INHOUD. Kleine ontwikkelingspsychologie III

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INHOUD. Kleine ontwikkelingspsychologie III"

Transcriptie

1 Kleine ontwikkelingspsychologie III INHOUD Bij de drie delen Kleine Ontwikkelingspsychologie hoort ook een website! Daarop staan recente onderzoeksresultaten en actuele voorbeelden. Kijk op bsl - inhoud-psycho III.indd Sec1: :16:53

2 GEEN KIND MEER 13 1 Seksualiteit en verlangen 15 Het prille begin: de prepuberteit 17 Vijf zichtbare lichamelijke veranderingen 18 De groeispurt 19 Het onzichtbare puberbrein 21 De beginnende menstruatie 22 De betekenis van borsten 25 Al rijpe meisjes en nog kinderlijke jongens 25 Uiterlijk als bron van onzekerheid 26 Ervaringen met seksualiteit 27 Tienermoeders 29 Homoseksualiteit 30 Zelfbevrediging 32 Verliefdheid 33 Liefdesverdriet 35 2 Cognitieve veranderingen 39 Het begrip intelligentie 41 Schoolkeuze 42 Praktisch of theoretisch? 43 Capaciteit van het denken 44 Aandacht, concentratie en planmatig werken 45 Heb je je huiswerk al af? 47 Manieren van denken 49 De logica van het formele denken 52 Argumenteren 54 Egocentrisme 56 Sociale cognitie 57 Zelfkennis 59 3 Een aantal theorieën 61 Adolescentie als voorbereiding 63 Hall: van oermens naar civilisatie 64 Freud: ontwikkeling van een krachtig Ego 65 Erikson: op zoek naar identiteit 66 Havighurst: ontwikkelingstaken op zich nemen 67 Susan Harter: streven naar een positieve zelfwaardering 68 Ontluikende volwassenheid 69 4 Autonomie en verantwoordelijkheid 71 Volwassenheid als psychosociale rijpheid 73 Scheiding en individuatie 74 Ouderbindingen bsl - inhoud-psycho III.indd Sec1: :16:54

3 De generatiekloof 77 Vrijheid, maar ook betrokkenheid 79 Maatschappelijke status 82 Studiehuis en competentiegericht leren 84 Het eigen levensonderhoud 86 KIJKEN NAAR JEZELF 89 5 Een eigen persoonlijkheid 91 Enkele bouwstenen van de persoonlijkheid 93 Het vijffactorenmodel 94 Soms verandert er nog wel wat 96 Ego: een organiserende kracht 98 Copingmechanismen 99 Strategieën van emotionele zelfverdediging 100 Persoonlijkheidstypen 102 Zelfbeeld en Ik-Ideaal 103 Zelfwaardering en gevoel van eigenwaarde 104 Identiteit 108 Internet en ik 110 Waar sta je voor? Waarden en idealen 117 Kunnen redeneren over goed en kwaad 119 Je verplaatsen in een ander 120 Weten dat je fout zit, maar toch doen 121 Maatstaven van het Ego 121 Wat wil ik met mijn leven? 124 Wat is belangrijk in het leven? 125 De Ik-generatie 127 Tijdsbesteding 128 Waar haal je waarden en idealen vandaan? 130 Een eigen standpunt Op zoek naar avontuur 135 Moderne variatie op oud thema 137 Schadelijk en hinderlijk gedrag 138 Razende hormonen 140 Virtuele sensatie 141 Wat geeft de doorslag? 142 Illusie van onkwetsbaarheid 143 Risico als jeugdige levensstijl 146 Tabak en drugs 147 Alcohol 149 Gokken 151 Kleine criminaliteit bsl - inhoud-psycho III.indd Sec1: :16:55

4 8 Kenmerkende problemen 155 Van voorbijgaande aard 157 Vier vormen van hormonale invloed 158 Emotionele hersenen 159 Individuele verschillen bij hormonale invloed 161 Omgevingsinvloed op hormonale effecten 162 Algemene psychosociale invloeden 164 Specifieke psychosociale invloeden 166 Individuele verschillen bij psychosociale veranderingen 167 Onzekere gevoelens en uitdagend gedrag 168 Meisjes hebben het moeilijker Van probleem naar stoornis 173 Weerbaar of kwetsbaar? 175 Anorexia en boulimia 175 Depressie en angststoornissen 178 Agressie en delinquentie 179 Zedenmisdrijven 182 Buitengesloten 183 Suïcide 185 Weglopen en zwerven 186 IK EN DE ANDEREN Leeftijdgenoten en vrienden 191 Verschillende typen peergroup 193 Boezemvrienden en hartsvriendinnen 195 De vriendengroep 199 De subcultuur 200 De gemengde peergroup 203 Spiegel of hindernis voor elkaar 203 Conformiteit maar met mate 205 Wie is waarom populair? 206 Leren op school 208 Schoolleven Ouders en thuis 213 Twee invloedssferen naast elkaar 215 Het kerngezin 217 Echtscheiding 218 Het eenoudergezin 220 Het stiefgezin 221 Werkende moeders 223 Functies van het gezin 223 Het gezin als systeem bsl - inhoud-psycho III.indd Sec1: :16:55

