Basiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Basiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen"

Transcriptie

1 Basiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart 2010 Chronische effecten van anti-epileptica: bijwerkingen en tolerantie Dr. Harriëtte van Eibergen Santhagens - Verzijl, neuroloog 4 boodschappen casus uitgangspunten medicamenteuse therapie epilepsie directe bijwerkingen anti-epileptica chronische bijwerkingen anti-epilpetica tolerantie Boodschappen Boodschappen 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag Boodschappen Boodschappen 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag 3. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor het antiepileptisch effect 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag 3. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor het antiepileptisch effect 4. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor bijwerkingen

2 Patiënt met nieuwe epilepsie Rx/carbamazepine 2dd300mg goed effect op aanvallen Patiënt met nieuwe epilepsie Rx/carbamazepine 2dd300mg goed effect op aanvallen Na enige tijd, recidief aanvallen Rx/carbamazepine tot 1200mg Echter, bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie dosisvermindering carbamazepine Echter, bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie dosisvermindering carbamazepine Wegens aanvallen Rx/clobazam 1dd10mg Echter, bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie dosisvermindering carbamazepine Wegens aanvallen Rx/clobazam 1dd10mg bijwerkingen: suf, duizelig, aandachts- en concentratiestoornissen, slomer Echter, bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie dosisvermindering carbamazepine Wegens aanvallen Rx/clobazam 1dd10mg bijwerkingen: suf, duizelig, aandachts- en concentratiestoornissen, slomer (lijken) voorbijgaand

3 Vraag aan U 1.Herkenbaar? Aanvallen houden aan omzetting in lamotrigine tot 1dd400mg aanvalsvrij 2.Niet herkenbaar? Aanvallen houden aan omzetting in lamotrigine tot 1dd400mg aanvalsvrij Echter, bijwerkingen: geagiteerd, geïrriteerd en agressief Wegens bijwerkingen omzetting in levetiracetam 2dd500mg kortdurend positief effect op aanvallen Rx/levetiracetam tot 2500mg Vraag aan U Aanvallen houden aan omzetting in levetiracetam 2dd500mg kortdurend positief effect op aanvallen Rx/levetiracetam tot 2500mg bijwerkingen: moe, emotioneel labiel, depressief middel is erger dan de kwaal 1.Herkenbaar? 2.Niet herkenbaar?

4 Uitgangspunten anti-epileptische therapie Uitgangspunten anti-epileptische therapie Anti-epileptica: - aanvalsvrijheid - geen bijwerkingen Anti-epileptica: - aanvalsvrijheid - geen bijwerkingen Echter, in de praktijk. - bijwerkingen - bijwerkingen Rx/carbamazepine, clobazam bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie en aandacht, slomer Rx/carbamazepine, clobazam bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie en aandacht, slomer Rx/lamotrigine bijwerkingen: geagiteerd, geïrriteerd en agressief - bijwerkingen Bijwerkingen Rx/carbamazepine, clobazam bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie en aandacht, slomer Rx/lamotrigine bijwerkingen: geagiteerd, geïrriteerd en agressief Rx/levetiracetam bijwerkingen: moe, depressief, emotioneel labiel

5 Bijwerkingen Directe bijwerkingen Neurotoxisch: slaperigheid, moeheid, duizeligheid, diplopie, cognitieve functiestoornissen en gedrags- en stemmingsstoornissen Neurotoxisch: slaperigheid, moeheid, duizeligheid, diplopie, cognitieve functiestoornissen en gedrags- en stemmingsstoornissen gewenning bij gelijkblijvende dosis voorbijgaand na dosisaanpassing Directe bijwerkingen Directe bijwerkingen Neurotoxisch: slaperigheid, moeheid, duizeligheid, diplopie, cognitieve functiestoornissen en gedrags- en stemmingsstoornissen gewenning bij gelijkblijvende dosis voorbijgaand na dosisaanpassing reversibel in aantal weken Neurotoxisch: slaperigheid, moeheid, duizeligheid, diplopie, cognitieve functiestoornissen en gedrags- en stemmingsstoornissen gewenning bij gelijkblijvende dosis voorbijgaand na dosisaanpassing reversibel in aantal weken ontwikkelen van chronisch karakter therapeutische breedte Therapeutische breedte Rx/carbamazepine tot 1200mg bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie bepaalt snelheid van ontstaan bijwerkingen verschil tussen een net effectieve dosis en een net niet toxische dosis Rx/clobazam 1dd10mg bijwerkingen: suf, duizelig, aandachts en concentratiestoornissen, slomer

6 Therapeutische breedte Therapeutische breedte Plasmaconc. Toxisch Plasmaconc. Toxisch Therapeutisch Therapeutisch Subtherapeutisch Subtherapeutisch benzodiazepines vs. andere anti-epileptica benzodiazepines vs. andere anti-epileptica BZD: kleine therapeutische breedte snel optreden van bijwerkingen Uitgangspunten anti-epileptische therapie Uitgangspunten anti-epileptische therapie Onderkennen en zo mogelijk voorkomen van bijwerkingen - informatie geven over de te verwachten bijwerkingen - actieve opsporing van mogelijke bijwerkingen - onderkennen en zo mogelijk voorkomen van bijwerkingen - informatie geven over de te verwachten bijwerkingen - actieve opsporing van mogelijke bijwerkingen vraag specifiek! * * Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne goed effect, 0-2 aanvallen/jaar

