Kennisbijeenkomst Agrarisch recht

Transcriptie

1 1

2 Kennisbijeenkomst Agrarisch recht Veehouderij & Fosfaat/Mest 26 januari 2016 Door: mr. S. (Stefan) Jansen

3 Programma Waarom is er mestwetgeving? Het systeem van de mestwetgeving ( twee sporen ). De gebruiksnormen. De productienormen. Wanneer bestaat een mestverwerkingsplicht? Wat is mestverwerking? Waartoe verplicht de Melkveewet? Handhaving. Nieuwe wetgeving en toekomstplannen. Grondgebonden groei melkveehouderij. Fosfaatrechten melkveehouderij. Vragen en discussie. 3

4 Waarom is er mestwetgeving? Spanningsveld tussen landbouw <> milieu. Doel: verantwoord gebruik van meststoffen. Regels uit Brussel: EEG Nitraatrichtlijn (1991) en EG Kaderrichtlijn Water (2000). Vijfde Actieprogramma Nitraatrichtlijn EC derogatiebeschikking fosfaatplafond (172,9 mln kg fosfaat). NL mestwetgeving: Meststoffenwet, Uitvoeringsbesluit, Uitvoeringsregeling en Besluit gebruik meststoffen. Nederland kent een fors mestoverschot dat verder zal toenemen (Ex ante evaluatie mestbeleid 2013). Door verval melkquotum is melkveehouderij aanzienlijk gegroeid. NL fosfaatplafond 2015 overschreden. 4

5 Het systeem van de mestwetgeving ( twee sporen ). Gebruiksnormen : begrenzen hoeveelheid mest die per ha per jaar mag worden uitgereden over de landbouwgrond. Gebruiksvoorschriften: uitrijdperioden, opslagcapaciteit, transport, bemonstering/analyse mest, etc. Productienormen: begrenzen hoeveelheid mest die op een landbouwbedrijf door het vee mag worden geproduceerd. Pluimvee- en varkensrechten (tenminste tot 2018). 1 januari 2014 algemene mestverwerkingsplicht. 1 januari 2015 aanvullende mestverwerkingsplicht melkveehouderij ( de Melkveewet ). Melkquotum is vervallen per 1 april januari 2016 grondgebonden groei melkveehouderij. Fosfaatrechten melkveehouderij vanaf 2017? 5

6 De gebruiksnormen (I) Verbod om in enig kalenderjaar op een bedrijf meststoffen op of in de bodem te brengen (art. 7 Msw). Ziet op dierlijke en niet-dierlijke meststoffen. Verbod is niet van toepassing indien de gebruiksnormen niet worden overschreden (art. 8 Msw): a. De gebruiksnorm voor dierlijke meststoffen; b. De stikstofgebruiksnorm voor meststoffen; c. De fosfaatgebruiksnorm voor meststoffen. Bewijslast niet-overschrijding rust bij de landbouwer. Bewijs is mogelijk door alle middelen (meststoffenadministratie incl. vervoersbewijzen cruciaal). 6

7 De gebruiksnormen (II) a. gebruiksnorm voor dierlijke meststoffen = max. 170 kg stikstof per hectare per jaar. Bij derogatie: max. 250 kg stikstof (of 230 kg). Financieel aantrekkelijk: minder kosten mestafzet en kunstmest. Voorwaarden derogatie: Bedrijf aanmelden en bemestingsplan voor 1 februari; Dierlijke mest van graasdieren; Van oppervlakte landbouwgrond is 80% grasland, bestemd om te worden gebruikt als ruwvoer; Geen gebruik van fosfaat uit kunstmest; Landbouwgrond is bemonsterd en geanalyseerd; Betaling van een lege. 7

8 De gebruiksnormen (III) b. de stikstofgebruiksnorm voor meststoffen = de max. hoeveelheid stikstof die per jaar op ha landbouwgrond mag worden gebruikt ( de stikstoftotaalnorm ). Norm geldt voor dierlijke en niet-dierlijke meststoffen. Gedifferentieerd naar gewassoort en grondsoort: Bijlage A, tabel 1 Urm. Stikstofwerkingscoëfficiënt: Bijlage B Urm. 8

