Inventaris van de Doop-, Trouw- en Begraafregisters van Heiloo

Transcriptie

1 Nummer Toegang: NL-AmrRAA- Inventaris van de Doop-, Trouw- en Begraafregisters van Heiloo J.R. Persman en J.J. Zonjee Regionaal Archief Alkmaar

2

3 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 3 I N H O U D S O P G A V E BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF...5 Inhoud en structuur...6 Bereik en inhoud...6 Oorspronkelijke inleidingen en bijlagen...6 INDELING VAN DE INVENTARIS...6 Verwant materiaal...10 Bestaan en bewaarplaats van kopieën...10 Beschikbaarheid van kopieën...10 BESCHRIJVING VAN DE ONDERLIGGENDE COMPONENTEN...11 I G e r e f o r m e e r d...11 II R o o m s - K a t h o 1 i e k...12 III G e r e c h t, g a a r d e r e n g e q u a 1 i f i c e e r d e...13

4

5 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 5 Beschrijving van het archief Beschrijving van het archief Titel van het archief Doop-, Trouw- en Begraafboeken Heiloo Fysieke beschrijving 0.2 meter20 inventarisnummers Instelling Regionaal archief Alkmaar

6 6 DTB Heiloo NL-AmrRAA- Inhoud en structuur Inhoud en structuur Bereik en inhoud BEREIK EN INHOUD Oorspronkelijke inleidingen en bijlagen OORSPRONKELIJKE INLEIDINGEN EN BIJLAGEN INDELING VAN DE INVENTARIS INDELING VAN DE INVENTARIS Deze beschrijving vervangt de Inventaris der doop-, trouw- en begraafboeken en successieregisters berustende in het Rijksarchiefdepot in Noord-Holland, door G. van Es en H.L. Driesen, s-gravenhage Herinventarisatie was noodzakelijk, omdat sindsdien talrijke aanvullingen hebben plaatsgehad, waarbij met name gedurende de laatste twintig jaar registers in originali of in kopie door het Rijksarchief werden verworven. De hier beschreven collectie is opgebouwd uit verschillende bestanddelen: de kerkelijke doop-, trouw- en begraafboeken van voor de invoering van de burgerlijke stand in 1811 R. Fruin, De oude doop-, trouw- en begraafboeken; artikel in het Nederlandsch Archievenblad, XI, , blz S. Muller Fzn., De overneming der oude kerkregisters door de ambtenaars van den Burgerlijke Stand en hare rechtsgevolgen; artikel in het Nederlandsch Archievenblad, XVII, , blz ; - de intekenboeken van de Commissarissen van Huwelijkse Zaken en de ondertrouw- en trouwboeken van het gerecht, die in 1811 onder het beheer zijn gekomen van de maires/ambtenaren van de burgerlijke stand; - de registers voor de impost op het trouwen en begraven, die werden bijgehouden door de gaarders van de belastingen; - de registers van overledenen, , bijgehouden door de Gequalificeerde; - kerkelijke lidmaten- en attestatieboeken, veelal in fotokopie. KERKELIJKE REGISTERS De basis van de registratie bij de Gereformeerden is gelegd op de synode van Wezel van 1568, waarbij werd voorgeschreven dat de namen van de gedoopte kinderen, ouders en getuigen in gemeine Doopboeken dienden te worden geregistreerd en dat tevens aantekening moest worden gehouden van namen van gehuwde en van overleden lidmaten C. Hooijer, Oude Kerkordeningen der Nederlandsche Hervormde gemeenten ( ). Zaltbommel, Alleen in gereformeerde kerken werd begraven; de graf- en begraafboeken van de gereformeerde gemeenten bevatten dus tevens de namen van de Rooms-Katholieken en andere niet-gereformeerden. De Walen en Gereformeerden vormden één kerkverbond:

7 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 7 waar geen afzonderlijke Waalse gemeente bestond kan men de Walen aantreffen in de registers van van gereformeerde gemeente. Bij de doopsgezinden dient men bedacht te zijn op het feit, dat de doop eerst op volwassen leeftijd plaats vond; dit geldt ook voor de Collegianten. De begrippen Fries, Vlaams en Waterlands wezen aanvankelijk op een zekere streekgebondenheid, maar waren later benamingen voor bepaalde geestelijke stromingen. Het bijhouden van doop- en trouwboeken bij de Rooms-Katholieken is voorgeschreven door het Concilie van Trente ( ); bij de doopinschrijvingen dienden behalve de naam van de dopeling en de ouders ook die van de peter en meter te worden vermeld, bij huwelijken behalve de namen der gehuwden ook die der getuigen A.J.A. Flament, De Burgerlijke Stand vóór de invoering van den Fransche Wet van 20 september 1792; artikel in Verslagen omtrent s Rijks Oude Archieven, XLII, tweede deel, 1919, blz J.M. van de Venne, Beschrijving van de doop- trouw- en begraafboeken (overlijdensregisters) in de Provincie Limburg, dagtekenende van vóór de invoering van de Burgerlijke Stand. s-gravenhage, Bij de Oud-Katholieken is zoveel mogelijk in de toelichtingen bij de beschrijvingen aangegeven, wanneer de afsplitsing zich in de Rooms-Katholieken kerken plaatsvond. Men dient er op bedacht te zijn dat de oud-katholieken in vele gevallen de reeds bestaande doop-, trouw- en doodboeken behielden en dat men dus in de oudere registers Rooms- Katholieken vindt. In Amsterdam bestonden verreweg de grootste Israëlitische gemeenten in Nederland, met een Hoogduits-Israëlitische begraafplaats te Muiderberg en een Portugees-Israëlitische te Ouderkerk aan de Amstel. Buiten Amsterdam bestonden in Noord-Holland slecht kleine Israëlistische gemeenten. Het aantal overgeleverde registers is gering en bestaat voornamelijk uit enkele in 1811 aan de hand van besnijdenisregisters aangelegde geboorteboeken. Dat de administratie niet veel betekende kon worden geïllustreerd aan de hand van de vele akten van bekendheid, die bij huwelijken van Israëlieten in Amsterdam moesten worden opgemaakt en die als bijlagen aanwezig zijn bij de huwelijksregisters van de Burgerlijke Stand. Ten aanzien van de kerkgenootschappen in het algemeen dient nog te worden gememoreerd de ordonnantie van de Staten van Holland van 15 juni 1792, waarbij werd voorgeschreven, dat doop- en trouwboeken in duplo moesten worden bijgehouden. Het tweede deel is het zogenaamde contraboek. GERECHTELIJKE REGISTERS

8 8 DTB Heiloo NL-AmrRAA- De Politieke Ordannantie van de Staten van Holland van 1 april 1580 bepaalde, dat allen, die op het tijdstip van afkondiging van de ordonnantie samenwoonden en niet met elkaar verwant waren in een verboden graad, zouden worden beschouwd als geëgte personen, alsof zij voor de kerk of het gerecht waren gehuwd. Ten aanzien van degenen, die na 1 april 1580 wilden trouwen, werd bepaald, dat zij moesten verschijnen voor het gerecht of de kerkelijke overheid in hun plaats van inwoning en moesten verzoeken om drie Sonnendaagse ofte merktdaagse geboden te mogen laten doen in de kerk of vanaf het rechthuis. Volgens Simon van Leeuwen werden in de steden van Holland alle huwelijksgeboden vergund en opgetekend door Commissarissen uit het gerecht (Commissarissen van Huwelijkse Zaken), met dien verstande, dat de geboden van de Gereformeerden aan alle kerken werden overgeschreven, ten eynde om aldaer naar behoren te worden afgekondigt S. van Leeuwen, Constumen, Keuren ende Ordonnantien van het Baljuschap ende Lande van Rijnland Leiden/Rotterdam, Op het platteland werden door het gerecht alleen de geboden van de nietgereformeerden aangetekend, die van de Gereformeerden door de predikant. Als bruid en bruidegom in verschillende plaatsen woonden moest de afkondiging in beide plaatsen geschieden. De aantekening konden partijen naar keuze in één van beide plaatsen laten geschieden met verzoek daarvan een akte op te maken en die akte te verzenden naar de andere plaats. Na de huwelijksaangifte en de aantekening waren partijen dan in ondertrouw. Bij het plakkaat van de Staten van Holland van 24 januari 1755 werd bepaald, dat, als één van de partijen Gereformeerd en de ander Rooms-Katholiek was, de geboden in plaats van driemaal van week tot week zouden gaan driemaal van zes tot zes weken. Het komt er dus op neer, dat de huwelijksvoltrekking van de niet-gereformeerden of van een Gereformeerde met een niet-gereformeerde voor het gerecht plaatsvond. Rechtsgeldig waren dus huwelijken gesloten in de Gereformeerde kerk of voor het gerecht. Het is echter voorgekomen, dat in de "17de" en "18de" eeuw huwelijken tussen Doopsgezinden onderling en tussen Joden onderling, respectievelijk gesloten in de Doopsgezinde vergaderplaats of in de synagoge achteraf rechtsgeldig werden verklaard op voorwaarde, dat men binnen een bepaalde termijn daarvan aantekening liet doen bij het gerecht. GAARDERSREGISTERS De registers van aangifte voor de impost op het trouwen en begraven werden aangelegd krachtens de Ordannantie van de Staten van Holland van 26 oktober Al naar gelang van het inkomen, vermogen of beklede ambt werd men ingedeeld in de klassen van f30,-, f15,-, f6,- en f3,-. De min- en onvermogende werden ingeschreven in de klasse pro deo. In sommige gevallen ontbreekt de registratie van de klasse pro deo ; bij de beschrijving van de registers is dit steeds aangegeven. Iedereen was impost verschuldigd in de plaats

