MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven

Transcriptie

1 MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven Lia Smit, Ro Braaksma, Pieter Fris Zoetermeer, december 2013

2 ISBN : Rapportnummer : A Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Panteia BV Panteia BV Bredewater 26 P.o. box CA Zoetermeer 2701 AA Zoetermeer The Netherlands Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Bekendheid met ratings door MKB-ondernemers Is er een krediet aangevraagd? Bekendheid ratings 7 3 Gebruik ratingscores kredietverstrekkers Inzicht in de rating? Uitleg over beoordelingssystematiek 11 4 Nut van een eigen onafhankelijke rating Functie van rating: eigen bedrijfsvoering Functie van rating: inzicht in eigen kredietwaardigheid Functie van rating: gebruik bij kredietaanvraag 15 5 Conclusies en aanbevelingen 17 3

4

5 1 Inleiding Het verkrijgen van bancair krediet is na de kredietcrisis voor het MKB geen eenvoudige zaak meer. De nieuwe regels waaraan banken moeten voldoen in het kader van Basel-lll-wetgeving vragen een risicobeoordeling van elk krediet. Aan de hand van die risicobeoordeling dient de bank middelen te reserveren op de eigen balans ter dekking van dit risico. Deze wetgeving is begrijpelijk na de kredietcrisis, waarbij banken door de overheid met belastinggeld gered moesten worden. Maar dezelfde wetgeving heeft nu repercussies voor de kredietverlening aan het MKB en de eisen waaraan bedrijven moeten voldoen om nog financiering te krijgen. Over het algemeen wordt het verstrekken van kredieten aan het MKB als risicovol gezien. De reden is dat het MKB relatief weinig informatie geeft en de beschikbaarheid daarvan voor kredietvrager en kredietgever nogal verschilt. Een manier om beter te kunnen beoordelen of een bedrijf solide is en in staat om de verstrekte lening terug te betalen, is gebruik van een rating. Dit is een in een code uitgedrukte waardering van het bedrijf, zoals AAA of CC. AAA is hierbij de hoogste waardering. Voor het bepalen van zijn rating wordt een bedrijf vergeleken en gebenchmarkt met de beste bedrijven die in de sector van het bedrijf actief zijn. In Nederland is het gebruik van ratings voor MKB-bedrijven weinig gebruikelijk en deze optie is ook weinig bekend. Dat is bijvoorbeeld in Duitsland heel anders: daar is een echte ratingcultuur ontstaan en is een bedrijf als Kredietreform bij vrijwel iedereen bekend. Om inzicht te krijgen in de bekendheid van ratings bij Nederlandse MKB-ondernemers is aan het MKB-panel van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap 1 een aantal vragen voorgelegd over ratings. Aan dit onderzoek hebben 2000 ondernemers deelgenomen. Het onderzoek richt zich op bekendheid met ratings, bekendheid met de eigen rating, de mate waarin ratings overeenkomen met de eigen inschatting van de ondernemer over de kredietwaardigheid van het eigen bedrijf en mogelijk toekomstig gebruik van ratings. Over de resultaten van de beantwoording van die vragen wordt in dit korte rapport verslag gedaan. 1 Het Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap wordt gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en heeft tot doel algemene kennis over het MKB te genereren. Deze kennis is kosteloos toegankelijk via Panteia voert dit programma al vele jaren uit voor het ministerie. 5

6

7 2 Bekendheid met ratings door MKBondernemers 2.1 Is er een krediet aangevraagd? Om de vragen over rating een goede onderbouwing te geven, is eerst aan de geënquêteerde bedrijven gevraagd of zij sinds 2011 financiering hebben aangevraagd voor een bedrag hoger dan Uit figuur 2.1 blijkt dat dat slechts bij één op de zeven bedrijven het geval is geweest: 14%. De sector handel en horeca heeft het meest krediet aangevraagd, met een relatief hoog percentage bij meerdere banken. figuur 2.1 Aanvragen van financiering bij één of meer banken N=2001 0% 1 wp 2 tot 10 wp meer dan 10 wp industrie en bouw handel en horeca transport en diensten totaal 25% 67% 50% 92% 81% 87% 80% 89% 86% 75% 22% 100% 12% 3% 5% 1% 1% 3% 5% 7% 8% 1% 3% 13% 7% 9% 1% 6% 1% 1% 3% 4% geen financieringsaanvraag één aanvraag bij één bank meer aanvragen bij één bank aanvragen bij meer banken Bron: Panteia, Bekendheid ratings Vrijwel alle respondenten hebben de vraag beantwoord in hoeverre zij bekend zijn met ratings en het gebruik ervan door kredietbeoordelaars. Daarbij blijkt dat in het grotere MKB (boven de 10 werkzame personen) bijna de helft hiervan op de hoogte is. Bij het kleinbedrijf komt dit niet boven een ruime 20%: de bedrijven die qua grootteklassen behoren tot de middenmoot doen het met 26% nauwelijks beter. Kijken we naar het percentage over alle grootteklassen en alle sectoren heen, dan blijft de teller steken bij 25%. Zie verder figuur