9 De gebruiksnormen (IV) c. fosfaatgebruiksnorm voor meststoffen = de max. hoeveelheid fosfaat in kg die per jaar op een ha landbouwgrond mag worden gebruikt ( de fosfaatruimte ). Norm geldt voor dierlijke en niet-dierlijke meststoffen. Gedifferentieerd naar grondgebruik (grasland of bouwland) en fosfaattoestand van de grond (hoog, laag, neutraal). De fosfaatruimte bepaalt wel of geen mestverwerkingsplicht. 9

10 De gebruiksnormen (V) De (voorlopig) gehanteerde normen van de fosfaatruimte: GRASLAND PAL-waarde Categorie < 27 Laag Neutraal > 50 Hoog BOUWLAND Pw-waarde Categorie < 36 Laag Neutraal > 55 Hoog

11 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (I) Per 1 januari 2014 geldt voor alle landbouwers die met vee mest produceren een algemene mestverwerkingsplicht. Doel = verantwoorde afzet en evenwicht in NL mestmarkt in Geformuleerd als verbod voor de landbouwer om in het kalenderjaar op zijn bedrijf dierlijke meststoffen te produceren (art. 33a lid 1 Msw). Vijf uitzonderingen op verbod (art. 33a lid 2 Msw). 11

12 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (II) Uitzondering 1: De landbouwer heeft op zijn bedrijf geen bedrijfsoverschot, omdat hij alle geproduceerde dierlijke mest binnen de grenzen van de gebruiksnormen kan uitrijden over zijn landbouwgrond of natuurterrein. Bedrijfsoverschot = fosfaatproductie vee fosfaatruimte. Uitzondering 2: Bedrijfsoverschot is in totaal kleiner dan 100 kg fosfaat per jaar. 12

13 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (III) Uitzondering 3: Wanneer landbouwer een percentage van het bedrijfsoverschot: laat verwerken (d.m.v. mestverwerkingsovereenkomsten); overdraagt of laat overdragen aan een afnemer binnen categorie biologische plantaardige productie of champignionsubstraat, indien landbouwer zelf biologisch veehouder is of mest afkomstig is van paarden, pony s of pluimvee; of brengt op of in landbouwgrond die is gelegen in Duitsland of België, binnen een bepaalde afstand van NL grens (België: max 25 km; Duitsland: max 20 km). 13

14 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (IV) De mestverwerkingspercentages: (brief Staatssecretaris Van Dam van 10 december 2015) Oost Zuid Overig Totale verplichte mestverwerking mln. kg. fosfaat % 30% 5% 17, % 50% 10% 28,0-29, % 55% 10% 32, % 60% 10% 38,5 14

15 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (V) Uitzondering 4: Regionale Mestafzet Overeenkomst (RMO). Het bedrijfsoverschot wordt geheel en rechtstreeks overgedragen aan een hemelsbreed hoogstens 20 km van zijn bedrijf gevestigde landbouwer, indien: vooraf een schriftelijke overeenkomst is gesloten; het overgedragen bedrijfsoverschot max 25% van totale mestproductie op het bedrijf van de landbouwer in dat jaar bedraagt; en de overgedragen dierlijke meststoffen direct en zonder tussenopslag op landbouwgrond worden aangewend. Opmerkingscode 71 op het VDM. 15

16 Productienormen Wanneer mestverwerkingsplicht? (VI) Uitzondering 5: Wanneer mest wordt geproduceerd met dieren, waarvan minimaal 90% is gehuisvest in een leefruimte waarbij minimaal tweederde is ingestrooid met stro (art. 33a lid 2, sub d Msw). Opmerkingscode 73 op het VDM. De effecten van Regionale mestafzet en stalsystemen met strorijke mest op de fosfaatproductie en verwerkings-percentages zijn gering (aldus CDMadvies 2015). 16

