Advies externe veiligheid Tijdelijk nachtverblijf daklozen DEFINITIEF

Transcriptie

1 Advies externe veiligheid Tijdelijk nachtverblijf daklozen Wagenweg 14 te Purmerend Kenmerk 2011/73/RO/5058/4 DEFINITIEF Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland Prins Bernhardplein XB ZAANDAM

2 Autorisatie Opsteller: Mw. M. Fan Senior Adviseur Risicobeheersing Gezien: Mw. M.J. van Beek Afdelingshoofd Crisisbeheersing en Rampenbestrijding Revisiegegevens revisie: datum: omschrijving: definitief Advies externe veiligheid Tijdelijk nachtverblijf daklozen Wagenweg 14 te Purmerend Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland, 2011 Pagina 2 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

3 Inhoudsopgave Pagina 1 SITUATIE Risicobronnen Risiconormering SCENARIO S Scenario LPG-tankstation: BLEVE MAATREGELEN Bronmaatregelen Effectbeperkende maatregelen Zelfredzaamheid Te overwegen maatregelen...10 REFERENTIES...10 Pagina 3 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

4 SAMENVATTING EN ADVIES Gemeente Purmerend is voornemens een tijdelijke nachtopvang voor daklozen te realiseren aan de Wagenweg 14 te Purmerend. De geplande ontwikkeling past niet binnen het vigerende bestemmingsplan. Hiervoor moet de functie wonen gewijzigd worden in de functie tijdelijk nachtverblijf voor daklozen. Om de tijdelijke nachtopvang mogelijk te maken zal een buitenplanse afwijkingsprocedure doorlopen moeten worden. De gewenste locatie voor de tijdelijke nachtopvang ligt in de nabijheid van tankstation BP Zuidewind (Wagenweg 7 te Purmerend), waar LPG verkocht wordt. De opslag en verkoop van LPG levert risico s op voor de omgeving, hierdoor is externe veiligheid één van de aspecten die moet worden meegenomen in de ruimtelijke onderbouwing. Ten behoeve van de onderbouwing heeft Gemeente Purmerend, Brandweer Zaanstreek-Waterland (1) - onderdeel van Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland (VrZW) - gevraagd te adviseren over de voorgenomen functiewijziging. In de wet- en regelgeving voor externe veiligheid worden normen gesteld aan het aantal doden. De adviesrol is geen toets op het voldoen aan deze wettelijke kaders, maar het bieden van deskundigheidsinzicht in de mogelijkheden en beperkingen die bij de voorgenomen ontwikkeling en voorstelbare scenario s ontstaan voor hulpverlening en zelfredzaamheid. Gelet op de activiteiten bij BP Zuidewind is het ongevalscenario dat in dit advies beschouwd wordt: een BLEVE (2). Aan de hand van dit advies kan het bevoegd gezag een integrale afweging maken tussen de verschillende belangen en beoordelen of de risico s acceptabel zijn of niet. VrZW adviseert het bevoegd gezag om: 1. Bij de wijziging van de functie wonen in tijdelijke nachtverblijf voor daklozen aan de Wagenweg 14 te Purmerend rekening te houden met de gevolgen van het ongevalscenario BLEVE; 2. De mogelijke risicoreducerende en effectbeperkende maatregelen in overweging te nemen. Deze maatregelen zijn samengevat in paragraaf 3.4; 3. Het risico dat overblijft na het nemen van de maatregelen te betrekken bij het opstellen van de verantwoording groepsrisico voor het tijdelijke nachtverblijf voor daklozen aan de Wagenweg 14 te Purmerend. 1 SITUATIE Gemeente Purmerend wil aan de Wagenweg 14 te Purmerend een tijdelijke nachtopvang voor daklozen mogelijk maken. Deze nachtopvang is tijdelijk tot en met maart Volgens het huidige bestemmingsplan heeft de geplande locatie de functie wonen maar zal met een buitenplanse afwijkingsprocedure worden gewijzigd in de functie tijdelijk nachtverblijf voor daklozen. De tijdelijke nachtopvang biedt plaats aan 9 daklozen. Daarnaast zal tijdens de openingstijden van uur tot uur continu een toezichthouder aanwezig zijn. Binnen deze openingtijden kunnen er maximaal 10 personen aanwezig zijn. Buiten de openingtijden zijn er geen personen aanwezig [1]. De gebruikers en de toezichthouder worden als zelfredzaam beschouwd. (1) (2) Brandweer Zaanstreek-Waterland is, namens het Veiligheidsbestuur van Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland, wettelijk adviseur van het bevoegd gezag op het gebied van externe veiligheid. Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion Pagina 4 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

