Soortbeschermingsplan. Oehoe in Limburg
|
|
- Louisa van de Velde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Soortbeschermingsplan Oehoe in Limburg Eindrapportage
2 Colofon 2015 ARK Natuurontwikkeling Tekst en samenstelling: Johan Bekhuis, Karsten Reiniers, Liesje Floor, Gejo Wassink, Scipio van Lierop en Stef van Rijn Fotocredits: Gejo Wassink, Stef van Rijn, Bob Luijks, Rinus Manders, René Janssen, Jurgen Mingels, Anke Brouns, Richard Whitcombe en Harm Kossen. Illustraties en kaarten: Oolderadvies, Wassink Natuuradvies en Jeroen Helmer/ARK Natuurontwikkeling Wijze van citeren: Bekhuis, J. et al, Oehoe in Limburg, ARK Natuurontwikkeling, Nijmegen. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van scanning, internet, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en de auteur van dit rapport noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. 2 De auteur is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van de auteur. De opdrachtgever vrijwaart de auteur voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing.
3 Inhoud SAMENVATTING 5 INLEIDING 7 DE GROOTSTE UIL VAN EUROPA 11 De oehoe in Nederland De oehoe in Limburg Leren van ervaringen over de grens Hoe kiest de oehoe zijn broedlocatie? Waar kiest de oehoe zijn nestplek? - Gebouwen - Natte zandwinningen - Hellingbossen - Vuilstortplaatsen BEDREIDINGEN 19 Bedreigingen bij de nestplek - Actieve groeves of zandwinningen - Inactieve groeves of zandwinningen - Groeves of zandwinningen met een recreatiebestemming Gifstoffenproblematiek Overige bedreigingen BESCHERMING 23 Beschermingsmaatregelen - Actieve groeves of zandwinningen - Inactieve groeves of zandwinningen - Groeves of zandwinningen met een recreatiebestemming - Overige beschermende maatregelen De oehoe in beeld Actieve bescherming - Oostelijke Mijnstreek - Midden-Limburg 1 - Midden-Limburg 2 - Westelijke Mijnstreek DE OEHOE ALS BOEGBEELD 29 Ambassadeur voor verborgen valleien Ambassadeur voor knaagdiereters CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 31 PARTNERS 33 3
4 Uilskuikens beschut in een nestholte Stef van Rijn 4
5 Samenvatting In 1997 broedde voor het eerst een oehoe in Limburg. Sindsdien is sprake van een langzame populatiegroei. In 2014 werden op 16 locaties in Limburg oehoes vastgesteld. Dit komt door de toename van het aantal oehoes in de Eifel en de Ardennen. Vooralsnog broeden ze in Limburg alleen in mergel- en steengroeves. Uit onderzoek in de buurlanden blijkt echter dat het dier flexibel is in zijn nestplaatskeuze en bijvoorbeeld ook in ruïnes en oude roofvogelnesten broedt. De verwachting is dan ook dat de oehoe ook in Limburg nieuw leefgebied zal vinden in bijvoorbeeld hellingbossen en de Maasuiterwaarden. Mits daar voldoende voedsel is. Veel landbouwgebieden zijn zo sterk geïntensiveerd dat er nog maar weinig muizen kunnen leven. Knaagdieren zijn een belangrijke voedselbron voor oehoe en andere uilen en roofvogels. Lokale extensivering van het grondgebruik, bijvoorbeeld door natuurontwikkeling en natuurlijke begrazing, kan de muizenstand herstellen en een belangrijke rol spelen in een grotere, breder verspreide uilen- en roofvogelpopulatie in Limburg. Daarnaast zijn goede samenwerking en communicatie tussen beschermers en terreineigenaren en monitoring van belang ter bescherming van de huidige oehoenesten in de groeves. Simpele maatregelen kunnen verstoring voorkomen en zorgen dat broedende oehoes prima samengaan met een bedrijvige groeve. De imposante uil kan bovendien uitgroeien tot hét natuursymbool van deze verborgen valleien. Oehoe, de zintuigen op scherp Wikimedia Commons ARK Natuurontwikkeling voert het soortbeschermingsplan oehoe uit in opdracht van de provincie Limburg. ARK werkt samen met Oehoewerkgroep Nederland, de Zoogdiervereniging, Bionet Natuuronderzoek, Delta Milieu, Van Lierop Natuuradvies, Wassink Natuurprojecten, Jasja Dekker Dierecologie, eigenaren van groeves en Natuurmonumenten. 5
6 Zuid-Limburg: afwisselend landschap met hoogteverschillen Bob Luijks 6
7 Inleiding De oehoe (Bubo bubo) is de grootste uil van Europa die circa centimeter groot is en een spanwijdte heeft van centimeter. Het is een nachtjager die leeft van kleine zoogdieren en vogels. De oehoe heeft een groot verspreidingsgebied in Europa, maar heeft een lange geschiedenis van vervolging en vergiftiging achter de rug. Sinds de Europese beschermingsmaatregelen zijn aangescherpt, is de oehoe bezig aan een opmars, hier en daar geholpen met herintroductieprogramma s. Juister is om te spreken van herkolonisatie van gebieden waar de oehoe vroeger door vervolging is weggepest. Dankzij het herstel in onze buurlanden heeft de oehoe de Nederlandse grens kunnen oversteken in Anno 2015 zijn de meeste oehoes in Nederland te vinden in zuidelijk Limburg. Oehoes staan op de Rode Lijst en genieten volledige bescherming via de Vogel- en Habitatrichtlijn. In 2014 en 2015 heeft ARK in opdracht van de provincie Limburg onderzoek gedaan naar het leefgebied van de oehoe in Limburg. De Limburgse oehoes zijn in feite de vooruitgeschoven posten van de Eifel- en Ardennenpopulatie. Daarom is ook gekeken naar (vooral) Duits oehoe-onderzoek om te zien wat dit voorspelt voor de toekomst van de oehoe in Limburg. Daarnaast heeft ARK steekproefsgewijs gekeken naar de muizensituatie op het platteland als indicatie voor de voedselbeschikbaarheid. Muizen zijn immers een belangrijke prooi voor oehoe, maar bijvoorbeeld ook voor rode wouw, torenvalk en wilde kat. Tenslotte heeft ARK in overleg met oehoedeskundigen een analyse gemaakt van eventuele bedreigingen en risico s voor de oehoe in Limburg. Ook daarbij is gelet op de ervaringen in het buitenland. Dit leverde waardevolle suggesties op waarmee terreinbeheerders, groeve-eigenaren en vogelaars meteen aan de slag kunnen. Oehoe op zijn uitzichtplek Stef van Rijn 7
8 Imposante krachtpatser van het duister Richard Whitcombe 8
9 9
10 10 Kaart: Oehoeverspreiding in Nederland en aangrenzende delen van Duitsland en België. In het achterliggende heuvelland broeden overal oehoes Bron: Wassink Natuurprojecten
11 De grootste uil van Europa De oehoe in Nederland De nieuwe Nederlandse oehoepopulatie is een voorpost van de Duitse en Belgische populatie. In de jaren zestig waren oehoes bij de buren in Nordrhein-Westfalen zo goed als uitgestorven. Daarom startte men daar met een herintroductieprogramma. In de Eifel leven nu weer meer dan 150 paar oehoes. Ook in de Ardennen neemt het aantal oehoes toe. Zuid-Limburg ligt in het verlengde van de leefgebieden in Eifel en Ardennen. Eigenlijk is dus sprake van een grote grensoverschrijdende populatie oehoes. Recentelijk zijn ook de eerste oehoevestigingen in de Achterhoek en Twente vastgesteld. Die maken deel uit van de populatie in het Duitse Münsterland. Steengroeve, nissen in de wanden bieden de oehoe nestgelegenheid Gejo Wassink (Broed)territoria in Nederland: (Broed)territoria in Nederland in 2014: Limburg 9 nesten + 7 territoria Noord-Brabant 2 nesten + 1 territorium Gelderland 1 nest Overijssel 1 nest Overige provincies Geen Bron: Wassink Natuurprojecten De oehoe is een opportunist als het gaat om voedsel en broedgelegenheid, maar heeft een voorkeur voor rotsnissen om te broeden. Zandwinning, een beschut plekje in de helling kan voldoende zijn als nestplaats Gejo Wassink In Nederland nestelen oehoes vooral in de Zuid-Limburgse mergelgroeves en in de Achterhoekse kalksteengroeves. In 2014 werden ook al territoria gevonden in zandgroeves met steile wanden. Ook werden oehoes vastgesteld op afwijkende locaties als een elektriciteitscentrale in Midden-Limburg en aan de rand van een dorp. In Noord-Brabant werd een roepende oehoe gehoord bij natte zandwinning en werd gebroed op een ruïne. 11