8 figuur 2.2 Bekendheid met ratings 60% 49% 40% 20% 21% 26% 20% 23% 30% 25% 0% 1 wp 2 tot 10 wp meer dan 10 wp industrie en bouw handel en horeca transport en diensten totaal bekend met rating scores voor bedrijven Bron: Panteia, 2013 Wie bekend is met het bestaan van ratingscores, weet doorgaans ook dat kredietgevers die gebruiken voor hun kredietbeoordeling: zie figuur 2.3. Er is daarbij geen verschil naar grootteklasse en maar heel beperkt naar sector: in handel en horeca is men zich daarvan iets minder bewust. figuur 2.3 Bekendheid met het gebruik van ratings door kredietgevers 100% 89% 88% 88% 88% 85% 91% 89% 80% 60% 40% 20% 0% 1 wp 2 tot 10 wp meer dan 10 wp industrie en bouw handel en horeca transport en diensten totaal bekend met gebruik van rating scores door kredietgevers NB: deze vraag is alleen beantwoord door wie bekend is met rating scores (de 25% van figuur 2.2) Bron: Panteia,

9 3 Gebruik ratingscores kredietverstrekkers 3.1 Inzicht in de rating? Een ruime meerderheid van de aanvragers van financiering is door de (beoogde) verstrekker van het krediet niet op de hoogte gesteld van de rating van zijn bedrijf: zie figuur 3.1. figuur 3.1 Heeft de kredietverstrekker informatie over de rating van het bedrijf meegedeeld? 100% 75% 77% door kredietverstrekker NIETop de hoogte gesteld van de rating van het bedrijf door kredietverstrekker op de hoogte gesteld van de rating van het bedrijf 50% 25% 23% 0% Bron: Panteia, 2013 Waar dat wél is gebeurd, komt die rating in de helft van de gevallen redelijk tot goed overeen met de eigen inschatting van de kredietwaardigheid, maar in de andere helft matig of in het geheel niet 2 : zie figuur Het gaat hierbij wél om een gering aantal gevallen, namelijk in totaal 19. 9

10 figuur 3.2 Overeenstemming van de rating door de kredietgever met de eigen inschatting van het bedrijf overeenstemming rating met eigen inschatting 100% matig of niet 75% 53% 50% redelijk tot goed 25% 47% 0% Bron: Panteia,

11 3.2 Uitleg over beoordelingssystematiek Eveneens de helft heeft van zijn kredietverstrekker uitleg gekregen hoe de rating tot stand is gekomen en de andere helft niet. In enkele gevallen is dit punt van discussie geweest tussen partijen 3 : zie figuur 3.3. figuur 3.3 Uitleg van de rating door de kredietgever Heeft kredietgever uitleg gegeven hoe de rating is vastgesteld? 100% 75% 47% nee ja 50% 25% 53% 0% Bron: Panteia, Hierbij dezelfde kanttekening: deze uitspraak is gebaseerd op een gering aantal gevallen, n.l

12

13 4 Nut van een eigen onafhankelijke rating 4.1 Functie van rating: eigen bedrijfsvoering Aan de deelnemers is gevraagd hoe zij om zouden gaan met een eigen, niet door de kredietverstrekkers bepaalde rating, indien zij hierover zouden beschikken. Eén op de drie bedrijven zou zo n eigen rating gebruiken voor de eigen bedrijfsvoering. Deze bereidheid hangt samen met bedrijfsgrootte: bij bedrijven met meer dan 10 werkzame personen is het bijna de helft die hiervoor voelt, bij de kleine bedrijven ligt dat aandeel lager. Verder is men in de sector handel en horeca eerder geneigd om een eigen rating te gebruiken voor de eigen bedrijfsvoering. Zie figuur 4.1. figuur 4.1 Gebruik van een rating voor de eigen bedrijfsvoering 100% grootte sector 75% 70% 62% 52% 67% 59% 69% 65% 50% 25% 30% 38% 48% 33% 41% 31% 35% 0% 1 wp 2 tot 10 wp meer dan 10 wp industrie en bouw handel en horeca transport en diensten totaal zou eigen rating NIET gebruiken voor bedrijfsvoering zou eigen rating gebruiken voor bedrijfsvoering Bron: Panteia,

