Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg"

Transcriptie

1 BIJLAGE 2 : ENQUÊTE Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg Deel 1 : Persoonskenmerken Vooraleer we effectief met de vragen beginnen, had ik graag wat gegevens over u zelf vernomen : 1. A. Wat is uw geboortejaar?.. B. Wat is uw geslacht? O M O V 2. In welk jaar bent u afgestudeerd als verpleegkundige?.. 3. Hoeveel jaar werkervaring heeft u in de verpleging? (indien minder dan 1 jaar, geef dan het aantal maanden).. 4. Hoe lang werkt u al op een palliatieve eenheid? (indien minder dan 1 jaar, geef dan het aantal maanden).. 5. Had men in uw basisopleiding tot verpleegkundige aandacht voor de spirituele zorgdimensie? 6. Hebt u ooit een bijscholing (minstens 1 dag of meer) gevolgd op het vlak van spirituele zorg in de palliatieve sector? [100]

2 7. Ik herken* en erken* de spirituele* dimensie bij mezelf als onderdeel van mijn eigen menselijk bestaan. *herkennen : *erkennen : *spiritualiteit : het weer kennen of zich herinneren als men iemand of iets terugziet of weer hoort. het recht van bestaan, de waarheid, juistheid, billijkheid van iets inzien of toegeven. is het aspect van de mensheid dat verwijst naar de manier waarop individuen hun betekenis en doel zoeken en uitdrukken, en de manier waarop ze hun verbondenheid ervaren met het moment, met zichzelf, met de anderen, met de natuur, en met het betekenisvolle of sacrale. Met deze stelling ben ik het : O geheel oneens O oneens O niet oneens/niet eens O eens O geheel eens 8. Zou u zichzelf als spiritueel* (uitleg werkdefinitie zie hierboven) omschrijven? O helemaal niet O eerder niet O eerder wel O helemaal wel Deel 2 : Vraagstellingen 1. Op mijn afdeling komt de spirituele dimensie in de palliatieve zorg naar mijn gevoel: O te weinig aan bod op mijn afdeling, veranderingen zijn noodzakelijk om deze zorg meer tot zijn recht te laten komen O wel aan bod, maar is zeker voor verbetering vatbaar O voldoende aan bod O meer dan voldoende aan bod [101]

3 2. Het herkennen en erkennen van spirituele pijn bij palliatieve patiënten vind ik, als verpleegkundige, even belangrijk als het herkennen en erkennen van lichamelijke, psychische en sociale noden. Met deze stelling ben ik het: O geheel oneens O oneens O niet oneens/niet eens O eens O geheel eens 3. A. In de dagelijkse praktijk kan ik voldoende aandacht besteden aan het herkennen en erkennen van spirituele pijn bij patiënten: B. Indien neen, vindt u dat dit komt door (meerdere antwoorden zijn mogelijk) : O gebrek aan kennis van het begrip en de betekenis van spiritualiteit O gebrek aan tijd O hoge werkdruk O tekort aan communicatieve vaardigheden bij de verpleegkundige om over dit onderwerp te spreken O een zekere vorm van schroom, onbehagen van de verpleegkundige om dit onderwerp nader te bekijken O te sterke confrontatie met de eigen spirituele pijn O een tekort aan presentie-attitude* van de verpleegkundige *presentie-attitude: een wijze van handelen, die de nadruk legt op het luisterend aanwezig zijn, waarbij de hulp niet van buitenaf komt, maar geprobeerd wordt de krachten in de patiënt zelf te mobiliseren door aanwezigheid, trouw, en eerder te laten dan te doen. O andere oorzaken volgens u : [102]

4 4. In de praktijk merk ik dat de volgende indicatoren* kunnen leiden tot spirituele pijn: *indicator : verschijnsel dat op iets wijst, factor die iets aangeeft. - het niet op gang komen of vastlopen van de levensbalans - lijden aan wat nooit uitgesproken werd - niet kunnen loslaten - verlangen te sterven - problematische schuld - angst voor de dood en het hiernamaals - een verstoord zelfbeeld [103]

5 5. Spiritualiteit wordt niet noodzakelijk uitgedrukt via formele religieuze* overtuigingen en/of religieuze* praktijken. Het betreft hier een ruimer begrip. *Religieus heeft te maken met het Latijnse woord religare, wat verbinden betekent. Er kan onder verstaan worden een verzameling van geïnstitutionaliseerde rituelen van een groep mensen die verbonden zijn met een traditie en waarbij meestal een hogere macht of opperwezen centraal staat. De atheïstische literatuur omschrijft religiositeit als een verzameling van symbolische handelingen, gedachten en/of instellingen, die groepen van mensen met elkaar doet communiceren op een integrale manier. Met deze stelling ben ik het: O geheel oneens O oneens O niet oneens/niet eens O eens O geheel eens 6. A. Wordt er in het verpleegdossier voldoende ruimte voorzien om spirituele noden van een patiënt te vermelden? B. Indien ja, geeft dat dan mogelijkheid om spirituele noden op een aangepaste manier op te volgen? O nee C. Indien neen, vindt u het nodig dat hiervoor meer aandacht komt in het verpleegdossier? 7. Kent u het ars- moriendi model van Carlo Leget om spirituele pijn duidelijker in kaart te brengen? O ik heb er al van gehoord, maar nog niet gebruikt in de praktijk O het zegt mij helemaal niets O ik ken het en gebruik het op de palliatieve eenheid om spirituele noden van een patiënt te vermelden in de verslaggeving [104]