12 Kaart: Oehoeverspreiding in Limburg en omgeving Bron: Wassink Natuurprojecten 12
13 ENCI groeve bij Maastricht met een uitgehakte holte voor de oehoe Gejo Wassink De oehoe in Limburg In 1997 werden voor het eerst broedende oehoes vastgesteld in de ENCI groeve bij Maastricht. Sindsdien broeden oehoes jaarlijks in Limburg. Tijdens de inventarisatie in 2014 werd een recordaantal van 16 territoria gevonden. Ook het verspreidingsgebied verruimt en er zijn eerste aanwijzingen dat oehoes hun heil gaan zoeken in bossen en zandgroeves verspreid door de provincie. Hieruit bleek dat oehoes een voorkeur hebben voor bepaalde gebieden. Bij de kolonisatie is een zekere volgorde te herkennen. Allereerst werden vooral de steengroeves bezet. Hierna volgden in rap tempo de zandgroeves en daarna overige leefgebieden, zoals hellingbossen en enkele gewone bossen. Leren van ervaringen over de grens De Oehoewerkgroep Nederland (OWN) heeft in de periode samen met een lokale Duitse specialist informatie verzameld over het broeden van oehoes in de regio Münsterland in Nordrhein-Westfalen en in de regio Osnabrück in Niedersachsen. Een veilige nestplaats waar jaarlijks gebroed wordt Gejo Wassink 13
14 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% zandgroeve steengroeve hellingbos gebouw vuilnisbelt/mijnberg e.d. natte zandwinning Oehoekolonisatie in Osnabrück, Münsterland en Nederland naar leefgebied Bezettingspercentage per jaar en per biotoop in alle onderzoeksgebieden. Voor groeves, natte zandwinningen, hellingbossen en vuilnisbelten is het aantal potentiële locaties vrij nauwkeurig ingeschat. Voor gebouwen is dit een grove speculatie. Bron: Wassink Natuurprojecten Hoe kiest de oehoe zijn broedlocatie? De gegevens uit het Duitse onderzoek laten zien dat hoogteverschillen in het landschap een sterke aantrekkingskracht uitoefenen op de oehoe. Aanvankelijk waren het vooral steengroeves en zandgroeves waar oehoeterritoria werden vastgesteld. In latere jaren duiken ook in toenemende mate oehoes op bij zandwinplassen, bij vuilstortheuvels en in hellingbossen. Wanneer deze Duitse trend ook in Nederland doorzet, kunnen we de komende jaren in Limburg vestiging van oehoes verwachten bij zandwingebieden en voormalige vuilstortplaatsen. Ook lijkt het een kwestie van tijd dat oehoes zich zullen vestigen in de Zuid-Limburgse hellingbossen. Tekening: Broedplaatsen van oehoes Gejo Wassink 14
15 Waar kiest de oehoe zijn nestplek? Uit het onderzoek in Duitsland en Nederland blijkt dat de oehoe, naast zijn voorkeur voor holtes en nissen in steen- en zandgroeves, een grote flexibiliteit in nestplaatskeuze aan de dag legt: - Gebouwen Met name het aantal oehoes dat op gebouwen broedt is de laatste jaren toegenomen. Er zijn nesten gevonden op fabrieksgebouwen, een kerk, een kasteel, een ruïne, een elektriciteitscentrale en een transformatortoren. Succesvol nest op een silo. Gejo Wassink - Hellingbossen In Duitsland worden broedende oehoes steeds vaker aangetroffen in hellingbossen. De oehoes broeden dan in oude roofvogelnesten of zelfs op de grond tegen de voet van een boom. Nest op een richel van een ruïne. Rinus Manders - Natte zandwinningen Vanaf 2011 neemt het aantal broedplaatsen bij natte zandwinningen toe. Het vermoeden bestaat dat de aanwezige zandbergen (zandopslag) de uilen aantrekt. Ze zoeken daarbij soms een nestplek in de aangrenzende bossen. Verschillende keren zijn ook oehoenesten gevonden op silo s of technische installaties op het terrein van de zandwinningen. Bij een groeve in werking brengt dit natuurlijk de nodige risico s met zich mee. Diverse van zulke oehoenesten zijn dan ook mislukt. Jonge oehoes in een nest onder een boomwortel. Gejo Wassink - Vuilstortplaatsen Ook op vuilstortplaatsen zal het hoogteverschil in het landschap de oehoes aantrekken. Ze zoeken daarbij vaak een nestplaats in aangrenzende bossen. 15
16 Vuilstortplaats langs een bosrand, een kansrijke combinatie Gejo Wassink Nest in de wand van een actieve zandgroeve Gejo Wassink 16 Hellingbos met mogelijkheden Gejo Wassink
17 Nest in een hellingbos aan de voet van een dikke boom Gejo Wassink Ruïnes dienen als kunstmatige bergwanden Rinus Manders Zandsilo, zo n stalen imitatieberg biedt ook kansen Gejo Wassink 17
18 Jonge oehoes met een buitgemaakte vos Stef van Rijn 18
19 Bedreigingen Bedreigingen bij de nestplek Kiest de oehoe een nestplaats in de buurt van menselijke bedrijvigheid dan kan gemakkelijk verstoring optreden. 1. Actieve groeves of zandwinningen In actieve groeves kunnen oehoes in wanden gaan broeden die in dat zelfde jaar afgegraven gaan worden. Het gevolg kan zijn dat het werk stilgelegd moet worden, met economische schade als neveneffect en een lastpak-imago voor de oehoe. Wordt zo n broedgeval niet tijdig ontdekt dan zal het groevewerk het broedsel verstoren. Dat kan weer aanleiding geven voor een slecht imago van de groeve-eigenaar. 2. Inactieve groeves of zandwinningen die een andere bestemming krijgen Als er geen delfstoffen meer gewonnen worden, krijgen groeves meestal een andere, vaak recreatieve bestemming. Denk aan de aanleg van wandelpaden, fietspaden of een klimwand. Als dit te dicht bij een oehoenest gebeurt, is verstoring en een mislukt broedgeval doorgaans het resultaat. Een andere ongunstige maatregel voor oehoes is dat steile wanden veelvuldig worden geëgaliseerd na beëindiging van de werkzaamheden. Hierdoor verdwijnt de nestgelegenheid. 3. Groeves of zandwinningen met recreatiebestemming Soms ontstaan conflicten door een verschillend jaarritme van oehoe en recreanten. In de winter kiezen oehoes hun nestplaats en Een kind dat het wandelpad in een voormalige steengroeve verlaat, klimt per ongeluk richting een oehoenest Gejo Wassink in februari beginnen ze met broeden. Recreanten zijn in die periode nauwelijks actief dus die spelen geen rol bij de keuze die de oehoe maakt. Maar als in het voorjaar met de eerste mooie zonnige dagen de recreatiedruk toeneemt, is plotseling sprake van botsende belangen. Als bovendien activiteiten buiten de paden worden georganiseerd, bijvoorbeeld paintball-activiteiten en geocaching, kan sprake zijn van een regelrechte bedreiging voor de oehoe. Gifstoffenproblematiek Helaas zijn al enkele Limburgse oehoes overleden, hoogstwaarschijnlijk door vergiftiging. Ondanks het feit dat milieumaatregelen zijn aangescherpt. Door zijn rol als toppredator en de grote verscheidenheid aan prooidieren waar hij op jaagt, is de oehoe vatbaar voor gifstoffen die via het voedsel worden opgenomen. Twee groepen gifstoffen vormen een potentieel gevaar: 19
