinderen en adolescenten Executieve Functies en Verslaving Reinout Wiers, Ph.D. Hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie th l i Universiteit van Amsterdam RWi R.Wiers@uva.nl
Nadere informatieEen lastige opdracht Alcoholverslaving of overmatig drinken? En wat eraan te doen?
Een lastige opdracht Alcoholverslaving of overmatig drinken? En wat eraan te doen? In 2011 vroeg ZonMw ons een state of the art studie te doen Reinout Wiers, Ph.D. Professor of Developmental Psychopathology
Nadere informatieVerslaving bij adolescenten met zwakke EF
19 juni 2012 executieve functies bij adolescenten Verslaving bij adolescenten met zwakke EF Reinout Wiers & Thomas Gladwin ADAPT lab (Addic.on Development and Psychopathology lab) Universiteit van Amsterdam
Nadere informatieSlaaf van het onbewuste? Automatische en controlerende processen bij zwaardrinkende jongeren
Slaaf van het onbewuste? Automatische en controlerende processen bij zwaardrinkende jongeren Reinout W. Wiers 1,2, Ph.D. 1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht 2. IVO Professor of Experimental
Nadere informatieAlcoholgebruik, misbruik & afhankelijkheid
ALCOHOLGEBRUIK: BEWUST OVERWOGEN OF ONBEWUST OVERKOMEN? Impliciete en expliciete processen bij alcoholgebruik en implicaties voor interventies Katrijn Houben k.houben@maastrichtuniversity.nl Alcoholgebruik,
Nadere informatiePillen? Praten? Trainen!
Pillen? Praten? Trainen! Het beïnvloeden van automatische processen bij verslaving Reinout Wiers Hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie UvA r.wiers@uva.nl Symposium 25 jaar IVO, Rotterdam, oktober 2014
Nadere informatieinhoud Slaaf van het onbewuste? In veel psychologische theorieën over verslaving is de centrale vraag: Waarom gebruik je?
AUVdag 7 november 2009 Slaaf van het onbewuste? De rol van automatische en gecontroleerde processen bij verslavingsgedrag in de adolescentie Reinout Wiers, Ph.D. inhoud 1. Bewuste en onbewuste processen
Nadere informatieTrain je verslaving weg!
Train je verslaving weg! Het meten en beïnvloeden van automatische processen bij (rook)verslaving Reinout W. Wiers 1,2,3,4 1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht 2. BSI, Radboud Univ Nijmegen
Nadere informatieCognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten
Nadere informatieAlcohol en aandacht. Een wankel evenwicht tussen craving en training
Alcohol en aandacht Een wankel evenwicht tussen craving en training Klassieke behandeling Richt zich hoofdzakelijk op bewuste processen Terugvalpreventie Leren kennen van hoge risico situaties Aanleren
Nadere informatieMathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans
Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Experimentele psychopathologie Op zoek naar de psychologische processen die een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en terugval van psychopathologie
Nadere informatie15-10-2015. Let s get together BSI-NISPA. Search: RDoC Matrix. Problemen met onze diagnoses/behandelingen. NIMH Strategisch Plan: RDoc
15-10-2015 Problemen met onze diagnoses/behandelingen Let s get together BSI-NISPA DSM 5 kent meer dan 400 psychische stoornissen Valide diagnoses? Eni S. Becker 2 NIMH Strategisch Plan: RDoc Research
Nadere informatiePreventie van Verslaving
Preventie van Verslaving Hoe een serious game het trainen van executieve functies bij adolescenten kan ondersteunen Drs. Wouter Boendermaker Universiteit van Amsterdam VGCt Najaarscongres 14-11-2013 Verslaving
Nadere informatieEffectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving
Effectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving MSc Esther Beraha Dr. Elske Salemink Dr. Anneke Goudriaan Dr. Bram Bakker Prof. Dr. Wim van den Brink Prof. Dr. Reinout Wiers Academisch Medisch Centrum
Nadere informatieNeurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
Nadere informatieStoppen met roken bij jongeren
Stoppen met roken bij jongeren Een combinatie van cognitieve gedragstherapie en cognitieve bias modificatie VGCt Najaarscongres, 2013 Helle Larsen, PhD, Universiteit van Amsterdam, Adapt-lab, Yield H.Larsen@uva.nl
