Rondje Aldeboarn Aengwirden

Transcriptie

1 Rondje Aldeboarn Aengwirden Fietsroute vanuit Aldeboarn (korte route 30 km) (lange route via Tijnje 40 km) Dit fietsrondje kan bij verschillende kerken langs de route worden gestart op alle zaterdagen, als de kerkdeuren openstaan voor Tjerkepaad. >> << In de voetsporen van kloosterlingen In de driehoek Akkrum-Oudeschoot (Heerenveen)-Gorredijk hebben vier kloosters gestaan. Bij Akkrum stond klooster Nes. Dit behoorde tot de Duitse Orde en had ook in Luinjeberd (Steenkerk) en Oudeschoot (Sint Nicolaasconvent) een vestiging. In Haskerdiken was het Haskerconvent van de Augustijnen. 1

2 è Start bij de Doelhofkerk en naar links. De straat tegenover het Andringahûs (= Doelhof) ingaan en over brug LA (= Weaze). Deze weg langs het water (= rivier de Boarn) blijven volgen. Gaat over in Leppedyk en Kleasterwei. De Boarn is vanouds een rivier die vanuit het oosten door Fryslân stroomt. Het oostelijke deel wordt ook wel Oud- of Koningsdep genoemd. Het westelijke deel, dat uitliep op de Middelzee, vormde in de middeleeuwen de scheiding tussen Oostergo en Westergo. In het landschap is de loop nog te herkennen. Bij Akkrum wordt de stroom Kromme Knilles genoemd en voorbij Irnsum de Mûzel. Links, tegenover de watertoren, ligt de begraafplaats van Nes. Hiernaast stonden tot 1580 de kloostergebouwen van de Ridders van de Duitse Orde, de Commanderij. Zij richtten zich met name op ziekenzorg. Inmiddels is er een kloosterpad rondom het terrein van het voormalig klooster aangelegd. Dit pad komt uit op de begraafplaats met een klokkenstoel uit Aan het begin van de begraafplaats ligt onder een glasplaat de gerestaureerde steen van de laatste commandeur Reyner van der Elburg. Tekstborden geven informatie omtrent klooster en commandeur. Een folder van de Monumentenstichting Boarnsterhim geeft aanvullende informatie, o.a. over de klokkenstoel. Klooster Nes bij Akkrum De commanderij, want zo noemde de ridderorden hun klooster, of het hospitaal van de heilige Maria in Nes, was waarschijnlijk de oudste vestiging van de Duitse Orde. In 1228 stichtten zij bij de dan reeds bestaande kerk hun commanderij. In 1243 werd ook de dekenaatskerk van Aldeboarn, de St.Pancraskerk, overgedragen aan de Duitse Orde. Daarmee werd Aldeboarn de hoofdplaats van het dekenaat Bornego, waaronder 43 kerken en kapellen vielen. J.A. Mol schrijft in zijn boek De Friese huizen van de Duitse Orde dat op het kloosterterrein in de 16 e eeuw een hospitael huys is gevestigd dat zo groot was dat het, naast ziekenboeg voor de broeders, 2

3 waarschijnlijk ook dienst heeft gedaan als opvanghuis voor armen en passanten. Als in 1580 het Katholicisme in Friesland wordt verboden raakt het klooster in verval. Bronzen wierookvat gevonden bij opgravingen op het kloosterrein te Nes. (Fries Museum). Foto: Lykele van der Ven, Aldeboarn De Duitse Orde Van oorsprong was de Duitse Orde geen kloosterorde. De orde ontstond als hospitaalbroederschap in Palestina tijdens de derde kruistocht (rond 1220). Deze werd omgevormd tot een ridderorde met meer aandacht voor militaire zaken. In Fryslân keerden ze terug op hun schreden en lag de nadruk op die zielzorg en het zieleheil. 3

4 Jacob Stellingwerf tekende in 1723 de kloosterruïne (Fries Museum). Foto: Pier van der Heide, Akkrum. è Aan het einde van de Kleasterwei RA naar fietsknooppunt (fkp) 42 en 23. Weg door het centrum volgen. Rechts staat de Doopsgezinde Kerk en daarna links de Protestantse Kerk. è Vanuit de Protestantse kerk de weg teruggaan en bij Poiesz RA. RD en aan het einde van het dorp naar het fietspad, over het spoor. Het fietspad blijven volgen. Voor de ophaalbrug RA het pad in naar de Kapelle van het Haskerconvent. Het Haskerconvent Waarschijnlijk stond er al rond 1200 een kleine kapel. Dodo, een kanunnik uit Mariëngaarde bij Hallum, vestigde zich hier als kluizenaar. Hij nam de zielzorg voor de bewoners in de omgeving op zich. Hij stierf in 1231, nadat hij werd bedolven onder zijn ingestort hutje. Na zijn dood werd vanuit het klooster Ludingakerke bij Midlum het Hasconvent gesticht op de plek waar nu de kapelle staat. De bewoners van het klooster noemden zich reguliere kanunniken en leefden overenkomstig de regel van Augustinus. Dit betekende dat zij, zonder persoonlijk bezit, in gemeenschap leefden. Zij werkten vaak in parochies met speciale aandacht voor het onderwijs. 4