20 Oehoe in prikkeldraad Jurgen Mingels rodenticiden en persistent organic pollutants (POP s). Rodenticiden worden gebruikt voor de bestrijding van knaagdieren. POP s zijn gifstoffen die vrijkomen tijdens (industriële) verbrandingsprocessen. Voorbeelden zijn dioxines, waarvan pcb s (polychloorbifenyl) een belangrijke vertegenwoordiger zijn. Deze gifstoffen hechten zich aan de bodem en verdwijnen maar langzaam uit het milieu. Hierdoor zijn ze lange tijd beschikbaar voor bijvoorbeeld insectenlarven en regenwormen. Omdat deze bodemdieren als voedsel dienen voor verschillende diersoorten komen de gifstoffen uiteindelijk terecht in de prooien van oehoes. Daarnaast zit in onze bodems ook nog een erfenis van vroeger. Een halve eeuw geleden werden in de landbouw en fruitteelt op grote schaal DDT en Dieldrin als bestrijdingsmiddel toegepast met desastreuze gevolgen voor insecteneters en roofdieren. Ze mogen nu al lange tijd niet meer worden toegepast, maar de restanten zijn door hun zeer lange afbraaktijd nog in het milieu aanwezig. Tegenwoordig zijn ook de breed toegepaste brandvertragers een nieuwe risicobron. Ze bevatten organobroomverbindingen en zijn wat betreft uitwerking zeer verwant aan pcb s. In Zuid-Limburg zijn al drie oehoes overleden waarbij een verhoogde concentratie pcb s is aangetroffen. Gifstoffen kunnen verder zorgen voor een verlaagde weerstand, wat oehoes vatbaarder kan maken voor bijvoorbeeld infectieziektes. Het is nu nog onvoldoende bekend hoe hoog het rodenticidengebruik is in Limburg. Ook is 20
21 het belangrijk om inzicht te krijgen op welke wijze organobroomverbindingen en dioxines zoals pcb s uiteindelijk in oehoes terechtkomen. Het in kaart brengen van verspreiding en gebruik in de provincie is daarom wenselijk. Via betere voorlichting en meer toezicht kunnen adequate maatregelen worden genomen om problemen met gifstoffen tegen te gaan. Met plantenetende prooisoorten lijken de oehoe en andere roofdieren nog de minste risico s te lopen. Meer aandacht voor deze prooien in het terreinbeheer is ook een mogelijke manier om roofdieren als de oehoe een steuntje in de rug te geven. Overige bedreigingen De beschikbaarheid van voldoende prooidieren en vliegrisico s die verband houden met verkeer, windmolens, stroomleidingen en prikkeldraad zijn andere risico s voor oehoes. De oehoe heeft in ons land weinig natuurlijke vijanden. Uit ringonderzoek van de Oehoewerkgroep Nederland blijkt dat bijna 70% van de oehoes sterft voordat ze 1 jaar oud zijn. Bijzondere oehoeprooi: plukresten van een opgegeten buizerd Gejo Wassink 21
22 Oehoelandschap Bob Luijks 22
23 Bescherming Beschermende maatregelen Om er voor te zorgen dat oehoes in groeves kunnen blijven nestelen zonder dat economische belangen in het geding komen, zijn diverse oplossingen mogelijk. Voorkomen moet worden dat industriële of recreatieve activiteiten moeten worden stilgelegd vanwege de oehoe. Goede contacten tussen alle betrokkenen, goede communicatie en een luisterend oor voor elkaars standpunten staan daarbij voorop. In zo n sfeer kan de oehoe zelfs uitgroeien tot ambassadeur van het groevebedrijf en haar personeel. 1. Actieve groeves of zandwinningen Voorkom dat oehoes gaan nestelen in wanden die afgegraven gaan worden: - Verwijder richels en holen in wanden die afgegraven worden (september december). - Maak de wand zo glad mogelijk. Verleid de uilen tot nestelen in delen van de groeve waar niet (meer) gewerkt wordt: - Maak richels of holen in wanden waar niet gewerkt wordt (september - half oktober). Maak een aantrekkelijke nis op een geschikte, veilige locatie (minimaal 60 centimeter diep en centimeter breed). Maak een nestplek bij voorkeur in noordelijke wanden, op het zuiden georiënteerd. Zorg voor voldoende ruimte voor de jongen om te kunnen lopen op de nestplek. - Graaf richels in steile hellingen in zandgroeves en Vooral in zandhellingen is het eenvoudig om nestplaatsen te maken Gejo Wassink bij natte zandwinningen. Hou een richelhoogte van minimaal acht meter aan. - Richt als alternatief een nestplek in bovenop groevewanden, waarbij als rugdekking een zandheuvel dienst kan doen (andere vormen van rugdekking: takkenbossen, wortelkluiten). - Hang een nestkist op in een naastgelegen bos als niet uitgeweken kan worden naar een veilige wand. Gebruik een nestkist van 80 bij 80 centimeter met een opstaande rand van 30 centimeter. Maak de bodem van de nestkist uit hardhouten latten met steeds een tussenruimte van een halve centimeter voor de afwatering. Breng een laag grind aan (diameter 0,5-1,5 centimeter) in de kist met daarop zachter materiaal als grove schorsschilfers of houtsnippers. Hang de nestkist 8 tot 15 meter hoog in een goed aanvliegbare boom (10 tot 15 meter van de bosrand). 23
24 2. Inactieve groeves of zandwinningen die een andere bestemming krijgen - Hou met de aanleg van wandelpaden en routes voor mountainbikes minimaal 150 meter afstand tot de meest geschikte broedwanden. - Zorg met diepe greppels, meidoornhagen en bramenstruweel voor barrières richting een broedwand. - Hou een minimale afstand van 400 meter aan voor recreatieve activiteiten buiten de paden - Hou met rustplaatsen voor recreanten minimaal 200 meter afstand van de broedwand. - Voor rust in de actieve nachtperiode van de oehoes wordt de toegang voor mensen vanaf een half uur voor zonsondergang tot een half uur voor zonsopkomst ontraden. Activiteiten buiten de paden en mensen die langere tijd op dezelfde plek rondhangen, storen de uilen meer dan voorbijgangers die steeds een vast traject volgen. 3. Groeves of zandwinningen met recreatiebestemming - Leid bestaande paden om zodat een minimale afstand van 150 meter tot de broedwand ontstaat. - Plaats als alternatief een nestkist in een aangrenzend bos (zie punt 1.) als dit niet kan. Overige beschermende maatregelen - Hou in (helling)bossen minstens 400 meter afstand van grondnesten om verstoring door werkzaamheden en recreanten te voorkomen. - Beperk de toegang en werkzaamheden in de buurt van grondnesten tijdens het oehoebroedseizoen ( februari-augustus). - Plaats een nestkist als alternatief als verstoring van grondnesten niet voorkomen kan worden. Jonge oehoes op roofvogelnesten in bomen springen na zo n 7 weken naar beneden. Ze worden daar gewoon verder verzorgd door hun ouders en zijn dus niet in de steek gelaten Gejo Wassink Probeer de vliegrisico s in de buurt van broedlocaties te vermijden door bijvoorbeeld prikkeldraad weg te halen. Plaats nestkisten in een relatief open bos zodat grote uilen gemakkelijk kunnen aanvliegen. De oehoe in beeld ARK heeft in samenwerking met Oehoewerkgroep Nederland een fotogids gemaakt met visuele uitleg waar oehoes voorkomen, hoe hun aanwezigheid vastgesteld kan worden, wat hun nestplekken zijn en wat op kwetsbare oehoelocaties gedaan kan worden om een win-winsituatie tussen groevegebruikers en oehoes te bereiken. Deze gids leent zich bij uitstek voor het informeren en enthousiasmeren van groeve-eigenaren, exploitanten en beheerders, om een werkbare situatie te creëren voor én de oehoe én het groevebedrijf. Het verdient aanbeveling dit hulpmiddel in te zetten bij jaarlijkse groeve inventarisaties in samenwerking met Oehoewerkgroep Nederland of plaatselijke vogelwerkgroepen. 24
25 Pagina s uit de fotogids De oehoe in beeld, een handig hulpmiddel om de bewustwording te stimuleren 25