6 8. Ik zou bewuster omgaan met de spirituele dimensie van de palliatieve zorg als er (meerdere antwoorden zijn mogelijk): O opleidingen gegeven worden om het begrip en de betekenis van spiritualiteit in de palliatieve zorg te duiden O opleidingen gegeven worden rond communicatie bij de verpleegkundige i.v.m. spirituele zorg O in het verpleegdossier een specifiek evaluatie-instrument zou zijn om spirituele noden van patiënten te noteren en op te volgen O groepsoefeningen zouden zijn om spiritualiteit nauwkeurig en duidelijk weer te geven in een verslag O ( zelf in te vullen). O ik heb geen idee hoe mijn gevoeligheid rond de spirituele dimensie in de palliatieve zorg te verhogen 9. Welke vaardigheden van de verpleegkundige zijn volgens u belangrijk opdat palliatieve patiënten hun spirituele noden kunnen bespreken? Duid een top 5 aan, van 1 tot 5, waarbij 1 de meest belangrijke vaardigheid is (opgelet: deze vraag loopt verder op de volgende pagina!).. luisterbereidheid.. inlevingsvermogen.. beschikbaarheid.. een intuïtief* weten en timing bij interventies kunnen inschatten : weten wanneer je als verpleegkundige op de achtergrond moet blijven en niet te veel moet zeggen, omdat de patiënt er niet klaar voor is, iets wat te maken heeft met timing en beoordeling.. vertrouwen uitstralen *intuïtie : onmiddellijke, niet op begripsdenken en redenering berustende overtuiging van de waarheid.. kunnen zwijgen, stiltes niet meteen opvullen.. kunnen omgaan met onmacht.. vriendelijkheid.. uitstralen van innerlijke rust.. er-zijn, echt als mens totaal aanwezig zijn.. respect tonen voor de patiënt.. authentiek zijn [105]

7 .. openheid in communicatie.. andere :.. Hartelijk dank voor uw medewerking! Martine Van de Wiele [106]

HOOFDSTUK VII: PRAKTIJKONDERZOEK INLEIDING

HOOFDSTUK VII: PRAKTIJKONDERZOEK INLEIDING HOOFDSTUK VII: PRAKTIJKONDERZOEK INLEIDING In dit praktijkonderzoek bespreken we achtereenvolgens de methode van ons onderzoek, de bevraagde thema s en de resultaten, en we formuleren enkele specifieke

Nadere informatie

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11 INHOUDSTAFEL Algemene inleiding... 8 Inleiding bij het theoretisch deel... 10 Hoofdstuk I: Definities... 11 Inleiding.... 11 1. Definitie palliatieve zorg... 11 2. Holistische benadering in de palliatieve

Nadere informatie

Als niet alles is wat het lijkt

Als niet alles is wat het lijkt Als niet alles is wat het lijkt praten met patiënten en naasten over zingeving en betekenisgeving Merijn van der Werf, huisarts i.o. Joep van de Geer geestelijk verzorger, onderzoeker spirituele zorg MCL

Nadere informatie

HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG

HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG INLEIDING In dit hoofdstuk willen we meer ingaan op de kenmerken van spiritualiteit, zodat de betekenis van deze dimensie concreter wordt

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende

Nadere informatie

Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase: enkele kaders en gespreksmodellen

Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase: enkele kaders en gespreksmodellen Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase: enkele kaders en gespreksmodellen Venray, 16 november 2017 Prof dr Carlo Leget Twee kaders voor spirituele zorg 1. Het kwaliteitskader palliatieve zorg

Nadere informatie

HOOFDSTUK I: DEFINITIES INLEIDING

HOOFDSTUK I: DEFINITIES INLEIDING HOOFDSTUK I: DEFINITIES INLEIDING In het eerste hoofdstuk willen we een aantal definities en termen verklaren omdat we van mening zijn dat deze verduidelijking de basis vormt van de verdere literatuurstudie

Nadere informatie

Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel?

Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel? Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel? Onderzoek uitgevoerd voor Dr. Annemiek Schep-Akkerman onderzoeker lectoraat Zorg en Zingeving, Hogeschool Viaa, Zwolle Special Interest Group Spirituele

Nadere informatie

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve

Nadere informatie

Spirituele zorg Een dagje naar zee

Spirituele zorg Een dagje naar zee Spirituele zorg Een dagje naar zee Marian Martens Leidinggevende verzorgingshuis Stichting Antroz Consulent PTMN 3 onderwerpen De Richtlijn Spiritualiteit Theorie van de Presentie (Andries Baart) Een blik

Nadere informatie

Lut Rubbens. Het leven. en hoe wij er afscheid van nemen. 03 afscheid nemen.indd 3 17/03/14 10:26

Lut Rubbens. Het leven. en hoe wij er afscheid van nemen. 03 afscheid nemen.indd 3 17/03/14 10:26 Lut Rubbens Het leven en hoe wij er afscheid van nemen 03 afscheid nemen.indd 3 17/03/14 10:26 I inhoud Voorwoord (prof. dr. Carlo Leget) 00 1 I Inleiding 00 De keuze voor palliatieve zorg 00 De palliatieve

Nadere informatie

1. Het spirituele aspect in de totale pijnbeleving volgens het LUCAS-handelingsmodel. Sociaal

1. Het spirituele aspect in de totale pijnbeleving volgens het LUCAS-handelingsmodel. Sociaal HOOFDSTUK III: SPIRITUELE PIJN INLEIDING In dit hoofdstuk verhelderen we het begrip spirituele pijn in de palliatieve zorg omdat het toch wel belangrijk is dat we een goed zicht hebben op de betekenis

Nadere informatie

Morya Wijsheid Basiswerkboek

Morya Wijsheid Basiswerkboek Morya Wijsheid Basiswerkboek Geert Crevits Samenstelling en commentaar door Marie Crevits Voorwoord De Morya Wijsheid reeks van 9 boeken staat zo vol met praktische wijsheid dat je er gerust een heel leven

Nadere informatie

Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief

Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief Spiritualiteit Enkele kantlijnen: Het woord spiritualiteit houdt een risico in. Spiritualiteit als escape! Spiritualiteit als consumptie!

Nadere informatie

Psycho-oncologisch therapeut

Psycho-oncologisch therapeut Psycho-oncologisch therapeut Neem een leeg blad A4 Teken jouw eigen innerlijk huis Wat is het eerste dat jij laat zien, wat het laatste, wat niet? Wat kenmerkt jouw kamer, keuken, zolder, garage, etc Wat

Nadere informatie

De vierde dimensie van palliatieve zorg: Hoe pakken wij het aan in Nederland? Palliatieve zorg. Problemen met spiritualiteit. Wat is spiritueel?

De vierde dimensie van palliatieve zorg: Hoe pakken wij het aan in Nederland? Palliatieve zorg. Problemen met spiritualiteit. Wat is spiritueel? De vierde dimensie van palliatieve zorg: Hoe pakken wij het aan in Nederland? Brugge, 13 oktober 2009 Dr Carlo Leget, UHD Zorgethiek Universiteit van Tilburg www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Palliatieve

Nadere informatie

MOTIVATIE-ONDEZOEK MEDEWERKERS

MOTIVATIE-ONDEZOEK MEDEWERKERS MOTIVATIE-ONDEZOEK MEDEWERKERS Instructie voor het invullen van de vragenlijst: Deze vragenlijst bestaat uit vijf modules: Module 1: De samenwerking tussen medewerkers en collega s binnen het eigen team

Nadere informatie

Voor Noa Mali Zulueta Acea

Voor Noa Mali Zulueta Acea Voor Noa Mali Zulueta Acea Lichtflits Momenten van inzicht Lichtflits Momenten van inzicht Anniek Oosting Schrijfster: Anniek Oosting Coverontwerp: Anniek Oosting ISBN:9789402123234 Lichtflits/Anniek Oosting/2014

Nadere informatie

Meetinstrument Samen Werken

Meetinstrument Samen Werken TNO Arbeid TNO-vragenlijst 01830254/V0210190 Meetinstrument Samen Werken Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.arbeid.tno.nl T 023 554 93 93 F 023 554 93 94 Datum December 2002 Auteurs Geertje

Nadere informatie

Ik heb geen idee wat het betekent. Ik heb dit woord wel eens gezien of gehoord.

Ik heb geen idee wat het betekent. Ik heb dit woord wel eens gezien of gehoord. Tekst lezen en moeilijke woorden bespreken 1. Hoe goed ken je de woorden in het schema? Je hoeft alleen een kruisje te zetten bij hoe goed je het woord kent. 2. Lees de tekst met het stappenplan. Onderstreep

Nadere informatie

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering Signaleren, volgen en verdiepen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, Verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is ingeschakeld Er kan met Robert niet over het naderende

Nadere informatie

Ontdek de 7 Levenslessen van de Chakra s

Ontdek de 7 Levenslessen van de Chakra s Ontdek de 7 sen van de Chakra s Jouw overzicht om in balans te komen Tri Academy 2016 Leven in Licht & Liefde Ontdek de 7 sen van de Chakra s Elke Chakra heeft zijn eigen levensles over Licht & Liefde..

