Partnergeweld. Oktober 2009 STADS- KATERN. Gelijke Kansen. Lokale oplossingen voor een globaal probleem

Transcriptie

1 STADS- KATERN 2 Oktober 2009 Partnergeweld Lokale oplossingen voor een globaal probleem Schepenambt van Openbare Werken, Participatie en Gelijke Kansen Gelijke Kansen

2 De strijd tegen partnergeweld Op 25 november 1960 werden in de Dominicaanse republiek de drie Mirabal-zussen Patricia, Minerva en Maria Teresa geëxecuteerd op bevel van de tiran Trujillo. Eén van deze politieke militanten had het aangedurfd om de despoot af te wijzen, die erg onder de indruk was van haar schoonheid. Hun gewelddadige dood luidde het einde in van de dictatuur in de kleine Caraïbische staat. Als eerbetoon aan deze martelaren van de democratie en het feminisme besliste de UNO om 25 november uit te roepen tot de Internationale Dag van Strijd tegen Geweld tegen Vrouwen. Gendergeweld is vandaag nog steeds het stuitende symbool van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het wordt gedefinieerd als een verzameling van gedragingen erop gericht om de partner te controleren en te domineren. Geen enkele relatie gebaseerd op angst of terreur kan gezond zijn. Fysiek geweld noch psychologische terreur kunnen het resultaat zijn van liefde. In België neemt partnergeweld nog steeds toe, ondanks de aanzienlijke legislatieve voorzieningen en de talloze preventiecampagnes. Natuurlijk kunnen de cijfers op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Zo kan men het groeiend aantal procesverbalen over partnergeweld positief bekijken: steeds minder slachtoffers aarzelen om een klacht in te dienen. Maar aan hoeveel klachten wordt een concreet gevolg gegeven? Ahmed El Ktibi Schepen van Openbare Werken, Participatie en Gelijke Kansen Partnergeweld of intrafamiliaal geweld blijft niet beperkt tot het privé-leven of tot alleenstaande gevallen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vormt het een reëel probleem voor de volksgezondheid. Jammer genoeg weerspiegelt het ook een verslechtering van de sociale verhoudingen. De objectivering van de vrouw in bv. de reclame rechtvaardigt nog al te vaak een gevoel van bezit, en dus van straffeloosheid, bij vele mannen. Genderdrama s tonen de hardnekkigheid van archaïsche opvattingen van de vrouw, waarvan de zogenaamde eremisdaden het meest verfoeilijke syndroom zijn. Het Nationaal Actieplan van Strijd tegen Geweld tegen Vrouwen groepeert verschillende doelstellingen: sensibilisatie van het publiek, vorming van de actoren op het terrein, preventie, bescherming en opvang van de slachtoffers, aanhouding en begeleiding van de daders en het up-to-date houden van de statistieken. Deze doelstellingen zijn onderling met elkaar verbonden en kunnen niet apart worden nagestreefd. Op het terrein heeft men kunnen vaststellen dat sensibilisatiecampagnes ertoe leiden dat meer vrouwen om hulp vragen bij vluchthuizen. Jammer genoeg ontbreekt het dit netwerk vaak aan beschikbare plaatsen en kunnen niet alle noodgevallen worden opgevangen. Wanneer een klacht over bedreiging en ernstige fysieke agressie echter niet leidt tot de onmiddellijke bescherming van het slachtoffer en gerechtelijke stappen tegen de dader, voelt deze laatste zich gerechtvaardigd door de onverschilligheid van de maatschappij en gesterkt in zijn gevoel van almacht over zijn partner.