14 4.2 Functie van rating: inzicht in eigen kredietwaardigheid Bijna twee derde van de bedrijven zou een eigen rating zonder meer gebruiken om inzicht te krijgen in de eigen kredietwaardigheid. Wat dat betreft is er geen verschil naar bedrijfsgrootte. Wél denkt men daar bij de kleinste bedrijven vaker alleen aan als de ratingscore positief is, en bij wat grotere bedrijven vaker in het geheel niet. Ook hier zijn bedrijven in de sector handel en horeca het meest geneigd om dit instrument te gebruiken voor een beter inzicht in hun kredietwaardigheid. In de sector industrie en bouw is die neiging naar verhouding het geringst. Zie verder figuur 4.2. figuur 4.2 Gebruik van een eigen rating voor beoordeling van de eigen kredietwaardigheid 100% 16% 21% 29% 17% 18% 22% 19% 75% 21% 16% 9% 28% 14% 15% 18% 50% 25% 63% 63% 63% 55% 68% 63% 63% 0% 1 wp 2 tot 10 wp meer dan 10 wp industrie en bouw handel en horeca transport en diensten totaal zou eigen rating NIET gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid zou eigen rating alleen bij een positieve score gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid zou eigen rating zonder meer gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid Bron: Panteia,

15 4.3 Functie van rating: gebruik bij kredietaanvraag De helft van de bedrijven zou een eigen rating zonder meer gebruiken voor een kredietaanvraag, maar één op de drie zegt expliciet dat alléén te doen in het geval van een gunstige score. Eén op de vijf ziet daar bij voorbaat vanaf. Naar bedrijfsgrootte is er weinig verschil, met een lichte indicatie dat de wat grotere bedrijven eerder kiezen voor gebruik van de rating als de score gunstig genoeg is. Bedrijven in transport en diensten stellen die voorwaarde het vaakst; voor het overige is er weinig verschil tussen sectoren. Zie figuur 4.3. figuur 4.3 Gebruik van een eigen rating bij een eventuele kredietaanvraag grootte sector 100% 15% 13% 17% 15% 14% 7% 21% nee 75% 50% 32% 30% 36% 32% 26% 35% 32% ja, alleen in het geval van een gunstige score 25% 54% 57% 48% 54% 60% 57% 48% ja, zonder meer 0% Bron: Panteia,

16

17 5 Conclusies en aanbevelingen Op dit moment is slechts een kwart van de bedrijven in het MKB op de hoogte van ratings en het gebruik hiervan door kredietverstrekkers, en drie kwart dus niet. Als ondernemers bij het aanvragen van krediet hun rating te horen krijgen, komt deze in 50% van de gevallen overeen met hun eigen inschatting. In de andere 50% wijkt de rating matig tot sterk af van die inschatting. Dat kan liggen aan een onjuiste rating of aan een onjuist beeld bij ondernemers hoe hun bedrijf ervoor staat. Hierover zijn op basis van de antwoorden geen uitspraken te doen, maar het staat vast dat kredietgever en kredietnemer de kredietwaardigheid van het bedrijf vaak verschillend beoordelen. Het lijkt daarom nuttig dat beide partijen hierover in gesprek gaan en nagaan waar zij hun beoordeling van de kredietwaardigheid op baseren. Dat zorgt aan beide kanten voor betere informatie en draagt bij aan het dichten van de kloof die in de helft van de gevallen blijkt te bestaan. De helft van de ondernemers waaraan de rating meegedeeld wordt, krijgt van zijn kredietgever uitleg over hoe die tot stand is gekomen. Dat leidt slechts in enkele gevallen tot discussie. Voor kredietgevers is de boodschap dat uitleg geven loont: het lokt minder discussie uit dan vaak gedacht en kweekt meer begrip bij de ontvanger. Bij het gebruik van ratings door MKB-bedrijven is er nog wel een wereld te winnen, vooral de functie die MKB-bedrijven zien voor een eigen rating, die onafhankelijk van de kredietverstrekkers is vastgesteld: Slechts een derde van de bedrijven zou de eigen rating gebruiken voor (verbetering van) de bedrijfsvoering. Bijna twee derde zou een eigen rating inzetten voor een beter begrip van en inzicht in de eigen kredietwaardigheid, maar ook ruim één op de drie niet. De helft van de bedrijven zou de rating gebruiken bij een eventuele kredietaanvraag. Nog eens een derde doet dit alleen bij een positieve rating, en één op de vijf doet het in elk geval niet. Als MKB-bedrijven hun rating gebruiken voor bedrijfsvoering en financiering kan dit een leerproces in gang zetten: zij gaan kijken wat zij aan hun bedrijfsvoering moeten doen om hun rating te verbeteren, en krijgen een beter inzicht in hun eigen kredietwaardigheid. Dat stimuleert weer om een beter onderbouwd financieringsplaatje te ontwikkelen. Uiteindelijk resulteert dat in betere bedrijfsprestaties. Er is dus veel te winnen met een betere bekendheid en een beter gebruik van ratings, juist ook voor het MKB als motor van de Nederlandse economie. 17