5 1.1 Risicobronnen De geplande locatie voor de tijdelijke nachtopvang ligt in de buurt van LPG-tankstation BP Zuidewind (verder: Zuidewind). De kortste afstand tussen het LPG-vulpunt en de locatie voor tijdelijke nachtverblijf daklozen is circa 100 meter. Ten (zuid)oosten van het plangebied ligt op een afstand van circa 345 meter een hogedruk aardgasleiding van 6 inch en een druk van 40 bar. Gezien de mogelijke effecten en de afstand van de hogedruk aardgasleiding, wordt het niet als een risicobron beschouwd voor de tijdelijke nachtopvang. De hogedruk aardgasleiding wordt daarom verder buiten beschouwing gelaten. In de figuur hieronder wordt de ligging van de locatie voor tijdelijke nachtopvang ten opzichte van het LPG-tankstation weergeven. Figuur 1: Ligging locatie tijdelijk nachtverblijf daklozen t.o.v. risicobron Zuidewind. 1.2 Risiconormering Het LPG-tankstation BP Zuidewind aan de Wagenweg 7 te Purmerend, valt onder de werking van het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi). In het Bevi worden normen genoemd voor het plaatsgebonden risico (PR) en het groepsrisico (GR). Voor het PR geldt een grenswaarde en voor het GR een oriënterende waarde. Het PR wordt bij LPG-tankstations bepaald (3) door de LPG doorzet. Dit is bij Zuidewind in de milieuvergunning vastgelegd op maximaal 1000 m 3 /jaar [2]. Op basis van tabel 1 uit de Regeling externe veiligheid inrichtingen (Revi) geldt er voor Zuidewind een PR-contour 10-6 /jaar van 110 meter vanaf het LPG-vulpunt. In de concept verantwoording groepsrisico [1] is als uitgangspunt aangeven dat de LPG-doorzet in de omgevingsvergunning zal worden begrensd op < 1000 m 2. Er geldt dan een PRcontour 10-6 /jaar van 45 meter vanaf het LPG-vulpunt. De gewenste locatie voor tijdelijk nachtverblijf daklozen ligt buiten deze contour. Het invloedsgebied van Zuidewind is 150 meter. De locatie voor de nachtopvang valt geheel binnen dit gebied. In 2005 is een convenant [3] afgesloten tussen het voormalige Ministerie VROM en de LPGsector, over het toepassen van een verbeterde vulslang op de LPG-tankwagens en het aanbrengen van een hittewerende bekleding op de LPG-tankwagens. Deze verbeteringen zorgen voor een kleine- (3) Voor LPG-tankstations worden met betrekking tot het PR afstanden gehanteerd voor categoriale inrichtingen uit de Regeling externe veiligheid inrichtingen (Revi). Pagina 5 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