3 Wouter Missiaen

4 Deze problematiek noopt tot een pluridisciplinaire, simultane aanpak door zowel de sociale sector, het OCMW, de Politie, de magistratuur als de medische wereld. Er is dus nood aan de vorming van een netwerk tussen deze actoren. Op politiek vlak leidt de complexe institutionele structuur van België tot een zekere versnippering van de bevoegdheden. De verschillende strategieën op het vlak van strijd tegen partnergeweld kunnen echter gebundeld worden door de lokale overheid. Omdat ze zo dicht bij de bevolking staan kunnen de gemeentes een efficiënt preventiebeleid voeren. Zo kan in de gemeentescholen les gegeven worden over gendergelijkheid vanaf de kleuterjaren. De lokale overheid kan ook een soepele coördinatie verschaffen voor de verschillende actoren op het domein van de strijd tegen partnergeweld en intrafamiliaal geweld. Uitnodiging naar het colloquium van de Stad Brussel, Partnergeweld: Globaal denken, lokaal handelen op 12 november 2008 (foto s hoger en lager). Foto s 1, 3 en 4, beelden van preventie van huiselijk en economisch geweld, bron: Amnesty International. In het kader van de editie 2008 van de Veertiendaagse van de Vrouw heeft de Stad Brussel een colloquium georganiseerd over partnergeweld, Globaal denken, lokaal handelen. Dankzij deze ontmoeting tussen verschillende actoren op het terrein kon men een vergelijking maken tussen de gemeentelijke initiatieven op het vlak van begeleiding van de slachtoffers, opvolging van de klachten en aanpak van de daders. De afwezigheid van vertegenwoordigers van de medische wereld, het OCMW, de magistratuur en de gezondheidszorg illustreert echter een gebrek aan coördinatie in de huidige projecten. Brussel is de eerste Belgische stad die het Europese charter Gelijkheid tussen mannen en vrouwen heeft ondertekend, waarmee ze de verantwoordelijkheid opneemt om zich concreet te engageren. Omdat ze zo dicht bij de bevolking staan hebben lokale overheden immers een grote rol te spelen: Luik voert sinds enkele jaren een zero-tolerancebeleid, Gent heeft het systeem Telealarm ontwikkeld en de Stad Brussel zelf heeft een netwerk op poten gezet van de diensten die instaan voor de strijd tegen partnergeweld. Wij stellen u in dit tweede nummer van de Stadskaternen een samenvatting voor van de ervaringen die werden uitgewisseld tijdens dit colloquium. Ahmed El Ktibi Pagina 4 5 bestrijding

5

6 1 Nationaal Actieplan van strijd tegen geweld tegen vrouwen Françoise Goffinet, lid van het Instituut voor Gelijkheid tussen Vrouwen en Mannen, heeft het Nationaal Actieplan van strijd tegen geweld tegen vrouwen voorgesteld.

7 In de jaren 90 werd herhaaldelijk actie gevoerd tegen geweld tegen vrouwen. De federale overheid begon de provincies in die periode te ondersteunen met subsidies, waarmee deze de kans kregen twee personen aan te werven belast met de uitwerking van het gelijke-kansenbeleid. Het eerste Nationaal Actieplan dateert uit Het handelt enkel over het federale niveau (Gelijkheid, Binnenland, Justitie, Gezondheid en Sociale Zaken). In de evaluatie van 2003 werd geopperd dat dit actieterrein te groot was om concrete resultaten te kunnen boeken. In het Plan focuste men zich vervolgens op partnergeweld en breidde men het plan uit tot de Gemeenschappen en de Gewesten. Er werd een gemeenschappelijke operationele definitie gevonden, waarin partnergeweld werd gekoppeld aan dominantie. De 89 maatregelen van het Plan hernamen de internationale aanbevelingen (Europese Raad, Wereldvrouwenconferentie te Peking ). Het Plan werd uitgevoerd door een interdepartementale werkgroep en een college van experts, wat het coördinatiewerk echter bemoeilijkte. De maatregelen gingen over Sensibilisatieacties (witte-lintjescampagne, seksisme in reclame, creatie van een website met informatie voor slachtoffers en professionals). Vorming van de politie, sociale werkers, magistraten en zelfs apothekers. Huisvesting. De toewijzing van logement aan de slachtoffers lijkt niet te werken (deze voelen zich niet veilig). Een groter aantal vluchthuizen moet worden gecreëerd, overeenstemmend met de normen uitgevaardigd door de Europese Raad. Repressieve maatregelen. Er is vooruitgang geboekt sinds de rondzendbrief Zero Tolerance van de Minister van Justitie in In elk van de 27 arrondissementen werd een referentiemagistraat aangeduid en de begeleiding en de opvolging van de daders werden de norm. Registratie van de gegevens. De coherentie van de gegevens verzameld door de Politie en de Justitie verbetert. De werkgevers kunnen ook een partner worden door na te gaan in hoeverre mate geweld afbreuk doet aan de arbeidsproductiviteit. Deze stand van zaken gebaseerd op het Nationaal Actieplan heeft toegelaten om te evalueren waar nog het meeste werk aan de winkel is, om te identificeren wat goed loopt en om inspiratie te putten uit de goede praktijken van andere landen. Nationale witte-lintjescampagne, afkomstig van de vzw Femmes prévoyantes socialistes (foto). De gemeente krijgt de belangrijke rol toebedeeld om een netwerk te handhaven tussen de professionele diensten belast met de aanpak van partnergeweld. Het Actieplan voorziet een betere coördinatie tussen de verschillende ministers en tussen de verschillende machtsniveau s (federaal, communautair en gewestelijk). Pagina 6 7 Actieplan