Nadere informatieIMPLICIETE TRAININGEN: Een nieuwe manier van interventies
IMPLICIETE TRAININGEN: Een nieuwe manier van interventies Wie zijn wij? Kenny Wolfs Promovendus Open Universiteit Onderzoek: Impliciete cognities over veilig vrijen bij mannen/msm Subsidieverstrekker:
Nadere informatieImpliciete Cognitie en Verslaving. Theoretische Inzichten en Praktische Toepassingen
Gedragstherapie 2008, 41 169-182 169 Impliciete Cognitie en Verslaving Theoretische Inzichten en Praktische Toepassingen Katrijn Houben 1,Tim Schoenmakers 1, Carolien Thush 1 en Reinout W. Wiers 1,2,3
Nadere informatietrainer van ruiter en paard
26 de psycholoog / november 2013 auteur: jeroen van goor interview met reinout wiers trainer van ruiter en paard Alcoholisten grijpen letterlijk sneller naar de fles dan anderen. Reinout Wiers, hoogleraar
Nadere informatieHet effect van cognitieve bias modificatie op stoppen met roken en de rol van verlangen
Het effect van cognitieve bias modificatie op stoppen met roken en de rol van verlangen Joakim Looij 0592463 Instelling: Universiteit van Amsterdam Afstudeerrichting: Klinische ontwikkelingspsychologie
Nadere informatieVerslaving en impulsiviteit
22 oktober 2015 Verslaving en impulsiviteit Verschillende invalshoeken Dr Els Santens Verslaving als Chronische stoornis Duale procespathologie Verlies van controle = kernsymptoom Impulsiviteit: een veelzijdig
Nadere informatiePlannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie
Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie Inhoud v Theoretische verklaringen ADHD v Plannen en organiseren bij ADHD v In het dagelijkse leven?
Nadere informatieSociale angst. Faalangst. Project Pasta. Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten. Risicofactoren. Interventies. Sociale Angst bij Jongeren
Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten Sociale angst Risicofactoren Interventies Angst voor het oordeel van anderen Voor gek staan Uitgelachen te worden In verlegenheid gebracht te worden In de belangstelling
Nadere informatie22 oktober R-Impuls. Therapie ter regulatie van impulsen. Kristen Vos Rudi Vanmarsenille
22 oktober 2015 R-Impuls Therapie ter regulatie van impulsen Kristen Vos Rudi Vanmarsenille Voorstelling Kristen Vos - Klinisch psychologe (volwassenen) - Postgraduaat Cognitieve Gedragstherapie KUL -
Nadere informatieHet hertrainen van automatische cognitieve processen bij angsten verslavingsproblematiek
Het hertrainen van automatische cognitieve processen bij angsten verslavingsproblematiek D.S. van Deursen, E. Salemink, T.M. Schoenmakers en prof. dr. R.W. Wiers Samenvatting Duaal-procesmodellen van angst
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieRustige ruiters, hevige hengsten
17 september 2014 GGZ congres Rustige ruiters, hevige hengsten De verslavingszorg in galop Dr Els Santens Rudi Vanmarsenille Herman Hacour Inleiding Afdeling Theoretisch kader: Duaal proces model (oa Strack
Nadere informatieDe effectiviteit van een toenaderingsbias training bij adolescente jongens met een cannabisverslaving in een justitiële jeugd inrichting
De effectiviteit van een toenaderingsbias training bij adolescente jongens met een cannabisverslaving in een justitiële jeugd inrichting OPSTELLER Naam: Robin Kooij Collegekaartnummer: 5996856 Afstudeerrichting
Nadere informatieDe effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015
De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015 1. Inleiding BB is een gecomputeriseerde cognitieve training voor kinderen met zelfregulatieproblemen (bv. kinderen
Nadere informatie2 SYSTEMEN IN 1 HOOFD
2 SYSTEMEN IN 1 HOOFD Dr. Eva Debusscher Psychiater Eenheid Ontwenning dr. Céline Hinnekens Doctor in de psychologie; Psycholoog Eenheid Ontwenning INTRODUCTIE INTRODUCTIE INTRODUCTIE INTRODUCTIE OVERZICHT
Nadere informatieTOEVOEGEN VAN EEN COGNITIEVE BIAS MODIFICATIE TRAINING AAN EEN RESIDENTIEEL BEHANDELPROGRAMMA VOOR OBESITAS BIJ KINDEREN PILOT STUDIES.
