Aan de leden van de Raad. Aan de wethouders en de secretaris

Transcriptie

1 Aan de leden van de Raad Aan de wethouders en de secretaris Hierbij nodig ik u uit voor de Openbare Raadsvergadering op donderdag 25 april 2013 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. A G E N D A Vragenhalfuur voor de burgers Vragenhalfuur voor de raad Aanvang/streeftijd uur Algemeen 1. Opening 2. Vaststelling agenda 3. Besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 28 maart Toezeggingenlijst totaal raad, april 2013 Besluitvormend/bespreekstukken 5. Instemming herziening fietsplan De Wolden, Vaststelling Milieu-uitvoeringsprogramma 2013, inclusief evaluatie 2012 Pauze Besluitvormend/bespreekstukken vervolg 7. Vaststelling scenario s voor CO 2 -besparingsdoelstelling 8. Vaststelling begraafplaatsenbeleid De Wolden Besluitvormend/hamerstuk 9. Zienswijze sterkteverdeling politiebasisteam uur uur uur uur uur 10. Ingekomen stukken uur 11. Sluiting Zuidwolde, 12 maart 2013 De voorzitter van de Raad, R.T. de Groot Het woord voeren door de burgers Voorafgaand aan de vergadering, tijdens het vragenhalfuur, kunnen burgers het woord voeren over onderwerpen die niet op de agenda staan. Ook kunnen zij ideeën over het gemeentelijk beleid kenbaar maken. Pagina 1 van 2

2 Tijdens de vergadering kan er per agendapunt worden ingesproken. Dit kan niet als er een afzonderlijke hoorzitting over het onderwerp is/wordt gehouden. Een ieder heeft maximaal 5 minuten spreektijd. Voor het inspreken is maximaal 30 minuten beschikbaar. Om het woord te kunnen voeren, moet men zich voor de vergadering bij de griffier melden. Pagina 2 van 2

3 Besluitenlijst van de vergadering van de raad van de gemeente De Wolden, gehouden op donderdag 28 maart 2013 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. Aanwezig, de leden: A.F. Assink (PvdA), H.S. Benning (Gb.), H. Buld-Kist (Gb.), J.M. Dekker (VVD) (vanaf ca uur), P. Groot (Gb.), A. Haar (D66), M.S.J. Hulst (VVD), W. Kamphuis (CDA), G.C. Leffers-Heeling (Gb), H. van Noord (CDA), D. Oosterveen (Gb), C.H.D. de Rijk (PvdA), W. Rumph (CDA), H.G. Scheper-Beijering (VVD), G.F. Timmerman (VVD), E.M.M. Verheijen (GL), J.H. Wiechers (CU), J.R. van t Zand (Gb.), D. Zantingh (CDA) Voorzitter: Griffier: Verslag: R.T. de Groot, burgemeester drs. I.J. Gehrke D.Y.S. Kloosterhof Tevens aanwezig: J. ten Kate, M. Pauwels-Paauw en J.H. Lammers, wethouders; N. Kramer, secretarisdirecteur Afwezig met kennisgeving: H. Mulder (VVD) Vragenhalfuur voor de burgers Er zijn vier insprekers, allen namens FPC Veldzicht. Mevrouw Van t Zand (medewerkster en inwoner van De Wolden), mevrouw Ten Brinck (directeur behandelzaken), mevrouw Besselink (medewerker en lid van de OR) en de heer Molenveld (hoofd bedrijfsvoering) uiten hun zorgen over het verdwijnen van FPC Veldzicht in Balkbrug. Vragenhalfuur voor de raad Hiervan wordt geen gebruikgemaakt. 1. Opening De voorzitter opent de vergadering. Hij meldt de verhindering van mevrouw Mulder (VVD). Voorts leest de voorzitter de verklaring voor, die de raad naar aanleiding van de voorgenomen sluiting van FPC Veldzicht in Balkbrug en PI Grittenborgh in Hoogeveen heeft geformuleerd. Daarin worden zorgen uitgesproken en wordt de voorzitter van de raad verzocht, onze belangen op het gebied van de werkgelegenheid en de economie in deze periode van bezuinigingen stevig en optimaal te behartigen, en dit in gezamenlijkheid met de burgemeesters van de gemeenten Hardenberg en Hoogeveen. Na het uitspreken van de verklaring, dankt de voorzitter alle aanwezigen van het actiecomité. Hij schorst daarna de vergadering 5 minuten. 2. Vaststelling agenda De voorzitter vraagt om vaststelling van de agenda. De heer Oosterveen (Gb) vraagt om een korte opmerking bij agendapunt 9. De heer Verheijen (GL) wenst van agendapunt 6 een bespreekstuk te maken, dit wordt gedeeld door meer fracties, waarna besloten. Hij vraagt voorts om een korte opmerking te maken bij het ingekomen stuk h. De heer Groot (Gb) wenst een korte opmerking te maken bij het ingekomen stuk d. Mevrouw Assink (PvdA) en de heer Van t Zand (Gb) willen een korte opmerking maken bij het ingekomen stuk j. 1

4 2A. Onderzoek geloofsbrieven tijdelijk raadslid J.M. Dekker (VVD) De voorzitter stelt in het kader van het onderzoek naar geloofsbrieven, een commissie in bestaande uit de heer De Rijk (PvdA), de heer Kamphuis (CDA) en mevrouw Buld-Kist (Gb). Hij schorst daarna kort de vergadering. De voorzitter heropent de vergadering. Mevrouw Buld-Kist geeft namens de commissie aan dat de geloofsbrieven in orde zijn bevonden. Het advies is toelating van de heer Dekker als tijdelijk raadslid namens de VVD. 2B. Beëdiging tijdelijk raadslid De voorzitter vraagt de heer Dekker naar voren voor de beëdiging. De heer Dekker spreekt de verklaring en belofte uit. 3. Besluitenlijst raad 28 februari 2013 De voorzitter vraagt om vaststelling van de lijst. De raad stelt de lijst vast. 4. Toezeggingenlijst totaal raad, maart 2013 De voorzitter vraagt om vaststelling van de lijst. De heer Haar (D66) vraagt naar de status van het onderzoek naar verzelfstandiging dorpshuizen die onder het beheer vallen van Stichting Welzijn De Wolden. Wethouder Pauwels-Paauw antwoordt dat dit onderzoek reeds is afgerond en dat de resultaten binnenkort aan de raad worden gepresenteerd. De raad stelt de lijst vast. 5. Burgerinitiatief fietspad Munnekenweg-Leeuwte, Ruinen De heer Moes spreekt in namens de drie initiatiefnemers van het burgerinitiatief. Hij overhandigt aan de voorzitter een stapel met verzamelde handtekeningen om het burgerinitiatief te sterken. En deelt als ludieke actie aan de raadsleden een ipad-doekje uit. De voorzitter schorst vervolgens de vergadering voor 15 minuten. 6. Vaststelling bestemmingsplan Burgemeester Tonckensstraat 46a te Zuidwolde De voorzitter vraagt om vaststelling van het agendapunt. De fracties van D66 en GL zijn tegen het voorstel. De raad besluit conform het voorstel. 7. Vaststelling bestemmingsplan Voor de Blanken 4 in Ruinen De voorzitter vraagt om vaststelling van het agendapunt. De raad besluit conform het voorstel. 8. Beleid begraafplaatsen De raad behandelt het agendapunt opiniërend. Door wethouder Lammers wordt aan de raad toegezegd dat er jaarlijks overleg plaatsvindt met de verschillende begrafenisverenigingen in plaats van een keer per twee jaar. 9. Ingekomen stukken De heer Oosterveen (Gb) vraagt of er nog een evaluatiemoment komt ten aanzien van keten- en caravanbeleid (ingekomen stuk a). Wethouder Pauwels-Paauw meldt dat dit onderwerp eind 2013 integraal wordt behandeld, samen met het lokaal gezondheidsbeleid in De Wolden. De heer Groot (Gb) spreekt zijn waardering uit voor de pragmatische werkwijze ten aanzien van het Inventarisatierapport Interne Kunstcollectie (ingekomen stuk d). De heer Verheijen (GL) deelt mede dat hij overweegt om ten aanzien van ingekomen stuk h (motie Weststellingwerf EU-regeling steun voor minstbedeelden) een dergelijke motie zal indienen. Mevrouw Assink (PvdA) vraagt naar de mogelijkheid om de vorming van één ambtelijke organisatie van De Wolden en Hoogeveen (ingekomen stuk j), samen met de raad van Hoogeveen te bespreken. 2