8 Bea Diallo, schepen van Gelijke Kansen van de gemeente Elsene, heeft deel genomen aan de campagne van Amnesty International ( Als je een vrouw slaat ben je geen man ). De boksring legt zeer strikte regels op aan de tegenstrevers, die ongeveer over dezelf de fysieke kracht beschikken. Een vrouw slaan is laf, het is het wapen van een zwakkeling. Dhr. Diallo wil het gelijke-kansenbeleid ontwikkelen door een platform op poten te zetten om de verenigingen te identificeren die actief zijn in Elsene en in het Brussels Gewest. Zijn prioriteiten zijn de vorming van het gemeentelijk personeel, de opvang van de slachtoffersen en het hem informeren over hun rechten en de beschikbare preventiemiddelen. Charles Picqué, de Minister-President van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreurt de toename van mannelijk geweld in het algemeen. De stad moet een plek van vrijheid zijn, overal en altijd. Sommige plaatsen worden echter bewust vermeden door de onveiligheid. Dhr. Picqué benadrukt het belang van de interministeriële conferentie, opgericht door Minister Christian Dupont, die heeft geleid tot een definiëring van partnergeweld. Het gaat hier om een verzameling van gedragingen of handelingen van een van beide partners die erop gericht is om de ander te controleren en te domineren. Partnergeweld is dus een dominantieverhouding die agressie, bedreigingen en verbale, fysieke, seksuele en economische beperkingen inhoudt en die de integriteit van de ander aantast. Dhr. Picqué erkent dat het Belgische politieke systeem de bevoegdheden versnippert. Er zijn materies die exclusief behoren tot het gemeentelijke, federale, communautaire of in zekere mate het gewestelijke domein. De actoren op het terrein moeten strategieën op elkaar afstemmen, rekening houden met verschillende instituten en middelen zoeken afkomstig uit verschillende bronnen. Men moet kunnen rekenen op de gemeente. Het is hier dat de lokale diensten een belangrijke rol spelen en rechtstreeks contact hebben met de burgers. De gemeentes hebben de rol om rond deze thematiek te werken. Dhr. Piccqué wenst ten slotte dat de verschillende initiatieven worden geharmoniseerd en gecoördineerd in het kader van de sociale cohesie. Campagne Stalking door de vereniging Beweging tegen Geweld vzw Zijn.

9 Toespraken van politici Brigitte Grouwels, Minister van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest belast met Gelijke Kansen, herinnert eraan dat het Gewest gebonden is aan de toepassing van het nationaal actieplan. Ze vindt dat het preventiewerk moet gebeuren bij jongeren van kindsbeen af, door educatie over het respect tussen jongens en meisjes. Ze suggereert ook dat de actoren per gemeente in kaart worden gebracht en dat deze terdege gevormd moeten worden. Seksueel geweld is onaanvaardbaar, onder welke omstandigheden ook. Dit fenomeen is jammer genoeg eigen aan alle culturen en sociale klassen. Omdat het beter in beeld wordt gebracht is gendergeweld zichtbaarder geworden. Het moet daarom het onderwerp uitmaken van een publiek debat. Mevrouw Anne Vanesse, verantwoordelijke van de dienst Gelijke Kansen van Sint-Gillis, stelt dat de strijd tegen partnergeweld ook een strijd is tegen armoede. Het netwerk dat men op poten wilt zetten moet op een solidaire manier te werk gaan. Mevr. Vanesse zou ook volksuniversiteiten voor vrouwen willen oprichten, zodat deze hun toekomst in eigen handen kunnen nemen en meer culturele en sociale autonomie kunnen ontwikkelen. Mevr. Vanesse vertelt ten slotte ook over een opvangtehuis in Sint-Gillis met gesuperviseerde appartementen waarin 33 vrouwen terecht kunnen. Mevrouw Anne-Marie Claeys-Matthys is de schepen van Gelijke Kansen van Sint-Pieters-Woluwe. Ze merkt op dat het beeld van de probleemloze gemeente niet beantwoordt aan de realiteit op het terrein. Met weinig middelen moet men het hoofd bieden aan problemen die ontstaan door de veroudering van de bevolking in deze zeer residentiële gemeente. Ziekte en handicap zijn vaak een bron van familiaal geweld: men verliest zijn oriëntatie en zijn identiteit door ziekte. Mevrouw Claeys-Matthys heeft dus een actie op poten gezet rond het thema ziekte en handicap, bronnen van intrafamiliaal geweld. Er bestaan verder twee moedertehuizen, een Nederlandstalig en een Franstalig, die naast elkaar liggen. Deze twee huizen herbergen samen 33 moeders, vaak jonge meisjes van nog geen 18 jaar die het slachtoffer zijn geworden van geweld, verkrachting en/ of incest. Zwanger geraakt hebben zij tegen wil en dank het kind willen houden, zelfs als dit betekende het ouderlijk huis te moeten verlaten. Deze jonge moeders zijn soms maar 13, 14 of 15 jaar oud. Er zijn in totaal 33 moeders met 60 kinderen. Het project heeft de naam Woorden om erover te spreken, woorden om met elkaar te spreken. De getraumatiseerde jonge vrouwen krijgen een luisterend oor en positieve opvang. Men helpt hen zichzelf terug op te bouwen en naar oplossingen te zoeken met hun partner. Men leert hen hoe ze zichzelf kunnen beschermen en doen respecteren. Pagina 8 9 Politici