TOEVOEGEN VAN EEN COGNITIEVE BIAS MODIFICATIE TRAINING AAN EEN RESIDENTIEEL BEHANDELPROGRAMMA VOOR OBESITAS BIJ KINDEREN PILOT STUDIES. Sandra Verbeken 1, Caroline Braet 1, Lien Goossens 1, Katrijn Houben
Nadere informatieExecutieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)
Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Boodschap 1. Bij mensen met verschillende diagnoses zien we meer EF problemen
Nadere informatieEen impliciete benadering van verslaving:
Een impliciete benadering van verslaving: Het meten van de actietendens naar cannabis bij cannabisverslaafde jongeren Rick Roelofs Studentnummer: 10287604 Masterthese Psychologie: Gedrag & Gezondheid Begeleiders:
Nadere informatieHilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys
Slim maar... KINDEREN EN ADOLESCENTEN MET ZWAKKE EXECUTIEVE FUNCTIES CONGRES 16 JUNI 2015 ANTROPIA DRIEBERGEN Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter
Nadere informatieHAALBAARHEID EN EFFECTIVITEIT VAN ZELFREGULATIE TRAINING. Sandra Verbeken & Caroline Braet - Zeepreventorium - Ronde Tafel 2017
HAALBAARHEID EN EFFECTIVITEIT VAN ZELFREGULATIE TRAINING Sandra Verbeken & Caroline Braet - Zeepreventorium - Ronde Tafel 2017 WAAROM? 3 DE VOEDSELOMGEVING VAN ONZE KINDEREN: OBESOGENE OMGEVING https://vimeo.com/44669019
Nadere informatieWhat Part of Working Memory is not Working in ADHD? The effect of Reinforcement on Short Term Memory and the Central Executive
What Part of Working Memory is not Working in ADHD? The effect of Reinforcement on Short Term Memory and the Central Executive Drs. Sebastiaan Dovis Promovendus Klinische Ontwikkelingspsychologie Theorieën
Nadere informatieMindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Gezonde coping. Mindfulness 14/11/2012. Lijdensdruk. Verschillende meditatietechnieken
Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven Lijdensdruk Angst en depressie Meer bij volwassenen Dwangmatig denken /
Nadere informatieHet effect van een kortdurende AAT training op de toenaderingsbias bij jonge cannabisverslaafden in een ambulante verslavingskliniek
Het effect van een kortdurende AAT training op de toenaderingsbias bij jonge cannabisverslaafden in een ambulante verslavingskliniek Abstract Het doel van dit onderzoek was om na te gaan of een kortdurende
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieG edragscontrole & verleiding:
G edragscontrole & verleiding: een delicate balans tijdens de ontwikkeling Janna Cousijn, 10 juni G edragscontrole & verleiding: een delicate balans tijdens de ontwikkeling Inkijkje in de hersenen: ontwikkeling
Nadere informatieBegrijpend lezen. Cognitieve processen. Cognitieve processen. De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen
De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen 1. Wat is begrijpend lezen? Anne Helder 2. Wat weten we over de ontwikkeling van begrijpend lezen? 3. Wat weten
Nadere informatieAantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda
Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda Waarom video games? Nadelen van huidige interventies Effectiviteit Toegankelijkheid Stigmatisering Didactische
Nadere informatieTherapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Antwerpen Het verhaal, met en zonder woorden 17.03.2017 waarover zal ik het hebben? belang van specifieke
Nadere informatieMotivationele processen bij verslaving: de rol van craving, salience en aandacht
overzichtsartikel Motivationele processen bij verslaving: de rol van craving, salience en aandacht i.h.a. franken, r.w. wiers achtergrond Motivationele processen spelen een belangrijke rol bij verslaving.
