De verbinding Versie 14 januari 2014

Transcriptie

1 De verbinding Versie 14 januari

2 1. Inleiding Terug- en vooruitblik 2. Leeswijzer 4 3. De Kernboodschap en kaders 4 4. Verbinding tussen de beleidsplannen en voornemens Gemeenschappelijke kenmerken 4.2. Verbindingen in beleid 4.3. Verbindingen in de uitvoering 5. Uitvoering beleidsplannen 6 6. Communicatie 7 2

3 1. Inleiding Het sociaal domein verandert sterk. De samenleving verandert, de vraag naar ondersteuning verandert en de financiering van de ondersteuning in de meest brede zin staat onder druk. Er liggen kansen voor gemeenten om ondersteuning dichterbij hun inwoners, beter, efficiënter en met een hogere klanttevredenheid te organiseren. Er is echter ook sprake van bedreigingen. Denk aan de bezuinigingen van het Rijk op de voor ondersteuning beschikbare budgetten. We moeten het beter doen en krijgen daar van het Rijk minder geld voor. Een oplossing ligt in een integrale benadering die aansluit bij het gewone sociale leven en bij de concrete problematiek die zich daar voordoet. Dit alles vergt een transformatie van het sociale domein. Een daadwerkelijke verandering om het anders te doen. Meer vanuit de eigen kracht van burgers, minder individueel en meer collectief. Een omslag in zowel denken als doen. Dit is een omslag die zowel gemeente, aanbieders, professionals als ook burgers zelf moeten maken en die tijd kost. 1.1 Terug- en vooruitblik In 2010 stelden de raden van de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden de Regiovisie 2010 vast. Er werd afgesproken dat grootschalige ontwikkelingen in het sociale domein gezamenlijk opgepakt zouden worden. Met de komst van de transities Jeugd, Maatschappelijke ontwikkeling en de Participatiewet werd duidelijk dat dit ontwikkelingen zijn die op elkaar ingrijpen en in samenhang ontwikkeld moeten worden,. Hiervoor is een gezamenlijke projectorganisatie ingericht waaraan de zes gemeenten van de regio AV en de Regionale Sociale Dienst en de Avelingengroep onderdeel van uitmaken. In september-oktober is door de gemeenteraden en de besturen van de RSD en de Avelingengroep de visie en uitgangspunten sociaal domein regio AV besproken en vastgesteld. De drie transities gaan, zoals het er nu naar uitziet, op 1 januari 2015 in. Dit betekent dat we dan klaar moeten zijn om de inwoners van de regio op het gebied van de transities op een adequate manier te ondersteunen en te begeleiden. In de door de stuurgroep SIP gepresenteerde planning én de bijgaande beleidsplannen blijkt dat ten aanzien van de drie transities nog veel onduidelijk is. Het wetgevingsproces is niet afgerond en het financiële kader is onduidelijk. Desondanks voorziet het Rijk in een invoering van de drie transities per 1 januari Dit betekent dat we niet stil kunnen zitten en actief met de voorgenomen ontwikkelingen aan de slag moeten. Onder verwijzing naar de bestuursplanning maakten we in hoofdlijnen een onderscheid tussen de volgende fasen: 1. Van visie naar oriëntatie op doorontwikkeling Oriëntatie op samenwerken (lokaal/regionaal) Financiële analyse 2. Van visie naar beleid Algemeen beleidsplan over de samenhang tussen de transities Beleidsplannen per transitie 3. Van Visie, via beleid naar inrichting en uitvoering Businesscase per transitie Implementatie Operationaliseren en afronden Verordeningen Op dit moment bevinden we ons in de fase (zie schema hierboven no. 2.), waarin wij van de visie/ uitgangspunten sociaal domein regio AV doorschakelen naar de beleidsplannen en de beleidsuitwerking. Dit 3

