Handboek financiële analyse van de onderneming

Transcriptie

1 Handboek financiële analyse van de onderneming Theorie en toepassing op de jaarrekening Boekdeel 1 Prof. dr. Hubert OoGHE Emeritus buitengewoon hoogleraar aan de Vlerick Leuven Gent Management School en aan de Universiteit Gent Prof. ir. Charles VAN WYMEERSCH Gewoon hoogleraar aan de Louvain School of Management en aan de Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix Namur Derde druk intersentia Antwerpen - Oxford

2 INHOUD Voor een eerste kennismaking of een inleidende cursus kunnen de delen met * weggelaten worden. Lijst van tabellen xv Lijst van figuren.v, xix Inleiding xxi Hoofdstuk 1 Financiële analyse: inleiding Onderneming, toegevoegde waarde en belanghebbenden Rol van financiële analyse Basiselementen Doelstelling Analysetechnieken 10 Deel I Enkelvoudige jaarrekening, vermogensstromen en kasstromen 13 Hoofdstuk 2 Enkelvoudige jaarrekening volgens de vennootschapswet Toepassingsgebied Inhoud Boekhoudprincipes Balans Resultatenrekening en resultaatverwerking Toelichting (art. 91 A, 94 A en 97 A en C KB ) Sociale balans (art. 91 Ben 97 B KB ) Jaarverslag Controleverslag Openbaarmaking Voorbeeld 67 Hoofdstuk 3 Herwerking van de balans en de resultatenrekening volgens het volledig schema, horizontale en verticale analyse Codes en berekeningswijze Herwerkte balans (tabel T5) Herwerkte resultatenrekening en resultaatverwerking (tabel T6) Horizontale analyse of analyse in de tijd Verticale analyse of analyse van de structuur 80

3 Handboek financiële analyse van de onderneming Hoofdstuk 4 Vereenvoudigde vermogensstromenanalyse Vermogensstromen en vermogensstromencyclus Aanwendingen en bronnen vóór correcties (tabel T7) Cashflow Cashflow als optelling Cashflow als verschil Betekenis van de cashflow Vereenvoudigde correcties ^ Vereenvoudigde cashflow na winstuitkering Vereenvoudigde correctie i.v.m. de vaste activa Correctie i.v.m. het eigen vermogen exclusief kapitaalsubsidies en voorschot Nettobedrijfskapitaal, nettobedrijfskapitaalbehoefte en nettokas v Nettobedrijfskapitaal Nettobedrijfskapitaalbehoefte Nettokas Aanwendingen en bronnen na correcties (tabel T8) Samenvatting en gebruik 101 Bijlage 4.1: Correcties van de vereenvoudigde vermogensstromenanalyse (volledig schema) 104 *Hoofdstuk 5 Uitgebreide kasstromenanalyse Operationeel brutoresultaat Operationeel brutoresultaat vóór belastingen Operationeel brutoresultaat na belastingen Veranderingen van het operationele nettobedrijfskapitaal Operationele vlottende activa Voorzieningen en uitgestelde belastingen Operationele schulden Investeringen in vaste activa Kasstromen uit financiering Financiële kosten van het vreemd vermogen na belastingen Financiële schulden Uit te keren winst en extern eigen vermogen Kasstromen uit operaties, investeringen-en financiering: figuur 5.1, tabel T9 en gebruik 121 Bijlage 5.1: Correcties van de uitgebreide kasstromenanalyse (volledig schema) 125 VI