5 Broers en zusjes 227 Typering van het gezin 228 Opvoedingsstijl 229 De ruzies 232 Literatuur 235 Register bsl - inhoud-psycho III.indd Sec1: :16:55

Kleine ontwikkelingspsychologie III

Kleine ontwikkelingspsychologie III Kleine ontwikkelingspsychologie III Bij de drie delen Kleine Ontwikkelingspsychologie hoort ook een website! Daarop staan recente onderzoeksresultaten en actuele voorbeelden. Kijk op www.kleineontwikkelingspsychologie.nl

Nadere informatie

INHOUD bsl - inhoud-psycho II.indd Sec1: :16:08

INHOUD bsl - inhoud-psycho II.indd Sec1: :16:08 7 10-0794 - bsl - inhoud-psycho II.indd Sec1:7 30-06-2010 12:16:08 LEREN OP DE BASISSCHOOL 13 1 Lezen 15 Ontluikende geletterdheid 17 Leesvoorwaarden 18 Algemeen: woordenschat, concentratie en regels 20

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11 Inhoud Voorwoord bij de 24 e druk 11 1 Inleiding Marcel van Aken en Wim Slot 13 1.1 Adolescentie: een eerste typering 13 1.2 Puberteit en adolescentie 14 1.2.1 Oorsprong van de begrippen puberteit en adolescentie

Nadere informatie

3.9 Afwijkende timing van de puberteit Vroege puberteit Vervroeging van de puberteit Samenvatting Aandachtspunten 91

3.9 Afwijkende timing van de puberteit Vroege puberteit Vervroeging van de puberteit Samenvatting Aandachtspunten 91 Inhoud Uitgebreide opgave Motto 7 Quadrilogie 9 Voorwoord 9 Pearson XTRA Actief leren online 11 Inhoud (kort) 13 1 Inleiding 21 1.1 Adolescere 23 1.2 Evidence based 25 1.3 Opbouw van het boek 27 2 Van

Nadere informatie

Opvoeden en puberteit www.cjggooienvechtstreek.nl

Opvoeden en puberteit www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Opvoeden en puberteit www.cjggooienvechtstreek.nl n Opvoeden en puberteit De puberteit is de periode waarin kinderen zich tot volwassenen ontwikkelen. Een bewogen en spannende

Nadere informatie

Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH

Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH Cluster B Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH René Steinmann Pubertijd: Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs Eindelijk naar de middelbare

Nadere informatie

Rijksuniversiteit Groningen

Rijksuniversiteit Groningen De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek

Nadere informatie

Samenvatting: boek "Kleine ontwikkelingspsychologie 3", Rita Kohnstamm

Samenvatting: boek Kleine ontwikkelingspsychologie 3, Rita Kohnstamm Samenvatting: boek "Kleine ontwikkelingspsychologie 3", Rita Kohnstamm Orthopedagogische hulpverlening A (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) Kleine ontwikkelingspsychologie III 1. Seksualiteit en verlangen

Nadere informatie

Ouderavond Bornego jr.

Ouderavond Bornego jr. Ouderavond Bornego jr. 27 oktober 2015 Thema Loslaten?! Deze avond... - - - - : hoe houd je het leuk? Met tips! Wie staat er voor u? Wie staat voor u Voorlezen Schrijfster: actuele puberonderwerpen Oud-lerares

Nadere informatie

Bestudeer de cognitieve ontwikkeling van de adolescent.

Bestudeer de cognitieve ontwikkeling van de adolescent. Opdracht 1: Bestudeer de cognitieve ontwikkeling van de adolescent. ------------------------------------------------------------------------------------------------ De cognitieve ontwikkeling van een adolescent.