10 2 Ervaringen van de Stad Gent Mevrouw Nienke Kiekens, verantwoordelijke van de cel «Preventie en veiligheid» van de Stad Gent, presenteert het systeem Telealarm.

11 De cel Partnergeweld staat in direct contact met de sociale cel van de Politie. Ze heeft het project Telealarm op poten gezet en oefent een veiligheidscontrole uit vanuit de sociale actiecentra en de mentale gezondheidszorgcentra. Ze beschikt over drie medewerkers die huisbezoeken verrichten. De begeleiding van de koppels gebeurt op vrijwillige basis voor een maximale duur van 6 maanden. Er wordt een duidelijke actieprocedure gevolgd. Het eer ste telefonisch contact met de betrokken koppels heeft plaats binnen de 24 uur en binnen de drie dagen wordt een ontmoeting geregeld. De interventiemethode bestaat uit professionele, behoedzame communicatie waarmee naar concrete oplossingen wordt gezocht. De sociale cel van de Politie van Gent (die speciale vormingen en middelen heeft gekregen) doet eerstelijnswerk in samenwerking met de Centra voor Algemeen Welzijnswerk. De doelstellingen: Het stoppen van partnergeweld en het voorkomen van recidivisme. Het aantal crisissen terugdringen. De communicatie verbeteren. Het begeleiden van de slachtoffers. In 2007 waren er politie-interventies gerelateerd aan partnergeweld. 374 gevallen hadden rechtstreeks te maken met partnergeweld. In 38 gevallen werd het aanbod van begeleiding aanvaard. Om efficiënt te kunnen zijn vindt de interventie plaats op het moment van de feiten. In ernstige gevallen werd een sociaal onderzoeksverslag overgemaakt aan het Parket. Wanneer de situatie bijzonder alarmerend is wordt de opvolging ervan verzekerd door de wijkpolitie en plegen de verschillende diensten permanent overleg. Het project Telealarm is hiervan het resultaat. Opgericht in 2002 heeft dit project als doel de veiligheid te verzekeren van personen die eerder al geweld werden aangedaan door hun ex-partners wanneer er een nieuw risico bestaat op een gezinsdrama, met als voornaamste risicogroep de kinderen. Een telefonisch alarmsysteem wordt geïnstalleerd in het huis, waardoor de Politie binnen de tien minuten ter plekke kan zijn. Binnen zonder kloppen, preventiecampagne van VIVA-SVV en zij-kant (linksonder). Hierboven: Un homme comblé, een Franse campagne tegen partnergeweld uit 2008 van het Ministerie van Werk, Sociale Relaties, Familie en Solidariteit en het Staatssecretariaat van Solidariteit. Pagina Gent