18

19 De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: Recente Publieksrapportages A MKB Rating: Smaakt naar meer, onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven A Vertrouwen in eigen bedrijf keldert: ondernemersvertrouwen door de jaren heen A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 A Ondernemen in de horecasector 2013 A Ondernemen in de groothandelsector 2013 A Ondernemen in de overige dienstverlening 2013 A Ondernemen in de bouwsector 2013 A Ondernemen in de transportsector 2013 A Ondernemen in de autosector 2013 A Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB A Ondernemen in de zakelijke dienstverlening 2013 A Ondernemen in de metaalelektro 2013 A Ondernemen in de voedings- en genotmiddelenindustrie 2013 A Ondernemen in de detailhandel 2013 A De grijze ondernemer. Internationale vergelijking van de grijze ondernemer A Opleiding en scholing van zzp ers Resultaten zzp-panel meting I van 2013 A Internationale benchmark ondernemerschap Tabellenboek A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update oktober 2013 A Innovatie en internationalisering in het MKB A Innovatie in het MKB, ontwikkelingen in de periode A Fulfilment van online verkoop A De overheid als klant van het MKB A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 A De innovativiteit van het MKB in 2013 A Monitor buitenlandse investeringen MKB A Sectorale veranderingen in de Nederlandse economie A Geen vertrouwen ondernemers in het economische beleid - Najaar 2013 A Verschillen tussen uitzendondernemingen A Economische effecten verlaging van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven A Exportindex MKB. Ontwikkelingen A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update augustus 2013 A Bedrijfsfinanciering: zó kan het ook! A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid

20 A Inkomens Zelfstandigen 2012 A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update juni A De rol van sociale media bij innovatie door zzp ers A Topsectoren in beeld. Internationale oriëntatie topsectoren A Topsectorenpanel. Methodologische verantwoording A Calimero creativiteit: De innovatieve netwerken van zzp ers A Hoe goed ligt de gemeente bij MKB? A Monitor Inkomens Ondernemers A Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie A Innoveren achter de schermen A De financiële positie van het MKB in 2013 en 2014 A Minirapportage biomaterialen A Ontwerp krapte-indicator belangrijke beroepen topsectoren A Kleinschalig ondernemen 2013 A Topsectoren in beeld - Bekendheid met het topsectorenbeleid en beleving van het ondernemingsklimaat A Administratieve lasten MKB A Ambities en vermogensopbouw van zzp'ers A Topsectoren: beeld en ontwikkeling A April 2013 MKB en ondernemerschap in zakformaat, Editie 2012/2013 A Diaspora links van migrantenondernemers in Nederland A Intellectueel eigendom topsectoren A MKB verdeeld over kabinetsbeleid A Topsectoren in beeld A Concurrentie in het MKB A Alles flex, is dat een mismatch? A Challengers: hun kenmerken en succesfactoren A Wie wordt werkgever? A Oudedagsvoorziening in het MKB A Benchmark klanten Qredits A De waarde van sociaal ondernemerschap A Grondstofschaarste? A Gezocht: werklocatie 3.0 A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en Update december A Financiering van innovatie in het MKB A Samen starten A Inkomen, vermogen en dynamiek van zelfstandigen zonder personeel A Financieringsmonitor topsectoren 2012 A Ondernemen zonder personeel A Meer innovatie door buitenlanders?! A Meerwaarde van studentbedrijven A Duurzaam ondernemen in het MKB A Global Entrepreneurship Monitor 2011 The Netherlands A Gebruikers en communities A Wagenpark MKB en Grootbedrijf 2010 A Nieuwe financieringsvormen voor het MKB A Monitor Inkomens Ondernemers A Een typologie van ondernemers met lage inkomens 20