7 * * Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne goed effect, 0-2 aanvallen/jaar geen bijwerkingen op navraag Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne goed effect, 0-2 av/jaar geen bijwerkingen op navraag laatste tijd wisselende spiegels (12-30mg/L) omzetting in carbamazepine * * Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne goed effect, 0-2 aanvallen/jaar geen bijwerkingen op navraag laatste tijd wisselende spiegels (12-30mg/L) omzetting in carbamazepine sterke verbetering cognitie; sneller in doen en denken Patiënt met oligo-epilepsie reeds 20 jaar fenytoïne goed effect, 0-2 aanvallen/jaar geen bijwerkingen op navraag laatste tijd wisselende spiegels (12-30mg/L) omzetting in carbamazepine sterke verbetering cognitie; sneller in doen en denken voelt zich uitmuntend, beter dan ooit Chronische bijwerkingen Chronische bijwerkingen Categorieën: Neurotoxisch Idiosyncratisch Metabool Hormonaal Categorieën: Neurotoxisch Idiosyncratisch Metabool Hormonaal

8 Chronische bijwerkingen 1. Cognitieve functiestoornissen Categorieën: Neurotoxisch cognitieve functiestoornissen, stemmings- en gedragsstoornissen Idiosyncratisch Metabool Hormonaal meest voorkomende co-morbiditeit in epilepsie 1. Cognitieve functiestoornissen 1. Cognitieve functiestoornissen meest voorkomende co-morbiditeit in epilepsie meest voorkomende co-morbiditeit in epilepsie stoornis in de wijze waarop hersenen informatie verwerken stoornis in de wijze waarop hersenen informatie verwerken geheugenstoornissen traagheid in denken concentratiestoornissen 1. Cognitieve functiestoornissen 1. Cognitieve functiestoornissen - casus Oorzaak 3 factoren van belang oorzaak van epilepsie aanvallen anti-epileptica Carbamazepine, clobazam goed effect op aanvallen bijwerkingen: suf, duizelig, dubbelzien, verminderde concentratie en aandacht, slomer, trager in denken en doen dosisvermindering, staken

9 1. Cognitieve functiestoornissen - literatuur 1. Cognitieve functiestoornissen - literatuur Duidelijk effect op cognitie PB: geheugen PHT: mentale traagheid TPM: mentale traagheid, spraakproblemen Duidelijk effect op cognitie PB: geheugen PHT: mentale traagheid TPM: mentale traagheid, spraakproblemen Mild effect op cognitie CBZ, OCBZ, VPA, LTG 1. Cognitieve functiestoornissen - literatuur Boodschap 1 Duidelijk effect op cognitie PB: geheugen PHT: mentale traagheid TPM: mentale traagheid, spraakproblemen Mild effect op cognitie CBZ, OCBZ, VPA, LTG Onvoldoende bewijs ESM, TGB, GBP, LEV, ZON, LAC Boodschap 1 Chronische bijwerkingen impact kan toenemen en substantieel worden indien cruciale functies betrokken zijn - leren bij kinderen - autorijden bij volwassenen - geheugen bij kwetsbare ouderen Categorieën: Neurotoxisch cognitieve functiestoornissen, stemmings- en gedragsstoornissen Idiosyncratisch Metabool Hormonaal

10 2. Stemmings- en gedragsstoornissen 2. Stemmings- en gedragsstoornissen - casus andere specifieke subgroep chronische neurotoxische bijwerkingen mechanisme beperkte literatuur Lamotrigine aanvalsvrij bijwerkingen: geagiteerd, geïriteerd en agressief verzoek om ander middel 2. Stemmings- en gedragsstoornissen - casus Boodschap 2 Levetiracetam kortdurend positief effect op aanvallen bijwerkingen: moe, emotioneel labiel, depressief middel is erger dan de kwaal 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag Basiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart Tolerantie - casus Chronische effecten van anti-epileptica: bijwerkingen en tolerantie Rx/carbamazepine 2dd300mg Rx/carbamazepine tot 1200mg Rx/levetiracetam 2dd500mg Rx/levetiracetam tot 2500mg

11 3. Tolerantie - casus 3. Tolerantie - casus Rx/carbamazepine 2dd300mg Na enige tijd recidief aanvallen Rx/carbamazepine tot 1200mg Rx/levetiracetam 2dd500mg Rx/carbamazepine 2dd300mg Na enige tijd recidief aanvallen Rx/carbamazepine tot 1200mg Geen effect meer Rx/levetiracetam 2dd500mg Rx/levetiracetam tot 2500mg Rx/levetiracetam tot 2500mg 3. Tolerantie - casus 3. Tolerantie - casus Rx/carbamazepine 2dd300mg Na enige tijd recidief aanvallen Rx/carbamazepine tot 1200mg Geen effect meer Rx/levetiracetam 2dd500mg Kortdurend positief effect op aanvallen Rx/levetiracetam tot 2500mg Rx/carbamazepine 2dd300mg Na enige tijd recidief aanvallen Rx/carbamazepine tot 1200mg Geen effect meer Rx/levetiracetam 2dd500mg Kortdurend positief effect op aanvallen Rx/levetiracetam tot 2500mg Onvoldoende effect 3. Tolerantie - recidief aanvallen 3. Tolerantie - recidief aanvallen Oorzaken - aanvalsbevorderende situaties Oorzaken - aanvalsbevorderende situaties - verminderde therapietrouw/dosisverlaging/wijziging in co-medicatie