5 De heer Van t Zand (Gb) vraagt zich bij ingekomen stuk j af, of een opiniërende behandeling van dit onderwerp op 11 april, wel voldoende is. Hij benadrukt dat de raden hierin wel aan zet zijn. 10. Sluiting De voorzitter sluit om uur de vergadering. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente De Wolden in zijn openbare vergadering van 25 april 2013, de griffier, de voorzitter, 3

6 De raad van de gemeente DE WOLDEN; Heeft geschokt kennisgenomen van de voorgenomen sluiting van Forensisch Psychiatrisch Centrum Veldzicht in Balkbrug; Heeft ook geschokt kennisgenomen van de voorgenomen sluiting van de PI Grittenborgh in Hoogeveen; Verklaart: Grote zorgen te hebben over de gevolgen van deze voorgenomen sluitingen voor de regionale werkgelegenheid. Een verlies van plm. 700 banen (500 banen bij Veldzicht en 200 banen Grittenborgh) heeft ook voor onze plattelandsgemeente De Wolden gevolgen. Niet alleen verliezen diverse inwoners hun banen, maar ook toeleveranciers krijgen hiermee te maken. Kortom negatieve effecten op de regionale en lokale economie en dus ook op de leefbaarheid van onze gemeente. Daarnaast hechten wij eraan te zeggen, dat de patiënten van FPC Veldzicht recht hebben op goede zorg en dat de opgebouwde expertise van dit centrum, belangrijk is om deze toch wel moeilijke patiënten adequaat te behandelen. Dit pleit voor behoud van deze deskundigheid in onze regio. En verzoekt de voorzitter van de raad, onze belangen op het gebied van de werkgelegenheid en de economie in deze periode van bezuinigingen stevig en optimaal te behartigen, dit in gezamenlijkheid met de burgemeesters van de gemeenten Hardenberg en Hoogeveen. Zuidwolde, 28 maart 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot

7 Toezeggingenlijst vergadering Raad 28 maart 2013 Data Onderwerp Afspraak/Toezegging Actie door Afdoening vóór Wethouder Lammers Burgerinitiatief fietspad Munnekenweg- Leeuwte griffie, 9 april 2013 Beleid begraafplaatsen Beleid begraafplaatsen Desgevraagd wordt bekeken of er tijdelijke maatregelen worden getroffen Toegezegd wordt om jaarlijks een overleg te hebben met de begrafenisondernemingen. Is het mogelijk om bijzondere bijstand toe te passen voor personen die de begraafkosten echt niet kunnen betalen? Deze vraag wordt schriftelijk beantwoord. Wethouder Lammers Wethouder Pauwels

8 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 4 Opdrachtgever : de raad Aan de gemeenteraad Onderwerp: Toezeggingenlijst Totaal Raad per april Samenvatting: Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per april 2013, voor kennisgeving aannemen. Inleiding en aanleiding: Volgens de formele procedure voor afhandeling toezeggingen aan de raad, vindt er maandelijks terugkoppeling aan de raad plaats. Bijgevoegd is de Toezeggingenlijst Totaal Raad, met de stand van zaken per april Problemen of vraagstukken: n.v.t. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Volgens de procedure kunt u desgewenst procedurele vragen stellen. Een inhoudelijke reactie van het college is thans niet aan de orde. Alternatief beleid: n.v.t. Financiële effecten: n.v.t Personele effecten: n.v.t Bijlagen: - Toezeggingenlijst Totaal Raad per april Zuidwolde, 12 april 2013 griffier drs. Josee Gehrke burgemeester Roger de Groot 1

9 Nr. VII / 4 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en griffier van 12 april 2013; Besluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per april 2013, voor kennisgeving aan te nemen. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot

10 Griffie Postbus AA Zuidwolde tel Toezeggingen Totaal Raad, plus voortgang afhandeling moties stand van zaken per april 2013 Data Onderwerp Afspraak/toezegging Actie door Afdoening vóór Burgerinitiatief fietspad Linderweg Toegezegd wordt om het fietsplan te herzien en tijdig gereed te hebben, zodat dit onderwerp voor de raadsvergadering van 25 april 2013 geagendeerd kan worden. Voor de korte termijn worden maatregelen genomen om de verkeersveiligheid te vergroten. Wethouder Lammers 27 maart 2013 (aanleverdat um stukken voor college) Voortgang afhandeling moties Data Onderwerp Afspraak/toezegging Actie door 14/21 juni /21 juni /21 juni /21 juni 2012 Kadernota 2013 Kadernota 2013 Kadernota 2013 Kadernota 2013 Bij de Kadernota 2014 aangeven hoe en met welke gevolgen de aangegeven besparing op de loonsom van de gemeentelijke organisatie, gerealiseerd kan worden. Onderzoek samenwerking met andere beheerders openbare ruimte en/of samenwerking met verenigingen voor dorpsbelangen, om de kosten voor het onderhoud van de openbare ruimte te verlagen. Aandacht schenken aan de dorpsvisies in de Kadernota 2014 Overzicht exploitatie dorpshuizen meenemen in de Kadernota 2014 Afdoening vóór 15 mei 2013 Volgt via H. Kalk op basis van een aanpak 15 mei mei 2013 Pagina 1 van 2

11 Data Onderwerp Afspraak/toezegging Actie door 14/21 juni /21 juni 2012 Kadernota 2013 Kadernota 2013 Onderzoek samen met de Stichting Welzijn naar verzelfstandiging van de dorpshuizen die onder hun beheer vallen. Presentatie onderzoeksresultaten. Stand van zaken Het onderzoek is gestart, meldde de wethouder in de raad van 31 januari. Wordt geagendeerd voor de raad van 16 mei Onderzoek inzamelpunt apparaten. Afdoening vóór 15 mei 2013 (voor oplevering Kadernota) Betrekken bij het afvalbeleidspl an. Griffie, 9 april 2013 Pagina 2 van 2