Nadere informatie

Workshop communicatie

Workshop communicatie Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun

Nadere informatie

Sterfstijlen en levensverhalen

Sterfstijlen en levensverhalen Studiedag PALLIATIEVE ZORG 23 maart 2018 Sterfstijlen en levensverhalen Sterfstijlentest : een waardevol instrument voor de verpleegkundige om de quality-of-life van de bewoner in het WZC te verbeteren?

Nadere informatie

Pro memorie: Memento mori (multidisciplinaire besluitvorming bij palliatieve sedatie)

Pro memorie: Memento mori (multidisciplinaire besluitvorming bij palliatieve sedatie) Palliatieve sedatie Pro memorie: Memento mori (multidisciplinaire besluitvorming bij palliatieve sedatie) Dr S(iebe)J. Swart, specialist ouderengeneeskunde beslissing rond het levenseinde maar: mogelijke

Nadere informatie

Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box?

Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box? Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box? Zorg voor spirit. Een interdisciplinaire benadering. Dr. Marc Desmet marc.desmet@jessazh.be Gits, 25 oktober 2016 Jessa Hospital Mijn

Nadere informatie

KWALIFICATIESTRUCTUUR SPORT IJSHOCKEYTRAINER/COACH 1 (Teambegeleider) LEIDERSCHAP

KWALIFICATIESTRUCTUUR SPORT IJSHOCKEYTRAINER/COACH 1 (Teambegeleider) LEIDERSCHAP KWALIFICATIESTRUCTUUR SPORT 2012 IJSHOCKEYTRAINER/COACH 1 (Teambegeleider) 1.3.2. LEIDERSCHAP LEIDERSCHAPSSTIJLEN U bent als teambegeleider/sportleider één van de centrale aanspreekpunten van het team.

Nadere informatie

Het leven leren leven

Het leven leren leven Rouwbegeleiding in de praktijk Het leven leren leven Karin van der Plas Themabijeenkomst IDPZ 31 oktober Programma Welkom Theorie over rouw Bespreking casus/ luisteroefening Wat is Levenskunst? Tijd voor

Nadere informatie

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland September 2011 Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland Beleidsplan : Samenwerken aan Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg I. Achtergrond De palliatieve zorg ontwikkelt

Nadere informatie

Signaleren, monitoren en verdiepen

Signaleren, monitoren en verdiepen Signaleren, monitoren en verdiepen De basis van symptoom management Everlien de Graaf Verpleegkundige, verplegingswetenschapper Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die

Nadere informatie

1/ de verschillende stappen in het ontwikkelen van de checklist:

1/ de verschillende stappen in het ontwikkelen van de checklist: Checklist spirituele dimensie in de Palliatieve Zorgeenheid 21 april 2005, Lucas Lissnijder, pastor Palliatieve Zorgeenheid, Lut Rubbens, palliatief verpleegkundige Palliatieve Zorgeenheid, UZ Leuven,

Nadere informatie

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,

Nadere informatie

INZETBAARHEIDS ASSESSMENT

INZETBAARHEIDS ASSESSMENT INZETBAARHEIDS ASSESSMENT Hoe werkt dat? INSTRUCTIE: Vragenlijst: Dit is een vragenlijst die is gemaakt om een beeld te krijgen van je inzetbaarheid. Het is hierom belangrijk dat je de vragenlijst zo eerlijk

Nadere informatie

Spiritualiteit in gezondheidszorg

Spiritualiteit in gezondheidszorg Spiritualiteit in gezondheidszorg Dr. Mieke Vermandere Wetenschappelijk medewerker ACHG 6 oktober 2013 44 e Medisch-Psychologisch Weekend Huisarts en eenzaamheid 1. Wat is spiritualiteit? Spiritualiteit

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER. BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren. Voorbeeld Informatiefolder, versie 2010 IKNL locatie Rotterdam

INFORMATIEFOLDER. BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren. Voorbeeld Informatiefolder, versie 2010 IKNL locatie Rotterdam INFORMATIEFOLDER BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren Inleiding Het netwerk palliatieve zorg Zeeland is opgericht in 2009, met als doel de toegankelijkheid en de kwaliteit van palliatieve zorgverlening

Nadere informatie

"Bidden, meditatie en mindfulness: over vorm, inhoud en iets "meer" Introductie: - aanleidingen en achtergronden - vraagstelling

