Theorieboek. 6k Jongeren lopen vast met vragen in de kerk 1

Transcriptie

1 6k Jongeren lopen vast met vragen in de kerk 1 Heel veel jongeren met een kerkelijke achtergrond hebben vragen en problemen met het geloof. Verreweg de meesten hebben echter niets aan het aanbod in hun kerk, blijkt uit een groot onderzoek. Het is een van de resultaten van het onderzoek Jong, (goed) gelovig & kerk. De rol van het kerkelijk leven in de belevingswereld van jongeren. De academie theologie van de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle presenteert de resultaten woensdagavond op een symposium in Zwolle. Aanleiding voor het onderzoek was het grote aantal jongeren dat de kerk vaarwel zegt. In de Protestantse Kerk in Nederland en de Rooms-Katholieke Kerk speelt dat probleem al decennia. Lange tijd wisten de kleine gereformeerde kerken hun jongeren nog aardig vast te houden, maar de laatste jaren vertrekken ook uit deze kerken honderden jongeren per jaar. In de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) loopt het aantal naar de duizend per jaar. De onderzoekers, Jeannette Slendebroek-Meints en Hayo Wijma, ondervroegen het afgelopen jaar 439 jongeren en 118 kerkenraden.,,we zochten naar antwoorden op de vragen: wat zorgt ervoor dat jongeren een plek binnen een kerk kiezen, en wat zijn de belangrijkste redenen voor jongeren om af te haken? Daarnaast wilden we weten: wat weten kerkelijke ondersteuners hiervan? Zijn ze zich bewust van wat er onder jongeren leeft?, vertelt Wijma. De onderzoekers hoopten via kerkenraden aan mailadressen van afgehaakte jongeren te komen. Ze mailden zeshonderd kerkenraden van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Nederlands Gereformeerde 1 Hanneke Goudappel 1

2 Kerken en een aantal PKN-gemeenten. Dat leverde ongeveer tachtig jongeren op.,,niet genoeg voor een representatief onderzoek. Daarom hebben we ook studentenverenigingen en scholen aangeschreven, aldus Slendebroek-Meints. Het effect daarvan is dat het onderzoek breder is geworden: een mix van jongeren die (nog) betrokken zijn bij een kerk en jongeren die dat niet meer zijn. De ondervraagde jongeren en jongvolwassenen zijn tussen de veertien en dertig jaar en komen uit de GKV, CGK, NGK, Gereformeerde Gemeenten, Protestantse Kerk, Hersteld Hervormde Kerk en een paar uit evangelische gemeenten.,,oftewel: kerkelijke jongeren die wortelen in de traditie van de Reformatie. Aan de zijlijn 47 procent van de jongeren geeft aan dat ze overtuigd lid van een kerk zijn en actief meedoen aan de activiteiten. 17 procent zegt lid te zijn, maar niet overtuigd. 30 procent is lid, maar doet (bijna) nergens aan mee en 6 procent geeft aan geen lid meer van een kerk te zijn. Opvallend is dat de groep die aan de zijlijn van de kerk staat, exact even groot is als de groep die wel actief betrokken is, vindt Wijma. Wat hem ook opvalt is dat de groep die actief meedoet, dat niet om inhoudelijke redenen doet.,,ze motiveren hun keus vooral in relationele termen: het is hier fijn, goede sfeer, enzovoorts. Dat houdt in dat deze groep ook zómaar weg kan zijn wanneer de kerk niet meer als fijn ervaren wordt. De 17 procent die lid is, maar niet overtuigd, motiveert deze keus vooral door inhoudelijke termen. Ze hebben bijvoorbeeld vragen bij het waarheidsgehalte van de Bijbel en geven aan te twijfelen of het geloof wel klopt. De mensen die wel lid zijn maar nergens aan meedoen, geven als belangrijkste reden aan dat ze niet gezien worden. En van de 6 procent die geen lid meer is van een gemeente, geven de meesten aan: deze vorm van geloof past niet bij mij. Dat slechts een kleine groep aangeeft niet meer naar de kerk te gaan, stemt Hayo Wijma niet gerust.,,er is reden om ons ook over de andere groepen jongeren zorgen te maken. Uit de antwoorden blijkt dat een flink deel van deze groepen uitspraken doen die vergelijkbaar zijn met de jongeren die niets meer met een kerk hebben. Ze zeggen dingen als: Ik word niet gezien, ik ben niet in tel, wat zij geloven daar moet ik niets van hebben, hoe zij samen gemeente zijn daar wil ik niet bij horen. Wijma ziet ook een lichtpunt.,,ondanks de zorgen is het grootste deel van de geïnterviewde jongeren nog lid van een kerk. Ze zijn dus nog niet weg. 2