4 Inhoud Deel II Enkelvoudige jaarrekening volgens het volledig schema: ratioanalyse en analyse van de sociale balans 127 Hoofdstuk 6 Liquiditeitsratio's Liquiditeitsratio's, afgeleid van het nettobedrijfskapitaal Liquiditeitsratio in ruime zin of current ratio Liquiditeitsratio in enge zin of acid test Liquiditeitsratio's, afgeleid van de nettobedrijfskapitaalbehoefte...' Globale rotatie van de voorraden en de bestellingen in uitvoering Rotatie van de aangekochte voorraden Rotatie van de geproduceerde voorraden en de bestellingen in uitvoering Dagen klantenkrediet Dagen leverancierskrediet Nettokasratio Samenvatting liquiditeit (tabel T10) 142 Hoofdstuk 7 Solvabiliteitsratio's Schuldgraad en financiële onafhankelijkheid Algemene schuldgraad en graad van financiële onafhankelijkheid Langetermijnschuldgraad en graad van financiële onafhankelijkheid Zelffinancieringsgraad Dekking van de financiële kosten van het vreemd vermogen door het nettoresultaat na niet-kaskosten, vóór financiële kosten en na belastingen Dekking van het vreemd vermogen door de cashflow Dekking van het totaal vreemd vermogen door de cashflow Dekking van het vreemd vermogen op lange termijn door de cashflow Dekking van de schulden op meer dan één jaar, die binnen het jaar vervallen, door de cashflow Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Belang Soorten niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen, die vermeld worden in de toelichting volgens het volledig jaarrekeningschema 156 Vil

5 Handboek financiële analyse van de onderneming Zekerheden die door de onderneming werden gesteld of onherroepelijk beloofd als waarborg voor schulden en verplichtingen van derden Zekerheden die door de onderneming of door derden werden gesteld of onherroepelijk beloofd als waarborg voor schulden en verplichtingen van de onderneming Goederen en waarden van derden Goederen en waarden, aangehouden door derden maar ten bate en op risico van de onderneming Termijnverrichtingen Belastinglatenties Vervallen belastingschulden en schulden ten aanzien van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid Andere niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Invloed op de solvabiliteit Samenvatting solvabiliteit (tabel Til) 160 Hoofdstuk 8 Rendabiliteitsratio's Rendabiliteit van de verkopen Bruto- en nettoverkoopmarge Evenwichtspuntanalyse en operationele hefboom Evenwichtspuntanalyse Graad van operationele hefboom Hypothesen van evenwichtspuntanalyse en operationele hefboom Rendabiliteit van de activa Bruto- en nettorendabiliteit van het totaal van de activa Bruto- en nettorendabiliteit van de bedrijfsactiva Rotatie van de bedrijfsactiva Rendabiliteit van het eigen vermogen Netto- en brutorendabiliteit van het eigen vermogen Financiële hefboom Financiële hefboommultiplicator Graad van financiële hefboom Financiële hefboom als som Graad van operationele, financiële en totale hefboom Rendabiliteit op basis van de marktwaarde van de aandelen Winst per aandeel en prijs/winst-verhouding Winst per aandeel Prijs/winst-verhouding Cashflow per aandeel en prijs/cashflow-verhouding 195 VÜi

6 Inhoud Marktrendabiliteit van aandelen Algemeen dividendmodel Dividendmodel met constante groeivoet Samenvatting rendabiliteit (tabel T12) 201 Bijlage 8.1: Graad van operationele hefboom 202 Bijlage 8.2: Graad van financiële hefboom 203 Bijlage 8.3: Financiële hefboom als som 204 'v. Hoofdstuk 9 Toegevoegde waarderatio's Het begrip toegevoegde waarde Oorsprong van de toegevoegde waarde Verdeling van de toegevoegde waarde Toegevoegde waarde, financiële en uitzonderlijke resultaten en overheidssubsidies Berekening van de toegevoegde waarde op basis van de jaarrekening _, Analyse van de toegevoegde waarde Verdeling van de toegevoegde waarde in de onderneming over de verschillende productiefactoren Toegevoegde waarde, personeelskosten en personeelsbestand Investeringsgraad Overheidssubsidiëringsgraad Interpretatie van de toegevoegde waarde Samenvatting toegevoegde waarde (tabel T13) 225 * Hoofdstuk 10 Analyse van de sociale balans Herwerkte sociale balans (tabel Tl4) Algemene staat van de tewerkgestelde personen Samenstelling van de werknemers ingeschreven in het personeelsregister Personeelsverloop Gebruik van de maatregelen ten gunste van de werkgelegenheid Opleidingen voor de werknemers Vorming, begeleiding of mentorschap door de werknemers gegeven Arbeidskosten van de tewerkgestelde personen Financiële voordelen van de maatregelen ten gunste van de werkgelegenheid Samenvatting sociale balans 235 IX