5 è Teruggaan, RA en over de ophaalbrug het fietspad volgen tot Haskerdiken. Bij bocht naar links routewijzer van het Jabikspaad volgen.!let op bij wegoversteek! Het Dodopad door het bos volgen (neem de fiets mee) naar de stilteplek. è Na het verlaten van het bos LA. Door de tunnel en RD (= H.B. Jonkerweg). Aan het einde van de weg RA (= Bornego). Aan het einde van de weg RA (= Aegwirderweg) naar Terband. Het fietspad ingaan en bij vrij haakse bocht RA. Na LA voor bezoek Rotondekerk. De Aengwirderweg herinnert aan de gemeente Aengwirden, die in 1936 werd samengevoegd met Heerenveen. De weg door de dorpen Luinjeberd, Tjalleberd en Gersleat was vanouds een scheidslijn in het landschap. Naar het zuiden lag het binnendijks gebied: verveend hoogveen met bouwlanden. Naar het noorden lag het buitendijks gebied: laagveen met drassig maat- of hooiland. è Teruggaan, fietspad ingaan.!let op bij wegoversteek! Door Luinjeberd de Aengwirderweg blijven volgen. Rechts tussen huisnummer 130 en 132 is toegangspad naar begraafplaats en klokkenstoel met klokken uit 1538 en

6 Klooster Steenkerk of Mariënbos te Katrijp bij Luinjeberd Ten zuiden van de huidige begraafplaats stond tot 1580 het vrouwenklooster Steenkerk of Mariënbosch. Het is waarschijnlijk al in de 13e eeuw als vrouwenklooster gesticht. Het was eerst een uithof van het cisterciënzer Oldeklooster bij Hartwerd. Later ging het over naar de Duitse Orde en mogen de vrouwen de Steenkerk als kapel gebruiken. Het werd ook wel het Katrijper convent genoemd. In de 16e eeuw wordt het klooster Mariënbosch genoemd. Het is dan opnieuw een cisterciënzer klooster en de prior is tevens dorpspastoor van Luinjeberd. De cisterciënzer orde of bernardijnen Deze kloosterorde werd in 1098 gesticht in Citeaux. Dit ligt in Bourgondië, in het oosten van Frankrijk. Het was een reactie op de slechte naleving van de Regels van Benedictus: armoede, kuisheid en gehoorzaamheid. De belangrijkste abt was Bernard van Clairvaux ( ). Het levensmotto van de kloosterlingen was: ora et labora (bid en werk). Het latijnse woord voor Citeaux is Cistercium en zo ontstond de naam cisterciënzers. In Fryslân werden kloosterlingen, naar hun habijt, schiere monniken genoemd. Sinds 2015 wordt een nieuwe vestiging van de cisterciënzers op Schiermonnikoog onderzocht. è De Aengwirderweg blijven volgen. In Tjalleberd staat, voorbij de driesprong, rechts de Aengwirder kerk. Even verder rechts de Doopsgezinde kerk. Liefde blijkt uit het verdragen van elkaars zwakheden en te zien naar de goede bedoeling in de ander. (Benedictus) 6

7 In Gersleat (voorbij huisnummer 394) is een pad naar de begraafplaats en klokkenstoel met klokken uit de 14 e eeuw en è De Aengwirderweg vervolgen en LA (= Tijnjeweg). LA (= Deelenweg). Volgt u de korte route, dan over de brug RA. Naar fkp 38, 51 en 50. Terug naar Aldeboarn. è Volgt u de lange route, dan vóór de brug RA (= Hooivaartsweg, wordt Kanaalsweg). Eindeweg LA (= Tijnjeweg). Bij einde weg De Rakken oversteken naar fietspad en RA. Bij rotonde LA het dorp Tynje in. Aan het einde van de bebouwing staat rechts de SoW-kerk. De streek werd vanouds Luxter Tinie genoemd. Het Friese woord tynje staat voor verdunnen. Hier mogelijk in de betekenis van een doorwaadbare plek in het water. Tynje ontstond in de 2e helft van de 19e eeuw en werd pas in 1910 officieel als zelfstandig dorp erkend. Veel bewoners waren turfgravers en streden voor de rechten van arbeiders. Ferdinand Domela Nieuwenhuis ( ), predikant en boeiende spreker, en dorpsgenoot Gerrit Roorda ( ) hadden een belangrijke invloed op de bevolking in de omgeving. è Vanuit de kerk naar links en direct RA (= Breewei) en RA (= Riperwei) 7

8 Riperwei 10 was tot 1995 de kerk van de Hervormde gemeente. Het pand werd in 1908 gebouwd en is nu een woonhuis. Dit is niet te bezichtigen. è De Riperwei vervolgen naar fkp 78, 80, 55 en 50. Terug naar Aldeboarn. Ware vrijheid ligt in het vermogen om aardse zaken te kunnen loslaten. (Miek Pot) Gebruikte afkortingen: è = routebeschrijving LA RA RD fkp = linksaf = rechtsaf = rechtdoor = fietsknooppunt 8