Gastouderopvang. Uitgeverij Angerenstein. Inhoud 1

Transcriptie

1 Uitgeverij Angerenstein Inhoud 1

2 Colofon Titel: Isbn: Uitgever: Uitgeverij Angerenstein Postbus CB Arnhem uitgeverij Angerenstein 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. 2

3 Inleiding Dit boek bevat die thema s die voor de gastouder-in-opleiding van belang zijn om zich verder te bekwamen als professioneel gastouder. Inhoud Dit boek bevat de volgende 11 thema s: 1 nader bekeken 2 Verzorgen van kinderen 3 Ziekten 4 Ontwikkeling van kinderen 5 Begeleiden van kinderen 6 Begeleiden van aspecten van de ontwikkeling 7 Opvoeden en opvoedingsvaardigheden 8 Opvoedingsproblemen en de aanpak 9 Omgaan met ouders 10 Plannen en organiseren 11 Kwaliteitsgericht werken De formule van de thema s De thema s van dit boek hebben de volgende opbouw. Theorie met voorbeelden De thema s bevatten die naslag die voor de gastouder relevant zijn. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit de praktijk. Algemene richtlijnen voor de lichamelijke verzorging Was regelmatig de plaatsen waar veel zweetklieren zitten en snel geurtjes ontstaan met zeep of een wasproduct zonder zeep: oksels, voeten, handpalmen, geslachtsorganen en billen. Was handen geregeld gedurende de dag en zeker na toiletgebruik, spelen in de zandbak of als kinderen op een andere manier vies geworden zijn. Inleiding Inhoud 3

4 Mini-samenvattingen De theorie is opgehangen aan mini-samenvattingen. Deze mini-samenvattingen zijn voor de opleider als powerpoint-afbeeldingen verkrijgbaar. 2-6 Hygiëne: persoonlijke hygiëne eisen hygiënecode en adviezen voor het omgaan met voedsel preventie van legionella en salmonella ventileren hygiëne van zandbakken huisdieren en ongedierte hoofdluis Verwerkingsopdrachten en beoordeling Op staan de verwerkingsopdrachten bij dit boek. Deze verwerkingsopdrachten hebben vijf rubrieken: Opwarmen en oriënteren om een eerste beeld te vormen van het thema. Herkennen en onderscheiden om de belangrijkste begrippen uit het thema eigen te maken. Begrijpen en toepassen om de onderwerpen uit het thema toe te passen op de (eigen) praktijk. Onderzoeken en oefenen om met mede-cursisten van gedachten te wisselen over het thema en ervaringen uit te wisselen uit de eigen praktijk. Een praktijkbeoordelingsformulier waarmee de cursist (of een externe beoordelaar) de praktijk van de gastouder kan beoordelen. 4

5 Inhoud Thema 1 nader bekeken 1.1 Inleiding Opvang in de thuissituatie Wet en regelgeving Wet herziening gastouderopvang Overige wetten, codes en regels Verzekeringen Kwaliteitseisen en -controle Kwaliteit van gastouders Eisen aan het aantal kinderen Eisen aan de locatie Risico-inventarisatie gezondheid & veiligheid Controle door de GGD Functie, taken en competenties gastouder Functie gastouder Taken van een gastouder Competenties van de gastouder Functies en taken van gastouderbureaus...27 Thema 2 Verzorgen van kinderen 2.1 Inleiding Lichamelijke verzorging Algemene richtlijnen Baby s Peuters Gezondheid en voeding Baby s De Schijf van Vijf Hygiëne Persoonlijke hygiëne Eisen hygiënecode en adviezen voor het omgaan met voedsel Preventie van legionella en salmonella Ventileren Hygiëne van zandbakken Huisdieren en ongedierte Hoofdluis Veiligheid Verzorgen van de ruimte...54 Thema 3 Ziekten 3.1 Inleiding Algemene informatie en vaccinaties Kinderziekten De bof Kinkhoest Mazelen Rode hond Roodvonk Vijfde ziekte Waterpokken Zesde ziekte Hersenvliesontsteking Overige ziekten Overgewicht Regels bij ziekte en verzorging Regels ter voorkoming van ziekte Richtlijnen bij de constatering van ziekte bij een kind Besmettelijke ziekten Kan een kind wel of niet komen? Medische handelingen De functie van de GGD en het consultatiebureau...79 Thema 4 Ontwikkeling van kinderen 4.1 Inleiding Ontwikkelingsgebieden en -fasen De baby De lichamelijke en motorische ontwikkeling De verstandelijke of cognitieve ontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling en de seksuele ontwikkeling De peuter De lichamelijke en motorische ontwikkeling De verstandelijke of cognitieve ontwikkeling De sociaal-emotionele en seksuele ontwikkeling De kleuter De lichamelijke en motorische ontwikkeling De verstandelijke of cognitieve ontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling en de seksuele ontwikkeling...97 Inhoud 5