12 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 5 Besluitnummer : 900 Portefeuillehouder : Wethouder Henk Lammers Aan de gemeenteraad Onderwerp: Herziening fietsplan De Wolden. Samenvatting: Het fietsplan is in 2008 opgesteld. In de afgelopen jaren zijn een aantal omstandigheden gewijzigd waardoor de brongegevens van het plan niet meer actueel zijn. In een oplegnotitie bij het fietsplan zijn de gewijzigde brongegevens aangegeven en getoetst aan de kaders uit De kaders zijn: type weg, wegbreedte, schoolroute, verkeersintensiteit en ongevallen. Op basis van de scores is de prioriteit in de aanleg bepaald. De fietspaden die ingedeeld zijn in de eerste 2 prioriteiten worden de komende jaren aangelegd. De fietspaden met prioriteit 1 worden het eerst gerealiseerd. Veranderde omstandigheden: - De fietsroutes naar het voortgezet onderwijs zijn gewijzigd. - In de afgelopen jaren zijn diverse fietspaden voorbereid en aangelegd. Daarbij zijn de nodige ervaringen opgedaan in de aanlegkosten, verkrijgen van eigendommen, realiseren van een logisch begin/einde van de fietspaden. - Provincie Drenthe heeft het beschikbare budget voor subsidie verlaagd. Het percentage van 50% subsidie is daardoor nu verlaagd naar 40%. Gevolg is dat rekening moet worden gehouden met een hogere eigen bijdrage per fietspad bij de beschikbare middelen. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Instemmen met de herziening van het fietsplan. Inleiding en aanleiding: Inleiding: In 2008 heeft de gemeenteraad het Fietsplan vastgesteld. In de afgelopen jaren zijn fietspaden voorbereid en in uitvoering genomen. In de loop van de jaren zijn een aantal brongegevens gewijzigd, reden om het plan te herzien. Aanleiding: Op 19 december 2012 is er een burgerinitiatief Fietspad Linderweg aan de orde geweest in de Gemeenteraad. Dit initiatief is gericht op het verhogen van de prioriteit van dit fietspad. In het gemeentelijk fietsplan is aangegeven dat het fietspad prioriteit 2 heeft. Bijna tegelijkertijd is er vanuit de bevolking een initiatief ontstaan om het fietspad langs de Leeuwte eerder aan te leggen. Dit fietspad heeft in het fietspadenplan prioriteit 2. Om een integrale afweging te kunnen maken over de prioriteiten zijn de gewijzigde Pagina 1 van 3

13 brongegevens van alle wegen opnieuw getoetst aan de kaders. De kaders van het plan zijn ongewijzigd. Het fietsplan 2008 is vastgesteld en blijft als kader instant. De brongegevens zijn in de loop van de tijd gewijzigd. Het betreft ondermeer de hoogte van de subsidie, schoolroutes, en de aanlegkosten. De herziening is een oplegnotitie bij het fietsplan Het fietsplan 2008 geeft de juiste kaders, na toetsing van de gewijzigde brongegevens ontstaat een actueel meerjarenperspectief. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Door de veranderende omstandigheden, wijzigingen in schoolroutes en financiële middelen wordt het fietsplan herzien. Dit heeft gevolgen voor de prioritering in de nog aan te leggen fietspaden. Beoogd effect: Actuele prioritering in de aanleg van fietspaden. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting ontwerpbesluit: Door de herziening van de brongegevens in het fietsplan is het mogelijk een juiste afweging te maken in de prioritering voor alle fietspaden. Na toetsing blijkt dat de Linderweg prioriteit 1 krijgt, de Leeuwte ingedeeld blijft in prioriteit 2. Argumenten ontwerpbesluit: Actuele prioritering bij de aanleg van fietspaden. Kanttekeningen: Alternatief beleid: Alternatief is om andere prioriteiten te stellen of de uitgangspunten te wijzigen. Daarmee vervalt de onderbouwing van de huidige prioritering. Financiële effecten: Bij de kadernota wordt een afweging gemaakt over het beschikbaar stellen van de benodigde middelen. Gelet op de actuele gegevens zijn om prioriteit 1 en 2 aan te leggen de komende jaren de navolgende middelen benodigd. Jaar Eigen middelen Subsidie Totaal/ Jaar Totaal De investeringen per fietspad zijn uitgewerkt in de bijlage herzien fietsplan. Personele effecten: n.v.t. Pagina 2 van 3

14 Juridische effecten: n.v.t. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Burgerinitiatieven Linderweg en Leeuwte. Fatale termijnen: n.v.t. Aanpak en uitvoering: Na instemming worden via de kadernota middelen gevraagd. Bijlagen: - Fietsplan De Wolden (herziening). Zuidwolde, 12 april 2013 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

15 Ontwerp Nr. VII / 5 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 april 2013; Besluit: In te stemmen met de herziening van het fietsplan De Wolden. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

16 Herziening Fietsplan actief en betrokken dewolden.nl

17 Waarom herzien: Ontwikkelingen sinds 2008: -schoolroutes -aanlegkosten -subsidie -begin/einde -grondverwerven In 2008 is het Fietsplan vastgesteld. De afgelopen 5 jaar verder zijn diverse ontwikkelingen aan de orde geweest. In deze herziening is de verkeersveiligheid op de gemeentelijke wegen zonder fietspad opnieuw beoordeeld. De beoordeling is objectief gemaakt door de aspecten: functie, breedte, schoolroute, intensiteit en ongevallen opnieuw te beoordelen. De wegen die op 4 of meer aspecten hebben gescoord hebben prioriteit 1 gekregen. Op deze groep wegen heeft de aanleg van een fietspad de hoogste urgentie. Inmiddels zijn meerdere fietspaden met prioriteit 1 aangelegd (Eggeweg/Oshaarseweg te Koekange) en in voorbereiding (Meppelerweg, Ommerweg). Bij de in voorbereiding zijnde fietspaden zijn de uitvoeringskosten nog niet duidelijk. Hierdoor is het nog niet duidelijk of deze passen binnen de beschikbare kredieten. De wegen met een score van 3 zijn ingedeeld in prioriteit 2. Uit de beoordeling van de 4.5 km lange Linderweg blijkt dat deze weg een relatief lage verkeersintensiteit heeft (1024 mvt/dag) en niet is aangewezen als schoolroute. burgerinitiatief Op 29 november 2012 hebben de dames Wijbenga en Van Diemen uit Zuidwolde de raad gevraagd een besluit te nemen over een ingediend burgerinitiatief. Dit verzoek betreft het aanleggen van een vrijliggend fietspad langs de Linderweg. Het verzoek wordt ondersteund door 21 personen. Op 28 maart 2013 hebben de heren Van Gelderen, Laarman en Moes uit Ruinen de raad gevraagd een besluit te nemen over een ingediend burgerinitiatief om een vrijliggend fietspad aan te leggen langs De Leeuwte. Dit verzoek wordt ondersteund door 30 personen. De Linderweg en de Leeuwte zijn beide wegen welke in Fietsplan 2008 staan beoordeelt met prioriteit 2. Op 31 januari 2013 heeft de raad het burgerinitiatief Linderweg besproken en het college gevraagd de consequentie van het burgerinitiatief integraal te onderzoeken en het Fietspadenplan Herziening fietsplan 2013 OW 2/8

18 2008 te ontroesten door een update van het Fietsplan te maken. Na deze behandeling in de raad is, zoals reeds is aangegeven, het burgerinitiatief voor een fietspad langs de Leeuwte ingediend. In deze update is gekeken op welke punten het fietsplan 2008 een herziening behoeft. herziening De volgende aspecten zijn onderzocht: schoolroutes; afwegingen; prioritering; begin/eind bebouwde kom grens; onteigening (benodigde gronden); kosten; provinciale subsidie; financiering. De hiervoor aangegeven punten geven aanleiding om in het Fietsplan De Wolden een aantal wijzigingen door te voeren. De wijzigingen hebben invloed op de onderstaande hoofdstukken en paragraven: Schoolroute Verbindende fietsroute via een doorgaande weg vanuit de dorpen in De Wolden naar het voortgezet onderwijs in de omgeving (o.a. Meppel, Hoogeveen). Wegen die geen schakel vormen in een fietsroute naar het voorgezet onderwijs, maar uitsluitend de aanliggende woningen ontsluiten worden niet als schoolroute gezien. - Hoofdstuk 3, Paragraaf 3.2 Routes, Paragraaf 3.2 Meetgegevens - Hoofdstuk 4 Doelen (kaders), Paragraaf 4.6. Afweging - Hoofdstuk 5, Aanpak, Paragraaf 5.1 Prioriteiten verkeersknelpunten, 5.4. Kostenbegroting, 5.6. Subsidie wijzigingen op Fietsplan De Wolden 3.2. Routes Schoolroutes Voor het Fietsplan De Wolden is voor het bepalen van de fietsroutes gebruik gemaakt van het Beheerplan openbare verlichting ( ). Bij het opstellen van het Beheerplan Openbare Verlichting is in samenspraak met de Belangenverenigingen bepaald welke routes worden gebruikt door het fietsverkeer vanuit de diverse dorpen naar het voortgezet onderwijs in o.a. Meppel en Hoogeveen. In totaal zijn 15 routes Herziening fietsplan 2013 OW 3/8