12 Voorwaarden voor het in aanmerking komen voor de dienst Telealarm: Lastiggevallen worden door de ex-partner (dit veronderstelt een effectieve scheiding). 26% van de oproepen. Wonen/leven in de politiezone Gent. Beschikken over een vaste telefoonlijn. In aantoonbaar gevaar zijn. Geen vrijwillig contact hebben met de ex-partner. Bereid zijn om een klacht in te dienen. Het project Telealarm omvat twee luiken: veiligheid en zorgverlening. Het gaat om een gezamenlijke aanpak van partnergeweld waarbij psychosociale steun wordt geboden. De assistentiediensten van de Politie en Justitie zijn hier eveneens bij betrokken. Alle gebruikers van deze dienst zijn vrouwen. 42,2 % van hen zijn tussen 31 en 40 jaar, 28,1 % tussen 41 en 50 jaar en 20,3 % tussen 20 en 30 jaar. Een van de eerste effecten van de installatie van het Telealarmsysteem was een gevoelige daling van interventies in dossiers van ernstig geweld; daarnaast wordt de escalatie van geweld tegengehouden, zowel bij de slachtoffers als bij de daders. Het aantal procesverbalen over interventie is ook verminderd op lange termijn. Voor de gebruikers biedt Telealarm de volgende voordelen: Parfois le seul témoin, Franse campagne tegen partnergeweld uit 2008 van het Ministerie van Werk, Sociale Relaties, Familie en Solidariteit en het Staatssecretariaat van Solidariteit. Foto 10: Geweld in huis raakt kinderen, informatie en advies voor ouders door het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk. een groter gevoel van fysieke veiligheid een snellere politie-interventie een grotere dagelijkse autonomie meer zelfrespect en eigenwaarde de overtuiging erkend te worden als slachtoffer Globaal heeft Telealarm geleid tot het volgende: verbetering van de samenwerking tussen de verschillende diensten concrete sensibilisatie van het publiek ontwikkeling van vaardigheden in de aanpak van en het omgaan met intrafamiliaal geweld verhoogde waakzaamheid in risicosituaties positieve balans na 5 jaar werking Het dubbele luik (veiligheid en zorgverlening) heeft dus succes. Pagina Gent In de toekomst zal de ervaring nog worden vergroot door de uitbreiding van het doelpubliek (incestgevallen, eremisdaden ), een gewestelijke uitbreiding van het Telealarmsysteem, begeleiding van de daders en een betere financiering. In dit perspectief zullen ook hulpgroepen gecreëerd worden. Project Telealarm: Contact : nienke.kiekens@gent.be

13 Daphné Stadnik, psychologe bij vzw Praxis, vertelt dat 75% van de personen die begeleid worden door de vereniging hier van rechtswege toe gedwongen worden. Dit betekent dat een kwart van het publiek spontaan om hulp komt vragen. Praxis behandelt gevallen van intrafamiliaal geweld in de brede zin van het woord. De nauwe samenwerking met de Stad Luik zorgt voor een goede herkenning van geweldgevallen en een betere beveiliging van de slachtoffers. Ze werkt ook samen met de hulpverenigingen en de Politie. De grote ervaring van Praxis heeft ertoe geleid dat men zich afvraagt of in geweldgevallen de vertrouwelijkheid wel altijd moet gerespecteerd worden, bijvoorbeeld in situaties die potentieel kunnen ontsporen. Moet men de vertrouwelijkheid opofferen in dit soort extreme gevallen? Verder vertelt mevrouw Stadnik dat er ook vaak vrouwelijke daders zijn; een feit dat niet genegeerd mag worden. De kinderen zijn vaak zowel getuigen als slachtoffers, en daarnaast zijn er nog de gevallen van adolescent geweld. Men kan het niet langer enkel hebben over partnergeweld of geweld van mannen tegen vrouwen en zo de daders en de slachtoffers louter op genderbasis van elkaar onderscheiden. Het draait hier om een dynamiek die ontstaat uit een sociale context. Praxis wilt niet alleen contact hebben met de Politie van elke zone maar ook met de magistraten. Men stelt inderdaad een relevante vermindering vast van de dossiers die opvolging krijgen. Er zijn minder gerechtelijke dossiers en dus moet de juridische wereld dringend gesensibiliseerd worden. Ten slotte maakt mevrouw Stadnik zich ongerust over het feit dat de vereniging al twee jaar geen subsidies meer krijgt voor de persoonlijke opvolging van de daders die om hulp vragen. Toespraken van professionals In Spanje spreekt me over gendergeweld, wat de link legt met de verhouding tussen de geslachten. De voorzieningen op het vlak van de strijd tegen partnergeweld zijn er zeer uitgebreid. Wanneer men er praat over een veilige verblijfplaats heeft men het bijvoorbeeld ook over begeleiding en vormingen om aan werk te geraken. Bedrijven worden door een verlaging van de sociale lasten aangespoord om de voorkeur te geven aan deze vrouwen. Een andere concrete maar ook zeer symbolische maatregel: verhinderen dat een man die zijn vrouw heeft vermoord haar bezittingen erft. Marie-France Di Benedetto van het Maison Mosaïque van Etterbeek vertelt hoe preventie gebeurt met vrouwen en jongeren. Op lokaal vlak zouden de gemeentescholen een serie activiteiten kunnen ontwikkelen met kinderen, vanaf de kleuterklas. Men kan hen zo bewuster maken van het belang van respect tussen meisjes en jongens. Veel vrouwen beseffen immers niet dat ze economisch, fysiek of psychologisch geweld ondergaan. Er moeten meer centra komen waar vrouwen kunnen samenkomen, praten over het hen aangedane onrecht en zelfverdedigingstechnieken aanleren, maar ook centra waar ze kunnen hervalideren.wanneer een vrouw de cyclus van geweld doorbreekt moet ze zichzelf immers heropbouwen, werk en een verblijfplaats vinden, autonoom worden en haar waardigheid terugvinden. Vie Féminine werkt met vrouwen van voornamelijk buitenlandse herkomst. De Maisons Mosaïque en de vrouwencentra geven cursussen over alfabetisering en burgerschap. Het geweld dat deze vrouwen is aangedaan is even divers als hun verschillende oorsprongen.ze zijn alleenstaand, met of zonder kinderen, zijn soms afkomstig van landen in oorlog, hebben geen verblijfsvergunning Vaak zijn ze in België terechtgekomen na een gedwongen huwelijk en zijn ze economisch afhankelijk van een tirannieke man, waarmee ze in onhygiënische huizen leven. Het geweld is een gevolg van hun kwetsbaarheid. Het is moeilijk om te praten over hun intrafamiliale problemen omdat dit vaak nog al te zeer taboe is.

