Overlevingsstrategieën vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Overlevingsstrategieën Kennisbank Toepassingen Wintervacht Camouflage Nachtvlinders Vogeltrek Verwerken Examenopgave Antwoorden Toepassingen Begrippenlijst Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Overlevingsstrategieën Kennisbank In de module 'Overlevingsstrategieën' staan verschillende eigenschappen die dieren hebben om zich te beschermen tegen vijanden centaal. Ook kijk naar eigenschappen van dieren om moeilijke perioden, zoals de winter, door te komen. Bestudeer in de Kennisbank het onderdeel 'Overlevingsstrategieën'. KB: Overlevingsstrategieën Test je kennis Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank. Overlevevingsstrategieën kn.nu/hip26 1 van 11 Pagina 2

4 Je ziet een sneeuwhaas. De sneeuwhaas heeft een eigenschap die hem helpt om de winterkou te overleven. Welke eigenschap is dat? a. winterrust b. wintervacht c. camouflage d. snelheid 2 van 11 Een wesp en een zweefvlieg lijken op elkaar. Hoe wordt het lijken op een andere soort genoemd? a. camouflage b. mimicry 3 van 11 Wat voor soort bescherming past bij mimicry? a. bescherming tegen winterkou b. bescherming tegen andere dieren c. bescherming tegen gif d. bescherming tegen uitdrogen 4 van 11 Van welke overlevingsstrategie maakt een wandelende tak gebruik? a. snelheid b. camouflage c. mimicry d. gif 5 van 11 Paarden worden ziek van het van eten van jakobskruiskruid. De rupsen van de Sint Jakobsvlinder zijn aangepast aan het eten van dit kruid. Pagina 3

5 Een Sint Jakobs-vlinder beschermt zich tegen andere dieren door: a. snelheid b. camouflage c. mimicry d. gif 6 van 11 Als een dier in winterslaap gaat verbruikt het minder energie. Hoe komt dat? Kies het beste antwoord. a. Het dier eet minder. b. Het dier laat zijn lichaamstemperatuur zakken. c. Het dier beweegt veel minder als het slaapt. d. Het dier gaat in een nest of hol liggen. 7 van 11 Hoe 'weet' een dier dat hij een wintervacht moet krijgen? a. Doordat het kouder wordt. b. Doordat de dagen korter worden. c. Dit leert hij van zijn ouders. d. Omdat er minder voedsel is. 8 van 11 Welk dier gaat in winterslaap? a. Vleermuis b. Zwaluw c. Gifkikker d. Antilope 9 van 11 Waar of niet waar? Een diersoort heeft altijd maar één eigenschap om zich tegen de omgeving of een andere diersoort te beschermen. a. Waar b. Niet waar 10 van 11 Waar of niet waar? Je moet dieren nooit uit hun winterslaap halen omdat ze dan vaak sterven. Pagina 4

6 a. Waar b. Niet waar 11 van 11 Waar of niet waar? Bij het bepalen wie het snelste dier is, is uithoudingsvermogen belangrijk. a. Waar b. Niet waar Pagina 5

7 Toepassingen Wintervacht Mensen gebruiken wol als grondstof. Wol bestaat uit zachte dunne haren en wordt daarom gebruikt om kleding en dekens van te maken. Wol is vaak afkomstig van schapen, maar ook wol van een kasjmiergeit, angorakonijn en alpaca (kleine lama) is goed te gebruiken. Hiervoor moet eerst een dier geschoren worden. Daarna volgen andere bewerkingen zoals reinigen, spinnen en verven. Bekijk de video en maak daarna de sleepoefening. Wintervacht bij schapen kn.nu/4s3lm 1 Wintervacht bij schapen Schapen worden meestal eenmaal per jaar, meestal in een droge periode in de lente. Er zijn veel soorten schapen die elk hun eigen produceren. Sommige hebben kortere of stuggere haren, andere hebben een zachtere en soepele vacht. Eén schaap levert geschoren wol per jaar op. Van die geschoren wol blijft iets meer dan de helft over na het, wassen en verwerken. Pagina 6

8 Beschikbare keuzes: geschoren, volwassen, spinnen, soort wol, 3,5 à 4 kilo Camouflage Veel dieren maken gebruik van camouflage om zich te beschermen tegen andere dieren. Ze maken gebruik van bepaalde kleuren of vormen waardoor ze tegen een bepaalde achtergrond bijna helemaal wegvallen. Bij camouflage is dus eigenlijk sprake van gezichtsbedrog. Je doet deze opdracht in een groepje van twee. Ga samen op zoek naar de mooiste voorbeelden van camouflage bij dieren en maak hiervan een (online) collage. Kies minstens vijf dieren uit de volgende lijst: Wandelende tak Spitskopslang Peper-en-zoutvlinder Moerassneeuwhoen Reuzennachtzwaluw Kikkers Bidsprinkhaan Sneeuwuil Stone flounder (Engelse naam) Spinnen Fazant Zeepaard Sneeuwpanter Bladstaartgekko Wandelend blad Verzamel van de dieren van jullie keuze foto's waarin duidelijk te zien is hoe het dier gebruik maakt van camouflage. Verzamel bij elke foto de volgende informatie: De naam van het dier. Waar komt het dier voor? In welk land of werelddeel? Wat is het leefgebied van het dier? Leeft het in het water of op het land? Welke achtergrond heeft het dier nodig zodat het niet opvalt? Maak de collage. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld gebruik maken van Glogster edu.glogster.com. Je moet je dan wel even aanmelden. Je kunt hier op eenvoudige wijze afbeeldingen, teksten, geluiden of video's op een poster plaatsen. Je kunt ook afbeeldingen uitprinten en een poster op papier maken. Pagina 7