4 met een groot accent op het eerste kwartaal 2014, waarin keuzes moeten worden gemaakt om tijdig inkoop te kunnen realiseren 2. Leeswijzer Elke transitie kent zijn eigen dynamiek en specifieke beleidsvraagstukken. Bij de Participatiewet gaat het voornamelijk om nieuwe inzichten en wettelijke kaders met betrekking tot bestaande taken, terwijl het bij de transities Jeugdhulp en Wmo/AWBZ met name gaat om nieuwe taken, die op de gemeenten afkomen. En daarmee ook voor een deel nieuwe doelgroepen en aanbieders. Feit is ook, dat de schaalgrootte, van waaruit we de transities aanvliegen per transitie verschilt. In hoofdlijnen geldt, dat we de transities Participatiewet en Wmo/AWBZ in principe lokaal en regionaal (AV) willen organiseren, terwijl de transitie Jeugdhulp voor een belangrijk deel op boven regionaal (ZHZ) wordt opgepakt. Deze specifieke kenmerken van de beleidsvraagstukken die spelen brengen met zich mee, dat de bijgevoegde beleidsplannen qua aard, inhoud en opbouw van elkaar verschillen. De wijze waarop de uitvoering van de drie transities op elkaar ingrijpen, bieden de kans om de organisatie en uitvoering daarvan nadrukkelijk aan elkaar te verbinden. Naast de drie specifieke beleidsplannen presenteren wij u daarom in deze notitie ook onze visie op de manier waarop wij de verbinding tussen de transities willen leggen. Wij vragen uw aandacht voor: 3. De Verbinding (dit document) 4. Het beleidsplan Jeugdhulp (bijlage I) 5. De beleidsvoornemens Participatiewet (bijlage II) 6. Het beleids(periodiek) plan Wmo/AWBZ (bijlage III) 3. Kernboodschap/ de kaders De visie/uitgangspunten sociaal domein regio AV geeft voor alle drie de transities een kernboodschap en een aantal sterk met elkaar samenhangende kaders mee. De kernbosschap is Meedoen (naar vermogen): mensen zijn aan het werk, doen mee aan de samenleving en gaan relaties met anderen aan. Dit doet iedereen naar vermogen. Deze visie en de vier basisprincipes ( de kracht van de samenleving, vertrouwen in de samenleving, differentiatie en maatwerk en samenwerken en kennisdelen) vormen de rode draad voor het verder ontwikkelen en vormgeven van de drie transities en de bijgevoegde beleidsplannen/ voornemens.. 4. Verbinding tussen de beleidsplannen en voornemens De drie transities in het sociaal domein staan niet los van elkaar. Het kabinet heeft ervoor gekozen om de wetswijzigingen, die gemeenten voor grote opgaven stellen, tegelijkertijd in te voeren. Op 1 januari 2015 worden de vernieuwde Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet ingevoerd. Daarnaast is er gekozen voor een ontschotting van de budgetten, door alle budgetten voor het sociaal domein samen te voegen in één sociaal deelfonds binnen het Gemeentefonds. De eerste jaren zijn de afzonderlijke budgetten nog wel geoormerkt. Deze ontwikkelingen geven gemeenten de kans om de vraagstukken binnen het sociaal domein integraal aan te pakken. Het is de bedoeling deze kansen in de regio AV ten volle te benutten. Vanuit de dagelijkse praktijk zien we de kans tot verbinding tussen de transities: gezinnen/huishoudens hebben ondersteuning nodig op verschillende leefgebieden en hebben baat bij een integrale aanpak. In de uitvoering weten de partijen die zich bezig houden met de ondersteuning naar werk, in zorg of voor jeugdigen, elkaar te vinden. Maar het kan altijd 4