14 3 Ervaringen van de Stad Luik Dhr. Benoît Drèze, Schepen van Sociale Diensten, Familie en Gezondheid van de Stad Luik, geeft een presentatie van de onderlinge werking van de verschillende lokale actoren, hun algemene bereidwilligheid tot strijd tegen partnergeweld, de nauwe betrokkenheid van verenigingen bij sensibilisatieacties en de begeleiding van zowel slachtoffers als daders.

15 De zeer hoge geweldcijfers in de cité ardente (het dubbel van het nationaal gemiddelde) zijn een gevolg van zowel de wijdverspreidheid van het fenomeen als van een betere identificatie van geweldgevallen. In 2002 werd een vrouw die in een vluchthuis verbleef vermoord door haar exman. Dit geval heeft een bewustwording van de problematiek teweeggebracht. De Burgemeester van Luik heeft beslist om de betrokken diensten en instituten met elkaar in permanent contact te brengen: Politie, Justitie en preventieen hulpverenigingen. Er werd een hulpverleningsdienst voor slachtoffers opgericht en in 2003 zette de Stad Luik een grote sensibilisatiecampagne op poten: Geweld doet altijd pijn, mijn kracht is communicatie. Deze was er enerzijds op gericht potentiële daders ertoe te brengen zelf om begeleiding te vragen en anderzijds de voortekenen van potentiële drama s te leren herkennen en ze zo te vermijden. Partnergeweld wordt niet langer beschouwd als een privé-aangelegenheid, wat er voor zorgt dat 90% van de gevallen werd geklasseerd zonder gevolg. Buiten de gemeentediensten, de OCMW s en de Politiecommissariaten werd de campagne verspreid door de mutualiteiten, apothekers, jeugdhuizen, sportclubs en bejaardenverenigingen om zodoende een zo groot mogelijk publiek te bereiken. Eind 2004 werd een nieuw sensibilisatie-initiatief gelanceerd voor potentiële slachtoffers om hen te informeren over de lokale hulpdiensten. De campagne van 2005 was origineel in de zin dat ze plaatsvond tijdens een markt. Dankzij een infostand tussen de kraampjes kon het lokale netwerk een heel gevarieerd publiek bereiken. Daarnaast hebben van de werknemers van de gemeente deelgenomen aan de witte-lintjescampagne. De vijf grote principes van de rondzendbrief-bourguignon uit 2004: 1. Zero tolerance: het Parket moet reageren op elke vorm van geweld. Op die manier werd het aantal klachten waaraan geen gevolg gegeven werd teruggebracht van 90% tot 30%. De bestraffing moet ook snel gaan. 2. Het slachtoffer moet opgevangen worden door de hulpdiensten. 3. De dader moet zonder pardon de woonst verlaten. 4. Door de expertise van vzw Praxis werd zij een referent waarop systematisch beroep wordt gedaan. 5. De magistraten van het Parket doen de daders zo vaak mogelijk voor de rechtbank verschijnen om hen te herinneren aan het bindende karakter van de wet. Campagne van de Europese Raad tegen geweld tegen vrouwen, daarin inbegrepen huiselijk geweld, 2006 (Illustraties hierboven en nr. 11). Er is echter nog ruimte voor verbetering: naast een gebrek aan middelen is er ook de noodzaak om de mentaliteit te veranderen en aangepaste vormingen te geven. De algemene erkenning van deze rondzendbrief kwam in 2006, toen federaal Minister van Justitie Laurette Onkelinx het zero-toleranceprincipe uitbreidde naar het hele land. Het Gentse Telealarmsysteem werd overgenomen en aangepast voor de personen die het meest werden lastiggevallen en potentieel bedreigd werden. Dit mobiele alarmsysteem (naar model van het Global Position System, GPS) kan gedragen worden door een bedreigde persoon zodat haar locatie direct kan vastgesteld worden in geval van gevaar. Er zijn tien apparaten beschikbaar voor personen die een hoog risico lopen op fataal geweld. Hiertoe heeft de Stad Luik de middelen gekregen van de FOD Binnenlandse Zaken om een halftijdse coördinatrice aan te nemen en een budget van euro vrij te maken in het kader van het strategisch veiligheids- en preventieplan Pagina Luik