26 Actieve bescherming ARK heeft zich samen met Oehoewerkgroep Nederland en vrijwilligers ingezet voor de bescherming en monitoring van oehoenesten in vier groeves. Door een coöperatieve houding van groeve-eigenaren en oehoebeschermers en relatief eenvoudige ingrepen blijken oehoes en bedrijvigheid prima samen te gaan. 1. Oostelijke Mijnstreek In broedterritorium Oostelijke Mijnstreek is overlegd over de planning voor het afgraven van een berg met een oehoenest. Er zijn afspraken gemaakt over het volgen van de broedende oehoes in 2015 en er wordt de oehoes alternatieve nestlocaties aangeboden binnen de groeve. Dit in de hoop dat de oehoes zich daar naar toe verplaatsen. 2. Midden-Limburg 1 In broedterritorium Midden-Limburg 1 ligt een nestplek op een locatie waarvoor een nieuwe ontgrondingsvergunning is aangevraagd. Er is nu een alternatieve nestlocatie opgenomen in het afwerkingsplan voor de nieuwe ontgrondingsvergunning. 3. Midden-Limburg 2 In broedterritorium Midden-Limburg 2 hebben oehoes in 2014 succesvol gebroed. Hoewel het nest op een plek zat waar niet gewerkt werd, is de broedpoging in 2015 mislukt. Na deze mislukte poging bestaat de kans dat de uilen op zoek gaan naar een andere plek, waar mogelijk wel bedrijvigheid is. Er is contact met de groeve om aan een gezamenlijke aanpak te werken die moet voorkomen dat de oehoes gaan nestelen in een wand die niet veilig is. Uilskuiken bij oehoeterritorium Westelijke Mijnstreek Anke Brouns 26
27 - wildkamperen en kampvuur vlak bij de potentiële broedplek. - feestende jongeren op de picknickplek. - beperkte nestgelegenheid door de beperkte omvang van de richels in de groeve. ARK zorgt nu samen met de eigenaar voor verbetering van de nestrichel en voor plaatsing van een hek om verstoring te voorkomen. Ringen van oehoekuikens, een educatieve hit Harm Kossen 4. Westelijke Mijnstreek Territorium Westelijke Mijnstreek is een oude groeve die niet meer geëxploiteerd wordt maar langs een toeristische wandelroute en nabij een picknickplaats ligt. Het is een kansrijke broedlocatie waar sinds 2012 regelmatig oehoes worden gezien en waar in 2014 een broedpoging is mislukt. Onderzoek naar het uitblijven van definitieve vestiging, levert de volgende knelpunten op: Oehoe-territorium Westelijke Mijnstreek Anke Brouns 27
28 Oehoe en andere natuur in een mergelgroeve Jeroen Helmer 28
29 De oehoe als boegbeeld Ambassadeur voor verborgen valleien Natuur en delfstofwinning lijken elkaars tegenpolen. Groeves krijgen een van overheidswege verplichte afwerking en zijn zelden toegankelijk voor mensen. Soms krijgen ze na beëindiging van de materiaalwinning een tweede leven als vuilstort. Die verplichte afwerking maakt juist dat een grote ecologische potentie verloren gaat. Niet afgewerkte groeves bieden door hun steile kalkwanden, kwelbronnen en beschutting, perfecte vestigingsplekken voor oehoe. Door hun vaak geïsoleerde ligging en zonnige hellingen zijn groeves ook unieke leefgebieden voor allerlei andere zeldzame planten en dieren, van graafwespen tot geelbuikvuurpadden. Ambassadeur voor knaagdiereters De oehoe is een belangrijke toppredator. Als het goed gaat met het voedsel van de oehoe en dus met de oehoes zelf, dan profiteren in zijn kielzog veel andere soorten. Zo kunnen andere uilensoorten en roofvogels, maar ook wilde katten flink profijt hebben van een goede knaagdierenstand. Uit webcamonderzoek van Vogelbescherming Nederland blijkt dat de top 5 van het oehoemenu bestaat uit: muizen, konijnen, houtduiven, middelgrote vogels en ratten. Ook eten oehoes regelmatig egels en zelfs af en toe vossen. Om meer zicht te krijgen op de verspreiding, dichtheid en beschikbaarheid van kleine zoogdieren als konijnen en muizen in relatie tot grondgebruik en beheer, heeft ARK in 2015 in samenwerking met de Zoogdiervereniging, Delta Milieu en Bionet Natuuronderzoek, onderzoek gedaan naar voedselbeschikbaarheid voor muizeneters in enkele graslanden in Midden- en Zuid-Limburg. Oehoewatching bij de steengroeve in Winterswijk, een publiekshit Gejo Wassink Oehoes oefenen een grote aantrekkingskracht uit op recreanten, vogelaars en fotografen. Webcams gericht op oehoes zijn populair bij een groot publiek. Met goede publieksbegeleiding en -voorlichting gaat de oehoe goed samen met recreatiemogelijkheden. De oehoe kan daarbij uitgroeien tot hét natuursymbool van deze verborgen valleien. Bij dit onderzoek zijn zeer lage dichtheden (veld)muizen aangetroffen in intensief gebruikte graslanden (zowel boerenland als natuur). Kleine zoogdieren hebben baat bij extensivering (laat in het jaar maaien, stroken met ruige vegetatie, extensieve begrazing). Door een groot aanbod aan graszaden bieden natuurgraslanden en stroken met ruige vegetatie niet alleen voedsel, maar dienen ze waarschijnlijk ook als toevluchtsoord in de periode dat de intensieve percelen bewerkt worden. Duidelijk is in ieder geval dat het landgebruik in grote mate bepaalt in hoeverre voldoende muizen beschikbaar en bereikbaar zijn voor roofvogels en uilen. 29
30 Veldmuis, stapelvoedsel van uilen en roofvogels Wikimedia Commons Een cameraval bij een oehoenest kan voor geweldige publiekspromotie zorgen René Janssen 30
31 Conclusies en aanbevelingen De belangrijkste resultaten uit het werk aan de oehoe: - uit een Duitse studie naar de oehoe blijkt het dier flexibel in zijn nestplaatskeuze. Hij broedt in groeves, natte zandwinningen, door roofvogels verlaten boomnesten, op bosbodem en zelfs in gebouwen; - in Zuid-Limburg is in 2014 een recordaantal van 16 oehoeterritoria gevonden; - op dit moment kiest de oehoe in Limburg hoofdzakelijk nog groeves als nestlocatie. Nu de meeste groeves bezet zijn, zal hij naar verwachting ook andere leefgebieden opzoeken; - veel landbouwgebieden zijn zó geïntensiveerd dat hier het voedsel voor oehoe en andere muizen etende dieren, (te) schaars is. - de oehoe laat zich in zijn keuze voor nieuwe broedgebieden leiden door de aanwezigheid van hoogteverschillen in het landschap en door de beschikbaarheid van voedsel; - de oehoe zal zich in Limburg vermoedelijk richting Maasuiterwaarden (natte groeves), hellingbossen en fabrieksterreinen verspreiden. Aanbevelingen: - oehoes zijn gebaat bij een regelmatige monitoring, zodat tijdig bedreigingen en risico s kunnen worden weggenomen. De Oehoewerkgroep Nederland manifesteert zich reeds op dit terrein. Het ligt voor de hand om deze werkgroep hier verder in te faciliteren. - oehoes zijn gebaat bij een open verstandhouding tussen beschermers en terreingebruikers. Goede voorlichting en actieve communicatie zijn een must. Ook op dit vlak manifesteert de Oehoewerkgroep Nederland zich al. De oehoe-fotogids vervult een belangrijke rol in het informeren van vogelaars en eigenaren van potentiële oehoeleefgebieden. - extensivering, aanleg van groenstroken en natuurlijke begrazing leveren een veelheid aan planten, insecten, kleine zoogdieren en vogels op, waar oehoe en andere roofdieren van profiteren. Intensivering van cultuurland leidt tot verdere vermindering van de biodiversiteit op het platteland. Er kunnen nauwelijks muizen meer leven, laat staan hun predatoren. 31
32 Gulpdal Bob Luijks 32
33 Partners ARK Natuurontwikkeling voert het soortbeschermingsplan oehoe uit in opdracht van de provincie Limburg. ARK werkt samen met Oehoewerkgroep Nederland, de Zoogdiervereniging, Bionet Natuuronderzoek, Delta Milieu, Van Lierop Natuuradvies, Wassink Natuurprojecten, Jasja Dekker Dierecologie, eigenaren van groeves en Natuurmonumenten. 33
34 34 In het Drielandenpark en in het GrensPark Kempen~Broek werkt ARK sinds 2011 aan gebiedsontwikkeling in het kader van het provinciaal meerjarenprogramma plattelandsontwikkeling van de provincie Limburg (PMJP). Onderdeel hiervan is een tiental soortbeschermingsprojecten. In één van die projecten stond de oehoe centraal. In dit boekje presenteren wij trots de resultaten die wij samen met vele, onmisbare partners hebben gerealiseerd. De soorten zijn het boegbeeld voor landschappelijke ontwikkelingen in Kempen~Broek en Drielandenpark, die mede door ARK zijn ingezet.
