Studiemiddag Kenniscentrum Religie en Levensbeschouwing in de GGZ 23 februari 2012

Transcriptie

1 Studiemiddag Kenniscentrum Religie en Levensbeschouwing in de GGZ 23 februari 2012

2 Angst en vrees Normaal en pathologisch Angst als Toestand Motoriek Fysiologie Verbale output Innerlijk proces Cognitieve benadering (schema s; informatieverwerkend systeem) Geneigdheid (action tendency) persoonlijkheidsleer

3 Alledaagse niveau Klinische niveau Wetenschappelijke niveau Filosofische niveau

4 Man, 31 jaar, ongehuwd, WAO Het is een leeg gevoel.. hier (wijst naar de maagstreek)... een lege ruimte waarin iets zit te schrapen. Toch zit daar niets. (..) Het is zo gek... dat zoiets je leven zo kan vergallen. Toch kan ik er geen weerstand aan bieden, het is te sterk. Het is alsof er iets gaat gebeuren.. iets ergs, ik weet niet wat. Het is zo sterk, het beheerst me helemaal, ik heb er geen controle over (Glas 1991).

5 De verschijnselen zijn atypisch (descriptief niveau) De verklaringen dekken niet de verschijnselen (vakwetenschappelijk niveau) Existentieel moment: zijn angst duidt de ongrijpbaarheid uit van het controle hebben op je bestaan

6 Niet gericht op thema of object Betreft het zich-tot-zichzelf verhouden Betreft het geheel van het bestaan (op dat moment) Hoort thuis op het klinische niveau; drie lagen: Descriptieve psychopathologie Verklaringsmodellen Existentiële laag

7 Randpsychotische angst Bestaansangst i.e.z. Gebrek aan veiligheid Onverbondenheid Twijfel en onvermogen om te kiezen Chaos Facticiteit Vulnerabiliteit Isolement Onherroepelijk- heid Ik-zelf relatie Vermogen om het bestaan vorm te geven Fysieke protectie Affectieve verbondenheid Wilsvermogen Zinloosheid Absurditeit Vermogen zich toe te vertrouwen Doodsangst Niet-bestaan Zelfoverschrijding

8 Ze zijn vooral daar aan de orde waar ze interfereren met de wijze waarop de patiënt/hulpvrager zich tot zijn klachten verhoudt Het kan zijn dat wat voor existentieel wordt gehouden een niveau 1 of 2 verschijnsel is (voorbeeld: sommige vormen van demoralisatie) Maar: vaak loopt het door elkaar Existentiële vragen in een evidence-based context

9 Existential psychotherapy is prepared to do this: to meet patients where they are, completely and wholeheartedly, without any further agenda, a pure encounter of two souls in the travails of life, rather than a treatment of a sick person by a healthy one (Schizophrenia Bulletin vol. 33 no. 1 pp , 2007)

10 Existentiële psychotherapie voor depressive realism van lichte depressie Psychodynamische psychotherapie bij persoonlijkheidsproblematiek CGT bij cognitieve distorties en vermijding

11 Niet: een aparte vorm van psychotherapie Thema s duiden op antropologische structuren; aandacht voor de thema s leidt niet automatisch tot humanistische psychologie Existentiële thema s niet pathologiseren Men verliest het contact met de patiënt door er over te zwijgen Uitdaging aan de professional: zelfverantwoording; geen louter objectiverende houding; persoonlijke vormgeving van het beroepsethos; bewustwording van impliciete mensbeelden 11

12 Angst is een destructieve macht, primair werkzaam in de ik-zelf verhouding; vervolgens in relatie met anderen en met transcendente realiteit Pseudoconcretisering (in demonen, geesten, krachten); reïficatie? In subtielere vormen: als een ervaring van futiliteit, vruchteloosheid, machteloosheid, onverbondenheid e.d. 12

13 Angst voor straf; angst voor het eeuwig oordeel Angst verloren te zijn Angst vermengd met schaamte (ook in psychotische varianten) Angst de zonde tegen de Heilige Geest bedreven te hebben Angst voor veroordeling door mensen; uitstoting Overeenkomst met bestaansangsten gerelateerd aan fysieke protectie, onverbondenheid, zinloosheid, en de dood. 13

14 Isolement en uitsluiting Ontbreken van vertrouwen Gebrek aan perspectief Geknakte levens Zinloosheid Leegte Twijfel Vervreemding De dood

15 (3a) (3 b) (1) Klacht/toestand (2) Patiënt? Professional (1) (2) Mens (3a) (3 b)

16 In de interactie van de professional met zichzelf Je vervult een professionele rol (niveau 1) Je verhoudt je tot die rol (niveau 2) In dat zich tot die rol verhouden ontwikkel je die rol (en ook jezelf) verder; je vak oefent invloed uit op hoe je dat doet (3a), maar wie je bent oefent ook invloed uit op hoe je dat doet (3b).

17 Als professional verhoud je je tot alle drie de niveaus van de patiënt Tegelijk verhoud je je ook tot jezelf in je professionele rol Hier is een grote variatie: Psychoanalyse: cultivering van de fundamentele gespletenheid/ambiguïteit schept ruimte voor verbeelding, symbolisering, spel Existentiële en experiëntiële benaderingen: er sijpelt in die professionele verhouding toch iets van het mens-zijn zelf door.

18 (3a) (3 b) (1) Klacht/toestand (2) Patiënt? Professional (1) (2) Mens (3 a) (3 b)

19 Conflicten Iets anders voor iemand willen zijn dan de professionele rol toelaat (partner, pastor, ouder) Loyaliteit aan het systeem of aan de patient? Loyaliteit aan het systeem of kiezen voor eigen overtuiging? Kernvraag: hoe ligt de balans tussen het systeem en het eigen regulatieve perspectief in de ontwikkeling van professionele identiteit? Existentiële vragen in een evidence-based context

20