19 aangewezen. De route tussen Zuidwolde/Linde en Dedemsvaart is toen niet als schoolroute beoordeeld. Inmiddels blijkt dat in toenemende mate schoolkinderen gebruik maken van de Linderweg als route naar het voortgezet onderwijs in Dedemsvaart. De kleinschaligheid van de school blijkt beter te passen bij de behoefte van een aantal leerlingen. Uit recent uitgevoerde metingen blijkt dat dagelijks ca. 50 fietsers via de Linderweg fietsen. Indien de Linderweg als schoolroute wordt aangewezen dan scoort zij voldoende om als prioriteit 1 fietspad te worden beoordeeld. Kaders De kaders uit 2008 zijn opnieuw toegepast op de gewijzigde omstandigheden. De kaders zijn in beginsel ongewijzigd maar tekstueel verduidelijkt en verder toegelicht Afweging De noodzaak om een fietspad aan te leggen langs erftoegangswegen worden getoetst aan objectieve aspecten: A - ERFTOEGANGSWEG Problemen met de verkeersveiligheid van fietsers zullen vooral voorkomen bij doorgaande wegen waar meer gemotoriseerd verkeer gebruik van maakt. De erftoegangsverzamelwegen zijn per definitie wegen waar meer verkeer gebruik van maakt. B - WEGBREEDTE <6.00 M Op smalle wegen is het voor de fietser minder veilig om te fietsen. Bij een breedte van de weg onder de 6 meter is er onvoldoende ruimte over voor het elkaar passerend autoverkeer en een fietser. Als minimale grens voor voor de rijbaan en 2 fietsstroken wordt 6.00 meter aangehouden. C - VERKEERSINTENSITEIT > 1500 PAE De wegen buiten de bebouwde kom met een relatief hoge verkeersintensiteit zijn minder veilig voor fietsverkeer. Provincie Drenthe erkent de grens van 1500 voertuigen per dag (PAE) als grens om uit verkeersoverwegingen een fietspad aan te leggen. D - SCHOOLROUTES Deze routes worden het meest per fiets gebruikt door de inwoners van De Wolden. Kwetsbare groep zijn de schoolkinderen naar de om De Wolden liggende plaatsen met voorgezet onderwijs. Herziening fietsplan 2013 OW 4/8

20 E - ONGEVALLEN Het aantal ongevallen is een objectief meetgegeven van de verkeersonveiligheid. Indien er meer ongevallen op een weg in de periode zijn opgetreden is er sprake van onveiligheid voor de weggebruikers. Actualisatie van de referentieperiode is lastig omdat in de afgelopen jaren het aantal ongevallen niet meer geregistreerd worden door de politie. Alleen ongevallen met dodelijke afloop en zwaar lichamelijk letsel worden geregistreerd. 5. Aanpak 5.1. Prioriteiten verkeersknelpunten Toetsing van de huidige situatie aan de in het vorige hoofdstuk aangegeven kaders brengt de knelpunten concreet in beeld. De som van het aantal knelpunten per weg is bepalend voor de prioriteit. Bij gelijke prioriteit bepaald de score van de knelpunten de volgorde binnen de prioriteit. Met de cursief gedrukte tekst worden de veranderingen aangegeven in de tabel. Met het gebruik van nieuwe meetresultaten komen onderstaande urgenties naar voren: wegnr wegnaam svz Erftoega breedte Intensite schoolro ongevall prioriteit 103 Eggeweg gereed 80% Meppelerweg voorbereiding Ommerweg voorbereiding Oshaarseweg gereed 80% Dwingelerweg afgewezen X X X X W Moesweg X X X X Koekangerweg (Oosteinde) X X X X Echtenseweg X X X X Linderweg X X X X Reestweg X X X Weerwilleweg X X X 2 7 Blijdenstein X X X 2 36 Havelterweg X X X Gedempte X X X 2 Hoofddiep 283 Linderveldweg X X X Steenbergerweg gereed 840 Leeuwte X X X Ruinerweg X X X 2 Herziening fietsplan 2013 OW 5/8

21 930 Munnekenweg X X X 2 38 Hesselterweg X X Leyenweg X X Ossesluis X X Prinsesseweg X X Eursinge X X Koekangerweg X X 3 (Koekange) 3054 Ruinerweg X X Kerkdijk X X Spiekampenweg X X Kostenbegroting De kosten van de fietspaden (urgentie 1 en 2) zijn door middel van normkosten globaal geraamd. Terreinonderzoek is nog niet uitgevoerd. Een middeling van de kosten zal gaan plaatsvinden. Kosten die hoger zijn door bijzondere omstandigheden worden op andere locaties weer gecompenseerd. Uitgaande van de kengetallen zoals bij 5.3 vermeld is de toename van de onderhoudskosten berekend. Deze zijn eveneens in het overzicht aangegeven. Bebouwde komgrens In het Fietsplan is als uitgangspunt gehanteerd dat de fietspaden eindigen bij de bebouwde komgrens. Bij de uitvoering van het fietspad Eggeweg/Oshaarseweg bleek beëindiging bij de komgrens verkeersonveilig. Reden om het fietspad te beëindigen op een veilige en logische plek. Bij deze herziening worden de oorspronkelijke uitgangspunten op dit vlak genuanceerd. Voortaan, zal per situatie met maatwerk aan de hand van de omstandigheden het exacte begin/einde van het fietspad tijdens de uitwerking wordt bepaald. Onteigening Onderdeel van de realisatiekosten zijn de kosten voor het verkrijgen van de benodigde eigendommen voor de tracés. Hierbij wordt het uitgangspunt gehanteerd dat het verkrijgen van de gronden bij voorkeur in goed overleg (in de minne) tot stand komt. Niet alle eigenaren willen in de minne schikken. Dit leidt tot onteigening van de gronden. Dit is een langdurig en nauwkeurig proces wat meer tijd en dus kosten met zich meebrengt. Deze kosten zijn op voorhand niet in beeld te brengen en vormen dus een risico bij de realisatiekosten van de fietspaden. Herziening fietsplan 2013 OW 6/8

22 Kosten Naar aanleiding van de ervaringscijfers van de reeds in uitvoering en voorbereiding zijnde fietspaden zijn de realisatiekosten aangepast aan de huidige prijzen. Nr Naam Pri investering onderhoud 103 Eggeweg 1 - * Meppelerweg (Zuidwolde) 1 - * Ommerweg 1 - * Oshaarseweg 1 - * Dwingelerweg Willem Moesweg (Zuidwolde) Koekangerweg (Oosteinde) Echtenseweg (Ruinen) ** Linderweg Reestweg Weerwilleweg Blijdenstein Havelterweg Gedempte Hoofddiep Linderveldweg Steenbergerweg 2 -* Leeuwte Munnekenweg Ruinerweg (Echten) Totaal (excl. btw) * Deze fietspaden zijn al in voorbereiding of in uitvoering. De exacte kosten zijn nog niet bekend. ** binnen 100 meter fietspad (Hees Rietepad) aanwezig Subsidie Verkeersonveilige fietspaden komen in aanmerking voor BDU (Bijzondere Doel Uitkering). De provincie verstrekt BDU als de gemeente een eigen financiering heeft vrijgemaakt. De provincie heeft besloten bij nieuwe aanvragen voor BDU haar bijdrage in de maatregelen procentueel te verminderen van 50 naar 40%. Financiering Met ingang van 2009 is jaarlijks via de kadernota een krediet gevraagd voor de uitvoering van het Fietsplan van Door de beschikbare investeringsruimte en andere afwegingen is in 2013 besloten geen budget voor het Fietsplan beschikbaar gesteld. Herziening fietsplan 2013 OW 7/8