6 re kans op lekkage/breuk en meer tijdwinst voor ontruimingsmaatregelen en brandweerinzet. Hoewel de LPG-branche aangegeven heeft dat alle tankwagens inmiddels voorzien zijn van een hittewerende bekleding is er nog geen juridische verplichting om ook daadwerkelijk met een dergelijke tank te lossen. Voor de volledigheid wordt er in dit advies rekening gehouden met een tankwagen met én zonder hittewerende bekleding. In verband met de tijdelijke nachtopvang voor daklozen is er een kwantitatieve risicoanalyse (QRA) uitgevoerd [4]. In de QRA is uitgegaan van aanwezigheidsgegevens uit het Nationale Populatiebestand, aangevuld met gegevens van Gemeente Purmerend. Uit de QRA blijkt dat het GR de oriënterende waarde (OW) overschrijdt wanneer er geen hittewerende bekleding op de tankwagen zit. Indien de tankwagen wel voorzien is van een hittewerende bekleding zal er geen overschrijding zijn van de OW. Het GR blijft in de huidige (zonder tijdelijk nachtverblijf daklozen) en toekomstige situatie (met tijdelijk nachtverblijf daklozen) gelijk. Tabel 1: GR uitgedrukt in maximale waarde ten opzichte van de oriënterende waarde Maximale waarde t.o.v. OW Situatie Huidig Toekomstig Zonder hittewerende bekleding 4,572 4,572 Met hittewerende bekleding 0,399 0,399 2 SCENARIO S Hoewel ongevallen met gevaarlijke stoffen schaars zijn, kunnen de effecten zeer omvangrijk zijn. Gelet op de activiteiten bij Zuidewind wordt het grootste risico gevormd door de verlading van de LPGtankwagen in de ondergrondse LPG-tank. Het scenario waar de hulpverlening rekening mee moet houden is: een BLEVE. 2.1 Scenario LPG-tankstation: BLEVE Door een ongeval bij Zuidewind ontstaat brand onder een tankwagen gevuld met 48 m 2 LPG (4). Door de verhitting wil de vloeistof overgaan naar de gasfase, waardoor de druk in de tankwagen toeneemt. De tank bezwijkt omdat het niet langer bestand is tegen de interne druk. Een tank zonder of met een beschadigde hittewerende bekleding bezwijkt naar schatting binnen 20 minuten. Bij tankwagens met een intacte hittewerende kan dit moment uitgesteld worden tot circa 75 minuten. De tank barst open waardoor het LPG onder hoge druk massaal uitstroomt en een drukgolf veroorzaakt. Door de aanwezige brand wordt de vrijkomende gaswolk ontstoken en explodeert. Er ontstaat een vuurbal die een vernietigende kracht heeft op mens en omgeving: een warme BLEVE. Een koude BLEVE ontstaat wanneer een tankwagen met LPG door de mechanische impact van bijvoorbeeld een botsing direct openscheurt. Er ontstaat een explosie doordat het LPG onmiddellijk gaat koken en een brandbare wolk veroorzaakt. Het gasvormige LPG kan worden ontstoken wat leidt tot een grote vuurbal. Een BLEVE is kort en hevig en kan secundaire branden in de omgeving veroorzaken. De hittestraling is wat letaliteit betreft dominant over de overdrukeffecten. Objecten kunnen door brand(overslag) (onherstelbaar) beschadigd raken. Het is een gevaarlijk scenario met een potentieel korte ontwikkeltijd en grote gevolgen. (4) De systeemgrootte van een LPG tankwagen is 60 m 2. Uitgangspunt bij dit scenario is dat het voor 80% gevuld is: 48 m 2. Pagina 6 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