De Oehoe in beeld is een informatieboekje voor terreineigenaren en oehoeonderzoekers. Het brengt in beeld waar Oehoes kunnen broeden en welke
De Oehoe In beeld De Oehoe in beeld is een informatieboekje voor terreineigenaren en oehoeonderzoekers. Het brengt in beeld waar Oehoes kunnen broeden en welke beschermingsmaatregelen genomen kunnen worden
Provinciebrede kartering van oehoes in Limburg
Provinciebrede kartering van oehoes in Limburg Door: Scipio van Lierop, René Janssen en Liesje Floor Foto: Arno ten Hoeve Oehoepopulatie in beeld ARK Natuurontwikkeling werkt met een bijdrage van de Provincie
De Kraanvogel. Kansen voor kraanvogels in Limburg en Brabant
De Kraanvogel Kansen voor kraanvogels in Limburg en Brabant De kraanvogel komt er aan! Binnen een paar jaar zouden ze zo maar in Brabant en Limburg kunnen broeden. Stel je voor, staand aan de rand van
Nestplaatskeus van Oehoes (Bubo bubo) in het grensgebied van Nederland en Duitsland.
Nestplaatskeus van Oehoes (Bubo bubo) in het grensgebied van Nederland en Duitsland. Oehoes worden veelal geassocieerd met bergachtige omgevingen waar ze broeden in steile rotswanden. En inderdaad komen
Inventarisatie van Oehoe-territoria en hun broedsucces in Limburg in 2014. Scipio van Lierop & René Janssen. In opdracht van:
Inventarisatie van Oehoe-territoria en hun broedsucces in Limburg in 2014 Scipio van Lierop & René Janssen In opdracht van: Inventarisatie van oehoe-territoria en hun broedsucces in Limburg in 2014 Status
Limburg rijk aan soorten. gebiedsontwikkeling en leefgebiedherstel
Limburg rijk aan soorten gebiedsontwikkeling en leefgebiedherstel Abeek in het Kempen~Broek Bob Luijks Inhoud Rijk Petra Souwerbren 4 Compleet Ger van den Oetelaar 6 Otter Gijs Kurstjens & Bram Houben
Kamer van Koophandel: 09200843 fiscaal nr. 821235175
Colofon Stichting Oehoewerkgroep Nederland (OWN) Tekst en samenstelling: Gejo Wassink Contactadres: Gejo Wassink Europaweg 40a 7137 HN Lievelde 0544 467034 gejowassink@hetnet.nl http://oehoe.web-log.nl
Auteur: Gejo Wassink In samenwerking met: Walter Hingmann en OehoeWerkgroep Nederland (OWN).
Populatieontwikkeling van de Oehoe Bubo bubo in Nederland en West-Duitsland Met een blik op de toekomst 1 Colofon September 2014 Rapportnummer: 1 Projectnummer : 2 Opdrachtgever : Ark Natuurontwikkeling
Nationaal Park Hoge Kempen
!! Nationaal Park Hoge Kempen Wat is een vogel? Wat is het verschil tussen roofvogels en uilen? Zijn er grote verschillen tussen roofvogels? Hoe kan ik roofvogels herkennen? Wat is de grootste roofvogel?
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe Walter Van Kerkhoven
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe. 2018 Walter Van Kerkhoven In het kader van de volledige broedvogelinventarisatie werd tijdens het broedseizoen
Onderzoek Wespendief Kempenbroek Volg de Wespendief, Weerterbos 2013
Onderzoek Wespendief Kempenbroek 2013-2015 Volg de Wespendief, Weerterbos 2013 Door de Vogelwerkgroep Nederweert worden in de gemeente Nederweert al 20 jaar zeldzame en schaarse broedvogels in kaart gebracht.
Mahlerlaan Amsterdam. Roofvogelonderzoek. Opdrachtgever: O.G.A. Tussentijdsverslag : 2 september 2015
Roofvogelonderzoek Mahlerlaan Amsterdam Opdrachtgever: O.G.A Tussentijdsverslag : 2 september 2015 Onderzoek : drs. Lex van Groningen, dr. M. Kuiper Oostermeerkade 6 1184 TV Amstelveen Telefoon: 06-29523020
Effecten op de boomvalk van het Bp Lelylaan te Amsterdam
Effecten op de boomvalk van het Bp Lelylaan te Amsterdam Effecten op de boomvalk van het Bp Lelylaan te Amsterdam Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen foto omslag P.J.H. van der Linden Amsterdam Nieuw
KERKUILEN WERKGROEP TWENTE
KERKUILEN WERKGROEP TWENTE Broedseizoen kerkuil De start van het broedseizoen kerkuilen was zeer verrassend. Rond half maart werd er op een locatie in Oud-Ootmarsum een nestkast aangetroffen met daarin
Meeuwen in Alkmaar. Voorkom meeuwen overlast op uw dak
Meeuwen in Alkmaar Voorkom meeuwen overlast op uw dak Colofon: Gemeente Alkmaar Postadres: Postbus 53 1800 BC Alkmaar Centraal meldnummer 072-548 9444 internet: www.alkmaar.nl Deze folder is een uitgave
Omgevingscheck De Del te Rozendaal. categorie 5 nesten: koolmees, pimpelmees, grauwe vliegenvanger, boomklever, boomkruiper en grote bonte specht
Omgevingscheck De Del te Rozendaal categorie 5 nesten: koolmees, pimpelmees, grauwe vliegenvanger, boomklever, boomkruiper en grote bonte specht Omgevingscheck De Del te Rozendaal categorie 5 nesten: koolmees,
Quickscan natuur Mauritslaan Werkhoven
Quickscan natuur Mauritslaan Werkhoven 15 november 2012 ZOON ECOLOGIE Colofon Titel Opdrachtgever Uitvoerder Auteur Datum Quickscan natuur Mauritslaan Werkhoven m RO Zoon Ecologie C.P.M. Zoon ZOON ECOLOGIE
Inventarisatie grote bosmuis Ruiten Aa, Groningen 2011
Inventarisatie grote bosmuis Ruiten Aa, Groningen 2011 D.L. Bekker Oktober 2011 Rapport van de Zoogdiervereniging Inventarisatie grote bosmuis Ruiten Aa, Groningen 2011 D.L. Bekker Rapport nr.: 2011.33
Gemeente Nijmegen T. Martens Postbus HG Nijmegen. Quick scan Flora- en faunawet Mesdagstraat te Nijmegen
Ecologie & landschap NOTITIE Gemeente Nijmegen T. Martens Postbus 9105 6500 HG Nijmegen DATUM: 29 januari 2016 ONS KENMERK: UW KENMERK: -- AUTEUR: PROJECTLEIDER: 15-879/16.00623/RalSm R.R. Smits G. Hoefsloot
Kruiswoordpuzzel Uilen van Nederland Wat weet jij over deze bijzondere dieren?