17 Productienormen Wat is mestverwerking? Verwerken: verbranden/vergassen of exporteren. Eindproduct heeft max 10% organische stof (art. 70 Urm). Covergisten en scheiden = bewerken en geen verwerken. Mestverwerking stimuleert innovatie en duurzaamheid. Hoe doe ik dit als landbouwer? 1. Afvoeren mest voor verwerking. Intermediair kan soorten mest uitwisselen, veehouders onderling niet. 2. Op grond van een mestverwerkingsovereenkomst. Overeenkomst met VDM-code 61 (MVO). Landbouwer voert mest direct af aan verwerker; Driepartijenovereenkomst (DPO). Landbouwer -> bewerker -> verwerker; Vervangende mestverwerkingsovereenkomst (VVO). Afkopen van verwerkingsplicht. Andere landbouwer verwerkt extra kg fosfaat; Regionale mestafzet overeenkomst (RMO). 17

18 Productienormen Waartoe verplicht de Melkveewet? (I) Per 1 januari 2015 geldt voor alle bedrijven met melkvee een aanvullende mestverwerkingsplicht ( de Melkveewet ). Doel: verantwoorde groei melkveehouderij. Groei fosfaatoverschot ten opzichte van referentiejaar 2013? Verplichting deze groei 100% te verwerken. Keuze uit 100% verwerken, extra grond of combinatie. Geformuleerd als verbod voor de landbouwer om in het kalenderjaar op zijn bedrijf fosfaat met melkvee te produceren (art. 21 lid 1 Msw). 18

19 Productienormen Waartoe verplicht de Melkveewet? (II) Uitzonderingen productieverbod: 1. Er is geen bedrijfsoverschot; 2. Totale productie melkveefosfaat kleiner dan 250 kg fosfaat; 3. Er is geen Melkveefosfaatoverschot (MFO). Melkveefosfaatoverschot (MFO) = productie melkveefosfaat 2016 fosfaatruimte 2016 melkveefosfaatreferentie Melkveefosfaatreferentie = beschikking Minister (lees: RVO.nl). Vaststelling forfaitaire productie en fosfaatruimte 2013 = overschot Overschot 2013 = referentie 2013 = toegestane overschot vanaf Bedrijfsgebonden en beperkt overdraagbaar (bloed- of aanverwantschap tot 3 e graad of door erfopvolging; inbreng in een maatschap of VOF met zo n persoon is mogelijk). 19

20 Productienormen Waartoe verplicht de Melkveewet? (III) Uitzonderingen productieverbod (vervolg): 4. Landbouwer 100% van het MFO laat verwerken. Of extra grond of combinatie mestverwerking/extra grond. Regels algemene mestverwerkingsplicht van toepassing. Aanvullende verwerkingsplicht komt voor melkveehouderij bovenop de algemene mestverwerkingsplicht. Reeds verwerkte kg fosfaat blijven buiten beschouwing (art. 21 lid 4 Msw). 20

21 Handhaving: door wie? (I) Fysieke handhaving door de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). Administratieve handhaving door de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Ernstige overtredingen kunnen aan het OM worden voorgelegd (art. 55 Msw). Voorbeeld van overtredingen: Overschrijding gebruiksnormen; Niet voldaan aan mestverwerkingsplicht; Niet kunnen verantwoorden dat mest is afgevoerd; Schending voorschriften opslagcapaciteit of uitrijdperioden. 21

22 Handhaving: sancties? (II) Last onder bestuursdwang (art. 49 Msw). Last onder dwangsom (art. 5:32 Awb). Bestuurlijke boete bij specifieke overtredingen (art. 51 Msw). Niet naleving gebruiksnormen of mestverwerkingsplicht: 7,- per kg stikstof en 11,- per kg fosfaat. Of combinatie bestuursdwang/dwangsom met boete. Hechtenis max 1 jaar, taakstraf of geldboete bij specifieke overtredingen die als Economisch delict worden aangemerkt (art. 1a sub 3 WED). 22