7 Handboek financiële analyse van de onderneming Hoofdstuk Interpretatie en beoordeling van financiële ratio's 237 Goed/slecht-classificatie 237 Absolute maatstaven 238 Vergelijking in de tijd 238 Vergelijking tussen ondernemingen 239 Statistieken, opgemaakt op basis van de jaarrekeningen en van de sociale balansen door de Balanscentrale van de Nationale Bank van België... j 240 Inleiding V ;...r." 240 Statistische populatie 241 Ondernemingen die tussenkomen in de statistieken m.b.t. de jaarrekeningen 241 Ondernemingen die tussenkomen in de statistiek m.b.t. de sociale balansen 242 Groeperingen waarvoor statistieken beschikbaar zijn 243 Sectorale groeperingen 243 Groeperingen per rechtsvorm 243 Gepubliceerde statistieken 243 Globalisaties 243 Financiële ratio's 244 Samenvatting 250 Deel UI Analyse van de jaarrekening volgens het verkort schema Hoofdstuk 12 Herwerking van de jaarrekening volgens het verkort schema en vermogensstromenanalyse Herwerking van de balans en de resultatenrekening volgens het verkort schema Herwerkte balans (tabel T18) Herwerkte resultatenrekening en resultaatverwerking (tabel T19) Horizontale en verticale analyse van de balans en de resultatenrekening volgens het verkort schema Vereenvoudigde vermogensstromenanalyse * Aanwendingen en bronnen vóór correcties (tabel T7) Vereenvoudigde cashflow na winstuitkering Vereenvoudigde correctie i.v.m. vaste activa Correctie i.v.m. eigen vermogen exclusief kapitaalsubsidies en voorschot Aanwendingen en bronnen na correcties (tabel T20) 259 Bijlage 12.1: Correcties van de vereenvoudigde vermogensstromenanalyse (verkort schema) 261

8 Inhoud Hoofdstuk 13 Jaarrekening volgens het verkort schema: ratioanalyse en analyse van de sociale balans Liquiditeitsratio's (tabel T21) Solvabiliteit Solvabiliteitsratio's (tabel T22) Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Zekerheden die door de onderneming werden gesteld of onherroepelijk beloofd als waarborg voor schulden _, en verplichtingen van derden Zekerheden die door de onderneming of door derden werden gesteld of onherroepelijk beloofd als waarborg voor schulden en verplichtingen van de onderneming Vervallen schulden ten aanzien van het belastingbestuur en de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid Andere niet in de balans opgenomen verplichtingen Rendabiliteitsratio's (tabel T23) Toegevoegde waarderatio's (tabel T24) Analyse van de sociale balans Herwerkte sociale balans (tabel T25) Personeelskosten per gepresteerd uur en financiële voordelen van de maatregelen ten gunste van de werkgelegenheid 271 *Deel IV Analyse van de geconsolideerde jaarrekening 275 Hoofdstuk 14 Geconsolideerde jaarrekening volgens de vennootschapswet Toepassingsgebied Inhoud Boekhoudprincipes, waarderingsregels en consolidatiemethoden Boekhoudprincipes...; Waarderingsregels Integrale consolidatie Evenredige consolidatie (art. 150 KB ) Vermogensmutatiemethode (art. 152 en 153 KB ) Geconsolideerde balans Geconsolideerde resultatenrekening Geconsolideerde toelichting (art. 165 KB ) Geconsolideerd jaarverslag (art. 119 W.Venn.) Controle van de geconsolideerde jaarrekening 313 XI