7 Kans van optreden De kans op een warme BLEVE als gevolg van een ongeval met een LPG tankwagen is klein. Bij een tankstation is de kans 5,8 x 10-8 per (verladings)uur. Factoren die de kans op dit incident beïnvloeden zijn: het aantal verladingen; het voorschrijven en handhaven van voorschriften in de milieuvergunning (zoals: aanrijdbeveiliging; het verbieden van gelijktijdig verladen van LPG en brandbare vloeistoffen; venstertijden; vastleggen dat alleen gelost mag worden met een LPG-tankwagen voorzien van een hittewerende bekleding). Effecten De effecten die bij een BLEVE op kunnen treden zijn groot. Gedurende de BLEVE worden personen in de omgeving van de LPG-tankwagen blootgesteld aan hittestraling ten gevolge van de vuurbal. Tevens worden zij blootgesteld aan overdrukeffecten. De hittestraling is, in combinatie met de blootstellingsduur (12 seconden), bepalend voor het slachtoffer- en het schadebeeld. Deze zijn wat letaliteit betreft, dominant over de overdrukeffecten. Afhankelijk van de afstand tot het incident en de bescherming van bijvoorbeeld gebouwen komen mensen te overlijden ( ) of raken gewond (van T1 zeer zwaargewond tot T3 lichtgewond). De schade aan objecten varieert van onherstelbare schade tot lichte schade. In tabel 2 worden de schadeafstanden van beide effecten van een BLEVE weergegeven. De afstanden gelden vanaf de tankwagen [5][6]. Tabel 2: Effecten van het scenario: BLEVE bij een LPG-tankstation Afstand Hittestraling Slachtoffers buiten Slachtoffers binnen T1 T2 T3 T1 T2 T3 1 e ring 90 meter 46 kw/m 2 100% 0% 0% 0% 10% 6% 14% 70% 2 e ring 140 meter 34 kw/m 2 20% 24% 56% 0% 1% 3% 7% 20% 3 e ring 230 meter 19 kw/m 2 2% 6% 14% 30% 0% 0,6% 1,4% 5% Objecten Onherstelbare schade en branden Zware schade en secundaire branden Secundaire branden treden op 4 e ring 400 meter 7,5 kw/m 2 0% 0,6% 1,4% 15% 0% 0% 0% 1% Lichte schade De effecten van hittestraling zijn dominant, de effecten van overdruk kennen kleinere effectafstanden. Afstand Overdruk Objecten 1 e ring 2 e ring 3 e ring 30 meter 0,3 bar Zware schade: Instortingen 4 e ring 70 meter 0,1 bar Gemiddelde schade: Onbetrouwbare constructies 180 meter 0,03 bar Lichte schade: Glasbreuk De hittestralingcontouren en schade aan objecten per ring zijn hiernaast schematisch weergegeven. De geplande locatie voor tijdelijk nachtverblijf daklozen ligt binnen de 2 e schadering en zal getroffen worden door de effecten van een BLEVE. Gedurende de nachtopvang is het aannemelijk dat de gebruikers van het verblijf binnen zijn. Van de aanwezige personen binnen komt 1% te overlijden, 10% (T1+T2) heeft binnen een uur medische hulp nodig en zal naar een ziekenhuis moeten worden gebracht, 20% raakt lichtgewond. Pagina 7 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