5 beter, en de transities bieden ons hiertoe ook de nodige kansen.. Beleidsmatig moet er daarom nagedacht worden over de verbindingen. 3.1 Gemeenschappelijke kenmerken Wij zien deze verbinding allereerst in de gemeenschappelijke kenmerken die voor alle drie de transities gelden: Er wordt een groter appél gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de burger. De gemeente moet meer burgers bedienen, maar moet dit met minder geld doen. De nieuwe regelingen veranderen van "recht op" naar "maatwerk". De gemeente komt in aanraking met veel nieuwe aanbieders en specialismen. De gemeente heeft een kernverantwoordelijkheid in de toewijzing van middelen. Veel van de nieuwe aanbieders zijn georganiseerd op regionaal niveau. De nieuwe taken raken sterk aan bestaande taken; dit biedt kansen voor meer integraliteit. Het herijken van nieuwe en bestaande taken biedt kansen op wijkniveau. Tevens is er een overlap in doelgroepen. Denk bijvoorbeeld aan jongeren onder de 18 jaar met psychiatrische problemen en multi-probleemgezinnen. 3.2 Verbindingen in beleid: wat willen we in deze regio bereiken? Beleidsmatig is die verbinding beschreven in de regionale visie op het sociaal domein: we gaan uit van eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid waar mogelijk en van ondersteuning waar nodig. Dat vergt een cultuuromslag bij inwoners die zorg vragen en bij gemeenten en ondersteuners: de overheid lost het niet meer vanzelf op, er wordt een beroep gedaan op eigen verantwoordelijkheid zodat er een vangnet blijft voor mensen die de ondersteuning echt nodig hebben. De meeste mensen hebben een eigen inkomen, een sociaal netwerk en een stabiele leefomgeving. Ook al gaat het hen ogenschijnlijk niet direct aan, we vragen juist van deze groep mensen óók een cultuuromslag, bijvoorbeeld door zich als vrijwilliger in te zetten in buurthuizen. Hetzelfde geldt voor het bedrijfsleven, waar het veel gewoner moet worden om mensen werk te bieden die dat zonder begeleiding niet redden. In deze regio zijn er gelukkig al veel betrokken vrijwilligers en ondernemers, maar gezien de grote opgaven in het sociaal domein hebben we hen harder nodig dan ooit. We zien verbindingen in het realiseren van deze cultuuromslag, die niet ophoudt bij gemeentegrenzen en nadrukkelijk ook geldt voor alle drie de transities. Het is gewenst deze cultuuromslag een integrale vertaling te geven in het beleid en de wijze waarop we de toegang naar hulp, ondersteuning en begeleiding lokaal en regionaal gaan organiseren. 3.3 Verbindingen in de uitvoering: hoe gaan we dat oppakken? De visie sociaal domein regio AV formuleert algemene uitgangspunten voor het leggen van verbindingen. De grote uitdaging is het vertalen van deze algemene uitgangspunten naar een uitvoeringspraktijk, die een nieuwe aanpak van vragen om hulp, ondersteuning en/of begeleiding oplevert. Het moet immers beter, meer integraal, efficiënter,(en.. goedkoper), met de inwoner c.q. het gezin als uitgangspunt! Hierboven schetsten wij algemene kernmerken en vertrekpunten, van waaruit vragen om hulp, ondersteuning en begeleiding zullen worden opgepakt. Wij zien verbindingen echter ook in de wijze waarop wij de toegang daar naartoe organiseren, de arrangementen, die we met zorgaanbieders gaan afspreken en de manier, waarop we lokaal en regionaal vrijwilligerswerk organiseren, stimuleren en faciliteren. Wij presenteren u enkele concrete 5