Bidden, meditatie en mindfulness: over vorm, inhoud en iets meer Introductie: - aanleidingen en achtergronden - vraagstelling 1 "Bidden, meditatie en mindfulness: over vorm, inhoud en iets "meer" Introductie: - aanleidingen en achtergronden - vraagstelling 2 Aanleidingen en achtergronden 1 Aanleidingen en achtergronden 2 Aanleidingen

Nadere informatie

Workshop Gesprek in de laatste levensfase

Workshop Gesprek in de laatste levensfase Workshop Gesprek in de laatste levensfase Gesprekken in de laatste levensfase Als ik doodga hoop ik dat je erbij bent dat ik je aankijk dat je mij aankijkt dat ik je hand nog voelen kan. Dan zal ik rustig

Nadere informatie

Signaleren, monitoren en screenen. Everlien de Graaf. Palliatieve zorg

Signaleren, monitoren en screenen. Everlien de Graaf. Palliatieve zorg Signaleren, monitoren en screenen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

HOOFDSTUK IV: DE EIGEN SPIRITUALITEIT VAN DE VERPLEEGKUNDIGE

HOOFDSTUK IV: DE EIGEN SPIRITUALITEIT VAN DE VERPLEEGKUNDIGE HOOFDSTUK IV: DE EIGEN SPIRITUALITEIT VAN DE VERPLEEGKUNDIGE INLEIDING In dit hoofdstuk willen we meer aandacht besteden aan de spiritualiteit van de zorgverlener zelf. Literatuurstudies wijzen er immers

Nadere informatie

Even voorstellen. Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent

Even voorstellen. Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Even voorstellen Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Wat is palliatieve zorg Palliatie komt van het Latijnse woord Pallium en betekent

Nadere informatie

In hoeverre ben jij bekend met de Top 2000? (Basis: allen, n=1.088) 15% 23% 48% 14%

In hoeverre ben jij bekend met de Top 2000? (Basis: allen, n=1.088) 15% 23% 48% 14% w In hoeverre ben jij bekend met de Top 2000? (Basis: allen, n=1.088) 2,6 15% 2% 8% 1% Heb ik nog nooit van gehoord Ken ik alleen van naam Heb ik wel eens naar geluisterd Heb ik wel eens op gestemd In

Nadere informatie

Palliatieve zorg? Problemen met spiritualiteit. Spiritualiteit in de zorg. Psychologisch

Palliatieve zorg? Problemen met spiritualiteit. Spiritualiteit in de zorg. Psychologisch In het voorbijgaan Van psychosociaal naar spiritueel: moet dat nou? Palliatieve zorg? Cuijk 30 maart 2009 psycho- sociaal Carlo Leget, UHD Zorgethiek Universiteit van Tilburg c.j.w.leget@uvt.nl Spiritualiteit

Nadere informatie

bevraging studenten Beste student,

bevraging studenten Beste student, bevraging studenten Beste student, Voor u ligt een korte vragenlijst. Dit kadert in het project Veelkleurige zorg dat wordt gedragen door verschillende organisaties, met name, Gasthuiszusters Antwerpen,

Nadere informatie

Basisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling

Nadere informatie

Slecht nieuws goed communiceren

Slecht nieuws goed communiceren Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog

Nadere informatie

HET ULTIEME CIRKEL VAN VERVULLING ASSESSMENT

HET ULTIEME CIRKEL VAN VERVULLING ASSESSMENT WIE ZIT HIER ACHTER? WIE ZIT HIER ACHTER? IK BEN SANDRA DERKSEN EN AUTEUR VAN AFVALLEN ALS SPIRITUELE OEFENING LESSEN VOOR EEN LICHT EN VERVULLEND LEVEN EN FOOD FOR THOUGHT. Ik ben de bedenkster van de

Nadere informatie

HET BROZE EGO BIJ ZIEKTE EN STERVEN. Alexander Verstaen PhD psycholoog directeur Heidehuis vzw (Palliatieve Zorg Noord-West-Vlaanderen)

HET BROZE EGO BIJ ZIEKTE EN STERVEN. Alexander Verstaen PhD psycholoog directeur Heidehuis vzw (Palliatieve Zorg Noord-West-Vlaanderen) HET BROZE EGO BIJ ZIEKTE EN STERVEN Alexander Verstaen PhD psycholoog directeur Heidehuis vzw (Palliatieve Zorg Noord-West-Vlaanderen) 10de Vlaams Congres Palliatieve Zorg 'Bezorgd om breekbaarheid 1 oktober

Nadere informatie

Naar een 'spirituele checklist' in een palliatieve zorgeenheid...