12 3. Tolerantie - recidief aanvallen 3. Tolerantie - recidief aanvallen Oorzaken - aanvalsbevorderende situaties - verminderde therapietrouw/dosisverlaging/wijziging in co-medicatie - progressie onderliggend lijden Oorzaken - aanvalsbevorderende situaties - verminderde therapietrouw/dosisverlaging/wijziging in co-medicatie - progressie onderliggend lijden - optreden van tolerantie 3. Tolerantie 3. Tolerantie = vermindering van effectiviteit van een Rx na herhaalde toediening van het Rx adaptatierespons van het lichaam = vermindering van effectiviteit van een Rx na herhaalde toediening van het Rx adaptatierespons van het lichaam voor anti-epileptica geldt geen uitzondering moeilijk behandelbare epilepsie 3. Tolerantie 3. Tolerantie anti-epileptisch effect bijwerkingen anti-epileptisch effect benzodiazepines 2 types 1. schijntolerantie 2. echte tolerantie

13 3. Schijntolerantie - casus 3. Schijntolerantie carbamazepine 2dd300mg goed effect op aanvallen een lagere concentratie in het bloed (spiegel ) na herhaalde toediening van dezelfde dosis Na enige tijd, recidief aanvallen carbamazepine dosis : geen aanvallen 3. Schijntolerantie 3. Schijntolerantie een lagere concentratie in het bloed (spiegel ) na herhaalde toediening van dezelfde dosis t.g.v. een snellere afbraak en verwijdering uit de circulatie een lagere concentratie in het bloed (spiegel ) na herhaalde toediening van dezelfde dosis t.g.v. een snellere afbraak en verwijdering uit de circulatie dosisverhoging is doorgaans effectief 3. Schijntolerantie 3. Echte tolerantie casus een lagere concentratie in het bloed (spiegel ) na herhaalde toediening van dezelfde dosis t.g.v. een snellere afbraak en verwijdering uit de circulatie dosisverhoging is doorgaans effectief levetiracetam 2dd500mg positief effect op aanvallen echter recidief aanvallen levetiracetam dosis : geen effect op aanvallen gering klinisch belang

14 3. Echte tolerantie 3. Echte tolerantie de respons op eenzelfde concentratie in het bloed (spiegel=) is verminderd na herhaalde toediening de respons op eenzelfde concentratie in het bloed (spiegel=) is verminderd na herhaalde toediening t.g.v. verandering in het target systeem 3. Echte tolerantie 3. Echte tolerantie de respons op eenzelfde concentratie in het bloed (spiegel=) is verminderd na herhaalde toediening t.g.v. verandering in het target systeem de respons op eenzelfde concentratie in het bloed (spiegel=) is verminderd na herhaalde toediening t.g.v. verandering in het target systeem dosisverhoging is niet effectief dosisverhoging is niet effectief medicatieresistente of refractaire epilepsie 3. Echte tolerantie - bewijzen 3. Echte tolerantie - bewijzen dierexperimenteel bewijs toont dat alle anti-epileptica hun anti-epileptische activiteit verliezen gedurende langdurige blootstelling dierexperimenteel bewijs toont dat alle anti-epileptica hun anti-epileptische activiteit verliezen gedurende langdurige blootstelling klinisch bewijs is moeizaam - tolerantie wordt niet herkend - studies zijn niet systematisch uitgevoerd, kleine groepen

15 3. Echte tolerantie - klinisch bewijs Boodschap 3 alle anti-epileptica veroorzaken een verschuiving van response naar no-response gedurende langdurige behandeling CBZ:4%/ PHT:7%/ CLB:7.5%, 1wk. 3%, 3 mndn. 11%, 1 jr. 27% PB: 11% BZD: 27-48% VPA: part.epil. 58%, idiop.epil. 0%, absence epil. 21% LTG: 1, 15% OXC: 14% TPM: 20, 47% GBP: 7, 8, 80% LEV: 5, 19, 27% (honeymooneffect) Epilepsia 2006, Löscher 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag 3. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor het antiepileptisch effect 4. Tolerantie - bijwerkingen Tolerantie ondanks gelijkblijvende serumconcentraties minderen klachten binnen 12 weken PGB: duizeligheid, ataxie, somnolentie in 3 weken LEV: moehied in 3 maanden TPM: duizeligheid, angst, somnolentie, ataxie, stemmingsstoornissen in 1 e 2-3 maanden tolerantie voor bijwerkingen ontwikkelt zich bij lage dosis tolerantie voor anti-epileptisch effect ontwikkelt zich bij hoge dosis Tolerantie - voorkomen Boodschap 4 tolerantie voor bijwerkingen ontwikkelt zich bij lage dosis tolerantie voor anti-epileptisch effect ontwikkelt zich bij hoge dosis anti-epileptische therapie starten middels langzame titratie 2. alle anti-epileptica hebben impact op stemming en gedrag 3. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor het antiepileptisch effect 4. bij alle anti-epileptica kan zich een tolerantie ontwikkelen voor bijwerkingen

16 Dank voor Uw aandacht!

Behandeling van oudere patiënt met epilepsie. C.L.P. Deckers SEIN Zwolle

Behandeling van oudere patiënt met epilepsie. C.L.P. Deckers SEIN Zwolle Behandeling van oudere patiënt met epilepsie C.L.P. Deckers SEIN Zwolle Incidentie van epilepsie nieuwe gevallen per 100.000 inwoners 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 leeftijd (jaren)