23 De totale investering voor de resterende fietspaden bedraagt afgerond Hiervan kan 40% ( ) gesubsidieerd (BDU) worden. De investering van de gemeente komt dan neer op (60%). Verdeelt over zeven jaar, de resterende looptijd om prioriteit 1 en 2 te kunnen uitvoeren, komt dit neer op een eigen bijdrage per jaar van De investeringen voor de resterende fietspaden bedraagt gemiddeld voor de komende zeven jaar: Jaar Eigen middelen Subsidie Totaal/ Jaar Totaal Conclusie Via deze herziening zijn de verschillende onderdelen van het fietsplan actueel gemaakt. De kerngegevens zijn vernieuwd en vergeleken met de kaders. Door de nieuwe schoolroute naar Dedemsvaart via de Linderweg is deze weg opgeschoven in de prioriteit van 2 naar 1. Via de jaarlijkse kadernota wordt gevraagd om een integrale afweging te maken. De beide burgerinitiatieven geven aan dat veilige fietsroutes bij de afwegingen van groot belang zijn. Herziening fietsplan 2013 OW 8/8

24 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 6 Besluitnummer : 847 Portefeuillehouder : Wethouder Henk Lammers Aan de gemeenteraad Onderwerp: Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 (inclusief evaluatie 2012). Samenvatting: Voorgesteld wordt het jaarlijkse uitvoeringsprogramma Milieu vast te stellen (inclusief de evaluatie van 2012). Het programma is gebaseerd op het Milieuambitieplan en past binnen de beschikbare formatie en budgetten. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Het Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 (inclusief evaluatie 2012) vast te stellen. Inleiding en aanleiding: Inleiding en aanleiding: Het jaar 2012 is voorbij. Afgesproken is het Milieu-uitvoeringsprogramma 2012 te evalueren. Daarnaast dient er jaarlijs een nieuw uitvoeringsprogramma te worden opgesteld. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Zoals hierboven vermeld dient jaarlijks een milieu-uitvoeringsprogramma te worden vastgesteld. Beoogd effect: Op koers met het MilieuAmbitiePlan? Hieronder wordt aangegeven in hoeverre het uitvoeringsprogramma 2013 op koers ligt met de gestelde ambities uit het Milieuambitieplan Voor de 3 plusthema s geldt het volgende: Klimaat en energie Klimaat en energie (CO 2 besparen) wordt uitgevoerd als plus. Het rapport: CO 2 scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden wordt ter vaststelling aangeboden aan de raad en verschillende projecten worden uitgevoerd om CO 2 te besparen. De gemeentelijke subsidieregeling wordt ook dit jaar weer uitgevoerd en er wordt een houtkachel geplaatst bij het zwembad/sporthal in De Wijk. Landschap,natuur en groen Vanuit de Agenda platteland Zuid-West Drenthe is een werkgroep actief met de voorbereiding van de regeling voor groene en blauwe diensten die in 2015 operationeel moet zijn. Pagina 1 van 3

25 Zwerfafval De jaarlijkse zwerfvuilactie wordt georganiseerd en het aantal bakken/blikvangers blijft behouden. De actie is dit jaar uitgebreid met sportverenigingen. Voor de overige thema s liggen de activiteiten (grotendeels) op koers. Het opstellen van een Eigen Verklaring uit het Manifest Sterk Bouwen (= duurzaam bouwen) en het uitvoeren van de ambities uit die eigen verklaring wordt mede gelet op inzet op energie dit jaar- niet uitgevoerd. De uitvoering blijft hierdoor op wettelijk niveau. Naast het milieu-uitvoeringsprogramma wordt ook een separaat handhavingsprogramma opgesteld voor de handhavingsactiviteiten. Voor meer informatie wordt verwezen naar dit programma. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting en argumenten ontwerpbesluit: Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 In het Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 is aangegeven welke activiteiten voor 2013 gepland zijn. Het programma is opgesteld op basis van de huidige begroting en formatie. Voorgesteld wordt het Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 vast te stellen. Evaluatie 2012 In de evaluatie 2012 is aangegeven welke activiteiten gepland waren voor 2012 en welke zijn uitgevoerd. Daarnaast is aangegeven welke eventuele extra activiteiten zijn uitgevoerd. De evaluatie is zoals afgesproken - integraal opgenomen in het MUP Kanttekeningen n.v.t. Alternatief beleid: n.v.t. Financiële effecten: Voor 2013 is ,- beschikbaar voor de subsidieregeling energiebesparing gemeente De Wolden. Daarnaast is extra beschikbaar voor uitvoering van CO 2 projecten. Over de CO2scan en uitvoeringsprojecten volgt een separaat (raads)voorstel. Personele effecten: Zie financiële effecten. Juridische effecten: Gebaseerd op de Wet Milieubeheer. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Communicatie Het betreft een (jaarlijks) uitvoeringsprogramma. Het is gebaseerd op het Milieuambitieplan Dit is opgesteld op basis van o.a. een bewonersenquête en een discussieavond. Na vaststelling heeft het ter visie gelegen en konden inwoners een zienswijze indienen. Geadviseerd wordt om na vaststelling van het Milieu-uitvoeringsprogramma de hoofdlijnen ervan te communiceren via een persbericht, tekst op onze internetsite en een bericht in de huis-aan-huiskrant. Daarnaast wordt voor de verschillende acties uit het Milieu-uitvoeringsprogramma ook aandacht gevraagd via een artikel in de Wolder Courant of persbericht. Pagina 2 van 3

26 Fatale termijnen: n.v.t. Aanpak en uitvoering: Na het vaststellen van dit programma kunnen de activiteiten worden uitgevoerd. Bijlagen: - Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 (incl. evaluatie 2012); - Rapportage subsidieverleningenergiebesparing gemeente De Wolden. Zuidwolde, 12 april 2012 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

27 Ontwerp Nr. VII / 6 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 april 2013; Besluit: Het Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 (inclusief evaluatie 2012) vast te stellen. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

28 Uitvoeringsprogramma 2013 Milieu-uitvoeringsprogramma 2013 (incl. evaluatie 2012) april 2013 actief en betrokken dewolden.nl

29 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 De Milieuthema s: evaluatie 2012 en programma Milieubeheer algemeen Bedrijven, vergunningverlening en toezicht De gemeente als bedrijf Klimaat, energie Landschap, natuur en groen Afval Bodem (Afval)water, riolering Bouwen en Wonen/Ruimtelijke ordening/verkeer en vervoer/geluid/ lucht en geur Natuur- en milieueducatie Wat is extra gedaan in 2012? Personeelsformatie en budget 16 Bijlagen: - Rapportage subsidieregeling energiebesparing - Jaarverslag 2012 IVN Scholennetwerk