Naar een 'spirituele checklist' in een palliatieve zorgeenheid... Artikel Naar een 'spirituele checklist' in een palliatieve zorgeenheid... Carlo Leget, Lut Rubbens Lucas Lissnijders, Johan Menten Omdat het levenseinde onlosmakelijk samenhangt met existentiële vragen

Nadere informatie

Geloven binnen en buiten verband

Geloven binnen en buiten verband Geloven binnen en buiten verband Joep de Hart Bijlagen Bijlage bij hoofdstuk 2... 1 Bijlage bij hoofdstuk 3...2 Bijlage bij hoofdstuk 4... 8 Bijlage bij hoofdstuk 2 Tabel B2.1 Deelname aan seculier vrijwilligerswerk,

Nadere informatie

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011 Ziek zijn en (niet) genezen Leuven 1-12-2011 Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven - Goed ouder worden is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar.zo lang mogelijk

Nadere informatie

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding

Nadere informatie

Visie pastoraal in Monsheide

Visie pastoraal in Monsheide Visietekst pastoraal in Monsheide I. Inleiding Onze christelijke levensbeschouwing, ontleend aan de stichtende Congregatie Sint-Vincentius à Paulo, trachten wij een eigentijdse invulling te geven. Vanuit

Nadere informatie

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige

Nadere informatie

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief

Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Verpleegkunde en de preventie van zelfdoding: Een multidisciplinair perspectief Saskia Aerts saskia.aerts@preventiezelfdoding.be 7 november 2017 Klinische vragen Welke uitgangspunten en basisprincipes

Nadere informatie

Take-home toets: Kwalitatief onderzoek

Take-home toets: Kwalitatief onderzoek vrijdag 18 januari 2013 Take-home toets: Kwalitatief onderzoek Naam: Lisa de Wit Studentnummer: 500645721 Klas: LV12-2G1 Vak: Kwalitatief onderzoek Docent: Marjoke Hoekstra 1 Inleiding Voor het vak: Kwalitatief

Nadere informatie

Lesfiche 1. Rooms-katholieke godsdienst

Lesfiche 1. Rooms-katholieke godsdienst Lesfiche 1 Vakgebied: Rooms-katholieke godsdienst Thema: De advent Omschrijving onderwerp: De betekenis van de advent + de adventskrans nader bekeken: uitkijken naar Hoofddoel: De advent leren kennen als

Nadere informatie

Spiritualiteit in de laatste levensfase

Spiritualiteit in de laatste levensfase Spiritualiteit in de laatste levensfase Tilly de Kruyf Wout Huizing Congres palliatieve zorg voor mensen met dementie Ede 4 april 2016 Trainingswinkel www.netwerklevensvragen.nl/trainingswinkel Presentaties

Nadere informatie

TOW opdracht 1. Interactieve vaardigheden. Schriftelijke vaardigheid 1/2/3/4/5/6/7/8/9/10. Mondelinge vaardigheid 1/2/3/4/5/6/7/8/9/10

TOW opdracht 1. Interactieve vaardigheden. Schriftelijke vaardigheid 1/2/3/4/5/6/7/8/9/10. Mondelinge vaardigheid 1/2/3/4/5/6/7/8/9/10 TOW opdracht 1 1. Stel je voor dat je voor je werk een groot evenement moet organiseren. Welke vaardigheden zijn er volgens jou nodig om dat goed te kunnen doen? Waarom is dat van belang volgens jou? (benoem/bedenk

Nadere informatie

Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst

Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst 1 1 Waarom heet dit vak Rooms-katholieke Godsdienst? Niet neutraal Specifiek mensbeeld Stevige vorming vereist Kennis van de Spreken vanuit eigen levensbeschouwing,

Nadere informatie

Leerplan VVKBaO. Verbondenheid door middel van rituelen tijdens speciale gelegenheden. Jenthé Adriaens, Elise Buts & Sharis Vertommen

Leerplan VVKBaO. Verbondenheid door middel van rituelen tijdens speciale gelegenheden. Jenthé Adriaens, Elise Buts & Sharis Vertommen 2014 2015 Leerplan VVKBaO Verbondenheid door middel van rituelen tijdens speciale gelegenheden Jenthé Adriaens, Elise Buts & Sharis Vertommen THOMAS MORE KEMPEN VORSELAAR INHOUDSOPGAVE 1 Wereldoriëntatie...

Nadere informatie

bij palliatieve zorg Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland

bij palliatieve zorg Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland bij palliatieve zorg 24 september 2014 Hij heeft aangegeven, dat hij niet wil dat zijn dochter wordt geinformeerd Schande, is mijn vrouw toevertrouwd aan de zorgen van het verpleeghuis, heeft ze het gebit

Nadere informatie

Waarvoor dient dit attest? mytalent@work is in eerste instantie een (zelf)evaluatie-instrument dat feedback geeft over de vaardigheden van de jongere.

Waarvoor dient dit attest? mytalent@work is in eerste instantie een (zelf)evaluatie-instrument dat feedback geeft over de vaardigheden van de jongere. Waarvoor dient dit attest? mytalent@work is in eerste instantie een (zelf)evaluatie-instrument dat feedback geeft over de vaardigheden van de jongere. Als jongere (al dan niet aan het werk) kan je mytalent@work

Nadere informatie

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal.