Nadere informatie

Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION NASCHOLING EPILEPSIE

Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION NASCHOLING EPILEPSIE Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION NASCHOLING EPILEPSIE Ilse Vosman verpleegkundig specialist SEIN Carly Jansen verpleegkundig specialist Kempenhaeghe 7 juni 2013 MEDICIJNEN, (BIJ) WERKINGEN

Nadere informatie

Behandeling epilepsie

Behandeling epilepsie Medicatie: werking en bijwerkingen Therapietrouw Eerste hulp bij aanvallen + couperen 13 juni 2014 Carly Jansen Marion van Ool Verpleegkundig specialisten Academisch Centrum voor Epileptologie Kempenhaeghe

Nadere informatie

Behandelingsstrategie in de praktijk

Behandelingsstrategie in de praktijk Behandelingsstrategie in de praktijk Effectiviteit en bijwerkingen Paul Bouma Tergooiziekenhuizen Blaricum en Hilversum Onthulling Paul Bouma heeft geen zakelijke belangen, investeringen, of aandelen in

Nadere informatie

Bijwerkingen van antiepileptica Is er iemand die er op let? Hans Carpay, neuroloog Tergooiziekenhuizen Blaricum

Bijwerkingen van antiepileptica Is er iemand die er op let? Hans Carpay, neuroloog Tergooiziekenhuizen Blaricum Bijwerkingen van antiepileptica Is er iemand die er op let? Hans Carpay, neuroloog Tergooiziekenhuizen Blaricum Inleiding Richtlijnen toe aan revisie Nieuwe inzichten mbt bijwerkingen AEDs Veel ter discussie:

Nadere informatie

Symptomatische behandeling hersenmetastasen. Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013

Symptomatische behandeling hersenmetastasen. Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013 Symptomatische behandeling hersenmetastasen Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013 Zo maar een paar vragen: -Moeten patiënten met HM standaard met dexamethason

Nadere informatie

Lokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen

Lokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen Lokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen DEFINITIE Epilepsie is een ziekte van de hersenen waarbij er sprake is van twee nietgeprovoceerde epileptische aanvallen

Nadere informatie

Apotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Clobazam 2 mg, capsule

Apotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Clobazam 2 mg, capsule 1. Naam van het geneesmiddel Clobazam 1 mg, capsule Clobazam 1,5 mg, capsule Clobazam 2,5 mg, capsule 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling Bevat per capsule resp. 1, 1,5, 2 of 2,5 mg clobazam

Nadere informatie

Epilepsie heeft gevolgen, voor het kind en gezin

Epilepsie heeft gevolgen, voor het kind en gezin Epilepsie heeft gevolgen, voor het kind en gezin Mevr. van Broekhoven, moeder van Matthijs Mieke Daamen, verpleegkundig specialist Kempenhaeghe Netwerk Epilepsie Zorg Huidige situatie Medicatie: Lamictal

Nadere informatie

BIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS

BIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS BIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS NB: De amendementen van de samenvatting van de productkenmerken en bijsluiters moeten hierna

Nadere informatie

Epilepsie. Dr Tom J Snijders Neuroloog, UMC Utrecht Voorzitter redactieraad Hersentumor.nl

Epilepsie. Dr Tom J Snijders Neuroloog, UMC Utrecht Voorzitter redactieraad Hersentumor.nl Epilepsie Dr Tom J Snijders Neuroloog, UMC Utrecht Voorzitter redactieraad Hersentumor.nl Epilepsie: symptoom van de tumor Medicatie Status epilepticus Rijgeschiktheid Nieuwe ontwikkelingen Epilepsie:

Nadere informatie

EPILEPSIE EN THERAPEUTIC DRUG MONITORING. A.CP. Mathot. In de meeste laboratoria van ziekenhuisapotheken. hebben of in een diepe slaap geraken.

EPILEPSIE EN THERAPEUTIC DRUG MONITORING. A.CP. Mathot. In de meeste laboratoria van ziekenhuisapotheken. hebben of in een diepe slaap geraken. EPILEPSIE EN THERAPEUTIC DRUG MONITORING A.CP. Mathot In de meeste laboratoria van ziekenhuisapotheken zullen bloedspiegels van antiepileptica bepaald worden. De redenen om bloedspiegels van anti-epileptica

Nadere informatie

Vermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht

Vermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Helen Dowling Instituut: Begeleiding bij kanker voor (ex-) kankerpatienten en hun naasten: Onder andere: Individuele begeleiding Lotgenotengroepen

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

Aanvalsvrijheid vergelijkbaar met carbamazepine CR

Aanvalsvrijheid vergelijkbaar met carbamazepine CR Indrukwekkende Aanvalsvrijheid vergelijkbaar met carbamazepine CR 100 80 % patiënten 60 40 73.0% 72.8% 20 0 Keppra 1000-3000mg/dag (173/237) Carbamazepine CR 400-1200mg/dag (171/235) Aanvalsvrijheid in

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015

ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose

Nadere informatie

Als een pilletje niet meer genoeg is

Als een pilletje niet meer genoeg is Als een pilletje niet meer genoeg is Jeroen van Vugt Medisch Spectrum Twente Iets over Parkinson n Verstoorde motoriek Trillen (tremor) Stijve spieren Trager Starre mimiek Onduidelijker spreken Moeilijker