30 1. Inleiding Dit milieu-uitvoeringsprogramma is gebaseerd op het MilieuAmbitiePlan In het uitvoeringsprogramma is voor 2013 aangegeven welke activiteiten kunnen worden uitgevoerd, welk doel kan worden behaald en hoeveel formatie en budget er beschikbaar is. Op koers met het MilieuAmbitiePlan? Hieronder wordt aangegeven in hoeverre het uitvoeringsprogramma 2013 op koers ligt met de gestelde ambities uit het Milieuambitieplan Voor de 3 plusthema s geldt het volgende: - klimaat en energie Klimaat en energie (CO 2 besparen) wordt uitgevoerd als plus. Het rapport: CO 2 scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden wordt ter vaststelling aangeboden aan de raad en verschillende projecten worden uitgevoerd om CO 2 te besparen. De gemeentelijke subsidieregeling wordt ook dit jaar weer uitgevoerd en er wordt een houtkachel geplaatst bij het zwembad/sporthal in De Wijk. - Landschap, natuur en groen: Vanuit de Agenda platteland Zuid-West Drenthe is een werkgroep actief met de voorbereiding van de regeling voor groene en blauwe diensten die in 2015 operationeel moet zijn. Landschapsbeheer Drenthe organiseert een landschapsmarkt met als doel bewoners(groepen), vrijwilligers en potentiële vrijwilligers in de gemeente De Wolden met elkaar in contact brengen en ervaringen uit (laten) wisselen en mogelijkheden laten zien voor vrijwilligers, grondeigenaren en bewoners op het gebied van natuur- en landschapsbeheer. -zwerfafval De jaarlijkse zwerfvuilactie wordt georganiseerd en het aantal bakken/blikvangers blijft behouden. De actie is dit jaar uitgebreid met sportverenigingen. Voor de overige thema s liggen de activiteiten (grotendeels) op koers. Het opstellen van een Eigen Verklaring uit het Manifest Sterk Bouwen (= duurzaam bouwen) en het uitvoeren van de ambities uit die eigen verklaring wordt mede gelet op inzet op energie dit jaar- niet uitgevoerd. De uitvoering blijft hierdoor op wettelijk niveau. Naast het milieu-uitvoeringsprogramma wordt ook een separaat handhavingsprogramma opgesteld voor de handhavingsactiviteiten. Voor meer informatie wordt verwezen naar dit programma. 2

31 2. De milieuthema s: evaluatie 2012 en programma Milieubeheer algemeen A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Bij dit milieuthema gaat het om algemene beleidswerkzaamheden zoals het opstellen van een jaarlijks milieuprogramma en evaluatie. Daarnaast wordt tijd gestoken in het bijhouden van vakliteratuur en het bijhouden en implementeren van ontwikkelingen, bovenlokaal beleid en wetgeving. Daarnaast wordt gewerkt aan de vorming van een Regionale UitvoeringsDienst (RUD). B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? De bovenstaande werkzaamheden zijn uitgevoerd. De colleges van de 12 Drentse gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie hebben uitgesproken samen een gemeenschappelijke regeling voor de oprichting van een Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) aan te willen gaan. Zij hebben hiertoe een intentieverklaring ondertekend. Dit is een belangrijke stap op weg naar de vorming van een RUD Drenthe. De gemeenten en de provincie bundelen hun expertise op het milieugebied in een RUD. Deze bundeling maakt dat de uitvoering van de taken effectiever en efficiënter wordt. De RUD Drenthe gaat alle milieutaken uitvoeren voor de deelnemende partners. Samengevat gaat het om: alle milieuvergunningverlening / -meldingen, milieutoezicht en handhaving en alle milieuspecialismen (waaronder bodemtaken). C Wat gaan we doen in 2013? De werkzaamheden zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren. In 2013 wordt volop gewerkt aan de vorming van de Regionale UitvoeringsDienst zodat er per 1 januari 2014 een operationele RUDDrenthe is. Activiteiten 2013 (milieubeleid): opstellen milieuprogramma 2014 afronden evaluatie 2012 en milieuprogramma 2013 bijhouden ontwikkelingen en lokaal beleid en regelgeving Activiteiten 2013 Ontwikkelen RUD 2.2 Bedrijven, vergunningverlening en toezicht Wat hadden we afgesproken in 2012? Activiteiten 2012 (Vergunningverlening): Verlenen van 50 vergunningen/meldingen (art. 8.19) en 70 meldingen (art. 8.40). Acties vanuit meerjarenprogramma externe veiligheid Activiteiten 2012 (Toezicht en handhaving): Uitvoeren separaat handhavingprogramma 2012 door handhavingsdienst. B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Vergunningverlening Er zijn 19 milieuvergunningen en 58 milieumeldingen behandeld. Met name het aantal vergunningen is lager uitgevallen. Ondernemers hebben waarschijnlijk (vergunningplichtige) nieuwbouw/uitbreiding/verandering van hun bedrijf door de economische crises uitgesteld. Daarnaast zijn in 2012 door de aanstaande wijziging van het Activiteitenbesluit per 1 januari 2013 geen vergunningen meer geactualiseerd. 3

32 Gemeenten hebben de plicht om vergunningen die ouder zijn dan 10 jaar ambtshalve te actualiseren. Dit betekent dat vergunningvoorschriften aan de huidige stand der techniek moeten worden aangepast. Dit heeft geen zin wanneer de vergunningplicht wordt vervangen door een meldingsplicht en de landelijke voorschriften van het Besluit van kracht worden. Door de wijziging van het Activiteitenbesluit zijn bijna alle agrarische bedrijven meldingplichtig geworden. Externe veiligheid De advisering externe veiligheid wordt in De Wolden sinds jaren uitgevoerd door het Steunpunt Externe Veiligheid van de provincie Drenthe. Dat was in 2012 onveranderd. Met betrekking tot EV is het volgende in 2012 uitgevoerd: 1. Het RRGS (Register Risicosituaties Gevaarlijke Stoffen) is met betrekking tot de zwembaden geactualiseerd, waarmee de risicokaart voor die risicobronnen is geactualiseerd. 2. Over externe veiligheid is geadviseerd op diverse herzieningen van bestemmingsplannen en beheersverordeningen: Onder andere over de herziening van het bestemmingsplan Prinsessweg, waar risicoberekeningen zijn uitgevoerd in verband met hoge druk aardgasleidingen en het transport van gevaarlijke stoffen via het spoor. Voor het bestemmingsplan Zuiderkerkes in Zuidwolde (uitbreiding bedrijventerrein) is een externe veiligheidsanalyse analyse gemaakt in verband met de ligging van de N48 en een LPG-tankstation. Er is een EV-advies geschreven voor de beheersverordening De Wijk in verband met een LPG-tankstation, een buisleiding en de autosnelweg A28. Idem voor de beheersverordening Zuidwolde in verband met het LPG-tankstation, buisleidingen en de N48. Voor de beheersverordening Ruinen is onderzocht of er risicobronnen aanwezig zijn die van belang zijn voor de EV-paragraaf. Dit was niet het geval. 3. Er is ten aanzien van het munitiecomplex een reactie gegeven op een ruimtelijke ontwikkeling aan de Leeuwte, die niet bleek te passen binnen de risicocontouren. 4. Alle beleidsmedewerkers ruimtelijke ordening hebben in 2012 een basiscursus externe veiligheid gevolgd. Uitvoeren separaat handhavingsprogramma Het HUP 2012 in juni door het college vastgesteld. Bij het opstellen van de werkplannen begin 2012 is rekening gehouden met de controlefrequentie van de inrichtingen in het digitale gemeentelijke vergunningen- en handhavingsprogramma Squit XO. Na vaststelling van het HUP zijn de controles aangepast aan de gestelde normen in het HUP. In 2012 zijn totaal 212 inrichtingen gecontroleerd, 16 uit categorie 4, 138 uit categorie 3, 59 uit categorie 2 en 1 uit categorie 1. In totaal zijn er nog eens 117 hercontroles uitgevoerd. De resultaten van deze controles worden behandeld in het handhavingsuitvoeringsprogramma. C Wat gaan we doen in 2013? Vergunningverlening De planning voor 2013 is behandelen van 12 milieuvergunningen en 100 milieumeldingen. De Wolden kent bedrijven die onder de Wet milieubeheer vallen (peildatum ). Door een wetswijziging per 1 januari jl. vallen de meeste van deze bedrijven nu onder het Activiteitenbesluit Wet Milieubeheer. Dit betekent dat ze geen vergunning meer nodig zijn, maar dat ze zich moeten melden en dat ze de voorschriften uit het besluit moeten naleven. Per genoemde datum zijn er nog 23 bedrijven waarvoor de vergunningplicht is blijven gelden (intensieve veehouderijen en een verzinkerij). Voor deze bedrijven dient de gemeente nog een omgevingsvergunning met voorschriften op te stellen. De ervaring heeft geleerd dat door ontwikkelingen (interne en externe) deze 4