Nadere informatie

Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016

Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016 Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016 18.00 18.05 Opening en welkom door David Koetsier, bestuurslid HKA 18.05 18.15 Inleiding door Bart Schweitzer, initiatiefnemer

Nadere informatie

De Beroepsstandaard wordt aangepast op de volgende punten.

De Beroepsstandaard wordt aangepast op de volgende punten. BESLUIT VAN DE ALGEMENE LEDENVERGADERING VAN DE VGVZ (7 JUNI 2010) inzake het advies van de Commissie Spiritualiteit en Beroepsstandaard vastgesteld te Amsterdam door de Algemene Leden Vergadering van

Nadere informatie

Wat wordt onder nazorg verstaan?

Wat wordt onder nazorg verstaan? Wat wordt onder nazorg verstaan? Jaarbijeenkomst NPZR&o 2016 Rouw en nazorg Rotterdam, 4 februari 2016 Rouw en Nazorg Nazorg bij palliatieve zorg kan beter Rouw (in onze samenleving) Rouwmodellen Tips

Nadere informatie

Informatie over euthanasie

Informatie over euthanasie Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,

Nadere informatie

Verbindende Communicatie werkt.

Verbindende Communicatie werkt. Verbindende Communicatie werkt. Doel van Verbindende Communicatie Effectief communiceren Veel van anderen gedaan krijgen. Uw ding kunnen zeggen. Anderen begrijpen. Gezond en gelukkig zijn. Programma De

Nadere informatie

Hoe herken je zingevingsvragen en hoe ga je er mee om? Het is een item. High five (Christiaan Rhodius)

Hoe herken je zingevingsvragen en hoe ga je er mee om? Het is een item. High five (Christiaan Rhodius) Hoe herken je zingevingsvragen en hoe ga je er mee om? Maastricht, 13 april 2018 High five (Christiaan Rhodius) ( ) Ik heb geen kans onbenut gelaten en heb geknokt voor wat ik waard ben. Ook nu zal ze

Nadere informatie

Dokter, ik heb kanker..

Dokter, ik heb kanker.. Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut

Nadere informatie

Periode: Gehouden van 21 tot en met 27 j i 201.

Periode: Gehouden van 21 tot en met 27 j i 201. Onderzoek: Periode: Gehouden van 21 tot en met 27 j i 201. Aantal deelnemers: 00 Over het : Als u als huisarts een verzoek krijgt tot het uitvoeren van euthanasie, hoe staat u daar in het algemeen dan

Nadere informatie

Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden

Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden Informatie voor patiënten en naasten Over existentiële en spirituele zorg Natuurlijk weet je dat

Nadere informatie

Hoofdstuk 9 Oefeningen

Hoofdstuk 9 Oefeningen Hodstuk 9 De eerste stap in werken aan jezelf is ook meteen de belangrijkste stap: Het durven onderkennen van je innerlijke conflicten en dat je daardoor je emoties nog niet voor je kan laten werken. De

Nadere informatie

Bijlage 20 Zelfassessment adequaat samenwerken met ouders

Bijlage 20 Zelfassessment adequaat samenwerken met ouders Bijlage 20 Zelfassessment adequaat samenwerken met ouders Deze bijlage hoort bij hoofdstuk 4.9 en 4.11. Dit zelfassessment is ontwikkeld door Barbara de Boer, adviseur bij CPS. Zij maakte daarbij gebruik

Nadere informatie

Module 5 Heel je relatie met geld

Module 5 Heel je relatie met geld Module 5 Heel je relatie met geld Inleiding In deze module gaan we nog wat dieper in op jouw relatie met geld. Veel coaches, therapeuten en trainers werken heel hard maar verdienen erg weinig (te weinig!).

Nadere informatie

Inspectie RK Godsdienst Griet Liebens 0486/724946 griet.liebens@telenet.be

Inspectie RK Godsdienst Griet Liebens 0486/724946 griet.liebens@telenet.be 1 inspectie-begeleiding RK godsdienst basisonderwijs Tulpinstraat 75 3500 Kiewit-Hasselt 011 264408 godsdienstbao@dodhasselt.be Collegiale consultatie Godsdienst Lager onderwijs Rijkhoven Kleine Spouwen

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging Welke begeleiding kunt u krijgen? Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding In het ziekenhuis komt er veel op u af. Soms herkent u zichzelf niet

Nadere informatie

Familievereniging geestelijke gezondheid. van families. Niet 101 of 102 of 105 maar 107? Mieke Craeymeersch Directeur Similes.