Nadere informatieInterapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken
Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk Bart Schrieken Presentatie Soorten e-mental health Onderzoek Voorbeelden praktijk Conclusies & aanbevelingen Online aanbod door GGZ in Nederland
Nadere informatieEF en gedragsproblemen. Walter Matthys
EF en gedragsproblemen Walter Matthys Verminderde EF bij gedragsproblemen afhankelijk van ADHD (symptomen)? Meta-analyse bij jonge kinderen met externaliserend gedrag (Schoemaker, Mulder, Dekovic & Matthys,
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatieHet effect van Cognitieve Bias Modificatie in combinatie met cognitieve. gedragstherapie op stoppen met roken: een pilot studie
Het effect van Cognitieve Bias Modificatie in combinatie met cognitieve gedragstherapie op stoppen met roken: een pilot studie Masterthese eindversie 26 Mei 2014 Roelie Macco 6069169 UvA Klinische Ontwikkelingspsychologie
Nadere informatieDe Toenaderingsbias van Adolescenten met een. Cannabisverslaving
De Toenaderingsbias van Adolescenten met een Cannabisverslaving Onderzoek naar de bruikbaarheid van de AAT MASTER THESE 08-08-2013 Lisa van Braam 6048757 Klinische ontwikkelingspsychologie Andrea Wolf
Nadere informatieIndividuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie Anja Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Brein in ontwikkeling Nucleus accumbens (basale ganglia): -
Nadere informatieIndividuele Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik en Gokken. Dagdeel 4 4-1
Individuele Cognitieve Gedragstherapie bij Middelengebruik en Gokken Dagdeel 4 4-1 Wat stond in dagdeel 3 centraal? Terugval en noodmaatregelen Aanvullingen functie-analyse Omgaan met trek 4-2 Programma
Nadere informatieAlways look on the bright side of life
Always look on the bright side of life Training van een positieve aandachtbias: effect op angst, depressie en zelfvertrouwen Leone de Voogd E.L.deVoogd@uva.nl Elske Salemink Reinout Wiers Pier Prins Universiteit
Nadere informatieCogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI. Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.
Cogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut. Introductie en inhoud Onderliggende research Voorwaarden
Nadere informatieWORM WORking Memory training een onderzoek naar de effecten van Werkgeheugentraining bij kinderen met ADHD 19 januari 2009 Martine van Dongen¹², Marieke Lansbergen¹, Sascha Roos², Kina Potze², Nadine Schalk²,
Nadere informatieAANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD
AANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD Prof. dr. Roeljan Wiersema Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieWerkgeheugen - Onderzoek - Praktijk
Het trainen van het werkgeheugen bij ontwikkelingsstoornissen: waarom zou je? Drs. B.J.L.Gerrits, psycholoog-psychotherapeut Presentatie Werkgeheugen wetenswaardigheden Onderzoek naar werkgeheugentrainingen
Nadere informatieDe trekthermometer. Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ
De trekthermometer Over het begeleiden van craving bij cliënten met triple-problematiek Carin Wiering Carin Wiering Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe carin.wiering@ggzdrenthe.nl GGZ Drenthe Verpleegkundig
Nadere informatieThe development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys
The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys Een reactie door Hilde M. Geurts Lezing Begeer, Keysar et al., 2010: Advanced ToM 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Autisme (n=34) Controle
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieHerstelgerichte Verslavingszorg. OPZ Geel 11-9-2015 Paul Van Deun
Herstelgerichte Verslavingszorg { OPZ Geel 11-9-2015 Paul Van Deun WIV bevolkingsenquête Vlaanderen 2013: 20% mannen, 10% vrouwen drinkt dagelijks alcohol, resp.:8% en 4% meer dan 3 of 2 glazen Ooit cannabis
Nadere informatieAUTOMATISCHE PROCESSEN IN VERSLAVINGSPROBLEMATIEK BIJ MENSEN MET EEN LICHT VERSTANDELIJKE BEPERKING. DE SLEUTEL NAAR NIEUWE MOGELIJKHEDEN?
AUTOMATISCHE PROCESSEN IN VERSLAVINGSPROBLEMATIEK BIJ MENSEN MET EEN LICHT VERSTANDELIJKE BEPERKING. DE SLEUTEL NAAR NIEUWE MOGELIJKHEDEN? Neomi van Duijvenbode 1 Robert Didden 1,2 Klaus Drieschner 2 Maria
Nadere informatieTheorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek!