8 Bestrijdbaarheid Het scenario koude BLEVE treedt direct op en is niet te voorkomen door de brandweer. Een warme BLEVE kan onder bepaalde omstandigheden worden voorkomen door de tankwagen met LPG te koelen en de brand in de omgeving van de tankwagen te blussen. Een tankwagen zonder/met beschadigde hittewerende bekleding bezwijkt naar schatting tussen de 15 en 30 minuten. Bij een tankwagen met een intacte hittewerende bekleding, kan het moment dat de tankwagen bezwijkt verlengd worden tot circa 75 minuten. Ook mét hittewerende bekleding blijft het een gevaarlijk scenario met zeer grote gevolgen. In de praktijk wordt de beslissing om op te treden vaak bemoeilijkt door gebrek aan informatie en voorzieningen, terwijl er aan de bestrijding grote risico s verbonden zijn voor het brandweerpersoneel. Indien veilig optreden niet mogelijk is, zal de brandweer zich terug trekken tot buiten het te verwachten effectgebied. Hulpverlening Na een ramp met een LPG-tankwagen richt de hulpverlening zich op het helpen van gewonde slachtoffers en het bestrijden van secundaire branden die door de BLEVE zijn ontstaan. De gevolgen van een BLEVE vereisen een multidisciplinair optreden van de hulpverlening. Dit betekent dat niet alleen de brandweer een taak heeft, maar ook de GHOR, Politie en Gemeente. Het aantal slachtoffers dat hulp nodig heeft is afhankelijk van het aantal aanwezigen binnen het effectgebied van de BLEVE. Binnen het effectgebied, bevinden zich -behalve de locatie voor tijdelijk nachtverblijf daklozen- een groot aantal andere objecten waarin mensen verblijven. Dit betekent dat de hulpverlening bij het optreden van het scenario BLEVE, rekening moet houden met veel meer slachtoffers dan alleen bij Wagenweg 14. Zelfredzaamheid Zelfredzaamheid geeft aan in welke mate personen in staat zijn om zich op eigen kracht in veiligheid te brengen. De daklozen en de toezichthouder in het tijdelijke nachtverblijf worden als zelfredzaam beschouwd. Een beginnende brand kan naar verwachting door aanwezigen in het effectgebied worden waargenomen. Desondanks zullen zij een aanstaande ontploffing met effectafstanden tot 400 meter (de 4 e ring, tabel 2) niet voorzien. Wagenweg 14 ligt binnen deze afstand. Daarom is een snelle waarschuwing en alarmering van groot belang. De zelfredzaamheid kan vergroot worden door risicocommunicatie. Hiermee worden de toezichthouder en de gebruikers van het tijdelijk nachtverblijf geïnformeerd over het mogelijke ongevalscenario bij Zuidewind, de waarschuwingsprocedure en de acties, die zij moeten ondernemen om zichzelf in veiligheid of naar een veilig gebied te brengen. Ook noodplannen, onbelemmerde vluchtroutes en mogelijkheden om te schuilen vergroten de zelfredzaamheid. Gebouwen kunnen bescherming bieden indien zij zodanig zijn geconstrueerd dat zij bestand zijn tegen de effecten van een BLEVE. Pagina 8 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

9 3 MAATREGELEN Bij externe veiligheidscenario s zijn de primaire gevolgen van het ongeval vaak niet of nauwelijks te bestrijden. Op het moment dat de hulpverlening arriveert, zal die zich met name richten op het bestrijden/voorkomen van secundaire effecten, het redden en helpen van slachtoffers en het stabiliseren van de situatie. Er zijn echter maatregelen mogelijk die de kans op een ongeval verkleinen of de omvang van effecten beperken. In de volgende paragrafen wordt ingegaan op de mogelijke, te realiseren maatregelen, die de veiligheid vergroten. De maatregelen kunnen onderverdeeld worden in bronmaatregelen, effectbeperkende maatregelen en maatregelen ten behoeve van de zelfredzaamheid. 3.1 Bronmaatregelen Bronmaatregelen zijn de meest effectieve maatregelen om het risico op een ongeval te verkleinen. Met betrekking tot Zuidewind zijn het met name maatregelen die gaan over: het wegnemen van de risicobron; het verminderen van het aantal verladingen; het voorschrijven en handhaven van voorschriften in de milieuvergunning (zoals: aanrijdbeveiliging; het verbieden van gelijktijdig verladen van LPG en brandbare vloeistoffen; venstertijden; vastleggen dat alleen gelost mag worden met een LPG-tankwagen voorzien van een hittewerende bekleding). Voor de beoogde functiewijziging voor Wagenweg 14, zijn er geen realistische bronmaatregelen te treffen waarover in het kader van deze procedure besluiten genomen kunnen worden. Eventueel kan het bevoegd gezag deze maatregelen via een separaat besluit/vergunning realiseren. 3.2 Effectbeperkende maatregelen Het is ook mogelijk om maatregelen te nemen waardoor de effecten van een ongevalscenario op de omgeving beperkt kunnen worden. Het gaat dan vooral om de mogelijke bouwkundige en installatietechnische maatregelen. Te overwegen maatregelen: 1. Indien het bevoegd gezag de tijdelijke nachtopvang wil omzetten naar een terugkerende winteropvang of permanente opvang: De constructie van het gebouw aan de Wagenweg 14 zodanig aan te passen dat het (enige) bescherming kan bieden tegen de effecten van het scenario BLEVE (hittestraling 34 kw/m 2 en overdruk 0,03 bar). Het rapport Bouwkundige maatregelen [7] kan hierbij als handreiking gehanteerd worden. 3.3 Zelfredzaamheid Gezien de tijdelijkheid van de nachtopvang zijn maatregelen ten behoeve van zelfredzaamheid de meest realistische maatregelen. Te overwegen maatregelen die de zelfredzaamheid bevorderen: 2. Het voeren van specifieke risicocommunicatie en het bieden van handelingsperspectieven: 3. Zeker stellen dat de toezichthouder en gebruikers van het tijdelijk nachtverblijf snel worden gewaarschuwd bij een (dreigend) ongeval; Pagina 9 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,