Familievereniging geestelijke gezondheid. van families. Niet 101 of 102 of 105 maar 107? Mieke Craeymeersch Directeur Similes. De psychiater Wat willen families? door de bril Niet 101 of 102 of 105 maar 107? van families Mieke Craeymeersch Directeur Similes Psychiater door de bril van families Men moet een beetje kunnen thuiskomen

Nadere informatie

Vragenlijst Samen Werken

Vragenlijst Samen Werken TNO Arbeid TNO-vragenlijst 01830254 V0312563.v2 Vragenlijst Samen Werken Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.arbeid.tno.nl T 023 554 93 93 F 023 554 93 94 Datum Februari 2003 Auteurs Aukje

Nadere informatie

Toos Nowacki Geestelijk Verzorger VieCuri

Toos Nowacki Geestelijk Verzorger VieCuri Toos Nowacki Geestelijk Verzorger VieCuri In de zorg ben je altijd met mensen onderweg Door ziekte en afhankelijkheid zijn mensen in de zorg op menselijke zorg aangewezen Bij goede zorg hoort aandacht

Nadere informatie

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie

Nadere informatie

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Kijk op Sterven Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Doel van Vandaag Hoe kom je in contact over sterven de naderende dood Wat zijn de verschillende manieren waarop mensen omgaan met de dood Hoe kun je daar

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips

Thema. Kernelementen. Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips Thema Kernelementen Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips Tips voor de trainer: Doseer je informatie: less is more. Beoordeel wat je gymnasten doen, niet wie ze

Nadere informatie

Integrale lichaamsmassage

Integrale lichaamsmassage Integrale lichaamsmassage Eindtermen theorie: - De therapeut heeft kennis van anatomie/fysiologie en pathologie m.b.t. Integrale lichaamsmassage; - De therapeut is zich ervan bewust dat een massage behandeling

Nadere informatie

Visie : Palliatieve zorgen

Visie : Palliatieve zorgen Indien op een gegeven ogenblik een curatieve therapie geen hulp meer brengt en de mens zich geconfronteerd ziet met het onvermijdelijke, wordt hij bevangen door angst en pijn. Het is moeilijk om dragen,

Nadere informatie

Leven met een ander levensperspectief

Leven met een ander levensperspectief Leven met een ander levensperspectief Een kwalitatief onderzoek naar de zorg- en begeleidingsbehoeften van mensen met de ziekte van Parkinson in de leeftijd van 45 65 jaar Hanny den Hertog, Verpleegkundig

Nadere informatie

Eerste sessie. Time Management. Quick Win: multitasken Structureel: direct beslissen Toepassingen: Concreet beslissen

Eerste sessie. Time Management. Quick Win: multitasken Structureel: direct beslissen Toepassingen: Concreet beslissen Time Management Sneller, eenvoudiger, productiever! Eerste sessie Extra voordeel voor snelle beslissers! Quick Win: multitasken Structureel: direct beslissen Toepassingen: Concreet beslissen Structureel

Nadere informatie

Het palliatief support team

Het palliatief support team Het palliatief support team T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont

Nadere informatie

Praktische opdracht Levensbeschouwing New age

Praktische opdracht Levensbeschouwing New age Praktische opdracht Levensbeschouwing New age Praktische-opdracht door een scholier 1822 woorden 19 juni 2002 7,1 75 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding Dit werkstuk gaat over New-Age. Iedereen

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

Het hartsmotivatie-profiel

Het hartsmotivatie-profiel Je eigen beoordeling van jouw hartsmotivaties De eerste stap tot ontdekken wat jouw gaven zijn, is het volgende hartsmotivatie-profiel invullen. Nadat je de 45 vragen hebt beantwoord, noteer je de scores

Nadere informatie

Innerlijke ruimte Liverpool goes Dutch, 19 april Prof dr Carlo Leget

Innerlijke ruimte Liverpool goes Dutch, 19 april Prof dr Carlo Leget Innerlijke ruimte Liverpool goes Dutch, 19 april 2018 Prof dr Carlo Leget Stilte (Sander de Hosson) ( ) Als ik de verpleegkundige vraag om de familie te bellen om een gesprek dezelfde dag te plannen, krijg

Nadere informatie

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Klinisch redeneren doen we in feite al heel lang. VUmc Amstel Academie heeft hiervoor een systematiek ontwikkeld, klinisch redeneren in 6 stappen, om gedetailleerd

Nadere informatie

Je lijf bedriegt je niet

Je lijf bedriegt je niet Je lijf bedriegt je niet Studiedag Pastoraal, Ethiek, Humanisering 31 maart 2011 Mieke Ballinckx Maatschappelijke en zorgcontext Dwingende maatschappij Verwachtingen, moeten, uitreiken, Zorgcontext Geven

Nadere informatie

OPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015)

OPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015) OPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015) Woonzorgcentrum Leiehome is een woonplaats met ruime verzorgingsmogelijkheden voor ouderen. Wij verlenen een deskundige en actuele zorg op maat.

Nadere informatie