Kruiswoordpuzzel Uilen van Nederland Wat weet jij over deze bijzondere dieren? Groep Dit werkblad is geschikt voor kinderen uit de groepen 7 en 8. Introductie en instructie voor de leerkracht Middels deze
Memo. Figuur 1 Ligging Planlocatie (rode ster) (Bron: Google Maps)
Memo nummer 1 datum 10 februari 2014 aan Ron Vleugels Gemeente Maastricht van Luc Koks Antea Group Ton Steegh kopie project Sporthal Geusselt-stadion projectnummer 265234 betreft Toetsing natuurwetgeving
Meeuwen in Leiden Voorkom meeuwennesten op uw dak
Meeuwen in Leiden Voorkom meeuwennesten op uw dak In deze folder kunt u lezen hoe voorkomen kan worden dat meeuwen een nest maken op uw dak. De folder geeft informatie over de aanwezigheid van meeuwen
Notitie. 1 Inleiding. Referentienummer Datum Kenmerk PN mei Betreft Roofvogel onderzoek (BMP-R methode)
Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 20 mei 2014 Betreft Roofvogel onderzoek (BMP-R methode) 1 Inleiding 1.1 Kader van het onderzoek Projecten of handelingen dienen te worden getoetst aan de wet- en
Algemene weetjes over de Slechtvalk
DE Slechtvalk Hoe ziet de slechtvalk eruit Algemene weetjes over de Slechtvalk Situatie vroeger en nu in België Broedvogels in België De Slechtvalk als overwinteraar in Gavere Algemene vaststellingen vraagstellingen
Gouwebos. midmaandwintertellingen van vogels trends samengesteld door Cok Scheewe. Foto (Huig Bouter)
Gouwebos midmaandwintertellingen van vogels trends 1994-2014 samengesteld door Cok Scheewe Foto (Huig Bouter) Inleiding Al meer dan 20 jaar worden in de winterperiode in het Gouwebos door de vogelwerkgroep
Notitie Flora en faunawet bestemmingsplan Centrum Best; Locatie ten noorden van begraafplaats
Ecologica BV Rondven 22 6026 PX Maarheeze 0495-46 20 70 0495-46 20 79 info@ecologica.eu www.ecologica.eu Gemeente Best T.a.v. dhr. P. van den Broek Raadhuisplein 1 Postbus 50 5680 AB Best Datum: 2 april
NOTITIE. Methodiek. Plangebied en ingreep
NOTITIE Mevr. T. Martens Gemeente Nijmegen Postbus 9105 6500 HG Nijmegen DATUM: 08-04-2016 ONS KENMERK: 16-188/16.02404/DirKr UW KENMERK: VPL nr. 236970 AUTEUR: PROJECTLEIDER: D.B. Kruijt D.B. Kruijt STATUS:
werkdocument U : TTT-.J 170' r rijksdienst voor de.jsselmeerpolders Roofvogel- en uilen broedgegevens van 1977 tot en met 1982 in de
ministerie van verkeer en waterstaat rijksdienst voor de.jsselmeerpolders BIBLIOTHEEK R1JKSDIEN"- I VOOR OB werkdocument WSSELMt-H "-"POLDERS i Roofvogel- en uilen broedgegevens van 1977 tot en met 1982
Limburg rijk aan soorten. gebiedsontwikkeling en leefgebiedherstel
Limburg rijk aan soorten gebiedsontwikkeling en leefgebiedherstel Abeek in het Kempen~Broek Bob Luijks Inhoud Rijk Petra Souwerbren 4 Compleet Ger van den Oetelaar 6 Otter Gijs Kurstjens & Bram Houben
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 BOOMKIKKER De Achterhoek is voor de boomkikker momenteel het belangrijkste gebied in Nederland. In de jaren 80 van de
Projectplan steenuil. Fabrieksterrein Beckers, Meijel
Projectplan steenuil Fabrieksterrein Beckers, Meijel Arnhem, 17 maart 2015 P a g i n a 2 Colofon Titel Subtitel : Projectplan steenuil : Fabrieksterrein Beckers, Meijel Projectnummer : 14.077a Datum :
Briefrapport AANLEIDING EN METHODE. De heer J. Arends. datum: 20 april quick scan flora en fauna
Briefrapport aan: van: ons kenmerk: De heer J. Arends SAB RIJS/110571 datum: 20 april 2012 betreft: quick scan flora en fauna AANLEIDING EN METHODE In Opheusden (gemeente Neder-Betuwe, provincie Gelderland)
Mitigatieplan noodkap populieren ten behoeve van de bever in de Roer
Mitigatieplan noodkap populieren ten behoeve van de bever in de Roer Vilmar Dijkstra Rapportnummer 2012.20 21 september 2012 Rapport van de Zoogdiervereniging In opdracht van Waterschap Roer & Overmaas
Landschappelijke elementen
Welkomstkaarten voor Landschappelijke elementen Gaan voor groen! Behoud en herstel van landschappelijke elementen? Geweldig! Landschappelijke elementen zijn van culturele en historische waarde. Maar ze
OMGEVINGSCHECK HUISMUS REEHORSTERWEG
OMGEVINGSCHECK HUISMUS REEHORSTERWEG In het kader van de geplande ontwikkelingen In opdracht van: Gemeente Ede OMGEVINGSCHECK HUISMUS REEHORSTERWEG EDE In het kader van de geplande ontwikkelingen Ing.
Onderzoek flora en fauna
Onderzoek flora en fauna 1. Conclusie Geconcludeerd wordt dat voor de beoogde functieveranderingen geen ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet vereist is. Hierbij dient wel gewerkt te worden
Word ook actief voor onze zoogdieren!
ZOOGDIERVERENIGING ZOEKT VRIJWILLIGERS Word ook actief voor onze zoogdieren! Gezocht: haas, konijn, ree, vos, egel en eekhoorn, bijzondere muizen zoals de hazelmuizen, bevers, bunzingen en boommarters
LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE VMBO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK SPOREN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen hier
Ruimtelijke ontwikkelingen en de Flora- en faunawet
Ruimtelijke ontwikkelingen en de Flora- en faunawet Inleiding Praktisch overal in Nederland komen beschermde soorten flora en fauna voor. Bekende voorbeelden zijn de aanwezigheid van rugstreeppadden op
De Oehoe in het grensgebied van Nederland en Duitsland
De Oehoe in het grensgebied van Nederland en Duitsland Gejo Wassink Inleiding Wie aan Nederland denkt, denkt niet in eerste instantie aan Oehoes. Deze reuzenuilen komen van oorsprong voor in bergachtige
1.2 landschap, natuur en recreatie. Landschap
1.2 landschap, natuur en recreatie Landschap Radio Kootwijk vormt een belangrijke schakel in een aaneengesloten open tot halfopen droog tot vochtig stuifzand- en heidegebied dat zich uitstrekt van het
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KAMSALAMANDER De Achterhoek is één van de gebieden met de ruimste verspreiding van de kamsalamander in Nederland.
Versie Maart Verslag Inventarisatie kansen roofvogels Zuidas- Zuidasdok Maart 2016
Verslag Inventarisatie kansen roofvogels Zuidas- Zuidasdok 2 Inhoud 1. Aanleiding... 3 2. Inleiding en werkwijze... 3 3. Resultaten onderzoek... 5 4. Nader onderzoek... 7 Bijlage I. Kaart geïnventariseerde
Beheerrichtlijn voor vleermuizen van Fort Asperen E.A. Jansen & H.G.J.A. Limpens
Beheerrichtlijn voor vleermuizen van Fort Asperen E.A. Jansen & H.G.J.A. Limpens 2014.007 Rapport van het Bureau van de Zoogdiervereniging In opdracht van Stichting Fort Asperen & Staatbosbeheer regio
LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE HAVO / VWO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK ELAND Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen
Notitie. Referentienummer Datum Kenmerk november Betreft Notitie actualisatie natuuronderzoek Willevenstraat te Schaijk
Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 254564 13 november 2014 254564 Betreft Notitie actualisatie natuuronderzoek Willevenstraat te Schaijk 1 Aanleiding en doel De ontwikkelingsmaatschappij Ruimte voor
Roofvogel gegevens Loonse en Drunense duinen e.o. Jaar 2013
Roofvogel gegevens Loonse en Drunense duinen e.o. Jaar 2013 Londenring 35 5152 NN Drunen 0416 37 88 73 Pagina 1 van 7 Inhoudsopgave Inleiding 3 Onderzoeksgebied 3 Voedselaanbod 4 Resultaten 5 In getallen
- er sprake is van een wettelijk geregeld belang (waaronder het belang van land- en bosbouw,
Bureauonderzoek ecologie, wijzigingsplan IJsseldijk-West Ecologie Bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan dient onderzocht te worden of de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet 1998 en het
Vogelwerkgroep. de Bevelanden. Vogels. van. tuin en erf
Vogelwerkgroep de Bevelanden Vogels van tuin en erf Even voorstellen... Vogelwerkgroep De Bevelanden is verbonden aan de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging), afdeling Bevelanden.