Cognitive Bias Modification Resultaten onderzoek December 2013 Jules Reijnen Ron Jacobs Theorie Cognitive Bias Modification (CBM) is een recent onderzoeksgebied dat zich richt op de vertekening (bias)
Nadere informatieREFERAAT 21 NOV OUDEREN EN ALCOHOL ONS EEN ZORG?! Dr. Myrna Pelgrum- Keurhorst Drs. Lisanne Diepenhorst Drs. Melissa Laurens
REFERAAT 21 NOV OUDEREN EN ALCOHOL ONS EEN ZORG?! Dr. Myrna Pelgrum- Keurhorst Drs. Lisanne Diepenhorst Drs. Melissa Laurens Slechts 3 vragen 1. Hoe vaak drink je alcoholhoudende dranken? 0 1 2 3 4 Nooit
Nadere informatieProgramma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen
Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole
Nadere informatieA joint approach: brain structure & function in heavy cannabis users & their relationship with future use Cousijn, J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) A joint approach: brain structure & function in heavy cannabis users & their relationship with future use Cousijn, J. Link to publication Citation for published version
Nadere informatiePartnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet
Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen
Nadere informatieMindfulness als interventie voor transdiagnostische processen bij psychopathologie. Mira Cladder-Micus Sevket Hepark
Mindfulness als interventie voor transdiagnostische processen bij psychopathologie Mira Cladder-Micus Sevket Hepark Disclosure belangen spreker Sevket Hepark & Mira Cladder-Micus 14 juni 2018 (potentiële)
Nadere informatieVirtual Reality Game for Aggression Impulse Management (VR-GAIME)
Virtual Reality Game for Aggression Impulse Management (VR-GAIME) DR. DANIQUE SMEIJERS SENIOR ONDERZOEKER POMPESTICHTING D.SMEIJERS@POMPESTICHTING.NL Inhoud Achtergrond - Behandeling agressie - Waarom
Nadere informatieMasterthese De associaties en de toenaderingstendens van adolescenten met en zonder overgewicht voor gezond en ongezond eten
Masterthese De associaties en de toenaderingstendens van adolescenten met en zonder overgewicht voor gezond en ongezond eten 30 juni 2013 Yvette Aardenburg 5958466 Klinische Ontwikkelingspsychologie Begeleider
Nadere informatieTrain uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Nadere informatie18-4-2013. Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.
Opzet presentatie Werkgeheugen en executieve functies Wat moeten we ermee in de klinische praktijk? 1. Werkgeheugen en executieve functies werkgeheugen en executieve functies 12 april 2013 Brigitte Vugs
Nadere informatieExternaliserend. school
Externaliserend probleemgedrag behandelen op school Gerly de Boo & Juliëtte Liber Universiteit van Amsterdam ZonMw: Jeugd Vroegtijdige signalering & interventies evidence based interventies externaliserend
Nadere informatieBelieving is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten
VGCT najaarscongres 2011 Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten Elske Salemink, Universiteit van Amsterdam In samenwerking met Reinout Wiers (Universiteit van
Nadere informatieImpulsiviteit en behandelingsuitkomsten bij alcohol & nicotinegebruik
Impulsiviteit en behandelingsuitkomsten bij alcohol & nicotinegebruik Een onomkeerbaar gegeven of (therapeutisch) aanknopingspunt? Onderzoeksplatform middelengebruik VAD Oktober 2012 Laura Stevens Inhoud
Nadere informatieHet geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS
Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Inleiding Introductie van mezelf, jullie
Nadere informatieCoRPS COMET VOOR CRAVING BIJ VERSLAAFDE ANGSTIGEN EN ANGSTIGE VERSLAAFDEN. prof. dr. Kees Korrelboom. klinisch psycholoog en psychotherapeut
COMET VOOR CRAVING BIJ VERSLAAFDE ANGSTIGEN EN ANGSTIGE VERSLAAFDEN prof. dr. Kees Korrelboom klinisch psycholoog en psychotherapeut Disclosure belangen spreker Kees Korrelboom (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieExecutieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog
Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatieExecutive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis
Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis Sylvie Verté INLEIDING Reeds geruime tijd worden pogingen ondernomen om te bepalen welke aspecten van diverse ontwikkelings-
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieExecutieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17
11/01/17 GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: DE ROL VAN DE EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ HET SUCCES IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Executieve functies DR. MARIETTE HUIZINGA is een paraplubegrip voor verschillende denkprocessen
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatie(online) Gokken en gokverslaving. Verslaving 23/02/15. Aantal personen met gokprobleem
Ronny Willemen UC Leuven- Limburg 13.02.2015 (online) Gokken en gokverslaving Verslaving Ø DSM- III (1980) Pathologisch gokken onder stoornis in impulscontrole Ø DSM- V (2013) : Gokstoornis onder Middel-
Nadere informatieAutisme in de levensloop. Conclusies. Overzicht. Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis
in de levensloop Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Conclusies 1. Het is! om in verschillende levensfases diagnostisch onderzoek te herhalen.. Het is! om comorbiditeit goed in
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieMindfulness, de stand van zaken & Hoe verder?