3 Wijma is naast docent gemeenteopbouw aan de Gereformeerde Hogeschool catecheet in een gereformeerd-vrijgemaakte kerk en hij begeleidt veel kerken op het gebied van jongerenwerk. Wat hem raakt is dat er best veel gemeenten zijn die signaleren dat er iets moet gebeuren om jongeren vast te houden, maar dat nu juist van datgene waar gemeenten het meest op hebben ingezet - jongerenwerk en mentoraat - jongeren zeggen: daar heb ik niks aan gehad. Wijma vermoedt dat jongerenwerkers vaak,,vermalen worden in kerkelijke beleidsprocessen.,,ik zou tegen kerken willen zeggen: haal ze daar direct uit. Zorg ervoor dat de jongerenwerker zich bezig kan houden met waar hij goed in is: communiceren en optrekken met jongeren. Generaties Uit het onderzoek blijkt volgens Wijma dat de afnemende betrokkenheid van jongeren bij de kerk niet zozeer een jongerenprobleem is, maar het probleem meer ligt in,,onverbondenheid tussen generaties.,,veel jongeren geven aan dat ze weinig relaties in de kerk hebben die voor hen betekenisvol zijn. Relaties waarin dat waar de geloofsgemeenschap voor staat, verbonden wordt met hun leven. Er zijn te weinig gemeenteleden die nog daadwerkelijk iets (kunnen) zeggen over geloofsinhoud. Het lijkt erop dat (iets) oudere gemeenteleden de betekenis van wat ze geloven in hun leven maar heel moeilijk kunnen aanwijzen of uitspreken. Bovendien vinden ze het moeilijk om aan te sluiten bij wat jongeren meemaken. Relatie en inhoud moeten écht samengaan, benadrukt Wijma.,,Relationeel jongerenwerk blijkt een goed vertrekpunt te zijn, maar geen eindstation. Een goede relatie met een clubleider of jongerenwerker alléén is niet genoeg. Jongeren geven bijvoorbeeld aan dat ze met hun jeugdleider best een goede relatie hebben gehad, maar tegelijk voor hun geloofsvragen niks aan hem of haar hebben gehad. Chips en cola op de jeugdclub is niet genoeg. Alles gaat om geloofsoverdracht in de gemeente, zegt Wijma.,,Je hebt goede relaties nodig om daarbinnen de geloofsinhoud relevant te maken voor jongeren, afhankelijk van wat zij in hun leven nodig hebben. Ze hebben mensen nodig - jeugdleiders, jongerenwerkers, mentoren en andere gemeenteleden - die hun leven tot voorbeeld willen stellen. Die willen laten zien hoe het christelijk geloof relevant is in hun leven en die christelijke waarden kunnen verbinden met wat jongeren meemaken in hun leven. Meestal kan ik niet meer dan een handjevol jongeren in een kerk ontwaren. En als het er meer dan vier zijn, is dat omdat ze samenklonteren in hun eigen bewegingen zoals 3

4 Stroom en Via Nova. Toch hoor ik regelmatig mensen tijdens de koffie na de dienst er prat op gaan dat hun kerk behoorlijk wat jongeren heeft weten te behouden. Te goeder trouw knik ik dan maar. Ik zal wel altijd net de verkeerde dag hebben uitgekozen om hun dienst te bezoeken. Laatst werd ik door een dominee uitgenodigd eens een jongerenbijeenkomst van zijn kerk bij te wonen. Dat laat ik me geen twee keer vragen. Natuurlijk. Laat de jongeren maar komen. In deze kerk zijn er jongeren ingedeeld in de leeftijdsgroepen 16 tot 20 en 21 tot 30+. Jongeren die in laatstgenoemde groep vallen komen tweewekelijks bij elkaar op een dinsdagavond. Zou dat het zijn? Dat ze liever s avonds op een doordeweekse dag afspreken? Of gaat het meer om het gegeven dat je als jeugdigen veilig onder elkaar bent? In wisselende samenstelling komen er zo n vijftien personen op de bijeenkomsten. Op de avond dat ik langskom zijn er drie anderen aanwezig. De een blijkt op vakantie, de ander moet studeren en weer anderen gaan verhuizen naar een andere stad. Zo gaat dat met jongeren die het leven nog aan het ontdekken zijn. De dominee begint met evenveel plezier aan de introductie van de avond. Eerst wordt er rondje gemaakt waarbij iedereen vertelt hoe het met hem of haar gaat. Af en toe stelt iemand een vraag naar aanleiding van hetgeen gezegd is. Duidelijk te merken is dat de jongens (allen tegen de 30) elkaar al een tijdje kennen en niet schromen persoonlijke ervaringen te delen. Bijna een uur later begint het tweede gedeelte van de avond. Het gezamenlijk lezen van een tekst uit de Bijbel. En wel met hulp van de Lectio Divina-methode. In dit geval houdt dat het volgende in: 1) Beginnen met drie minuten stilte. 2) De dominee leest de tekst (Johannes 5) in zijn geheel voor en geeft een korte omschrijving over de setting van het verhaal. 3) Iedereen zegt waar hij of zij aan moet denken. Daarbij is het de bedoeling dat je enkel vanuit jezelf redeneert. Het is dus niet de bedoeling dat je op een ander reageert. Associëren aan de hand van wat iemand anders heeft gezegd mag wel. 4) De tekst wordt gelijkmatig?? onder de aanwezigen verdeeld en iedereen leest een passage voor. 4