NOTITIE. Quickscan perceel Veldstraat 4 te Nijmegen. Methodiek. Plangebied en ingreep
NOTITIE Mevr. T. Martens Gemeente Nijmegen Postbus 9105 6500 HG Nijmegen DATUM: 15-04-2016 ONS KENMERK: 16-109/16.01207/DirKr UW KENMERK: VPL 235792 AUTEUR: PROJECTLEIDER: D.B. Kruijt D.B. Kruijt STATUS:
Betreft: Effectbeoordeling vogels, herbestemming Groen Ruige Ruimte te Dussen (P10-0181)
Gemeente Werkendam t.a.v. C.A.A.M. de Jong Postbus 16 4250 DA Werkendam Betreft: Effectbeoordeling vogels, herbestemming Groen Ruige Ruimte te Dussen (P10-0181) Gemert, 5 augustus 2010 Geachte heer/mevrouw
Middels deze brief ontvangt u de resultaten van het nader ecologisch onderzoek op de projectlocatie Scheveningen Bad.
Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling T.a.v. de heer W. Dekker Postbus 12655 2500 DP DEN HAAG Geldermalsen, 6 oktober betreft: nader ecologisch onderzoek project: uitbreiding vastgoed Hommerson
SCHRIFTELIJKE VRAGEN AAN HET COLLEGE Nb: vragen en antwoorden worden verzonden aan College, MT en alle raadsleden.
SCHRIFTELIJKE VRAGEN AAN HET COLLEGE Nb: vragen en antwoorden worden verzonden aan College, MT en alle raadsleden. INDIENING Steller vragen: Joke Ruitenberg-Alphenaar, PvdA Datum:16-01-12012 Onderwerp:
Gemeente s-hertogenbosch Dhr. T. van Tol Postbus 12345 5200 GZ s-hertogenbosch
Ecologie & landschap NOTITIE Gemeente s-hertogenbosch Dhr. T. van Tol Postbus 12345 5200 GZ s-hertogenbosch DATUM: 21-04-2015 ONS KENMERK: UW KENMERK: - AUTEUR: PROJECTLEIDER: 15-143/15.02500/DirKr D.B.
BILAN. RAPPORT 2006 Nijmegen - (GLD) - Nijmegen, Winckelsteegh DEFINITIEF CONCEPT. Veldonderzoek naar rode eekhoorn
BILAN RAPPORT 2006 Nijmegen - (GLD) - Nijmegen, Winckelsteegh Veldonderzoek naar rode eekhoorn DEFINITIEF CONCEPT in opdracht van Pluryn Werkenrode Groep Rapport-ID Titel Nijmegen (GLD) - Nijmegen, Winckelsteegh
Steenuilenwerkgroep Noord-Holland
Steenuilenwerkgroep Noord-Holland Bescherm de steenuil met behulp van de steenuilenwerkgroep Noord-Holland De steenuil is een kleine bruine uil met een wit vlekkenpatroon. Zoals op de foto te zien is,
Quick scan Ecologie Tunnel Leijenseweg Gemeente De Bilt
Quick scan Ecologie Tunnel Leijenseweg Gemeente De Bilt CONCEPT Omgevingsdienst Regio Utrecht juli 2012 kenmerk/ opgesteld door beoordeeld door Ronald Jansen Dagmar Storm INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding...
Natuurwaarden versterkt rond surfplas, woonwijk en bedrijventerrein
Natuurzones T58-Boschkens Goirle-Tilburg Natuurwaarden versterkt rond surfplas, woonwijk en bedrijventerrein Natuurzones T58-Boschkens Natuurwaarden versterkt rond surfplas, woonwijk en bedrijventerrein
Meer over de ooievaar. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Hieraan herken je hem
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Inventarisatie Stadsganzen 2016 in vier gemeenten in de Provincie Utrecht
Inventarisatie Stadsganzen 2016 in vier gemeenten in de Provincie Utrecht Vincent de Boer, Albert de Jong & Berend Voslamber Sovon-rapport 2016/19 Dit rapport is samengesteld in opdracht van Colofon SOVON
akkerbouw. Meest verbouwde gewassen zijn granen (vooral wintertarwe), aardappels, suikerbieten en uien. Bij het selecteren van de bedrijven voor deze
Samenvatting Intensivering van de landbouw heeft ertoe geleid dat populaties van boerenlandvogels sterk zijn afgenomen sinds de jaren 60. Ooit veelvoorkomende soorten als patrijs (Perdix perdix) veldleeuwerik
(nestkastenproject) Golfbaan Welschap
(nestkastenproject) Golfbaan Welschap 4 Nestkastenverslag Golfbaan Welschap, 27 Wil de Veer In het voorjaar werd samen met diverse vrijwilligers begonnen met de noodzakelijke schoonmaak van de nestkasten.
Gemeente s Hertogenbosch Dhr. J. Winter Postbus GZ s-hertogenbosch
Ecologie & landschap NOTITIE Gemeente s Hertogenbosch Dhr. J. Winter Postbus 12345 5200 GZ s-hertogenbosch DATUM: 18 april 2018 ONS KENMERK: UW KENMERK: - AUTEUR: PROJECTLEIDER: STATUS: CONTROLE: 18-0049/18.03871/MarBo
Fietspad in het Voorsterbos, voorbeeld van een toegankelijk, divers bos
Concept Concept Concept Concept CRU05.095 Lekker leven in Flevoland Wat willen we bereiken: Een provincie met goede recreatieve mogelijkheden voor zowel de inwoners als de Randstadbewoners, het behoud
Advies broedvrij houden 2012
Advies broedvrij houden 2012 Project: Amazonehaven Projectleider: Nummer: Oppervlakte: Versie: Tim Schmidt onbekend circa 10 ha definitief Huidige situatie projectlocatie Het projectgebied bestaat uit
PROVINCIAAL BLAD. Provincie Overijssel Vierde wijziging Beleidsregel Natuur Overijssel
PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Overijssel Nr. 0 7 juli 09 Provincie Overijssel Vierde wijziging Beleidsregel Natuur Overijssel Besluit: Gedeputeerde Staten d.d. juni 09 Kenmerk: 09/07
Bosuilen 34 jaar geteld in Noord-Kennemerland
Bosuilen 34 jaar geteld in Noord-Kennemerland Overdag rusten de bosuilen meestal goed verscholen op een tak, in een boomholte, nestkast of een ruimte waar geen mensen komen. Na zonsondergang worden ze
DASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen
DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De
Verslag over de roofvogelstand in de. Amsterdamse Waterleidingduinen dagen later begonnen met het leggen. ongunstig en
11 Verslag over de roofvogelstand in de Amsterdamse Waterleidingduinen 1976 Het voorjaar van 1976 werd gekenmerkt door extreem lage temperaturen tot ver in de maand mei. Dit had tot gevolg dat de uilen
Flora en faunatoets. Verkennend Flora en Faunaonderzoek Kanaalweg 93, Utrecht
Flora en faunatoets Verkennend Flora en Faunaonderzoek Kanaalweg 93, Utrecht 0 Colofon Project: Flora en faunatoets, Kanaalweg 93, Utrecht Projectcode: BA180515 wb. 1 Opdrachtgever: Flora Nova Hoveniers
Samenwerking met veel partners, ARK als katalysator en trekker
Samenwerking met veel partners, ARK als katalysator en trekker 1 Teleurstelling over verkeersslachtoffer in 2008 bij Doesburg. Vreugde over ontdekking mini-populatie. Samenwerking om knelpunten op te lossen
: QuickScan Flora & Fauna Meijelseweg 60a te Beringe, gemeente Peel en Maas
Advies : QuickScan Flora & Fauna Meijelseweg 60a te Beringe, gemeente Peel en Maas Datum : 14 januari 2014 Opdrachtgever : De heer L.P.G. Oudenhoven Projectnummer : 211x05418 Opgesteld door : Ineke Kroes
Monitoring steenuil in 2012
Monitoring steenuil in 2012 Woord vooraf: Dit jaar was het al weer het tiende jaar dat we ons bezig houden met het monitoren van de steenuil. Al vanaf 3 houden we door middel van inventarisatie en nestkastcontroles
Beheerplannen Sportvisserij Op de Kaart
Beheerplannen Sportvisserij Op de Kaart Locatie: Vereniging: Vorden HSV de Snoekbaars Versie: 2 Auteur: Rinus Robaard - Hengelsport Federatie Midden Nederland Inhoudsopgave 1.Inleiding pag. 3 2.Locaties