6 4.6 Het schoolkind De lichamelijke en motorische ontwikkeling De verstandelijke of cognitieve ontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling en de seksuele ontwikkeling De puber De lichamelijke en motorische ontwikkeling De verstandelijke of cognitieve ontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling en de seksuele ontwikkeling Thema 5 Begeleiden van kinderen 5.1 Inleiding Invloeden op de ontwikkeling Fysieke omgeving Leefomstandigheden Opvoeding Verzorging Onderwijs Sociale contacten Spelontwikkeling en activiteiten met kinderen Functies van spelen Spelvormen en ontwikkeling Creativiteit en expressie Spelactiviteiten door het jaar heen Spelmaterialen Het aanbieden van activiteiten aan groepen Het aanbieden van activiteiten aan individuele kinderen Begeleiden van individuele kinderen Observeren, signaleren, rapporteren Stappenplan voor de begeleiding van individuele kinderen Thema 6 Begeleiden van aspecten van de ontwikkeling 6.1 Inleiding Hechting Angsten Koppigheid Zelfbeeld Zindelijk worden Identificatie Vriendschappen Seksualiteit Het geweten Creativiteit en talenten Tv en computer Thema 7 Opvoeden en opvoedingsvaardigheden 7.1 Inleiding Wat is opvoeden? Opvoedingsvaardigheden Twee typen vaardigheden Motiveren en stimuleren Sfeer maken Omgaan met gevoelens Zelfredzaamheid stimuleren Structuur bieden Regulerend optreden Opvoedmiddelen Thema 8 Opvoedingsproblemen en de aanpak 8.1 Inleiding Huilbaby s Liegen Ongehoorzaamheid Ruzie Machtsstrijdjes Pesten Driftbuien Jaloezie Druk gedrag Contactproblemen Kindermishandeling Thema 9 Omgaan met ouders 9.1 Inleiding Intake Samenwerken en afstemmen Uitvoeren pedagogisch beleid Afstemmen van de aanpak Gesprekken voeren met ouders Basistechniek van een gesprek Gespreksvaardigheden Soorten gesprekken Ondersteunen bij de opvoeding Medezeggenschap van ouders Omgaan met klachten

7 Thema 10 Plannen en organiseren 10.1 Inleiding Administratie Gegevens verwerken Financiën beheren Werkplanning Onverwachte situaties en calamiteiten Achterwacht Inventarisatielijst brandveiligheid Tips voor de praktijk Thema 11 Kwaliteitsgericht werken 11.1 Inleiding Kwaliteitseisen Convenant Kwaliteit kinderopvang Verbeterpunten naar aanleiding van klachten Beroepscode kinderopvang Vervoer Pedagogisch beleid Risico-inventarisatie gezondheid & veiligheid Gezondheid en veiligheid Tevredenheid meten Tevredenheid van ouders Tevredenheid van kinderen Deskundigheidsbevordering Ergonomie Inhoud 7

8 8

9 Thema 1 nader bekeken 1.1 Inleiding is opvang in de thuissituatie van de gastouder of van (een van) de ouders van het kind. Ouders kiezen vaak voor gastouderopvang omdat zij willen dat hun kind in een huiselijke omgeving opgevangen wordt. Zij nemen daarvoor contact op met een gastouderbureau. Dat bureau bemiddelt tussen de ouder die opvang wil en de gastouder die het kind op wil vangen. In dit thema lees je meer over wat gastouderopvang is en wat een gastouder moet doen en moet kunnen. Daarnaast lees je over regels en kwaliteitseisen voor de gastouderopvang. nader bekeken: 1.2 Opvang in de thuissituatie 1.3 Wet en regelgeving 1.4 Kwaliteitseisen en -controle 1.5 Functie, taken en competenties gastouder 1.6 Functies en taken van gastouderbureaus 1-1 In het thema over kwaliteit staat meer over kwaliteitseisen en het kwaliteitsbeleid. Thema 1 nader bekeken 9