Nadere informatie

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkelingsgebieden Ontwikkeling A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek

Nadere informatie

Bijzonder procesdoel 1: Groei naar volwassenheid

Bijzonder procesdoel 1: Groei naar volwassenheid Bijzonder procesdoel 1: Groei naar volwassenheid 1ste leerjaar 2de graad 2 de leerjaar 2de graad Mijn Lichaam: Gezondheid: - Gezonde voeding - Roken (en drugs) - Gezonde geest, gezond lichaam - (top)sport

Nadere informatie

Kleine ontwikkelingspsychologie II

Kleine ontwikkelingspsychologie II Kleine ontwikkelingspsychologie II Bij de drie delen Kleine Ontwikkelingspsychologie hoort ook een website! Daarop staan recente onderzoeksresultaten en actuele voorbeelden. Kijk op www.kleineontwikkelingspsychologie.nl

Nadere informatie

Inhoud van de presentatie

Inhoud van de presentatie De overgang van het basis- naar het secundair onderwijs vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief Annelies Somers i.s.m. Prof. Hilde Colpin Prof. Karine Verschueren ~ Centrum voor Schoolpsychologie

Nadere informatie

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken.

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Hoofdstuk 1: Opdracht 1: Groepsprofiel en de puberteit Bespreek en noteer kort: Hoe je

Nadere informatie

Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie

Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie Dr. Martine F. Delfos PICOWO Algemene informatie voor de cursus Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie op de vrijdagen 10 en 24 juni 2011; 8 juli, 9 en

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE

ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE LOES KANTERS l RIAN VAN DEN HIL l VALERIE VAN KUIJK l GUUSJE NAGELS INLEIDING VAN HET ONDERZOEK INLEIDING l HOOFDVRAAG l DEELVRAAG 1 l DEELVRAAG 2 l DEELVRAAG 3 l DEELVRAAG 4 INLEIDING

Nadere informatie

Carina J. Wiekens R u G UvT

Carina J. Wiekens R u G UvT RuG UvT Carina J. Wiekens Inhoud Hoorcollege 3 Adolescentie: 12-22 jaar Lichamelijke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Persoonlijkheid /Identiteit Sociale ontwikkeling Idiosyncratische ontwikkeling

Nadere informatie

OUDERAVOND FRISSE START. Het Hooghuis 31 januari Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering

OUDERAVOND FRISSE START. Het Hooghuis 31 januari Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering OUDERAVOND FRISSE START Het Hooghuis 31 januari 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Overgang van groep 8 naar de brugklas Het puberbrein Consequenties in gedrag (roken en alcohol)

Nadere informatie

Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie. Dr. Martine F. Delfos PICOWO

Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie. Dr. Martine F. Delfos PICOWO Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie Dr. Martine F. Delfos PICOWO Informatie voor de cursus op de vrijdagen 18 december 2009; 8 en 22 januari; 12 en 26 februari en 12 maart 2010 1 1 Algemene informatie

Nadere informatie

Riet Fiddelaers-Jaspers

Riet Fiddelaers-Jaspers WB Echtscheiding versie 19-10 25-10-2007 10:46 Pagina 1 Gedeeld verdriet Het opzetten en begeleiden van groepen voor scheidingskinderen en -jongeren Riet Fiddelaers-Jaspers WB Echtscheiding versie 19-10

Nadere informatie

Ouderavond Puberwereld

Ouderavond Puberwereld Ouderavond Puberwereld bronnen : Puberbrein binnenstebuiten en Beter omgaan met pubers Van de Brugghenschool Katwijk R van der Gaag GGD Hollands Midden Gezondheidsbevorderaar Aandachtsgebieden : genotmiddelen,

Nadere informatie

7.2. Boekverslag door J woorden 13 juni keer beoordeeld. Filosofie. Inhoudstafel Inleiding Rapport Interview Enqûete Bronnen

7.2. Boekverslag door J woorden 13 juni keer beoordeeld. Filosofie. Inhoudstafel Inleiding Rapport Interview Enqûete Bronnen Boekverslag door J. 1355 woorden 13 juni 2003 7.2 54 keer beoordeeld Vak Filosofie Inhoudstafel Inleiding Rapport Interview Enqûete Bronnen Inleiding Het aantal jongeren dat bij een echtscheiding is betrokken

Nadere informatie

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT Thema 1 Inleiding op ontwikkeling en opvoeding 1 Begeleiden bij ontwikkeling 1.1 Begeleiden als kerntaak 1.2 Begeleiden bij ontwikkeling

Nadere informatie

Pubers. En de verleidingen van nu!