9 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 9 van inwoning. Indien men trouwde buiten zijn woonplaats was men ook in de plaats waar men trouwde impost verschuldigd. Hetzelfde gold ook voor het begraven buiten de woonplaats. Deze registers kunnen enig inzicht verschaffen over de mate van welstand van de betrokkenen. In het algemeen zijn uitsluitend de registers van aangifte in deze collectie opgenomen; bij hiaten in die series soms de registers van ontvangst, ontleend aan de rekeningen van de secretarissen. In 1805 werd deze vorm van belastingheffing beëindigd. REGISTERS VAN DE GEQUALIFICEERDE Volgens artikel 24 van de Ordonnantie eener Belasting op het Regt van Successie van 4 oktober 1805, vastgesteld door het Wetgevende Lichaam van de Bataafse Republiek, moest het plaatselijk bestuur een register van aangegeven lijken aanleggen. Deze taak werd bijna overal opgedragen aan de secretaris onder de naam van Gequalificeerde. Deze moest tevens volgens artikel 25 uit dit register en uit een door de doodgraver ingeleverde lijst van begravenen een register van overledenen samenstellen. De ordonnantie trad op 1 januari 1806 in werking en verviel door de inlijving van Nederland bij Frankrijk en het van kracht worden van de Franse wetgeving in Deze registers kunnen gegevens over gezinssamenstelling, de leeftijd en de mate van welstand van de overledenen opleveren. SLOTOPMERKING Uit de toelichtingen bij de beschrijving zal u blijken, dat veel registers pas beginnen op een veel later tijdstip dan eigenlijk het geval zou moeten zijn. Het is aannemelijk, dat in de loop der eeuwen een groot aantal registers door brand of anderszins verloren is gegaan. Toch mag worden verondersteld, dat zich hier of daar in de provincie nog wel registers zullen bevinden, waarvan de verblijfplaats bij het Rijksarchief niet bekend is. G e r e f o r m e e r d De lidmaten uit Heiloo en Oesdom vormden de kerkelijke gemeente Heiloo. Deze gemeente was eerst verenigd met die van Egmond-Binnen. In 1606 vond de scheiding plaats. De in functie zijnde predikant bleef zowel Heiloo als Egmond-Binnen bedienen. In 1633 werd de eerste eigen predikant te Heiloo beroepen. De kerk was vóór de Hervorming gewijd aan St. Willibrord. R o o m s - K a t h o 1 i e k De parochianen van Heiloo en Oesdom vormden de statie Heiloo. In 1650 kreeg men een pastoor, die ook Limmen bediende. Sedert 1657 had men een eigen pastoor. G e r e c h t, g a a r d e r e n g e q u a 1 i f i c e e r d e Heiloo had een eigen gerecht, gaarder en gequalificeerde.