10 1.2 Opvang in de thuissituatie is heel anders dan opvang in een kinderdagverblijf of buitenschoolse opvang. In een kinderdagverblijf worden kinderen in grotere groepen opgevangen. Bij een gastouder zijn dat er maximaal zes. Er zijn verschillende redenen waarom ouders hun kinderen bij een gastouder willen plaatsen: de ouders willen een huiselijke omgeving voor hun kind; de ouders willen hun kind in een kleine groep plaatsen; de ouders wonen in een dunbevolkte streek en er zijn geen kindercentra in de buurt; de ouders hebben onregelmatige werktijden en kunnen hun kind daarom niet in een kindercentrum plaatsen. In de wet wordt onder gastouderopvang het volgende verstaan. is kinderopvang die plaatsvindt door tussenkomst van een geregistreerd gastouderbureau; die plaatsvindt in een gezinssituatie door een ander dan de ouder (namelijk de gastouder); waarbij de houder niet meer dan één locatie voor gastouderopvang heeft; waarbij de opvang plaatsvindt op het woonadres van de gastouder of op het woonadres van (een van) de ouders; waarbij maximaal zes kinderen tot 13 jaar worden opgevangen. Omdat gastouderopvang zo anders is dan kinderopvang in kindercentra worden er ook andere regels aan gesteld. Daar gaan we nu op in. 10

11 1.3 Wet en regelgeving De regels waar de gastouderopvang aan moet voldoen, staan in wetten en bijvoorbeeld in de CAO kinderopvang. De belangrijkste wet is de Wet herziening gastouderopvang. Wet en regelgeving: Wet herziening gastouderopvang overige wetten, codes en regels verzekeringen Wet herziening gastouderopvang De Wet herziening gastouderopvang is in 2009 aangenomen. In de wet zijn de regels voor de gastouderopvang aangescherpt. Ook de controle op de kwaliteit en de kinderopvangtoeslag voor de ouders is daarin geregeld. Wet herziening gastouderopvang: de gastouder het gastouderbureau Landelijk Register Kinderopvang kinderopvangtoeslag 1-3 Thema 1 nader bekeken 11

12 De gastouder Een gastouder is minimaal 18 jaar oud en heeft een passende opleiding of een ervaringscertificaat. De gastouder mag alleen kinderen in het eigen huis opvangen óf bij de ouders van het op te vangen kind (de vraagouders). Een gastouder moet verplicht bij een gastouderbureau zijn ingeschreven. De gastouder geeft aan het gastouderbureau een diploma of een ervaringscertificaat, een geregistreerd certificaat eerste hulp aan kinderen en een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). In de VOG staat of er redenen zijn waarom de gastouder dit beroep niet zou mogen uitoefenen, bijvoorbeeld vanwege een veroordeling voor kindermishandeling. Als de kinderen bij de gastouder thuis worden opgevangen, moeten ook alle huisgenoten boven de 18 jaar een VOG afgeven. Een gastouder is verplicht om verantwoorde opvang aan te bieden. Dat wil, volgens de wet, zeggen dat de opvang bijdraagt aan een goede en gezonde ontwikkeling van het kind, in een veilige en gezonde omgeving. Het gastouderbureau Volgens de wet is een gastouderbureau een organisatie die gastouderopvang tot stand brengt en die de opvang begeleidt. Het gastouderbureau zorgt daarnaast voor de betaling van ouders aan gastouders. Een houder van een gastouderbureau moet goed werk leveren. Dat wil zeggen dat de organisatie goed is en dat er voldoende goed personeel en materiaal is. Het wil ook zeggen dat het bureau een goed beleid heeft, zodat iedereen zijn verantwoordelijkheden kent en verantwoord werkt. 12