Mindfulness, de stand van zaken & Hoe verder? Mindfulness = Aandachttraining en emotieregulatie-training MBSR & MBCT cursus Meditaties: adem, bodyscan, geluiden, keuzeloze aandacht, 3 min ademruimte, bewegen,
Nadere informatieGuus Smit Moleculaire & Cellulaire Neurobiologie. Vrije Universiteit Amsterdam
Guus Smit Moleculaire & Cellulaire Neurobiologie Vrije Universiteit Amsterdam Hersenen op sterk water ONDERWEPEN: 1. Jonge drinkers 2. Hersenen 3. Wat te doen? Percentage 15-16 jarige jongeren dat! 10
Nadere informatieExecutieve functies ontwikkelen met denkspellen.
Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Heeft uw leerling moeite met plannen en organiseren? Is hij zijn huiswerk weer eens vergeten of kwijt? Kan hij moeilijk aan een taak beginnen maar nog moeilijker
Nadere informatieDiagnostiek van executieve functies bij adolescenten
Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Samenvatting presentatie congres EF bij adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Dr. Mariëtte Huizinga Universiteit van Amsterdam Executieve functies Weerstand
Nadere informatieVerleden, heden en toekomst. Eva Dierckx. Wetenschapsdag 6 februari 2014 PSYCHIATRISCHE KLINIEK. Provincialaat Broeders van Liefde
Onderzoek in de TBE Broeders Alexianen Tienen: Verleden, heden en toekomst Wetenschapsdag 6 februari 2014 Eva Dierckx Provincialaat Broeders van Liefde Onderzoek TBE Broeders Alexianen Tienen 2014 1 PSYCHIATRISCHE
Nadere informatieHeerlijk Helder Heineken Alcoholgebruik in de Media. Rutger Engels, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen
Heerlijk Helder Heineken Alcoholgebruik in de Media Rutger Engels, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen 1.Herkennen van brand logos bij kinderen (Dalton et al., 2003) 2.Herkennen
Nadere informatieNeiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst
Neiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst Approach avoidance task Sascha Struijs, PIOG & Promovendus Motivatie en gedrag Gray (1970): gevoeligheid voor bekrachtigingstheorie
Nadere informatieGT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen
Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag
Nadere informatieProefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting
Proefschrift Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems Merel Griffith - Lendering Samenvatting Het gebruik van cannabis is gerelateerd aan een breed scala van psychische problemen, waaronder
Nadere informatieEVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN
EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN 2 Hoogleraar Klinische Psychologie VU POH- GGZ in huisartsenpraktijk 3 E-health Wat bedoel ik daarmee? 4 Uitgangspunt:
Nadere informatieHet creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!
Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het
Nadere informatieAdviseur deskundigheidsbevordering, NISB Hoofddocent Instituut Sport en Bewegingsstudies, HAN
Een kennismaking ki met motiverende gesprekvoering Ingrid Broeders Adviseur deskundigheidsbevordering, NISB Hoofddocent Instituut Sport en Bewegingsstudies, HAN 1 Ervaring delen Vertel over een voldoening
Nadere informatieKathleen De Cuyper, Guido Pieters, Laurence Claes & Dirk Hermans Katholieke Universiteit Leuven, België
Kathleen De Cuyper, Guido Pieters, Laurence Claes & Dirk Hermans Katholieke Universiteit Leuven, België Perfectionisme multi-dimensioneel concept Multidimensional Perfectionism Scale van Frost (MPS-F;
Nadere informatie