9 Handboek financiële analyse van de onderneming Openbaarmaking van de geconsolideerde jaarrekening en de geconsolideerde verslagen Voorbeeld 314 Hoofdstuk 15 Herwerking van de jaarrekening volgens het geconsolideerd schema en vermogensstromen- en s kasstromenanalyse Herwerking van de balans en de resultatenrekening volgens het geconsolideerd schemav..-. -: Herwerkte balans (tabel T28) Herwerkte resultatenrekening (tabel T29) Horizontale en verticale analyse van de balans en de resultatenrekening volgens het geconsolideerd schema Vereenvoudigde vermogensstromenanalyse s Aanwendingen en bronnen vóór correcties (tabel T30) Vereenvoudigde cashflow na winstuitkering Vereenvoudigde correctie i.v.m. vaste activa, exclusief positieve consolidatieverschillen Correctie i.v.m. eigen vermogen, exclusief negatieve consolidatieverschillen, omrekeningsverschillen en kapitaalsubsidies Correctie i.v.m. de consolidatieposten Aanwendingen en bronnen na correcties (tabel T31) Uitgebreide kasstromenanalyse Operationeel brutoresultaat Veranderingen van het operationele nettobedrijfskapitaal Investeringen in vaste activa en geconsolideerde deelnemingen Kasstromen uit financiering Kasstromen uit operaties, investeringen en financiering (tabel T32) 330 Bijlage 15.1: Bijlage 15.2: Correcties van de vereenvoudigde vermogensstromenanalyse (geconsolideerd schema) 333 Correcties van de uitgebreide kasstromenanalyse (geconsolideerd schema) 335 Hoofdstuk 16 Geconsolideerde jaarrekening en ratioanalyse Liquiditeitsratio's (tabel T33) Solvabiliteitsratio's (tabel T34) Rendabiliteitsratio's (tabel T35) 343 xn

10 Inhoud Toegevoegde waarderatio's (tabel T36) Samenvatting 349 Bijlage 16.1: Groepshefboomeffect 351 Hoofdstuk 17 Geconsolideerde jaarrekening volgens de IAS/IFRSnormen Toepassing van de IAS/IFRS-normen in België Inhoud L..., Boekhoudprincipes volgens het IAS/IFRS-kader Grondbeginselen Kwalitatieve kenmerken van de jaarrekening Belangrijkste definities volgens de IAS/IFRS-normen Het IAS/IFRS-model van de geconsolideerde jaarrekening Definities van de activa op de geconsolideerde balans volgens de IAS/IFRS-normen Definities van de verplichtingen en het eigen vermogen op de geconsolideerde balans volgens de IAS/IFRSnormen Definities van de categoriale geconsolideerde resultatenrekening volgens de IAS/IFRS-normen Definities van de functionele geconsolideerde resultatenrekening volgens de IAS/IFRS-normen 385 *Deel V Faillissementen en modellen voor succes en faling 389 Hoofdstuk 18 Definitie van ondernemingen in moeilijkheden en faillissementen Bedrijfseconomische definitie van ondernemingen in moeilijkheden Juridische definitie van ondernemingen in moeilijkheden Omvang en kenmerken van faillissementen in België Besluit 404 Hoofdstuk 19 Modellen voor succes en faling Lineaire modellen Ooghe-Verbaere 1982 (OV 82) Schattingsmethode Variabelenselectie Populatie en steekproeven Lineaire modellen OV 82 en ratio's Logitmodellen Ooghe-Joos-De Vos 1991 (OJD 91) Schattingsmethode Variabelenselectie 412 Xlll

11 Handboek financiële analyse van de onderneming Populatie en steekproeven Logitmodellen OJD 91 en financiële variabelen Simpele-intuïtieve modellen 2005 (SIM 05) Schattingsmethode Variabelenselectie Populatie en steekproeven SIM 05-modellen, FiTo -score en ratio's Gebruik van de modellen : Berekening van de scores \ Classificatie-instrument Ongewogen gemiddeld foutenpercentage als performantiemaatstaf voor de nauwkeurigheid van modellen Positioneringsinstrument Toepassing van de diverse jaarmodellen op de opeenvolgende jaarrekeningen van een onderneming Besluit 435 Algemeen besluit 439 Literatuur 441 Trefwoordenregister 445 xiv