16 Toespraken van professionals Béatrice Girard is al 30 jaar lid van het Centre de prévention des violences conjugales et familiales. Het Centrum is actief op drie vlakken: er is het onthaaltehuis met geheim adres, het mobiel opvangcentrum dat psychosociale en juridische steun biedt en daarnaast worden er sensibilisatieacties georganiseerd en preventievormingen gegeven in scholen en voor professionelen. De sensibilisatieacties zijn gericht op de eerstelijnswerkers (OCMW, ziekenhuizen, scholen, crèches, Justitie, en hulpverleningscentra). Het Centrum biedt ook een methode om gevaar te herkennen en te evalueren, zodat zo snel mogelijk kan worden ingegrepen. Het is belangrijk dat er een opvolging op korte termijn bestaat door de workshops verbale en fysieke zelfverdediging. Een ploeg kinesisten staat in voor de fysieke verzorging van de mishandelde vrouwen en helpt hen tegelijkertijd hun eigenwaarde terug op te bouwen.door hen te laten schilderen, dansen en zingen kunnen de vrouwen hun lijden uitdrukken. De opvolging op lange termijn bestaat erin werk en een verblijfplaats te zoeken. Het vluchthuis biedt momenteel 25 plaatsen, wat onvoldoende is. De gemeenten zouden beveiligde appartementen kunnen creëren waar sociale assistenten en opvoeders ter beschikking staan die gesensibiliseerd zijn over de problematiek van partnergeweld, dat door eerstelijnswerkers vaak wordt verward met een partnerconflict. De angst en het gevoel van onmacht van de slachtoffers verhinderen in deze gevallen succesvolle bemiddeling. Relatietherapie is maar mogelijk als men het zelfvertrouwen heeft teruggevonden.

17 Karinne Minnen vertegenwoordigt de cel Intrafamiliaal Geweld van de Politie Brussel. In 2006 werd een specifiek project geïnitieerd door de rondzendbrieven 3 en 4 van het Parket. Het Brusselse politiekorps telt agenten, ter wijl de cel Intrafamiliaal Geweld het met 2 personeelsleden en een referentieofficier moet stellen. Er moeten dus prioriteiten worden gesteld. Identif iceren van de problematiek van intrafamiliaal geweld in termen van delicten en protagonisten (het koppel en de kinderen). Identificeren van de interventiebehoeftes van de agenten en opvang bieden tijdens zowel de speciale verhoren van slachtoffers en daders als tijdens gefilmde verhoren van kinderen die het slachtof fer werden van geweld. De cel evalueert ook wanneer een nachtelijke verblijfplaats aan de orde is. Ze verzekert ook een opvolging van de hulpverleningsdienst voor de slachtoffers. In 2006 was er een enorme toename van intrafamiliaal geweld en het Parket heeft toen een sterk signaal gestuurd naar de politiediensten. 15% van de procesverbalen werd opgesteld zonder klacht van het slachtoffer. Het kan hier gaan om interventies voor gevallen met slagen en verwondingen maar ook om een oproep van een buur voor een familieruzie. Zelfs indien dit niet de hoofdbezigheid is van de Politie is deze 15% extra interventies op initiatief van de agent een goede vorm van herkenning van geweldgevallen. Geweld tegen vrouwen heeft veel diepere gevolgen dan de onmiddellijke effecten voor het slachtoffer. Er kunnen verschrikkelijke consequenties zijn voor de mishandelde vrouwen en daarbij komt nog het trauma dat de getuigen ondergaan, in het bijzonder de kinderen. Het fenomeen van partnergeweld is een schande voor landen die er niet in slagen het te voorkomen en de maatschappijen die het tolereren. Geweld tegen vrouwen is een schending van hun fundamentele rechten en moet geëlimineerd worden door politieke wilskracht en juridische en civiele actie in alle sectoren van de maatschappij. Uittreksel uit het beknopt Verslag (2005) van de Wereldgezondheidsorganisatie over de gezondheid van vrouwen en huiselijk geweld tegen vrouwen. Geweld tijdens de zwangerschap, sensibilisatieen steunactie van Beweging tegen Geweld vzw Zijn (foto 12). Hiernaast : Teste ton couple, een initiatief van Femmes prévoyantes socialistes in samenwerking met het collectif liégeois de lutte contre les violences familiales et l exclusion en Attitude jeune. Pagina Professionals