Pubers. En de verleidingen van nu! Pubers En de verleidingen van nu! PUBERTEIT/FUNCTIE Lichamelijke ontwikkeling ONTWIKKELING, HORMONEN, ONZEKERHEID + Cognitieve ontwikkeling DE GROEI VAN DE HERSENEN + Sociaal-emotionele ontwikkeling HOE

Nadere informatie

Verslag aan de hand van de vraag: Hoe is de relatie tussen de eigen identiteit en de groepsidentiteit bij HAVO II leerlingen

Verslag aan de hand van de vraag: Hoe is de relatie tussen de eigen identiteit en de groepsidentiteit bij HAVO II leerlingen Liesbeth Godrie Docentenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving Duaal 2014-2015. P.P.O. Kleinschalig onderzoek aan de hand van een onderzoeksvraag binnen een ontwikkelingsfase. Verslag aan de hand van

Nadere informatie

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling Ontwikkeling van een innerlijk kompas Identiteit Psychosociale identiteit Het zelf Een positief zelfbeeld 196-200

Nadere informatie

filosofie havo 2018-I

filosofie havo 2018-I Opgave Mini-missverkiezingen maximumscore 2 een weergave van de twee kenmerken van zelfkennis volgens Descartes introspectietheorie: onfeilbaarheid en alwetendheid een uitleg dat de opvatting van Ellen

Nadere informatie

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is? Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel

Nadere informatie

Hoi, ik ben Margaux!

Hoi, ik ben Margaux! Hoi, ik ben Margaux! Hier ben ik mee bezig: Deze periode kenmerkt de overgang tussen kind-zijn en volwassenheid. Mijn lichaam groeit in recordtempo uit naar dat van een volwassene en ik bereik seksuele

Nadere informatie

Preventie van middelengebruik in een ontwikkelingsperspectief. Simone Onrust

Preventie van middelengebruik in een ontwikkelingsperspectief. Simone Onrust Preventie van middelengebruik in een ontwikkelingsperspectief Simone Onrust Wat werkt op welke leeftijd? Grootschalige literatuurstudie (288 schoolprogramma s) Effecten middelenpreventie op school per

Nadere informatie

Een kink in de.. ontwikkelingslijn. Prof. dr. Judith Prins Medische Psychologie UMC St Radboud

Een kink in de.. ontwikkelingslijn. Prof. dr. Judith Prins Medische Psychologie UMC St Radboud Een kink in de.. ontwikkelingslijn Prof. dr. Judith Prins Medische Psychologie UMC St Radboud 10 18 24 volw 4 2 Superviseren 1 Managen Zorgen 0 Ontwikkelingspsychologie in vogelvlucht Theorie over ontwikkelingsfasen

Nadere informatie

Pubers en het nieuwe leren. Anneke E. Eenhoorn

Pubers en het nieuwe leren. Anneke E. Eenhoorn Pubers en het nieuwe leren Anneke E. Eenhoorn Het nieuwe leren De nadruk wordt gelegd op sociale vaardigheden zoals samenwerken en naar elkaar luisteren. Nadruk op inspiratie vanuit het kind zelf (intrinsieke

Nadere informatie

Hersenen. Puberontwikkeling begint op? Cijfers. 10-14 jaar. Mogelijke oorzaken 12/14/2011. Nog te ontwikkelen en leren beheersen

Hersenen. Puberontwikkeling begint op? Cijfers. 10-14 jaar. Mogelijke oorzaken 12/14/2011. Nog te ontwikkelen en leren beheersen Oudervoorlichting Puberwereld Robert van der Gaag GGD Hollands Midden Functionaris gezondheidsbevordering Aandachtsgebieden : Gezond op School, genotmiddelen, seksualiteit en voeding bronnen : Puberbrein

Nadere informatie

Het puberbrein; werk in uitvoering. Anneke E. Eenhoorn

Het puberbrein; werk in uitvoering. Anneke E. Eenhoorn Het puberbrein; werk in uitvoering Anneke E. Eenhoorn Bij 12 begint het pas! Uitspraak van Nelis en Sark in Puberbrein binnenstebuiten Hoe zo? Tot 12 jaar moeten ouders hun kinderen goed begeleiden, daarna

Nadere informatie

Kanker in het gezin als een steen in het water

Kanker in het gezin als een steen in het water NVPO Congres 16 maart Drs. Carine Kappeyne van de Coppello Drs. Anja van Onna Kanker in het gezin als een steen in het water als een steen in het water Agenda Kanker in het gezin: algemene informatie Ontwikkelingsfases

Nadere informatie

Examenvragen Ontwikkelingspsychologie II

Examenvragen Ontwikkelingspsychologie II Examenvragen Ontwikkelingspsychologie II Examen ontwikkelings 2, januari 2011 1. had het voornamelijk over het storm en stress perspectief, ook, terwijl vooral de sociale aspecten benadrukte. Hall; (Anna)

Nadere informatie

Uitgebreide omschrijving van het programma 09.30-10.00 uur: Binnenkomst, koffie en thee.