Nadere informatie

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Definitie (Epileptische) aanvallen bij koorts zonder infectie van het centrale zenuwstelsel of een andere specifieke oorzaak

Nadere informatie

Neuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB

Neuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Neuropsychologisch onderzoek (NPO) na een SAB Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Waarom? Ik wil graag weer aan het werk! Ik ben erg moe en prikkelbaar. Ik kan slecht

Nadere informatie

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp 00 Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar Afdeling Spoedeisende Hulp U of een van uw naasten heeft een hersenschudding opgelopen door een ongeluk of plotselinge beweging van het hoofd. Dit wordt

Nadere informatie

HERSENSCHUDDING BIJ EEN KIND FRANCISCUS VLIETLAND

HERSENSCHUDDING BIJ EEN KIND FRANCISCUS VLIETLAND HERSENSCHUDDING BIJ EEN KIND FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw kind heeft een licht letsel aan de schedel of de hersenen opgelopen, bijvoorbeeld als gevolg van een ongeval. Deze folder geeft u meer informatie

Nadere informatie

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen Rode Kruis ziekenhuis Patiënteninformatie Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen rkz.nl Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen U bent in het ziekenhuis geweest omdat u een mogelijk

Nadere informatie

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Henry Honné februari/maart 2017 Breincafés Midden-Limburg 1 Master Neurorehabilitation and Innovation cum laude, en fysiotherapeut.

Nadere informatie

Epilepsie. bij 60-plussers

Epilepsie. bij 60-plussers Epilepsie bij 60-plussers Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

BIJSLUITER. MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray

BIJSLUITER. MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray BIJSLUITER MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze

Nadere informatie

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen (HM) + Introductie + Enkele cijfers. + Wanneer denken we aan HM? + Behandeling van HM (Landelijke

Nadere informatie

Anti-epileptica. Anti-epileptica. Anti - epileptica. Werkingsmechanismen anti-epileptica. farmacologie en - kinetiek. pré post

Anti-epileptica. Anti-epileptica. Anti - epileptica. Werkingsmechanismen anti-epileptica. farmacologie en - kinetiek. pré post Anti-epileptica farmacologie en - kinetiek Fred Schobben Divisie Laboratoria en Apotheek UMC Utrecht Dpt. Farmaceutische Wetenschappen, Bèta faculteit, Universiteit Utrecht Anti-epileptica Wat doen ze?

Nadere informatie

Het cognitieve functioneren. Amarins de Wagt Neuropsycholoog Isala Ziekenhuis Zwolle & Vogellanden Revalidatiecentrum

Het cognitieve functioneren. Amarins de Wagt Neuropsycholoog Isala Ziekenhuis Zwolle & Vogellanden Revalidatiecentrum Het cognitieve functioneren Amarins de Wagt Neuropsycholoog Isala Ziekenhuis Zwolle & Vogellanden Revalidatiecentrum Vragen Wat is het cognitieve functioneren? Welke factoren zorgen voor veranderingen

Nadere informatie

Cognitieve problemen bij patiënten met kanker

Cognitieve problemen bij patiënten met kanker Cognitieve problemen bij patiënten met kanker Cognitieve problemen: wat zijn dat? Problemen met mentale vaardigheden en processen GEHEUGEN OPNEMEN OPSLAAN OPDIEPEN AANDACHT RICHTEN VERDELEN TAAL BEGRIJPEN

Nadere informatie

SLAAPPROBLEMEN APOTHEEK.NL

SLAAPPROBLEMEN APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN WAT KAN IK ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ SLAAPPROBLEMEN (BENZODIAZEPINES) AUTORIJDEN STOPPEN MET EEN BENZODIAZEPINE WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN INFORMATIE APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN Slaapproblemen

Nadere informatie

Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert?

Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? KenBis Maart 2017 Anna Krikke, psychiater Inleiding Inleiding Lithium, indicaties, bijwerkingen Richtlijn Renale bijwerkingen chronisch lithium

Nadere informatie

Ouderen en slaap(problemen)

Ouderen en slaap(problemen) Ouderen en slaap(problemen) Dr. Winni Hofman Somnio, Personal Health Institute Int. Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1 Waar gaan we het over hebben Invloed van veroudering op de slaap De biologische

Nadere informatie

Sepion 13-06-2014. Medicamenteus onbehandelbare epilepsie. 25-30% is niet goed met medicijnen te behandelen!

Sepion 13-06-2014. Medicamenteus onbehandelbare epilepsie. 25-30% is niet goed met medicijnen te behandelen! Sepion 13-06-2014 Marianne van Buren, verpleegkundig specialist SEIN (Stichting Epilepsie Instellingen Nederland) middenwest Nl, polikliniek Utrecht Medicamenteus onbehandelbare epilepsie 25-30% is niet

Nadere informatie

Volwassenen met licht traumatisch hoofd / hersenletsel

Volwassenen met licht traumatisch hoofd / hersenletsel Volwassenen met licht traumatisch hoofd / hersenletsel Neurologie alle aandacht U heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel door een ongeval of een klap tegen uw hoofd. Deze folder beschrijft de

Nadere informatie

VMDB 15-06-2013. Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg

VMDB 15-06-2013. Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg VMDB 15-06-2013 Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg DUBBELE DIAGNOSE Psychiatrische Stoornis + middelenproblematiek Er bestaat wederzijdse beïnvloeding Prognose is minder goed Afzonderlijke

Nadere informatie

Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts. Inhoud

Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts. Inhoud Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts Inhoud Multipele sclerose Overzicht behandelmogelijkheden Multidisciplinair revalidatieplan Casus Conclusie 1 Wat is MS? Typen MS Relapsing-Remitting

Nadere informatie

Amitriptyline bij slaapproblemen

Amitriptyline bij slaapproblemen Amitriptyline bij slaapproblemen Ziekenhuis Gelderse Vallei U heeft een recept voor Amitriptyline gekregen. In deze folder vindt u meer informatie over dit geneesmiddel. Wat is Amitriptyline? De werkzame

Nadere informatie

EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM

EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM Programma Welkomstwoord door Anja van Enckevort, ketenregisseur Film: CVA-keten Noord-Limburg Vermoeidheid na CVA door Anja Kuperus, geriatriefysiotherapeut

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan?

Wetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan? Diabetesbijeenkomst Wetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan? Diabetesbijeenkomst Wat doet diabetes type 1 met het brein? Drs. Eelco van Duinkerken Cognitieve klachten http://www.youtube.com/watch?v=rgwbxe8zdc4&feature=related

Nadere informatie

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Ontslagadvies bij licht traumatisch hersenletsel volwassenen

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Ontslagadvies bij licht traumatisch hersenletsel volwassenen Ontslagadvies bij licht traumatisch hersenletsel volwassenen ONTSLAGADVIES BIJ LICHT TRAUMATISCH HERSENLETSEL VOLWASSENEN INLEIDING U heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel opgelopen door een

Nadere informatie

Cognitieve gevolgen van kankerbehandeling Bas van de Weg, revalidatiearts Revant

Cognitieve gevolgen van kankerbehandeling Bas van de Weg, revalidatiearts Revant Cognitieve gevolgen van kankerbehandeling Bas van de Weg, revalidatiearts Revant Alles wat voorheen automatisch ging, kost me nu inspanning 1. Cognitie en chemotherapie Verschillende soorten even schadelijk

Nadere informatie

Volwassenen met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel

Volwassenen met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Volwassenen met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel U heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel opgelopen door een ongeval of een klap tegen uw hoofd. Deze folder informeert u over de mogelijke

Nadere informatie

Psychogene niet-epileptische aanvallen

Psychogene niet-epileptische aanvallen Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Sommige mensen hebben aanvallen die sterk op epileptische aanvallen kunnen lijken, maar

Nadere informatie

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Oxazepam Apotex 10 mg, tabletten Oxazepam Apotex 50 mg, tabletten. Oxazepam

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Oxazepam Apotex 10 mg, tabletten Oxazepam Apotex 50 mg, tabletten. Oxazepam Apotex Group 1313 Patient Information Leaflet Page 1 of 6 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Oxazepam Apotex 10 mg, tabletten Oxazepam Apotex 50 mg, tabletten Oxazepam Lees goed de hele bijsluiter

Nadere informatie

Zopiclon 3,75 mg Focus, filmomhulde tabletten Zopiclon 7,5 mg Focus, filmomhulde tabletten 1

Zopiclon 3,75 mg Focus, filmomhulde tabletten Zopiclon 7,5 mg Focus, filmomhulde tabletten 1 1 1.3.3 PACKAGE LEAFLET Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om deze nogmaals te lezen. Heeft u nog vragen,

Nadere informatie

Informatie lichttraumatisch hoofd-/hersenletsel

Informatie lichttraumatisch hoofd-/hersenletsel Informatie lichttraumatisch hoofd-/hersenletsel PATIENTENINFORMATIE AAN VOLWASSENEN MET LICHT TRAUMATISCH HOOFD-/HERSENLETSEL U heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel opgelopen door een ongeval

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen

Nadere informatie

Flavoxaat G04BD02, december 2018

Flavoxaat G04BD02, december 2018 Flavoxaat G04BD02, december 2018 Indicatie Urine-incontinentie, pollakisurie, nycturie, loze aandrang. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt flavoxaat door

Nadere informatie

Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten. Joyce Vermeer 21 September 2018

Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten. Joyce Vermeer 21 September 2018 Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten Joyce Vermeer 21 September 2018 Oefening Ga eens met je blik naar binnen Let op de beweging van je adem. Hoe is het eigenlijk

Nadere informatie

Biotransformatie en toxiciteit van

Biotransformatie en toxiciteit van Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept

Nadere informatie

Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013

Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)

Nadere informatie

ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER

ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER Deze aanpassingen aan de SPC en bijsluiter zijn valide op het moment van de beschikking van de commissie. Na de beschikking

Nadere informatie

Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen

Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis

Nadere informatie

Neurologie. Epilepsie en alcohol. De relatie tussen epilepsie en alcoholgebruik

Neurologie. Epilepsie en alcohol. De relatie tussen epilepsie en alcoholgebruik Neurologie Epilepsie en alcohol De relatie tussen epilepsie en alcoholgebruik In onze maatschappij is (sociaal) alcoholgebruik zeer verbreid. Tijdens recepties, verjaardagen, feestdagen e.d. wordt door

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel volwassenen

Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel volwassenen Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel volwassenen Door een ongeval of door een klap tegen uw hoofd heeft u licht traumatisch hoofd- of hersenletsel opgelopen. In deze folder vindt u informatie over de

Nadere informatie

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,

Nadere informatie

CONVULSIES BIJ KINDEREN: EEN GEWONE KOORTSSTUIP?

