De Gulden of Gouden Regel

Transcriptie

1 De Gulden of Gouden Regel Inleiding: Waar komt de gouden regel vandaan? Stem 1: Uit India! Dit is de hoogste plicht: doe niet aan anderen Wat jezelf pijn zou doen En wens hen toe wat jezelf verlangt Mahabharata, 1500 voor Christus Stem 2: Nee hoor! Uit China! Wat je zelf niet aangedaan wilt worden, doe dit ook anderen niet aan Confucius, 6e eeuw voor Christus Stem 3: Nee hoor! Uit Griekenland! Doe niet aan anderen wat uzelf niet wenst te ondergaan. Isocrates, 4e eeuw voor Christus Stem 4: Nee hoor! Uit het Jodendom! Wat gij haat, doe dat 1

2 een ander niet aan rabbi Hillel de Oudere, 1e eeuw voor Christus Stem 5: Nee hoor! Uit het Christendom! Behandel anderen dus steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten. Mattheus 7:12 Bijbellezing: Lucas 6: (Bijbel in de gewone taal) Wees goed voor iedereen 27 Jezus zei tegen de mensen die naar hem luisterden: Je moet van je vijanden houden. Wees goed voor de mensen die je haten. 28 Spreek met respect over de mensen die je uitschelden. Bid voor de mensen die je slecht behandelen. 29 Als iemand je een klap in je gezicht geeft, draai dan je hoofd naar de andere kant. Dan kan hij je nog een keer slaan. En als iemand je jas afpakt, geef hem dan ook je hemd. 30 Als iemand iets van je wil hebben, geef het hem dan. En als iemand iets van je pakt, vraag het dan niet terug. 31 Behandel andere mensen net zoals je zelf behandeld wilt worden. 32 Stel dat je alleen van je vrienden houdt. Verdien je dan een beloning van God? Nee, want ook slechte mensen houden van hun vrienden. 33 En stel dat je alleen goed bent voor de mensen die goed zijn voor jou. Verdien je dan een beloning? Nee, want slechte mensen doen hetzelfde. 34 En stel dat je geld leent aan iemand die het je later zal terugbetalen. Verdien je dan een beloning? Nee, want ook slechte mensen lenen geld aan mensen die het later terugbetalen. 35 Daarom zeg ik tegen jullie: Houd van je vijanden. Wees goed voor iedereen. En leen geld uit zonder het terug te verwachten. Dan zullen jullie een grote beloning krijgen, en jullie zullen kinderen van God zijn. Want ook God zelf is goed voor mensen die ondankbaar en slecht zijn. Overdenking De gouden, de gulden regel. Die bestaat in twee versies, een negatieve: wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. 2

3 En een positieve: behandel anderen dus steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen Als je rondom je heen vraagt (en dat kunt u gewoon vanmiddag doen) waar de Gulden Regel vandaan komt, luidt het antwoord meestal: uit het evangelie, of uit de Bijbel! Fout! Maar wel interessant als antwoord. Want dat betekent dat Europeanen menen dat de Gulden Regel afkomstig is van hun eigen joods-christelijke Europese cultuur. Dat is dus bepaald niet zo. In praktisch alle levensbeschouwingen, religieus of niet, geldt de Gulden Regel als richtsnoer ten leven. U hoorde ze net over elkaar heen tuimelen: de Indiase Mahabaratha 1500 voor Christus, de leer van Confucius in de 6 e eeuw voor Christus, de Griekse school van Isocrates in de 4 e eeuw voor Christus, de Thora, in de 7 e eeuw voor Christus, en rabbi Hillel in de 1 e eeuw voor Christus. In al deze levensbeschouwingen komt de Gulden Regel in praktisch dezelfde bewoording voor. Het gaat dus om een wijd verbreid filosofisch inzicht, van praktische aard. Want praktisch is het! Stelt u voor dat elk mens zich in de praktijk aan de Gulden Regel zou houden, hoe mooi zou de wereld niet uitzien! Via de Griekse en de joods-christelijke cultuur, maakte Europa dus kennis met de Gulden Regel. En de impact daarvan is zo bepalend geweest dat veel Europeanen denken dat het hún specifiek cultureel erfgoed is. Dat blijkt dus niet te kloppen, zoals we net hebben gezien. De Gulden Regel is een universeel moreel kompas, en is aan de basis van praktisch elke levensbeschouwing en religie. Kennelijk hebben wijze mensen uit al die levensbeschouwingen over de hele wereld begrepen dat deze Gulden Regel bij machte is om mensen tot goed handelen te bewegen. Een moreel kompas. En nu wil ik u uitnodigen tot zondigen, etymologisch zondigen althans. KOMPAS en COMPASSIE hebben etymologisch niets met elkaar te maken. Kompas komt uit het Frans COMPAS en betekent meetapparaat die afstand (passen) telt; en compassie komt uit Latijn CONPASSIO en betekent mee samen ondergaan, meevoelen. En toch, de etymologie ten spijt, horen deze twee woorden wel degelijk bij elkaar. Want de Gulden Regel is een universeel moreel kompas én het is ook de basis van het Handvest van compassie, de Charter for Compassion, de universele beweging die vijf jaar geleden door de Engelse theologe Karin Armstrong werd gelanceerd. We hebben er toen hier over gehad. Grote geestelijke leiders over de hele wereld hebben aan de gezamenlijke tekst meegewerkt: de Dalai Lama, bisschop Tutu, Tariq Ramadan en rabbijn Soetendorp. Het resultaat werd The Charter for compassion. 3