Uitgebreide omschrijving van het programma 09.30-10.00 uur: Binnenkomst, koffie en thee. Uitgebreide omschrijving van het programma 09.30-10.00 uur: Binnenkomst, koffie en thee. 10.00-10.15 uur: Welkom en inleiding. 10.15-11.15 uur: Een ander geluid als het gaat om gezin en relatie 1. Wat

Nadere informatie

OUDERAVOND METAMEER PUBERBREIN. Metameer Boxmeer 27 maart Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering

OUDERAVOND METAMEER PUBERBREIN. Metameer Boxmeer 27 maart Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering METAMEER OUDERAVOND PUBERBREIN Metameer Boxmeer 27 maart 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Heldertheater Het puberbrein Seksualiteit en media Zelfbeeld Social media Verschillende

Nadere informatie

PUBERBEURS LEIDERDORP

PUBERBEURS LEIDERDORP PUBERBEURS LEIDERDORP P R O G R A M M A 19:45 Inloop koffie /thee 20:00 Opening 20:10 Presentatie & Theater 20:40 Pauze 21:00 Presentatie & Theater 21:45 Afsluiting DE PUBERTEIT VROEGE ADOLESCENTIE vroege

Nadere informatie

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit Pubers opvoeden Pubers opvoeden De puberteit is de ontwikkelingsfase tussen 10 en 18 jaar. Maar die puberteit is er natuurlijk niet opeens. Vanaf ongeveer 9 jaar kan je al merken dat kinderen beginnen

Nadere informatie

*Dit is het percentage ten opzichte van het totale aantal dialogen (23.507). Let wel, in één dialoog kunnen meerdere thema's aan bod komen.

*Dit is het percentage ten opzichte van het totale aantal dialogen (23.507). Let wel, in één dialoog kunnen meerdere thema's aan bod komen. THEMA'S TOP 10 TOTAAL thema rangorde aantal % van totaal* relatie tot ouders 1 3401 15% verliefdheid/ aanmaken/afwijzen 2 3380 15% vriendschap/ vrienden helpen/ vrienden maken 3 1936 8% problemen of ruzie

Nadere informatie

Inhoud Wat is stress? Inleiding Een korte terugblik Definitie van stress Reacties op stress Het verschil tussen stress en trauma Coping Inleiding

Inhoud Wat is stress? Inleiding Een korte terugblik Definitie van stress Reacties op stress Het verschil tussen stress en trauma Coping Inleiding VII Inhoud 1 Wat is stress?........................................................................ 1 1.1 Inleiding.............................................................................. 2 1.2 Een

Nadere informatie

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen Kriebels in je buik Puberteit 1 Puberteit Groep 8 130 min Begrippen Puberteit, lichamelijke ontwikkeling, menstruatie, ongesteld, borsten, vrouwelijk geslachtsdeel, groeispurt, vagina, maandverband, tampon,

Nadere informatie

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen.

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen. Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen Bedankt pa, omdat je ondanks alle drukte een avond tijd wilt nemen om over jou en mij na te denken! Gr. Planning van de avond: -even voorstellen -waar

Nadere informatie

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom Nathalie Vanderbruggen Psychoneurologisch functioneren in KS ( Verri et al. 2010) Cognitief functioneren: Psychopathologische kwetsbaarheid:

Nadere informatie

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Ontwikkelingsfasen bij kinderen. 3 Basisbehoeften van kinderen.

Nadere informatie

Bijzonder procesdoel 1: groei naar volwassenheid

Bijzonder procesdoel 1: groei naar volwassenheid Bijzonder procesdoel 1: groei naar volwassenheid Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar Onthaalperiode Betekenis en waarde van het klaslokaal voor nietconfessionele zedenleer De sociale omgang:

Nadere informatie

Rouw en Verdriet bij Ouderen. Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder

Rouw en Verdriet bij Ouderen. Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder Rouw en Verdriet bij Ouderen Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder Ouder worden: spontane ongewilde onomkeerbare veranderingen Fysieke veranderingen - Gezondheid - Mobiliteit - Fysieke capaciteiten

Nadere informatie

Huwelijk en echtscheiding in een migratiecontext Birsen Taspinar 24 april 2012

Huwelijk en echtscheiding in een migratiecontext Birsen Taspinar 24 april 2012 Huwelijk en echtscheiding in een migratiecontext Birsen Taspinar 24 april 2012 Maatschappelijke Context Toenemende individualisering Economische crisis Migratie en Huwelijksmigratie Globalisering en diversiteit