33 vergunningen eens in de twee jaar moeten worden aangepast. Dit geeft een jaarlijkse werklast van 12 vergunningen. De werklast van de meldingsplichtige bedrijven wordt geschat op 100 meldingen per jaar. Externe veiligheid In 2013 worden vergelijkbare activiteiten uitgevoerd, namelijk: 1. het actueel houden van het RRGS; 2. het adviseren op ruimtelijke plannen. Daarnaast gaan we in 2013 een onderzoek uitvoeren naar de kwaliteit van de uitvoering van taken van externe veiligheid in de gemeentelijke organisatie. Dit onderzoek is gericht op het duurzaam borgen van de wettelijke taken met betrekking tot externe veiligheid. Het onderzoek zal worden uitgevoerd door het Steunpunt Externe Veiligheid. De doelstelling is: 1. Het inzichtelijk maken van de kwaliteit van de uitvoering van de wettelijke externe veiligheidstaken; 2. Het vaststellen van een werkproces externe veiligheid voor ruimtelijke plannen; 3. Het inventariseren van (door de gemeente gedragen) mogelijkheden om externe veiligheid duurzaam te borgen voor de gemeente. Handhaving Er wordt een HandhavingsUitvoeringsProgramma 2013 opgesteld. In tegenstelling tot 2012 is het voornemen om naast de reguliere periodieke controles in 2013 specifieke onderwerpen zoals certficering mestopslagen, stoppersregeling (controle van gestopte inrichtingen), koude/warmteopslag, propaantanks en vuurwerkcontroles te gaan controleren. Dit betekent dat categorie 1 en 2 gecontroleerd worden d.m.v. zgn piepsysteem (categorie 1 en 2 bedrijven worden niet actief gecontroleerd. Slechts bij een klacht/verzoek handhaving zal een controle plaatsvinden). Zolang het HUP 2013 niet is vastgesteld door het college is dit slechts een ambtelijk voornemen. Activiteiten 2013 Vergunningverlening Verlenen van 12 vergunningen/meldingen (art. 8.19) en 100 meldingen (art. 8.40). Externe veiligheid het actueel houden van het RRGS het adviseren van ruimtelijke plannen Handhaving Uitvoering HUP 2.3 De gemeente als bedrijf A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (milieubeleid): uitvoeren projectplan duurzaam inkopen. Activiteiten 2012 (Openbare Werken) zie afval 5

34 -Duurzaam Inkopen heeft een duidelijke positie binnen de inkoopfunctie en geniet bekendheid binnen de organisatie; -Duurzaamheid is een vast onderdeel van iedere inkoop en de hulpmiddelen die daarvoor nodig zijn, zijn ontwikkeld; -Sociale beleidsdoelen zijn vastgelegd; -Taken en verantwoordelijkheden zijn duidelijk vastgelegd, bijvoorbeeld in procedures en werkinstructies; -Er is een monitoring- en rapportagesysteem vastgelegd; Afhankelijk van het gekozen ambitieniveau is er het volgende projectresultaat: Voor één of meer aanbestedingen en/of productgroepen is een ambitieniveau vastgelegd dat hoger is dan de minimumeisen uit de criteriadocumenten. B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? De bovenstaande activiteiten zijn gestart in 2011 en hebben geresulteerd in een projectvoorstel Duurzaam inkopen. Dit projectvoorstel is in 2012 vastgesteld. In het projectplan Duurzaam Inkopen is uitgewerkt wat er moet gebeuren om de doelstelling in 2015 te realiseren. Een pakket van hulpmiddelen, afspraken, duidelijke verantwoordelijkheden en een monitoring- en rapportagesystematiek wordt ontwikkeld, waarmee in 2015 voldaan wordt aan de doelstelling van 100% duurzaam inkopen. Duurzaamheid en Social Return on Investments zijn belangrijke thema s geworden bij iedere vorm van inkoop een aanbesteding. Er zijn in 2012 nieuwe beleidsregels en werkinstructies opgesteld waarmee het inkoopproces transparanter is geworden en waarbij met name monitoring van de duurzaamheiddoelstellingen beter kan worden vormgegeven. De zoektocht naar een projectleider voor Duurzaam Inkopen is helaas niet gelukt. Getracht wordt samen met de gemeente Hoogeveen de krachten te bundelen. C Wat gaan we doen in 2013? In 2013 wordt het projectplan duurzaam inkopen uitgevoerd. Daarnaast zal, gezien de vergaande samenwerking met de gemeente Hoogveen onderzocht worden in hoeverre een afstemming/ harmonisatie van de inkoopprocessen haalbaar is ter realisatie van inkoopdoeleinden en specifiek de duurzaamheidsdoelstellingen. Activiteiten 2013 Uitvoeren projectplan duurzaam inkopen onderzoek afstemming/harmonisatie van inkoopprocessen met gemeente Hoogeveen 2.4 Klimaat, energie A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (milieubeleid) Subsidieregeling (laten) uitvoeren, Werkgroep energie/co 2 -besparing begeleiden, CO 2 registratie uitbreiden (o.a nulmeting uitvoeren) en besparingsprogramma opstellen, uitvoeren van minimaal 2 CO 2 projecten, vervolg klimaatadaptatiescan, 6

35 Activiteiten 2012 (Openbare Werken): uitvoeren/uitbesteden maatregelen o.b.v. energiebesparingsrapporten gemeentelijke gebouwen, vervolg klimaatadaptatiescan B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Subsidieregeling energie De subsidieregeling energie was in 2012 weer succesvol. Er was euro beschikbaar voor de subsidieregeling energie. Er hebben 52 woningeigenaren een aanvraag ingediend, waarvan 28 aanvragen zijn verleend. Er is 60 % aan zonnepanelen besteed, 17 % aan HR++ glas, 14% gevel-, dak- en vloerisolatie en 9% overig. Er vindt een verschuiving plaats, in 2010/2011 werd het meeste aangevraagd voor woningisolatie, in 2012 voor zonnepanelen. Voor meer informatie wordt verwezen naar de bijlage: Rapportage energiesubsidieregeling CO 2 registratie en besparingsprogramma In 2012 is een CO 2 scan uitgevoerd voor De Wolden en het rapport: CO 2 scan en scenario s voor CO 2 reductie gemeente De Wolden opgesteld. In het rapport staat de aanpak en de resultaten van de CO 2 -scan. Aan de hand van projecten worden scenario s voor CO 2- reductie en reductiedoelstellingen weergegeven. Het rapport wordt in 2013 ter vaststelling aan de raad aangeboden inclusief CO 2 reductieprojecten met een budget van Energiebesparing gemeentelijke gebouwen Het college heeft de opdracht energiebesparing gemeentelijke gebouwen vastgesteld. Het project bestaat uit de volgende onderdelen: -vervangen verlichting en plaatsen bewegingsmelders, isoleren appendages. - uitvoeren monitoring, energiecoaching en plaatsen slimme meters. - Onderzoek naar zonneboilers warmwatervoorziening. - Onderzoek naar zonnepanelen t.b.v. elektra. In 2012 is door administratieve wijziging van begroting hiervoor vrijgeven. In 2013 wordt dit afgerond. Klimaatadaptatiescan De uitkomsten van de adaptatiescan zijn in beeld en worden door de betrokkenen begin 2013 besproken en uitgewerkt, de resultaten worden verwerkt in een advies en rapportage en gaan in het eerste kwartaal naar het college. Hieronder volgt een overzicht van het verbruik van de verschillende gemeentelijke gebouwen. Verbruik gemeentelijke organisatie (in 2011 en 2012) elektriciteit kwh 2011 elektriciteit kwh 2012 gas m gas m gemeentehuis zwembaden openbare verlichting scholen (openbaar) n.n.b n.n.b. pompen en gemalen sporthallen gemeentewerven brandweerkazernes IBA

