Interview Alexander Fehling over Im Labyrinth des Schweigens

Transcriptie

1 Interview Alexander Fehling over Im Labyrinth des Schweigens Geplaatst: 27 april om 12:00 door Elise van Dam Tags: Alexander FehlingIm Labyrinth des SchweigensInterview 0 Bekijk meer foto's Zat hij in Quentin Tarantino s Inglourious Basterds nog als nazi met Michael Fassbender aan tafel, in Giulio Ricciarelli s Im Labyrinth des Schweigens speelt Alexander Fehling een jonge, ambitieuze advocaat die in de jaren vijftig een onderzoek leidt naar de SS ers die in Auschwitz dienden. Een onderzoek dat culmineerde in het tegenwoordig nagenoeg vergeten Auschwitzproces in Frankfurt.

2 Alexander Fehling als Johann Radmann in Im Labyrinth des Schweigens. Wat trok je aan in het script en het personage Johann Radmann? Toen Giulio me het script stuurde was ik direct onder de indruk. Het onderwerp is natuurlijk fascinerend en het is een vrij klassieke film. Je volgt deze man op zijn persoonlijke reis langs zijn worstelingen, zijn obsessies en zijn desillusies. En hij is niet enkel goed, hij is zelfs erg tegenstrijdig. Ik zoek altijd naar personages die gelaagd en gecompliceerd zijn, zoals ik het leven zelf ook ervaar. Aan het begin is hij een man die denkt te weten wat goed en slecht is, wat zwart en wit is, schuldig en onschuldig. Dat lijkt vanzelfsprekend voor hem. Maar gaandeweg realiseert hij zich dat de dingen veel complexer zijn en dat het erg makkelijk is te oordelen van een afstand, vanuit een generatie die jaren na de oorlog kwam. En door die ervaringen en de gesprekken die hij heeft wordt hij gevormd en bereikt hij een bepaalde waardigheid.

3 Fehling (derde van rechts) als Shooting Star tijdens de Berlinale in Uiterst rechts onze landgenote Sylvia Hoeks, verder herken je wellicht ook Alicia Vikander, Domhnail Gleeson, Pilou Asbaek en Andrea Riseborough. In de film is er een punt waarop Radmann het geloof verliest. In het onderzoek, maar ook in de mens. En toch gaat hij door. Waarom? Tja. Ik denk dat het in onze genen zit. Hoe slecht het ook wordt; zo lang we in leven zijn, gaan we door. Misschien niet morgen of overmorgen, maar we gaan door. Radmann stort weliswaar mentaal in, maar soms bereik je juist dan een punt waarop je er weer kracht uit put. Dat je zo diep valt en toch weer opstaat en juist dan beseft waar je het voor doet. Ik denk ook dat hij een bepaalde verantwoordelijkheid voelt tegenover de mensen met wie hij praat en het onderwerp. Hij bereikt een punt waarop het niet meer om hem en zijn ambities gaat, maar hij zich begint te identificeren met deze zaak, met de verhalen die hij hoort. Dat is iets wat me aansprak. Ik heb het gevoel dat nu, in de tijd waarin we leven, mensen moeite hebben om zich met wat dan ook te identificeren.

4 Wat wist je, voordat je aan deze film begon, over het Auschwitzproces in Frankfurt? Weinig, moet ik bekennen. Ik wist niets van het Auschwitzproces, niets van Fritz Bauer. En dat is eigenlijk een schande. Ik heb ter voorbereiding van de film met veel mensen gepraat, met mijn grootouders bijvoorbeeld, die zich het proces nog herinneren. Maar mensen van mijn generatie, mijn vrienden, wisten er niets vanaf. Dus ben ik boeken gaan lezen, over Bauer, over Duitsland in deze periode. Wat ik daar vooral uit geleerd heb is hoe wankel en lastig het proces was dat leidde tot wat wij tegenwoordig in het reine komen met de geschiedenis noemen en wat voor ons zo vanzelfsprekend is. Er is bijna sprake van een soort luiheid, een afstand van dit onderwerp, omdat voornamelijk de jongere generatie - denkt: niet weer een boek, documentaire of film over de Holocaust.

5 Met Michael Fassbender in Quentin Tarantino's Inglourious Basterds. Hoe hebben jullie trachten te voorkomen dat deze film ook die reactie op zou roepen? Enerzijds is dat een kwestie van vakmanschap. Hoe de filmmaker en andere betrokkenen besluiten het verhaal te vertellen. Maar vooral, en dat merk ik als we met mensen praten na de film, ook met jonge mensen, is dat het eigenlijk geen film is over de Holocaust. Het is geen film over Auschwitz, over Hitler. Het is een film over deze specifieke periode in de jaren 60 in Duitsland. En daar was nog geen film over. Dan een zeer theoretische vraag, maar toen ik de film keek en de ontkenning zag die aan het proces voorafging vroeg ik me af: wat als het Auschwitzproces niet had plaatsgevonden? Dat is een lastige vraag. Ik denk dat we in een totaal ander land zouden leven. De positie van Duitsland in de wereld zou totaal anders zijn. Zoveel dingen zijn een gevolg van wat er in die jaren is gebeurd; de studentenbeweging eind jaren zestig, de RAF. Jongeren vroegen plots aan hun ouders wat zij gedaan hadden in de oorlog. Ze eisten antwoorden. Al deze ontwikkelingen waren er misschien niet geweest zonder het Auschwitzproces.

6

7 Deze film gaat over individuen die verandering forceren. Ergens in de film wordt gezegd: het enige antwoord op Auschwitz is om zelf het juiste te doen. Is dat de sleutel? Als je naar de geschiedenis kijkt zijn het altijd de individuen. Maar goed, wat betekent het om het juiste te doen? Voor mij wellicht iets anders dan voor jou. Maar het zijn altijd individuen, want als de druk zo groot wordt en de situatie zo zwaar, dan heeft niet iedereen de kracht om op te staan en iets te zeggen of doen. Om onbevreesd te zijn. Dus je hebt altijd die ene nodig die dat wel doet, zodat anderen kunnen volgen. Tot slot: waarom is het belangrijk dat deze film nu is gemaakt? Omdat het over nu gaat. Wanneer we de film nu zien denken we: "Wat? Hoe kan het dat mensen vijftien jaar na de oorlog niet wisten wat Auschwitz was, dat ze daar niet in geïnteresseerd waren? Zich er niet mee bezig hielden?" Maar als ik naar mezelf kijk: ik wist niet wie Fritz Bauer was, had nooit gehoord van het Auschwitzproces in Frankfurt en dat is een vreemde parallel, vind je niet? In deze moderne tijden denken we vaak alles te weten, ook over dit onderwerp - nou, niet dus. Het lijkt soms of het idee is ontstaan: oké, we hebben dit meegemaakt, we hebben het begrepen en verteerd en nu kunnen we het naast ons neerleggen. Maar ik denk dat deze film toont dat dit een onderwerp is waar we nooit klaar mee zijn, waar we ons altijd bewust van moeten blijven. En Fritz Bauer zou wat mij betreft een held moeten zijn in Duitsland. Zijn naam zou een begrip moeten zijn. Hopelijk kan deze film daaraan bijdragen.