Nadere informatie

Inleiding Agenda van vandaag

Inleiding Agenda van vandaag Inleiding Agenda van vandaag Werkgebied GGD Deelname aan het ZAT Afname KIVPA vragenlijst Jongerenspreekuur op aanvraag (per mail aangevraagd) overleg mentoren, zorg coördinator en vertrouwenspersoon Preventief

Nadere informatie

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische

Nadere informatie

Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief

Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief 11-2-2015 1 Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief Facta, 12-02-2015 Saskia Kunnen Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit Groningen 11-2-20152 Programma Studiekeuze als ontwikkelingsproces:

Nadere informatie

1 Het sociale ontwikkelingstraject

1 Het sociale ontwikkelingstraject 1 Het sociale ontwikkelingstraject Tijdens de schoolleeftijd valt de nadruk sterk op de cognitieve ontwikkeling. De sociale ontwikkeling is in die periode echter minstens zo belangrijk. Goed leren lezen,

Nadere informatie

ACCEPTATIE AUTONOMIE BESCHERMING BIEDEN COMFORTABEL LEVEN CREATIVITEIT DE KOST WINNEN DOELGERICHTHEID

ACCEPTATIE AUTONOMIE BESCHERMING BIEDEN COMFORTABEL LEVEN CREATIVITEIT DE KOST WINNEN DOELGERICHTHEID ACCEPTATIE geaccepteerd worden zoals ik ben ACCURAATHEID precies zijn in mijn meningen en opvattingen ALLEEN ZIJN tijd en ruimte vinden om alleen te zijn AUTONOMIE zelfstandig en onafhankelijk zijn AVONTUUR

Nadere informatie

testbestand school, gemeente X 10 % % heeft soms

testbestand school, gemeente X 10 % % heeft soms 216-217 onderzoek onderzoeksperiode totaal aantal leerlingen klas 2 klas 2 VO sep-nov 215 28 aantal afwezig aantal mogelijke aantal vragenlijsten tijdens screening aandachtsleerlingen ingevuld 12 74 (38%)

Nadere informatie

Regius College Wilhelminalaan Tabellenboek bij schoolrapportage Emovo 2015/2016

Regius College Wilhelminalaan Tabellenboek bij schoolrapportage Emovo 2015/2016 Tabellenboek bij schoolrapportage Emovo 2015/2016 Leeswijzer In dit tabellenboek zijn per onderwerp alle resultaten van uw school weergegeven in percentages (bovenste tabel). Deze resultaten zijn (waar

Nadere informatie

Studiekeuze en commitments: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief

Studiekeuze en commitments: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief 25-11-2014 1 Studiekeuze en commitments: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief VVSL 6 november 2014 Saskia Kunnen Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit Groningen 25-11-2014 2 Programma

Nadere informatie

Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen)

Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen) Media? Gewoon opvoeden! Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen) De mediaconsument Ontwikkeling tot mediaconsument: 0 19 jaar Esther Rozendaal Radboud Universiteit Nijmegen 24 juni 2015 NJI Mini-congres

Nadere informatie

De relatie tussen de ontwikkeling van kinderen en het virtuele milieu Samenvatting van gedachten van MARTINE DELFOS*

De relatie tussen de ontwikkeling van kinderen en het virtuele milieu Samenvatting van gedachten van MARTINE DELFOS* De relatie tussen de ontwikkeling van kinderen en het virtuele milieu Samenvatting van gedachten van MARTINE DELFOS* Huiswerk werkgroep Sociale Media Jeroen Petri februari 2014 Delfos beschrijft een aantal

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75 Inhoud Woord vooraf 11 1. Terreinverkenning 15 1.1 Een korte historiek 15 1.1.1 De verre voorgeschiedenis 15 1.1.2 Start van de genetische psychologie 17 1.1.3 Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15

GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15 GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15 1 De ontwikkeling van kinderen 17 Wat is ontwikkeling? 19 Wat houdt ontwikkeling gaande? 25 Fasen in de ontwikkeling 26 Kritieke of gevoelige perioden? 26 Geleidelijk

Nadere informatie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is

Nadere informatie

Het puberbrein. 1 Inleiding

Het puberbrein. 1 Inleiding DC 50 Het puberbrein 1 Inleiding Over het puberbrein is veel geschreven. Ging men er eerst vanuit dat de hersens van kinderen met 6 jaar volgroeid waren, tegenwoordig weet men dat dat pas rond het 23e