9 Klaar? Deel je collage of laat de gemaakte poster zien aan je medeleerlingen. Nachtvlinders In tweetallen. Wist je dat er twee groepen vlinders zijn? De dagvlinders en de nachtvlinders. Vliegen dagvlinders alleen overdag en de nachtvlinders alleen s nachts? Nee, er bestaan ook nachtvlinders die overdag vliegen. Bekijk het filmpje: Je kunt het verschil tussen een dag- en een nachtvlinder zien aan de manier waarop ze hun vleugels vouwen. En aan de vorm van hun voelsprieten. Je ziet ook verschillen in kleur. a. Ga op zoek naar afbeeldingen waar je het verschil tussen een dagvlinder en een nachtvlinder goed ziet. Zoek afbeeldingen van de vleugels in rust, voelsprieten en kleur van de vlinders. b. Om in het donker te kunnen overleven hebben nachtvlinders zich aangepast. Ze kunnen niet goed zien. Maar ze kunnen wel goed ruiken. Waarmee ruiken nachtvlinders? c. Nachtvlinders kunnen niet in het zonnetje gaan zitten om op te warmen. Als ze warmer willen worden gaan ze snel met hun vleugels trillen. Ook hebben ze een soort vacht van dunne haren. Zo blijven ze toch warm. Mensen zijn warmbloedig. Dat betekent dat onze lichaamstemperatuur constant dezelfde temperatuur heeft. Bij zoogdieren is dat ook het geval maar bij vissen, amfibieën of reptielen niet. Zij zijn koudbloedig. Vlinders zijn insecten. Zijn vlinders koudbloedige of warmbloedige dieren? Pagina 8

10 d. Nachtvlinders rusten overdag. Nachtvlinders hebben minder felle kleuren dan dagvlinders. Een nachtvlinder heeft vaak dezelfde kleur als de omgeving om zo niet op te vallen. Zo worden ze niet door vijanden gezien. Hoe noem je dit verschijnsel? e. Ook rupsen zijn vaak onopvallend gekleurd. Sommige rupsen lijken op takje of blaadjes. Of ze hebben dezelfde kleur als plant waar ze op zitten. Zo zien vijanden ze niet. Hoe noem je dit verschijnsel? f. Er zijn een paar nachtvlinders die overdag vliegen. Ze zijn niet grijs of bruin, maar opvallend gekleurd. Bijvoorbeeld de sint-jansvlinder, de gamma-uil en de sint-jakobsvlinder. Zoek afbeeldingen van deze drie nachtvlinders g. Welke functie heeft zo n opvallende kleur? Verwerk alle antwoorden tot een verslag of een presentatie. Vogeltrek Bekijk het filmpje: a. Noem zes vogels die je vandaag buiten hebt gezien. Heb je geen vogels gezien noteer dan zes vogels uit dit filmpje: b. Zoek voor elke vogel of het gaat om een trekvogel of een standvogel. Gebruik hierbij Maak hiervan een overzichtelijke tabel. Pagina 9

11 Verwerken Examenopgave Beantwoord ter afsluiting van deze module de volgende examenvragen. VMBO BB Vraag 40 HAVO Vraag 44 Pagina 10

12 Antwoorden Toepassingen Toepassing: Nachtvlinders a. Bij nachtvlinders eindigen de voelsprieten nooit in een knopje en liggen de vleugels meestal plat over het lijf gevouwen als de vlinder in rust is. Nachtvlinders zijn meestal onopvallend gekleurd, zoals bruin of grijs. b. Met hun voelsprieten. c. Koudbloedige dieren. d. Camouflage. e. Mimicry g. De felle kleur waarschuwt de vijand: eet mij niet, ik ben giftig! Pagina 11

13 Begrippenlijst Begrippenlijst Wintergasten Vogels die in de winter in Nederland verblijven. Broedgebied Het gebied waar vogels naartoe trekken om hun eieren te leggen. Snelheid Snelheid van een organisme kan belangrijk zijn om aan predators te ontsnappen. Bijvoorbeeld: haas. Schutkleur Een vorm van camouflage: de kleur (of vorm) valt weg tegen de achtergrond of het landschap. Vorm van adaptatie om het organisme te beschermen tegen predatie of vraat. Bijvoorbeeld: wandelende tak. Wintervacht Een aanpassing van vogels of zoogdieren waarbij zij veren of de vacht vervangen. Veel vogels hebben een zomerkleed en een winterkleed. Door het winterkleed zijn de vogels klaar voor een trektocht en/of om de winter te overleven. Vogels ruien ook om een opvallend verenkleed te krijgen voor de balts en de voortplanting. Zoogdieren hebben een zomeren een wintervacht als aanpassing aan wisselende temperaturen. Pagina 12

14 Antwoorden Antwoorden: Wintervacht bij schapen 1 Wintervacht bij schapen Schapen worden meestal eenmaal per jaar geschoren, meestal in een droge periode in de lente. Er zijn veel soorten schapen die elk hun eigen soort wol produceren. Sommige hebben kortere of stuggere haren, andere hebben een zachtere en soepele vacht. Eén volwassen schaap levert 3,5 à 4 kilo geschoren wol per jaar op. Van die geschoren wol blijft iets meer dan de helft over na het spinnen, wassen en verwerken. Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 13

15 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 December 2016 om 13:21 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting Pagina 14 3 uur en 0 minuten