4 Intussen hebben 68 steden over de hele wereld de Charter for compassion ondertekend. Ook in Rotterdam is in januari van dit jaar een motie aangenomen om van Rotterdam een Compassionate City te maken. Wat betekent dat voor een stad, een handtekening te zetten onder het handvest van compassie, gebaseerd op de Gulden Regel? Steden die het handvest ondertekenen, verplichten zich compassie tot de kern van hun handelen te maken, elk aanzet tot geweld, haat en minachting tegen te gaan, en positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren. Burgemeester Aboutaleb, die hier volgend seizoen de Arminiuslezing zal houden, zei: Ik kan me niet voorstellen dat een zinnig mens tegen het gestelde in deze motie kan zijn. Het (de Gulden Regel) zou zomaar een filosofische vertaling kunnen zijn van de tien geboden, en het zou zomaar kunnen dienen als bijlage bij artikel 1 van de grondwet. En zo gebeurt het ook. In de stad komt u overal affiches tegen om aandacht te vragen voor het zomerproject IK LAAT JE NIET ALLEEN, waarbij eenzame ouderen thuis worden bezocht en dialoogtafels in alle wijken worden georganiseerd. Via het cityportaal gemakkelijk te vinden. Het kompas geeft dus aan de juiste richting naar compassie. Waar komt compassie vandaan? Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat dieren compassie kennen. Ik noem alleen de onderzoeken van de Nederlandse bioloog Frans de Waal (die hier laatst was) over de bonobos (dwergchimpanzee) en de films van de eveneens Nederlandse filmmaker Bruno van Lawick die in zijn film over de Serengeti-trek laat zien hoe buffels een kalfje tegen aanvallende leeuwen komen verdedigen, met risico voor eigen leven. Een betoverend schouwspel, dat haaks op The survival of the fittest staat. Het zou veel logischer van de buffels zijn om de wanhopige roep van dat arme kalfje te negeren en zélf ervandoor te gaan. Maar dat doen ze niet! Ze komen het kalfje te hulp. Een van ons roept om hulp: we komen! Met gevaar voor eigen leven. Buffels. Dus we kunnen filosoferen wat we willen over compassie, maar misschien zit het gewoon in het menselijke genoom. En onderstreept de Gulden Regel een hunkering die in ons altijd al bestond. 4

5 Eigenlijk verwoordt de Gulden Regel een wijsheid die vanzelfsprekend is. En die door Jezus heel praktisch werd vertaald. Jezus zei tegen de mensen die naar hem luisterden: Je moet van je vijanden houden. Dus eigenlijk hoop je dat je vijanden van jou gaan houden. Als dat zou kunnen zou de vrede op aarde heersen. Wees goed voor de mensen die je haten. Spreek met respect over de mensen die je uitschelden Dus eigenlijk hoop je dat degenen die je haten je lief krijgen en over jou met respect spreken. Stel je voor wat een omwenteling! Bid voor de mensen die je slecht behandelen. Dus eigenlijk hoop je dat degenen die je slecht behandelen tot inzicht komen en voor je gaan bidden? Hoe zou de wereld dan uitzien? En dan heel praktisch: Als iemand je een klap in je gezicht geeft, draai dan je hoofd naar de andere kant. Dan kan hij je nog een keer slaan. Stel je voor dat je in een vlaag van woede zélf iemand een klap zou willen geven, dat kan zelfs de meest slapende ziel overkomen. En stel dat die persoon dan de andere wang toekeert. Hemel! Daar hou je heus mee op! En als iemand je jas afpakt, geef hem dan ook je hemd. 30 Als iemand iets van je wil hebben, geef het hem dan. En als iemand iets van je pakt, vraag het dan niet terug. 31 Wat zou ik doen als iemand ten opzichte van mij zo handelde? Eerst schrikken, natuurlijk, verbijsterd zijn en dan even nadenken. En tot jezelf komen. Kortom, zegt Jezus: Want dan als de Gulden Regel in praktijk wordt gebracht - gaat de wereld op zijn kop en komt wat Jezus noemt het Koninkrijk Gods op aarde. Gerechtigheid, vrede en harmonie winnen het van onrecht, geweld en onenigheid. De Gulden Regel nodigt uit om de wereld op zijn kop te zetten. Niet theoretisch, neen, heel praktisch. Niet soft, neen, glashard, glashelder. Niet morgen, neen maar hier, nu, in mijn eigen leven. Zo moge het zijn. 5