Nadere informatie

Samenvatting proefschrift van dr. Diana Wiegerink 2010

Samenvatting proefschrift van dr. Diana Wiegerink 2010 Romantic Relationships and Sexual Experiences of Adolescents and Young Adults with Cerebral Palsy` Verkering en seksuele ervaringen van jongeren en jongvolwassenen met cerebrale parese Dit proefschrift

Nadere informatie

TABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden

TABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden Leerlijnen per graad : 3 de graad LO 10-12j Doelstelling: Versterken van de kennis en vaardigheden die kinderen nodig hebben om gezonde keuzes te maken en niet te roken, geen alcohol te drinken en op een

Nadere informatie

Regius College VMBO en Praktijkonderwijs 2015/2016. Aanvullende tabellen bij schoolrapportage Emovo. Leeswijzer

Regius College VMBO en Praktijkonderwijs 2015/2016. Aanvullende tabellen bij schoolrapportage Emovo. Leeswijzer Aanvullende tabellen bij schoolrapportage Emovo 2015/2016 Leeswijzer In dit aanvullende tabellenboek zijn per onderwerp alle resultaten van uw school weergegeven in percentages. Deze resultaten zijn weergegeven

Nadere informatie

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld?

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

Opgroeien met ziekte en zorg. Training voor professionals

Opgroeien met ziekte en zorg. Training voor professionals Opgroeien met ziekte en zorg Training voor professionals Wat is jouw kracht? Aanleiding 2BeCool wil jonge mantelzorgers in beeld brengen en passende ondersteuning bieden. Jonge mantelzorgers vallen nauwelijks

Nadere informatie

Aah een puber in huis!

Aah een puber in huis! Aah een puber in huis! Marieke Dieleman Illustraties: Tim Matthijs Aah een puber in huis!... 1 Inleiding... 3 Enkele definities... 4 Puberteit... 4 Adolescentie... 4 Tieners... 4 Lichamelijke veranderingen

Nadere informatie

Week van de Lentekriebels

Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?

Nadere informatie

probleem en stoornis Inhoud van deze presentatie Het NJi Risicofactoren en zo Het Probleem Wat te doen? Erik Jan de Wilde

probleem en stoornis Inhoud van deze presentatie Het NJi Risicofactoren en zo Het Probleem Wat te doen? Erik Jan de Wilde probleem en stoornis Erik Jan de Wilde Inhoud van deze presentatie Het NJi Risicofactoren en zo Het Probleem Wat te doen? 2 1 Wat is/doet het NJi? Voor professionals in de jeugdsector Kenniscentrum, 3

Nadere informatie

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19 Inhoud Uitgebreid Foreword 15 Voorwoord 17 deel 1 WAT IS HET? 19 1 Inleiding 21 De eerste onderzoekers 22 De opbouw van het boek 24 Aanleg of opvoeding 27 Diagnose of etiket 30 De kracht en de zwakte 32

Nadere informatie

ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN

ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN MISSIE WIE IS ZORGBUREAU JOKIJO? JoKiJo is een kleinschalig, betrokken zorgbureau dat hulp richt op de specifieke hulpvraag, wensen en behoeften van iedere

Nadere informatie

E-LEARNING. Beroepsoriëntatie 2014/2015. HEART4HAPPINESS Eva Hendrix s1081296

E-LEARNING. Beroepsoriëntatie 2014/2015. HEART4HAPPINESS Eva Hendrix s1081296 E-LEARNING Beroepsoriëntatie / HEARTHAPPINESS Eva Hendrix s896 Voorwoord De zoektocht naar geluk is zo oud als de mensheid zelf en heeft in de loop van de geschiedenis verschillende vormen aangenomen.

Nadere informatie

Levertransplantatie en puberteit

Levertransplantatie en puberteit Levertransplantatie en puberteit (versie mei 2010) Levertransplantatie en puberteit Pubers bevinden zich op het grensvlak van: geen kind meer, maar ook nog niet volwassen. Een stormachtige fase in de ontwikkeling.