8.5 Zilvermeeuw (Larus argentatus)
8.5 Zilvermeeuw (Larus argentatus) 1. Status De zilvermeeuw is een vogelsoort als bedoeld in artikel 3.1, eerste lid, Wnb, waarvoor een provinciale vrijstelling geldt. Deze vrijstelling betreft (op basis
Veenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland. Verslag van monitoring van aantallen en broedsucces in 2013
Veenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland Verslag van monitoring van aantallen en broedsucces in 2013 Veenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland Verslag
natuurboekje van winter 2017
natuurboekje van winter 2017 HOI! GA JE OP PAD in de heuvels van Zuid-Limburg? Wie weet zie je een steile rotswand met een grote, diepe holte. Er staat een hek voor. Je gaat natuurlijk kijken. Waarom een
Natuurtoets Haarweg 127 te Gorinchem
NOTITIE Van den Heuvel Ontwikkeling & Beheer B.V. dhr. E. van den Heuvel Lekdijk 44 2967 GL Langerak (ZH) DATUM: 1 mei 2012 ONS KENMERK: AUTEUR: PROJECTLEIDER: STATUS: versie 1 CONTROLE: 12-244/12.02267/DimEm
Aanvullend natuuronderzoek Oostelijke Randweg in Doetinchem
AanvullendnatuuronderzoekOostelijkeRandweginDoetinchem Onderzoek naar verblijfplaatsen van vogels, vleermuizen en eekhoorn rapportnummer 1212 Tussentijdse rapportage, december 2011 Aanvullend natuuronderzoek
KAVEL 2 EN 3 FLORA- EN FAUNADOSSIER. Opdrachtgever: O.G.A. periode : versie: : 16 mei Auteur : M. Kuiper
FLORA- EN FAUNADOSSIER KAVEL 2 EN 3 Opdrachtgever: O.G.A periode : 2011-2014 versie: : 16 mei 2014 Auteur : M. Kuiper Oostermeerkade 6 1184 TV Amstelveen Telefoon: 06-29523020 E-mail: info@natuurbeleven.nl
Quickscan natuuronderzoek Dwarsdijk
Quickscan natuuronderzoek Dwarsdijk Een inventarisatie van beschermde Zelhem flora en fauna Zelhem, februari 2007 Rapportnummer 0712 Projectnummer 756 opdrachtgever VanWestreenen Adviseurs Varsseveldseweg
Het wegvangen van Pallas eekhoorns in Weert en omgeving in 2013
Het wegvangen van Pallas eekhoorns in Weert en omgeving in 2013 Periode mei-november V. Dijkstra Rapportnummer 2013.38 December 2013 Rapport van het bureau van de Zoogdiervereniging In opdracht van Ministerie
Inhoud. Voedsel. Leefgebieden Visarend. Ruud Kampf. Bijna alleen vis: Broedpaar: 175 kg per gezin /seizoen
De Visarend als broedvogel in de volgende SOVON Atlas van de Nederlandse Broedvogels? Landelijke Dag visarenden voedsel, verspreiding Inhoud zaterdag 29 november 2003 15.50-16.15 Ruud Kampf eisen aan broedgebied,
Soortbeschermingsplan
Soortbeschermingsplan De geelbuikvuurpad terug in dynamische natuur Eindrapportage 2010-2015 1 Colofon 2015 ARK Natuurontwikkeling Tekst en samenstelling: Anke Brouns Fotoverantwoording: Jordi Strijdhorst,
Verslag Vogelwerkgroep IVN Vijlen-Vaals en Gemeente Vaals 2014
Verslag Vogelwerkgroep IVN Vijlen-Vaals en Gemeente Vaals 2014 Door de zachte winter en het mooie voorjaar zag het er rooskleurig uit voor onze vogels. Door het milde weer waren de planten 3 weken eerder
Jaarverslag steenuilen 2013. uitgebreide versie
Jaarverslag steenuilen 2013 uitgebreide versie Jaarverslag steenuilen 2013 uitgebreid Broedseizoen 2013 zit er weer op. Tijd om de balans op te maken en dit met jullie te delen. We hebben qua aantallen
VOORBLAD RAPPORTAGES
VOORBLAD RAPPORTAGES Titel: Vleermuizen op twee locaties langs de N269 Ondertitel: Auteurs: Peter Twisk Status uitgave: eindconcept / ISBN: / NIET aanvragen (doorhalen wat niet van toepassing is) Rapport
Aanvullend natuuronderzoek TATA. tbv tijdelijke natuur
Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur 2017 Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur C. van den Tempel & V. Ronde 2017 Projectleider Afdeling Opdrachtgever Financiering Foto
Nieuwe bedrijfslocaties
E c o l o g i s c h e i n v e n t a r i s a t i e Om de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan Midwolda-Nieuwlandseweg Arts/Rulo te toetsen, is een ecologische inventarisatie uitgevoerd. Tevens is gekeken
Welke uilen en roofvogels zijn dat?
. Welke uilen en roofvogels zijn dat? De vogels zijn volgens de kleurcode onderverdeeld in de volgende groepen: Uilen 10 Valken 30 Overige roofvogels 46 Extra: Vliegsilhouet van de belangrijkste soorten
Notitie quickscan beschermde soorten Prinsejagt-Driehoeksbos te Eindhoven
Gemeente Eindhoven T.a.v. Mw. Babette van de Padt Nachtegaallaan 15 5613 CM Eindhoven Datum: 2 maart 2016 Behandeld door: Johan Zwanenburg Ons kenmerk: P2016/15 Uw kenmerk: Notitie quickscan beschermde
Roofvogel gegevens Loonse en Drunense duinen e.o.
Roofvogel gegevens Loonse en Drunense duinen e.o. Jaar 2011 Londenring 35 5152 NN Drunen 0416 37 88 73 Pagina 1 van 6 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Onderzoeksgebied... 3 Voedselaanbod... 4 Resultaten...
Onderzoek flora en fauna
Onderzoek flora en fauna 1. Ecologie In deze bijlage is de bestaande situatie vanuit ecologisch oogpunt beschreven en is vermeld welke ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt. Vervolgens is aangegeven waaraan
Gemeente Middelburg. Ramsburg Oost. Flora- en faunatoets ir. J.J. van den Berg. auteur(s):
Gemeente Middelburg Ramsburg Oost Flora- en faunatoets identificatie planstatus projectnummer: datum: 0687.008704.00 21-06-2011 opdrachtleider: opdrachtgever: ir. J.J. van den Berg Gemeente Middelburg
Struinen door De Stille Kern
58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor
Overwinterende vleermuizen op Lunetten 2. Voortgangsrapport 2014
Overwinterende vleermuizen op Lunetten 2 Voortgangsrapport 2014 E.A. Jansen April 2014 Notitie van de Zoogdiervereniging In opdracht van de gemeente Utrecht Overwinterende vleermuizen op Lunetten 2 Voortgangsrapport
Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. A.H.K. van Viegen (PvdD) (d.d. 27 juli 2015) Nummer Aan de leden van Provinciale Staten
van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PvdD) (d.d. 27 juli 2015) Nummer 3062 Onderwerp Schrappen EHS gebied Splitsingsdam Nieuwe Waterweg Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting
Jaarverslag Bijeneters 2017
Jaarverslag Bijeneters 2017 Dit voorjaar werd er weer hoopvol in Nederland uitgekeken naar de bijeneters. Het aantal meldingen van waarnemingen bleef in vergelijking met de voorgaande jaren wat achter.
Kraaiachtigen een bedreiging voor weidevogels? Attie F. Bos Pim Vugteveen
Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Biologie Rapport 67 Kraaiachtigen een bedreiging voor weidevogels? Een literatuuronderzoek naar de rol van kraaiachtigen als predator en de invloed daarvan
Vogels. Duiven Eenden Ganzen
Vogels Duiven Eenden Ganzen Kippen Meeuwen In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande vogels. U leest hoe u ze herkent, wat voor overlast ze kunnen veroorzaken, wat u kunt doen om overlast