CONVULSIES BIJ KINDEREN: EEN GEWONE KOORTSSTUIP? CONVULSIES BIJ KINDEREN: EEN GEWONE KOORTSSTUIP? O. F. Brouwer Afdeling Neurologie Universitair Medisch Centrum Groningen EPILEPSIE Waarom ontstaat een epileptische aanval? Afwijkende prikkelbaarheid van

Nadere informatie

Nervus Vagus Stimulatie. een aanvullende behandeling bij moeilijk behandelbare epilepsie

Nervus Vagus Stimulatie. een aanvullende behandeling bij moeilijk behandelbare epilepsie Nervus Vagus Stimulatie een aanvullende behandeling bij moeilijk behandelbare epilepsie NVS Doel: middels elektrische stimulatie van de nervus vagus het aantal epileptische aanvallen bij patiënten met

Nadere informatie

De geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie

De geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier

Nadere informatie

Spoedeisende hulp. Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel volwassenen

Spoedeisende hulp. Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel volwassenen Spoedeisende hulp Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel volwassenen Inhoudsopgave Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel...4 Verschijnselen eerste 24 uur...5 Verschijnselen eerste dagen...5 Wat u wél

Nadere informatie

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?

Nadere informatie

Adviezen voor patiënten met licht schedel/hersenletsel

Adviezen voor patiënten met licht schedel/hersenletsel Patiënteninformatie Adviezen voor patiënten met licht schedel/hersenletsel rkz.nl In deze folder leest u wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel.

Nadere informatie

Ketogeen dieet bij refractaire epilepsie. Liesbeth Rietveld Carly Jansen

Ketogeen dieet bij refractaire epilepsie. Liesbeth Rietveld Carly Jansen Ketogeen dieet bij refractaire epilepsie Liesbeth Rietveld Carly Jansen Voorstellen Inhoud Epilepsie; gevolgen en behandelingen Ketogeen dieet Verpleegkundige interventies Samenvatting - Epilepsie Tijdelijke

Nadere informatie

Samenvatting. Preventieve maatregelen

Samenvatting. Preventieve maatregelen Samenvatting In Nederland wordt regelmatig tijdens nachtelijke uren gewerkt. In totaal gaat het om zo n 16 procent van de beroepsbevolking. Nachtwerk wordt vooral verricht in de zorg, de horeca, de vervoerssector

Nadere informatie

Barnidipine C08CA12, december Indicatie Barnidipine is geregistreerd voor de indicatie hypertensie.

Barnidipine C08CA12, december Indicatie Barnidipine is geregistreerd voor de indicatie hypertensie. Barnidipine C08CA12, december 2017 Indicatie Barnidipine is geregistreerd voor de indicatie hypertensie. Standpunt Ephor In het rapport over de calciumantagonisten van april 2013 wordt barnidipine door

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel. Volwassen

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel. Volwassen Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel Volwassen Inhoud Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel... 3 Verschijnselen eerste 24 uur... 3 Verschijnselen eerste dagen... 3 Wat u wél en niet mag doen... 4 Eerste

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH)

Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH) Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH) Afdeling Spoedeisende Hulp Locatie Veldhoven U heeft een ongeval gehad waarbij u mogelijk letsel aan het hoofd/hersenen heeft opgelopen. In deze folder kunt u

Nadere informatie

Adviezen na een hersenoperatie

Adviezen na een hersenoperatie Adviezen na een hersenoperatie Informatie voor patiënten F0982-3415 januari 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam

Nadere informatie

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag.

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Feedbackvragen Casus Martijn Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Bij Martijn is sprake van sociaal isolement, somberheid, niet eten. Dat duidt

Nadere informatie

Tegretol. Carbamazepine

Tegretol. Carbamazepine Tegretol Carbamazepine Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Wat is Tegretol 3 Wanneer een behandeling met Tegretol? 4 Werking van Tegretol 5 Aantal Tegretol innamen per dag 6 Controle van het bloed 7 Effect van

Nadere informatie

INSTRUCTIEKAART VOOR DE PATiËNT

INSTRUCTIEKAART VOOR DE PATiËNT De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ZypAdhera. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie

Nadere informatie

Slaapproblemen, angst en onrust

Slaapproblemen, angst en onrust Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,

Nadere informatie

Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding

Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen

Nadere informatie

Gezond ouder worden. Harmke Nijboer

Gezond ouder worden. Harmke Nijboer Gezond ouder worden Harmke Nijboer Klinisch i Geriater Ik word vergeetachtig, zijn dit de eerste tekenen van dementie? De diagnose:samenhang g milde geheugenstoornissen en dementie Normale veroudering

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine

Nadere informatie

Een kwestie van maatwerk

Een kwestie van maatwerk Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit

Nadere informatie

POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS

POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS Inleiding Schokkende gebeurtenissen zoals ongelukken, lichamelijk of seksueel geweld, huiselijk geweld, incest, natuurrampen en oorlogsgeweld kunnen wonden en kwetsingen

Nadere informatie

Psychische versus cognitieve stoornissen

Psychische versus cognitieve stoornissen Psychische versus cognitieve stoornissen De rol van de neuropsycholoog in dementiediagnostiek Drs. M.C. Verhaaf GZ-psycholoog Klinische neuropsychologie Het bestuderen van veranderingen in cognitie en

Nadere informatie

Dementie in de palliatieve fase

Dementie in de palliatieve fase Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.