6 uitwerkingen, die met name betrekking hebben op de verbindingen tussen de Wmo, de Jeugdwet en (voor een deel) de Participatiewet. Sociaal Team In het sociaal team werken generalisten. De generalisten werken samen op 11 leefgebieden 1. Het sociaal team werkt volgens het principe één gezin, één plan en één coördinatie. Het gezin staat centraal. De generalisten uit het team zorgen voor een effectieve, sluitende coördinatie van de hulp en ondersteuning aan gezinnen waar sprake is van een complexe, meervoudige en urgente problemen. Het sociale team heeft (op termijn) mandaat voor het (tijdelijk) inzetten en inroepen van hulp en ondersteuning. Het arrangement Het arrangement is een samenhangend pakket van ondersteuning op 11 leefgebieden. Het arrangement moet leiden tot voortgang en resultaat in de zelfredzaamheid en participatie. De opbouw van het arrangement volgt de uitgangspunten van de Wmo-piramide. We gaan dan uit van de eigen kracht, eigen mogelijkheden en zelforganiserend vermogen van het gezin en zijn omgeving, van algemene voorzieningen en waar nodig van maatwerk. De arrangementen voor zowel Jeugd als Wmo worden volgens deze ordening georganiseerd. We ontwikkelen meer algemene (inloop-) voorzieningen die breed toegankelijk zijn voor alle inwoners: voor kwetsbare en zelfredzame inwoners, jong en oud elkaar treffen. Waar inwoners elkaar ontmoeten, in beweging komen en naar elkaar omzien. Waar mensen, met of zonder een uitkering, vrijwilligerswerk verrichten en de voorziening ondersteunen en mantelzorgers even ontlast worden. Met deze voorziening wordt ontmoeting en ondersteuning beschikbaar voor alle inwoners, lokaal verankerd en leveren mensen (met en zonder uitkering) een bijdrage door de inzet van vrijwilligerswerk. Persoonsgebonden budget Het PGB wordt binnen de regio AV op de domeinen Jeugd en Wmo op een zelfde manier uitgevoerd. Hierbij gaan we uit de wettekst waarbij de ondersteuning en zorg in natura wordt gegeven tenzij een PGB meer passend is, Dit is mogelijk wanneer het nodig is om specifieke zorg te organiseren. Er wordt geen PGB verstrekt voor eenvoudige, relatief kortdurende ondersteuning en niet voor mantelzorg. Vervoer We onderzoeken de combinatiemogelijkheden van vervoer. Het gaat dan om alle vormen van Wmo-vervoer maar ook andere vormen van doelgroepenvervoer zoals leerlingenvervoer. Vrijwilligerswerk We willen meer mensen in staat stellen vrijwilligerswerk te doen waarbij wij expliciet inzetten op jongeren, groepen ouderen en groepen uit de Participatiewet. Vrijwilligerswerk kan deze laatste groep (wanneer het past binnen een individueel plan) mogelijkheden bieden tot persoonlijke ontwikkeling, het opdoen van leerervaringen en kansen op doorstroming naar passend werk. 18- en 18+ Door te zorgen voor een aanpak gericht op een gezin, een plan, een regisseur willen we voorkomen dat mensen tussen de wal en het schip vallen. Bijzondere aandacht is hierbij de doelgroep tussen de 18 en 23 jaar waarbij dit door verschillende schotten op dit moment gebeurt met als gevolg maatschappelijke uitval. Niet meer het aanbod ( en daarmee vele schotten) maar de vraag staat centraal. 5. Uitvoering beleidsplannen Lezing van deze notitie en van de beleidsplannen/voornemens met betrekking tot de drie transities leert, dat er nog veel werk aan de winkel is. Na vaststelling van deze plannen zullen wij de vele beleidsuitwerkingen vertalen naar een uitvoeringsagenda, die wij u ter aanvulling op de reeds bestaande bestuursplanning in januari a.s. nog 1 Participatie, Taalniveau, Inkomen, Huisvesting, Gezinsrelatie, Psychische Gezondheid, Fysieke Gezondheid, Zelfzorg (ADL)vaardigheden, Justitiële contacten, Verslaving 6

7 presenteren. De bestuurlijke behandeling van deze uitwerkingen krijgt met name zijn beslag in de fasen 3 en 4 van de bestuursplanning. 6. Communicatie Ter ondersteuning van de communicatie rondom en over de drie transities is aan de bestaande regionale projectstructuur een communicatieteam toegevoegd. Dit team bestaat uit een vijftal communicatieadviseurs van de regiogemeenten, RSD en Avelingen Groep. De communicatie over de drie transities is gericht op verschillende doelgroepen en richt zich behalve op de inwoners van de gemeenten ook op alle actoren en stakeholders die betrokken zijn bij het transitieproces. In een communicatieplan, dat wij u in januari a.s. presenteren, worden uitgangspunten en elementen beschreven, waaraan alle communicatie kan worden getoetst. Met de samenstelling van een communicatiekalender worden de stappen in het transitieproces zoals omschreven in de eerdere bestuursplanning gekoppeld aan concrete communicatieacties. De communicatie over het transitieproces gaat uit van een centrale regie, maar maakt zoveel mogelijk gebruik van lokale, bestaande communicatiekanalen. De afdelingen communicatie van gemeenten, Avelingen Groep en RSD worden door het communicatieteam met verschillende middelen (website, beeldmateriaal, persberichten, toolkit etc.) gefaciliteerd om de communicatie naar inwoners, medewerkers en cliënten lokaal te organiseren. De presentatie van de beleidsplannen en de bestuurlijke behandeling daarvan in januari/februari a.s. zal vanuit dit team communicatief worden begeleid. 7