10 4. De toezichthouder opleiden en instrueren over hoe te handelen bij een ongevalscenario met een LPGtankwagen. 3.4 Te overwegen maatregelen De mogelijke risicoreducerende en effectbeperkende maatregelen zijn samengevat in de tabel hieronder. Tevens is in de tabel een inschatting opgenomen van de bijdrage die een maatregel kan leveren aan het verkleinen/verminderen van de risico s en effecten. Tabel 3: Te overwegen maatregelen en een inschatting van de bijdrage [8] Bronmaatregelen n.v.t. Effectbeperkende maatregelen 1. Bij terugkerende/permanente opvang het gebouw aan de Wagenweg 14 zodanig aanpassen dat het voldoende bescherming biedt tegen een BLEVE BLEVE n.v.t. BLEVE ++ Maatregelen zelfredzaamheid BLEVE 2. Risicocommunicatie en handelingsperspectieven bieden + 3. Snelle waarschuwing en alarmering + 4. Opstellen en oefenen van noodplannen Zeer grote bijdrage aan het verkleinen/ verminderen van de risico s en effecten ++ Grote bijdrage aan het verkleinen/ verminderen van de risico s en effecten + Enige bijdrage aan het verkleinen/ verminderen van de risico s en effecten 0 Geen bijdrage aan het verkleinen/verminderen van de risico s en effecten REFERENTIES [1] Verantwoording groepsrisico tijdelijk nachtverblijf voor daklozen aan de Wagenweg 14 te Purmerend vanwege een LPG-tankstation aan de Wagenweg 7 te Purmerend (concept). Gemeente Purmerend. November 2011 [2] Tankstation Zuidewind B.V. Milieuvergunning MV September 2008 [3] Convenant LPG-autogas. 22 juni 2005 [4] QRA LPG-tankstation aan de Wagenweg. QRA voor tijdelijke nachtopvang (concept). Grontmij Nederland B.V., 30 oktober 2011 [5] Scenarioboek Externe Veiligheid. Interregionale samenwerking: Amsterdam-Amstelland, Flevoland, Gooi & Vechtstreek, Kennemerland, Noord-Holland Noord en Zaanstreek-Waterland. Versie 1.0 (april 2011) [6] PGS 1. Methoden voor het bepalen van mogelijke schade aan mensen en goederen door het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Deel 2b. Effecten van explosies op constructies. Publicatie Reeks gevaarlijke stoffen. December [7] Bouwkundige maatregelen externe veiligheid. Een eerste aanzet voor een catalogus. IPO 10, (januari 2010) [8] Leidraad advisering externe veiligheid. Brandweer Zaanstreek-Waterland, Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Juli Pagina 10 van 10 Kenmerk: 2011/73/RO/5058/4,