Nadere informatie

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1 zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra

Nadere informatie

Strategieën om te werken aan effectieve jeugdzorg

Strategieën om te werken aan effectieve jeugdzorg Strategieën om te werken aan effectieve jeugdzorg Evidence based practice 1. Invoeren bewezen effectieve interventies; 2. Wetenschappelijk onderzoeken veelbelovende eigen interventies; 3. Consolideren

Nadere informatie

Wij hebben autisme. De impact van ASS op de gezinsleden en enkele overlevingstips. Anneke E. Eenhoorn

Wij hebben autisme. De impact van ASS op de gezinsleden en enkele overlevingstips. Anneke E. Eenhoorn Wij hebben autisme De impact van ASS op de gezinsleden en enkele overlevingstips. Anneke E. Eenhoorn Wat betekent een kind dat anders is voor het gezin Verstoring van het gewone gezinsleven Ouders moeten

Nadere informatie

PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN

PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1.1 Groei

Nadere informatie

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Gedrag komt nooit alleen. Vier factoren spelen een rol bij het ontstaan en in stand houden van gedrag. Kindfactor Opvoedvaardighedenfactor Ouderfactor

Nadere informatie

18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie

18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Gera ter Meulen adoc@fsw.leidenuniv.nl Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Een goede voorbereiding van adoptieouders

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) (Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit

Nadere informatie

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Betrokken bij Buiten Welkom Het puberbrein als basis 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Pubers Welk (puber)gedrag valt jou het meest op? We zijn allemaal puber geweest Leef je in!

Nadere informatie

Thema 6 De puber. Aline de Vries. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/67705

Thema 6 De puber. Aline de Vries. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/67705 Auteur Aline de Vries Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 november 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67705 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid

Nadere informatie

Tieners Anders Normaal

Tieners Anders Normaal Tieners Anders Normaal Prof. Peter Adriaenssens UZ-KU Leuven Neemt storend gedrag van jongeren toe? Al naargelang vragenlijsten en opstellers Kinderpsychiatrisch onderzoek: gedragsstoornissen 6 à 7 tot

Nadere informatie

IJSHOCKEY SPORTLEIDER 1

IJSHOCKEY SPORTLEIDER 1 1.4.1. JEUGD EN ONTWIKKELINGSFASES WAT MAAKT IJSHOCKEY ZO AANTREKKELIJK VOOR KINDEREN? De voordelen voor kinderen zijn talrijk. Ze leren technieken die hun behendigheid, kracht en coördinatie verbeteren.

Nadere informatie

JONGEREN IN ONTWIKKELING

JONGEREN IN ONTWIKKELING MEER WETEN? Surf naar www.groeimee.be Voor meer informatie en persoonlijk advies ben je ook steeds welkom in een Huis van het Kind in je buurt. Hier de stempel of sticker van de aanbieder GEHEUGENSTEUN

Nadere informatie

Pubers kunnen niet plannen Rijden zonder helm. Definities. Het Puberbrein: Brein, leefstijl en leren. Definities. Definities.

Pubers kunnen niet plannen Rijden zonder helm. Definities. Het Puberbrein: Brein, leefstijl en leren. Definities. Definities. Het Puberbrein: Brein, leefstijl en leren Dr. Renate de Groot Welten Institute Research Centre for Learning, Teaching and Technologies Open Universiteit Adolescentie overgangsperiode tussen puberteit en

Nadere informatie

intro Gamen is leuk! 25/04/2018

intro Gamen is leuk! 25/04/2018 intro Verslavingspreventie TAD Gamen & Autisme: een match! Katrijn Elsen CGG Vagga, verslavingspreventie Boomgaardstraat 7, Antwerpen 03 256 91 41 Katrijn.elsen@vagga.be Nieuw thema gamen Werken op maat

Nadere informatie

OPGROEIEN MET ZIEKTE EN ZORG. Training voor professionals

OPGROEIEN MET ZIEKTE EN ZORG. Training voor professionals OPGROEIEN MET ZIEKTE EN ZORG Training voor professionals WAT IS JOUW KRACHT? AANLEIDING De gemeente Zoetermeer wil jonge mantelzorgers in beeld brengen en passende ondersteuning bieden. Jonge mantelzorgers

Nadere informatie

WELKOM! https://www.youtube.com/watch?v=21topq02aoy

WELKOM! https://www.youtube.com/watch?v=21topq02aoy WELKOM! https://www.youtube.com/watch?v=21topq02aoy ADOLESCENTIE Overkoepelend begrip puberteit & jeugd Leeftijdsfase van ongeveer 12 25 jaar Weg van onvolwassene volwassene De maatschappij verwacht van

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

WELKOM! MENTIMETER Ga naar Code Wat vind jij van het opvoeden van pubers?

WELKOM! MENTIMETER Ga naar   Code Wat vind jij van het opvoeden van pubers? WELKOM! MENTIMETER Ga naar www.menti.com Code 61 95 41 Wat vind jij van het opvoeden van pubers? 8 oktober 2018 Hartelijk welkom programma 19.30 Mentimeter 19.35 welkom 19.40 Scene puber opvoeden 19.50

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 5

Nadere informatie