10 10 DTB Heiloo NL-AmrRAA- Verwant materiaal Verwant materiaal Bestaan en bewaarplaats van kopieën BESTAAN EN BEWAARPLAATS VAN KOPIEËN Beschikbaarheid van kopieën BESCHIKBAARHEID VAN KOPIEËN Een aantal inventarisnummers van dit archief is alleen in kopievorm beschikbaar.

11 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 11 Beschrijving van de onderliggende componenten Beschrijving van de onderliggende componenten I G e r e f o r m e e r d I G E R E F O R M E E R D 1-2 Doopboek delen juni 30 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari december juni 30 N.B. Inv.nr. 2 gedeeltelijk identiek met nummer 1. Achterin een trouwakte, 3 augustus 1800 Lidmaten, doop, trouw en kerkeraadshandelingen, N.B. Zie het archief van de Hervormde Gemeente Heiloo, inv.nr. 1. Kopie op studiezaal bij de collectie d.t.b. (achteraan). De dopen hierin zijn identiek met DTB nrs. 1 en 2 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 2 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen.

12 12 DTB Heiloo NL-AmrRAA- II R o o m s - K a t h o 1 i e k II R O O M S - K A T H O 1 I E K 12A - 12C 3A - 3B Doop-, trouw- en doodboek delen N.B. Abusievelijk lange tijd (tot 2008) beschouwd als behorende tot het archief van de parochie Limmen. Nog steeds geborgen als DTB-Limmen, nr. 2. Achterin aantekeningen. 12A doopinschrijvingen, 1678 november september november september 14 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari B trouwinschrijvingen, 1678 oktober november oktober november 22 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari C doodinschrijvingen, mei mei 24 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Doop- en trouwboek N.B. Moderne handgeschreven kopie. Zie voor het origineel het RK Archief St.Willibrordus te Heiloo, inv.nr A doopinschrijvingen, 1751 december februari december februari 14 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari B trouwinschrijvingen, 1752 januari november januari november 17 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 4 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 5 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 6 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 7 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen.

13 NL-AmrRAA- DTB Heiloo 13 III G e r e c h t, g a a r d e r e n g e q u a 1 i f i c e e r d e III G E R E C H T, G A A R D E R E N G E Q U A 1 I F I C E E R D E 4-6 Ondertrouw- en trouwboek delen oktober januari 10 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari januari augustus 23 N.B. Vanaf worden ook de bedragen vermeld, verschuldigd voor de impost op het trouwen. Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari april mei 5 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Bijlagen bij het ondertrouw- en trouwboek , omslag Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari A - 9B Register van aangifte voor de impost op het trouwen en begraven ( , ), ondertrouwboek van het gerecht ( ) en register van overledenen, opgemaakt voor het invorderen van de belasting op het recht van successie ( ) delen 8A trouwen, 1772 januari januari 23, 1777 april november januari januari 23 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari B begraven, 1772 januari oktober 9, 1777 februari december januari oktober 9 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari A trouwen, 1783 februari november februari november 21 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 9 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 10 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 11 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 12 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 13 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 14 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen.

14 14 DTB Heiloo NL-AmrRAA- 9B begraven, 1783 januari oktober januari oktober 26 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari A trouwen, 1798 januari oktober januari oktober 5 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari B ondertrouwinschrijvingen, 1806 januari april januari april 20 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari C begraven, 1798 februari december februari december 18 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari D overledenen, 1806 januari augustus januari augustus 9 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Register van ontvangst van de impost op het trouwen ( , ) en begraven ( september 4, 1775 februari november 29) N.B. Kopie. Zie voor het origineel het Gaarderarchief Heiloo, inv.nr. 54 en 55 Toegankelijkheid beperkt tot 4 februari Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 16 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 17 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 18 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 19 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen. 20 Dit inventarisnummer is alleen op scan, microfiche (of als kopie op de studiezaal) te raadplegen.