18 4 Synthese

19 Het colloquium heeft een overzicht gegeven van goede praktijken op lokaal niveau inzake preventie van partnergeweld. Hierin werden drie luiken geïdentificeerd: preventie en herkenning van partnergeweld, opvang en begeleiding van de slachtoffers en bestraffing en begeleiding van de daders. De legislatieve en opvangvoorzieningen in België zijn redelijk goed uitgebouwd. De bewustwording van de strijd die moet gevoerd worden tegen partnergeweld verloopt parallel met de maatschappelijke erkenning van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De Spaanse wet tegen gendergeweld uit 2004 beschouwt partnergeweld immers als het absolute symbool van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Er is een verschuiving vastgesteld tussen enerzijds de voorzieningen op legislatief, juridisch en opvanggebied en anderzijds de stijgende geweldcijfers. De registratiemethoden zijn inderdaad verbeterd en er wordt vaker gesproken over partnergeweld, maar misschien is er ook een verband met een algemene opmars van sociaal geweld. De deelnemers van het colloquium willen daarom hun ervaringen delen met elkaar op basis van bestaande werkplatforms en de verschillende machtsniveaus. Illustratie 14 La violence nuit gravement à l amour : sensibilisatiecampagne voor jongeren ( ) van de Direction de l Égalité des Chances van het Ministerie van de Franse Gemeenschap. Foto 15 : sensibilisatiecampagne voor jongeren ( ) van de Direction de l Egalité des Chances van het Ministerie van de Franse Gemeenschap De institutionele complexheid van België zorgt voor een versnippering van de inspanningen en de middelen. Het nationaal actieplan integreert dus de Gemeenschappen, de Gewesten en de Provincies. Het zal de nadruk leggen op sensibilisatieacties waarvan de meest symbolische de witte-lintjescampagne is, die elk jaar op 25 november doorgaat. De inhoud van de preventiecampagnes moet aangepast worden aan het meest kwetsbare publiek. Ook al worden schijnbaar alle sociale lagen bereikt, er zijn altijd moeilijk bereikbare bevolkingsgroepen in termen van sociale handicaps en psychologische fragiliteit. Er bestaan ook risicoperioden waarin geweld gemakkelijker kan gebeuren, zoals tijdens echtscheidingen of wanneer er over het hoederecht beslist wordt. Op het lokale niveau heeft het voorbeeld van het Gentse Telealarmproject geleid tot meer synergie in Luik, dat er trots op is de aanstichter te zijn van het zero-tolerancebeleid dat in 2006 door Minister van Justitie Laurette Onkelinx federaal werd hernomen. Toch ontbreekt de magistratuur op het appel en zijn de OCMW s meer actief aanwezig in Vlaanderen dan in Wallonië en Brussel. Ook werd de medische wereld niet vertegenwoordigd, hoewel deze van groot belang is bij de opsporing van geweldgevallen tijdens doktersbezoeken. De nagestreefde transversaliteit van alle diensten moet nog in harmonie worden gebracht met de sterk autonome gemeentes, die worden opgeroepen tot een betere onderlinge samenwerking. Gelijke Kansen, Bisschopstraat 3A, 1000 Brussel, tel , gelijkekansen@brucity.be Kabinet van de Schepen, van Openbare Werken, Participatie en Gelijke Kansen, Stadhuis, Grote Markt, 1000 Brussel, tel , ahmed.elktibi@brucity.be Pagina Synthese

20 Samenvating De strijd tegen partnergeweld 2 Nationaal Actieplan van strijd tegen geweld tegen vrouwen 6 Ervaringen van de Stad Gent 10 Ervaringen van de Stad Luik 14 Synthese 18 Toespraken van politici 8 Toespraken van professionals 12 et 16 De term geweld tegen vrouwen omvat alle daden van geweld gericht tegen het vrouwelijk ge slacht en dat psychische, seksuele of fysieke schade kan of zou kunnen berokkenen bij vrouwen, daarin inbegrepen het dreigen met dit soort daden, de dwang of de arbitraire onthouding van de vrijheid, zowel in het publieke als in het privé-leven. Uittreksel uit de Verklaring inzake de uitbanning van geweld tegen vrouwen, aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 20 december Enkele links Netwerk voor de uitbanning van partnergeweld : Vzw Praxis: Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen: Centre de prévention des violences conjugales et familiales: Een realisatie van het Huis van de Participatie, Anspachlaan 13, 1000 Brussel, tel , org.particip@brucity.be