23 Grondgebonden groei melkveehouderij (I) Op 1 januari 2016 in werking getreden (art. 70a Ubm). Doel: Behoud en versterking grondgebonden karakter melkveehouderij. Voorkomen groei zonder grond. Achtergrond: Angst voor intensieve melkveehouderij met volle stallen; Stimulering weidegang ( koe hoort in de wei ); Melkveehouder kan zelfvoorzienend zijn (ruwvoer en mestafzet). Essentie: Beperking mogelijkheid om MFO 100% te verwerken. Een deel van de groei verantwoorden met extra grond. Hoe intensiever het bedrijf, des te meer grond nodig is. 23

24 Grondgebonden groei melkveehouderij (II) Wat is het maximale MFO dat mag worden verwerkt? Stap 1: MFO dat in 2014 is ontstaan, mag tenminste worden verwerkt. Voor MFO 2014 geen eis van extra grond. Berekenen met actuele forfaitaire normen en actuele gebruiksnormen. Stap 2: Productiegroei ten opzichte van 2014 mag slechts voor een percentage worden verwerkt, al naar gelang bedrijf grondgebonden is. De mate van grondgebondenheid is gekoppeld aan fosfaatoverschot per ha. Stap 3: berekenen fosfaatoverschot per ha = kijken naar vorig kalenderjaar. Berekening 2016: productie fosfaatruimte 2015 / aantal ha landbouwgrond

25 Grondgebonden groei melkveehouderij (III) Stap 4: vaststellen percentage groei ten opzichte van 2014 dat mag worden verwerkt, volgens drie staffels: Staffel a: 100% indien fosfaatoverschot per ha lager is dan 20 kg. Staffel b: max. 75% indien fosfaatoverschot per ha kg. Overige 25% compenseren met extra grond. Staffel c: max. 50% indien fosfaatoverschot per ha hoger is dan 50 kg. Overige 50% compenseren met extra grond. Stap 5: berekenen maximale omvang MFO dat mag worden verwerkt. Berekening: MFO vastgesteld aandeel in groei t.o.v Indien MFO dat is verwerkt feitelijk groter is, dan dreigt bestuurlijke boete. 25

26 Grondgebonden groei melkveehouderij (IV) Knelgevallenregeling: 1. voor 1 februari 2016 aantonen dat voor 30 maart 2015 financiële verplichting is aangegaan om MFO te laten verwerken en naleving eis grondgebondenheid leidt tot disproportionele financiële last; en 2. binnen 3 maanden na afloop van elk kalenderjaar aantonen dat MFO is verwerkt door degene met wie de financiële verplichting is aangegaan. Financiële verplichting moet zien op gehele overschot. Hoe bindend moet financiële verplichting zijn? Is aantonen financiële verplichting voldoende en wordt daaruit disproportionele last aangenomen? Wat als tijdige verwerking niet steeds mogelijk is? Staan de reacties van RVO.nl open voor bezwaar en beroep? 26

27 Fosfaatrechten (I) Wetsvoorstel in voorbereiding. Inwerkingtreding in 2017? Doel: waarborgen dat sectorplafond en NL fosfaatplafond niet worden overschreden en derogatie behouden blijft. Achtergrond: Overschrijding NL fosfaatplafond en sectorplafond melkveehouderij Private maatregelen vooralsnog onvoldoende effectief. Afschaffing melkquotum: groeiverwachting melkproductie (20% 2020) en stuks melkvee (9% in 2020). Extra begrenzing onontkoombaar. Essentie: Voor elk melkveebedrijf wordt de maximaal in een kalenderjaar te produceren hoeveelheid fosfaat vastgesteld ( Bedrijfsfosfaatplafond ). 27