Nadere informatie

Kinderepilepsie: multidisciplinaire benadering. Lieven Lagae Kinderneurologie Universitaire Ziekenhuizen KULeuven

Kinderepilepsie: multidisciplinaire benadering. Lieven Lagae Kinderneurologie Universitaire Ziekenhuizen KULeuven Kinderepilepsie: multidisciplinaire benadering Lieven Lagae Kinderneurologie Universitaire Ziekenhuizen KULeuven Kinderepilepsie : totaal-concept Diagnostiek : Epilepsie als een symptoom Herhaalde anamnese

Nadere informatie

Nitrazepam 5 mg, tablets RVG 50283

Nitrazepam 5 mg, tablets RVG 50283 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT Nitrazepam Apotex 5 mg, tabletten Nitrazepam Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u.

Nadere informatie

² goede medicijn ² juiste dosering. ² betrouwbare route. ² preven.ef. ² als er geen alterna.ef is

² goede medicijn ² juiste dosering. ² betrouwbare route. ² preven.ef. ² als er geen alterna.ef is medica.eveiligheid medica.eveiligheid bijwerkingen en juiste dosering in de pallia.eve fase ² goede medicijn ² juiste dosering ü volledig ingenomen ü juiste toegangsroute ü juiste methode.jds.p vast rela.e

Nadere informatie

Benzo Moe. Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik

Benzo Moe. Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik Benzo Moe Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik Ineke van Waard Februari 2010 Inhoud presentatie Voorstellen Kennisquiz Informatie over benzodiazepinen Geschiedenis Werking Toepassing

Nadere informatie

Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking

Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke

Nadere informatie

Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1

Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1 Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1 Marleen Arends Epilepsieconsulent Martiniziekenhuis Groningen

Nadere informatie

BIJSLUITER. ARIPIPRAZOL 2,5 mg capsules

BIJSLUITER. ARIPIPRAZOL 2,5 mg capsules BIJSLUITER ARIPIPRAZOL 2,5 mg capsules Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

Nadere informatie

Farmacodynamie: het concept

Farmacodynamie: het concept Farmacodynamie: het concept effect Wat is farmacodynamie dosis-respons modellen het "alles-of-niets" model het lineair model het sigmoidaal model concentratie de invloed van de tijd 3A-1 Wat is farmacodynamie?

Nadere informatie

TRAMAGETIC RETARD 75, 100, 150 en 200 mg tabletten. Samenstelling TRAMAGETIC RETARD tabletten bevatten 75, 100, 150 of 200 mg tramadolhydrochloride.

TRAMAGETIC RETARD 75, 100, 150 en 200 mg tabletten. Samenstelling TRAMAGETIC RETARD tabletten bevatten 75, 100, 150 of 200 mg tramadolhydrochloride. Bijsluitertekst voor de patiënt ALGEMENE KENMERKEN Benaming TRAMAGETIC RETARD 75, 100, 150 en 200 mg tabletten. Samenstelling TRAMAGETIC RETARD tabletten bevatten 75, 100, 150 of 200 mg tramadolhydrochloride.

Nadere informatie

Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen

Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde

Nadere informatie

Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel

Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel Spoedeisende Hulp alle aandacht Uw kind heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel doorgemaakt ten gevolge van een ongeval of een klap tegen zijn

Nadere informatie

Nummer: D04-6 Datum: Oktober 2013 Versie: 1.0

Nummer: D04-6 Datum: Oktober 2013 Versie: 1.0 Chloralhydraatklysma 150-3000 mg Werking en toepassingen Wat doet dit medicijn en waarbij wordt het gebruikt? De werkzame stof van Chloralhydraat-klysma s is chloralhydraat. Artsen schrijven chloralhydraat

Nadere informatie

BIJSLUITER. MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray

BIJSLUITER. MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray BIJSLUITER MIDAZOLAM (als HCl) 0,5 mg/dosis en 2,5 mg/dosis neusspray Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze

Nadere informatie

Informatie voor de patiënt

Informatie voor de patiënt J-C 2001 Ned. Informatie voor de patiënt Het is belangrijk dat u eerst deze gebruiksaanwijzing leest, ook als u Dipidolor al eerder toegediend heeft gekregen. Er kan nieuwe belangrijke informatie in staan.

Nadere informatie

MAPROTILINE HCl 25-50 - 75 PCH tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 29 februari 2008 1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1

MAPROTILINE HCl 25-50 - 75 PCH tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 29 februari 2008 1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1 1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1 Pharmachemie B.V. Swensweg 5 Postbus 552 2003 RN Haarlem INFORMATIE VOOR DE PATIËNT SAMENSTELLING Per tablet: respectievelijk 25 mg, 50 mg en 75 mg maprotilinehydrochloride.

Nadere informatie

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan

Nadere informatie

Behandeling met rivastagmine capsules

Behandeling met rivastagmine capsules Behandeling met rivastagmine capsules Behandeling bij dementie De geriater heeft bij u een vorm van dementie vastgesteld. Voor deze hersenziekte kan de dokter u medicijnen voorschrijven. In uw geval is

Nadere informatie

Epilepsie op de SEH. P. van Vliet Fellow IC Lid werkgroep richtlijn Epilepsie. Source:

Epilepsie op de SEH. P. van Vliet Fellow IC Lid werkgroep richtlijn Epilepsie. Source: Epilepsie op de SEH P. van Vliet Fellow IC Lid werkgroep richtlijn Epilepsie Source: www.webmd.com Belangenconflict Geen belangenconflict te melden Indeling Introductie Definitie status epilepticus Epidemiologie

Nadere informatie