13 Landelijk Register Kinderopvang Alle gastouderbureaus en alle gastouders moeten aangemeld zijn bij de gemeente. Na de aanmelding geeft de gemeente aan de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) opdracht om het gastouderbureau en de gastouder te controleren. De GGD beoordeelt of het gastouderbureau en de gastouder aan alle eisen voldoen. Zij controleert daarvoor ook de opvanglocatie. Als de GGD vindt dat de opvang en het gastouderbureau aan de eisen voldoen, meldt zij dit aan de gemeente. Daarna worden gastouderbureau en gastouders door de gemeente ingeschreven in het Landelijk Register Kinderopvang. In dat register staan ook alle andere kinderopvangcentra. Pas na opname in het register mag de gastouder daadwerkelijk kinderen opvangen. Kinderopvangtoeslag Ouders hebben voor de gastouderopvang recht op kinderopvangtoeslag via de belasting. Om kinderopvangtoeslag te krijgen, moeten de ouder en de eventuele toeslagpartner allebei werken. Ouders kunnen de toeslag ook krijgen als zij niet werken, maar een opleiding volgen of hun kansen op werk vergroten door bijvoorbeeld een re-integratietraject te volgen via de UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) of de gemeente. Ook moet het kind naar een geregistreerde kinderopvanginstelling gaan. (Bron: belastingdienst) De hoogte van de kinderopvangtoeslag is afhankelijk van de hoogte van het inkomen van de ouders. Aan de toeslag is een maximum gekoppeld. Om in aanmerking te komen voor kinderopvangtoeslag moet de gastouder aan alle (kwaliteits)eisen voldoen. Samengevat regelt de Wet herziening gastouderopvang: het Landelijk Register Kinderopvang; alleen kinderopvangtoeslag als de opvang geregistreerd is; een maximum aan kinderopvangtoeslag; de ouders betalen gastouders via het gastouderbureau; hogere kwaliteitseisen; de gastouder heeft slechts één opvanglocatie; de gastouder moet aan opleidingseis voldoen; de GGD houdt rechtstreeks toezicht op opvangadres. Thema 1 nader bekeken 13

14 1.3.2 Overige wetten, codes en regels Er zijn tal van wetten, codes en regels die op de gastouderopvang van toepassing zijn. We noemen hier een paar belangrijke. Voor meer informatie kun je op internet kijken of navraag doen bij het gastouderbureau. Beroepscode kinderopvang De beroepscode kinderopvang bevat normen, uitgangspunten en gedragscodes voor medewerkers in de kinderopvang. Voorbeelden zijn respect voor elk kind en afstemming van de begeleiding op de wensen en behoeften van het kind. In het thema over kwaliteitsgericht werken, komen we hier nog op terug. Internationale rechten van het Kind Het Verdrag inzake de rechten van het kind gaat over de verzorging en bescherming van kinderen. Het verdrag is gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het is door bijna alle landen van de Verenigde Naties ondertekend. Het legt grote nadruk op de verantwoordelijkheid van het gezin. Meldcode kindermishandeling In de meldcode kindermishandeling staat hoe een beroepskracht kan handelen bij een vermoeden van kindermishandeling. In het thema over het begeleiden van kinderen komen we hier nog op terug. CAO kinderopvang Een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) is een verzameling afspraken tussen werkgevers en werknemers. De gastouderopvang valt onder de CAO kinderopvang. De CAO geldt voor gastouders die in dienst zijn van een gastouderbureau. Er staan bijvoorbeeld afspraken in over arbeidsduur, beloning, vakantieregelingen, regelingen bij ziekte, arbeidsomstandigheden, pensioenregeling en ontslagregelingen. Richtlijnen GGD De GGD heeft richtlijnen op het gebied van gezondheid en veiligheid. In het thema over het verzorgen van kinderen komen we hier uitgebreid op terug. 14

15 Wetten De volgende wetten zijn van belang: De Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen regelt de medezeggenschap van cliënten. De Wet klachtrecht cliënten zorgsector regelt de behandeling van klachten van cliënten. In elke instelling moet een klachtencommissie zijn. De Wet bescherming persoonsgegevens regelt dat er zorgvuldig met persoonlijke gegevens wordt omgegaan. De Wet milieubeheer stelt regels op het gebied van milieuhygiëne. De wet bepaalt dat iedereen voldoende zorg voor het milieu in acht moet nemen. Het Bouwbesluit, de Modelbouwverordening en de Bouwverordening van de gemeente geven richtlijnen voor de huisvesting en de brandveiligheid. Er is een controlelijst brandveiligheid speciaal voor de gastouderopvang. In het thema over plannen en organiseren komen we hier op terug Verzekeringen Omdat een gastouder met andermans kinderen werkt, is het belangrijk voldoende verzekerd te zijn. Overigens geldt dat ook voor de ouders en het gastouderbureau. Vaak zijn er vanuit het gastouderbureau aanvullende verzekeringen afgesloten. Voor gastouders is het vooral belangrijk de aansprakelijkheidsverzekering particulieren (AVP) bij te stellen. Een gastouder is immers beroepsmatig bezig en niet (alleen) particulier. Als een gastouder kinderen per auto vervoert, is het ook belangrijk om een ongevallen inzittenden verzekering voor het maximaal aantal inzittenden te hebben. Vervoer je kinderen in je auto, dan moet je je ongevallen inzittenden verzekering aanpassen Thema 1 nader bekeken 15