28 Fosfaatrechten (II) Hoeveel fosfaatrechten? Gemiddelde aantal gehouden stuks melkvee in referentiejaar X Fosfaatproductie per koe volgens forfaitaire normen. Peildatum toekenning fosfaatrechten = 2 juli 2015 (brief Staatssecretaris). Wijzigingen tussen 2014 en 2 juli 2015 kunnen meegenomen worden. Dus mogelijk extra fosfaatrechten voor de individuele landbouwer? Jaarlijkse verantwoording aan RVO.nl. Bij onvoldoende rechten t.o.v. forfaitair vastgestelde productie volgt sanctie. Fosfaatrechten zijn verhandelbaar in melkveesector, maar niet uitwisselbaar met varkens- of pluimveerechten. 28

29 Fosfaatrechten (III) Knelgevallenregeling: voor landbouwers die reeds financiële verplichtingen zijn aangegaan na 2014 tot 2 juli Afroomvoorziening: om te voorkomen dat fosfaatplafond (verder) wordt overschreden. Hierdoor uiteindelijk minder fosfaatrechten, dan op basis van 2014 was te verwachten. Staatssecretaris Van Dam (december 2015): afroming noodzakelijk, omdat fosfaatproductie melkveehouderij op 2 juli 2015 waarschijnlijk al boven plafond lag. Generieke afroming of naar rato van bijdrage aan productiegroei, wel grondgebonden/niet grondgebonden? Kan dit zomaar zonder compensatie? Afroming beïnvloedt ruimte binnen knelgevallenregeling. 29

30 Fosfaatrechten (IV) ( - ) Anticiperend gedrag melkveehouder wordt niet beloond. Handel in varkensrechten door melkveehouders. Niet uitwisselbaar met fosfaatrechten. Lease kan uitkomst bieden. Met oog op verval melkquotum geïnvesteerd in (innovatieve) grotere stallen. Fosfaatrechten bedreigen voorgenomen groei. Melkveehouder wordt voor keuze gesteld: 1. aanschaf extra fosfaatrechten (kosten mogelijk duizenden per koe); 2. geen verdere groei, maar wel afbetalen van zware financiering afgestemd op de volledige benutting stalruimte. Beide scenario s zijn verre van ideaal! ( - ) Aantasting concurrentiepositie NL landbouwer? 30

31 Fosfaatrechten (V) (+) Fosfaatrechten leveren nieuw verhandelbaar actief op met een zekere economische waarde. Fiscaal aftrekbaar tot wanneer (vgl. productierechten)? (on)geoorloofde staatssteun? (+) Fosfaatrechten stimuleren fosfaatefficiëncy. Met behulp van gerichte voermaatregelen en de Kringloopwijzer slim omgaan met toegekende hoeveelheid fosfaatrechten, waardoor ontwikkelruimte kan worden verdiend. Dit vereist een bedrijfsspecifieke verantwoording i.p.v. forfaitaire verantwoording. Maakt stelsel complex, waarborgen noodzakelijk. 31

32 Fosfaatrechten (VI) Samenhang met gebruiksnormen? Fosfaatrechten zien niet op gebruik mest op landbouwgrond, maar vormen het bedrijfsfosfaatplafond van de individuele melkveehouder. Samenhang met mestverwerking? Mestverwerking beoogt verantwoorde afzet van mest en stelt geen harde grens aan productie. Fosfaatrechten zijn slot op de deur op bedrijfsniveau. Samenhang met stelsel grondgebonden groei? Fosfaatrechten zijn strikt genomen niet grondgebonden, maar het zou gek zijn als er geen koppeling komt (verantwoord + grondgebonden + grens groei). Direct bij toekenning? Indirect als beloning voor grondgebondenheid bij het afromen of bij de knelgevallenregeling? 32

33 Discussieronde Vragen? mr. S. (Stefan) Jansen (072)

34 Kennisbijeenkomst Agrarisch recht Schenkeveld Advocaten N.V. heeft deze bijeenkomst op zorgvuldige wijze samengesteld. Het is desalniettemin niet uit te sluiten dat de verstrekte informatie onjuistheden of onvolledigheden bevat. Schenkeveld Advocaten N.V. aanvaardt hiervoor geen aansprakelijkheid. 34