5 5) Opnieuw wordt de tekst besproken. Ditmaal vertelt iedereen welke zin het meeste is bijgebleven en welk beeld daarbij op het netvlies verscheen. 6) Ten derde maal wordt de tekst gelezen. Nu in stilte. En na afloop kan gedeeld worden wat je verbaasde of opviel. Zoals vermoedde opmerkelijkheden. 7) Er wordt afgesloten met de mogelijkheid om naar aanleiding van de tekst te bidden of dank te zeggen. Al met al neemt de Lectio Divina-methode iets meer dan een uur in beslag. Iedereen lijkt enthousiast. Niet alleen kun je rustig over de tekst nadenken en zeggen wat in je opkomt zonder te worden onderbroken. Tevens ontdek je hoe anderen met de tekst bezig zijn en hoe een tekst in je gedachten evolueert wanneer je er nogmaals naar kijkt met of zonder een andere blik. Het geeft kortom een extra dimensie aan de tekst. Door alle verschillende invalshoeken vanuit jezelf en de ander, heb je urenlang nog veel stof om over na te denken. Een methode die volgens mij heel veel (jonge) mensen zal aanspreken. Vooral ook omdat Bijbelse verhalen veel meer tot leven komen. Tijdens de bijeenkomst is er namelijk gelegenheid om te bespreken wat je letterlijk moet nemen en wat niet, hoe je iets in de tijdgeest moet duiden en wat bedoeld wordt met bepaalde uitspraken. Het verhaal komt zodoende veel meer tot zijn recht. En daar hebben de agnostische en/of atheïstische jongeren behoefte aan. Ze willen niet zomaar horen dat Jezus het antwoord is als ze de vraag niet weten. Ze kunnen niks met een droog verhaal wanneer ze niet weten hoe het geïnterpreteerd moet worden. Wat ze vooral willen zijn leeftijdsgenoten die hen enthousiasmeren op een aardse manier. Zonder die zweverige glimlach van oor tot oor en zonder nietszeggende zinnen. Ze willen zien dat anderen ook met vragen zitten maar durven uit te spreken dat ze er met een bepaalde handleiding over nadenken. Dat is ook de reden dat het boek De kracht van het nu als een nieuwe religie aanslaat onder jongeren. Als ware evangelisten geven ze elkaar het advies dat boek vooral te lezen omdat het zoveel met ze doet. Dit slaat aan omdat ze het direct betekenis kunnen geven aan de inhoud. Dat is waar het aan ontbreekt bij de vrijzinnige christenen. Ze lijken huiverig om te declameren waar zij voor staan. Maar wanneer jongeren uitgedaagd worden om op een vrijblijvende manier over zingevingszaken te praten, kunnen zij best enthousiast raken. Ze moeten alleen nog in beweging gebracht worden. Dus de dominee van de 5

6 Begijnhofkapel heeft waarschijnlijk gelijk wat betreft het vormen van kleine communities. Jongeren zouden veel vaker leeftijdsgenoten moeten uitnodigen eens mee te praten over geloofszaken in een klein verband. Zo laat je zien dat de kerk meer kan zijn dan enkel een kerkdienst op zondagochtend. En dat je mag twijfelen. En de jongeren uit deze groep? Die gaan best nog wel eens naar een kerkdienst. Maar gezien de leefstijl die past bij de leeftijd zeker niet op wekelijkse basis. Voor hen bieden deze groepjes een uitkomst omdat ze op hun manier aansluiting blijven houden met de kerk. 6