36 overige Totaal * van de (openbare) scholen was het verbruik van 2012 tijdens opstellen van dit MUP nog niet bekend Verbruik elektriciteit in kwh in 2011 en overige sporthallen pompen en gemalen scholen (openbaar) openbare verlichting zwembaden gemeentehuis Verbruik gas in m3 in 2011 en overige sporthallen scholen zwembad gemeentehuis In 2013 wordt de monitoring uitgebreid door het plaatsen van slimme meters en wordt bekeken waar energie bespaard kan worden. C Wat gaan we doen in 2013? Activiteiten 2013 (milieubeleid) Co2scan vaststellen + projectenlijst uitvoeren Co2 projecten subsidieregeling energie (laten) uitvoeren vervolg klimaatadaptatiescan energiebesparing gemeentelijke gebouwen CO2scan en projectenlijst In 2013 wordt het rapport CO 2 scan en scenario s voor CO 2 reductie gemeente De Wolden vastgesteld. Voor 2013 is (incidenteel) beschikbaar voor uitvoering van CO 2 projecten. Gedacht wordt aan: - aanschaffen energiemeters voor huishoudens en/of verenigingen, te verspreiden via dorpsbelangen; - organiseren van een stimuleringsfonds door middel van prijsvraag; 8

37 - inzetten groene elektriciteit opgewekt uit huishoudelijk restafval van De Wolden; - waar mogelijk overstappen van aantal gemeentelijke (vracht)wagens op koolzaadolie; - onderzoeken realiseren laadpaal voor elektrische auto - stimuleren lokale energie initiatieven (bijv. Duurzaam Ruinen en Ansen) - onderzoeken mogelijkheid afnemen van lokale duurzame energie door gemeente (bijv. via ReestdalEnergie); - Voorstudie voor een houtkachel in Zuidwolde; - ondersteunen gezamenlijke aanpak verduurzamen woningvoorraad; - inspelen op kansen die zich voordoen in Energie besparing gemeentelijke gebouwen Het project energiebesparing gemeentelijke gebouwen bestaat uit de volgende onderdelen: -vervangen verlichting en plaatsen bewegingsmelders, isoleren appendages. - uitvoeren monitoring, energiecoaching en plaatsen slimme meters. - Onderzoek te doen naar zonneboilers warmwatervoorziening. -Onderzoek te doen naar zonnepanelen t.b.v. elektra. 2.5 Landschap, natuur en groen A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (milieubeleid): Advisering bij voldoen aan natuurwetgeving, zoals Flora- & Faunawet, Natura 2000 e.d., ontwikkelingen natuurbeleid en herijking EHS volgen/implementeren actie Activiteiten 2012 (uitvoering) afronden omgevings-en TenneT projecten, omgevingsproject Koekange, organiseren Boomfeestdag, B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Omgevingsproject Koekange. Wat is er uitgevoerd: - Deelproject landschapsontwikkeling Koekange Hooge Linthorst: 2 ha dunnen etc, 300 m vee-kerende rasters, 6 km opkronen, 2 poelen/vennen opgeschoond, 2 poelen gegraven - Deelproject erven: 1,2 km hagen aangeplant, 96 bomen bijgeplant in boomgaarden, 187 bomen aangeplant vrijstaand of in bomenrijen, 200 m houtsingels aangeplant, 0,25 ha niet-streekeigen beplanting verwijderd, 0,5 ha singen/houtwallen/bosjes gedund, 192 (fruit)bomen gesnoeid Boomfeestdag 2012: De Gemeente De Wolden heeft samen met twee scholen uit Koekange, te weten obs De Rozebottel en cbs Prins Johan Friso in Koekange langs het Eggedijkje 19 iepen geplant. Het Eggedijkje maakt onderdeel uit van het omgevingsproject Koekange. Het project heeft als doel het streekeigen karakter van het landschap te versterken, het planten van de iepen draagt hieraan bij. De Tennet projecten zijn succesvol afgerond. De financiële afwikkeling vindt nog plaats. 9

38 Agenda Platteland Zuidwest Drenthe Vanuit de Agenda Platteland Zuidwest Drenthe delen vijf gemeenten een visie op het gebied van landschap, natuur en groen. In 2012 is de visie door de vijf gemeenten vastgesteld en zijn speerpunten uitgewerkt. Ook is een begin gemaakt met het verbinden van diverse partners om een nieuwe regeling voor groene en blauwe diensten in zuidwest Drenthe op te zetten. Samen met Provincie Drenthe, Waterschap Reest & Wieden, Agrarische natuurvereniging Drenthe en landschapsbeheer Drenthe willen de vijf gemeenten met een pilotregeling van start in C Wat gaan we doen in 2013? Boomfeestdag Dit jaar wordt weer de Boomfeestdag georganiseerd. Groep 8 van de basisscholen uit Kerkenveld en Alteveer worden hiervoor uitgenodigd. Het thema van dit jaar is "Bomen zijn Gezond". De activiteit zal plaatsvinden ter hoogte van de nieuwe rotonde langs de N48 te Zuidwolde. Hier worden enkele bomen en struiken geplant. Agenda platteland Zuidwest Drenthe In 2013 is een werkgroep actief met de voorbereiding van de regeling voor groene en blauwe diensten die in 2015 operationeel moet zijn. Vanwege bezuinigingen zijn veel fondsen gekort. Daarom wordt gezocht naar een optimale koppeling van overheidsbijdragen, particuliere bijdragen, nieuwe verdienmodellen, burgerparticipatie en inzet van vrijwilligers. Omdat er ook al in 2013 en 2014 door bezuinigingen een achterstand in beheer en onderhoud dreigt te ontstaan is er een tweede werkgroep die een oplossing voor de korte termijn zoekt. De inzet hierbij is dat we geen landschapswaarden verliezen waar eerder nog fors in is geïnvesteerd. We richten ons hierbij primair op particuliere landschapselementen. Zaterdag 23 maart organiseert Landschapsbeheer Drenthe een landschapsmarkt in de kerk en op de brink in Echten. Het doel van deze markt is om bewoners(groepen), vrijwilligers en potentiële vrijwilligers in de gemeente De Wolden met elkaar in contact brengen en ervaringen uit (laten) wisselen en mogelijkheden laten zien voor vrijwilligers, grondeigenaren en bewoners op het gebied van natuur- en landschapsbeheer. Er zullen allerhande kraampjes staan waarin informatie en advies kan worden gevonden over onder andere landhekken, machines en gereedschap, bestaande landschapsbrigades en nog veel meer. Ook zijn er diverse workshops en demonstraties. Activiteiten 2013 organiseren Boomfeestdag ontwikkelingen natuurbeleid en herijking EHS volgen/implementeren actie voorbereiden regeling groene en blauwe diensten (+oplossing korte termijn) 2.6 Afval A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (Afval): Thema afval overhevelen van afdeling VROM naar afdeling OW,. ontwikkelingen met betrekking tot nascheiding kunststof volgen, Opstellen afvalbeleidsplan, 10

39 Jaarlijkse zwerfvuilactie (OW en milieubeleid), B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Per 1 juli 2013 worden de afdelingen VROM en OW samengevoegd tot een afdeling Ruimte. De taken op het gebied van huishoudelijk afval worden hier in meegenomen. Ontwikkelingen kunststof In overleg met Stichting Afvalfonds Verpakking en Attero is een proef voor Nascheiding in aanvulling op bronscheiding voorbereid. Deze proef wordt uitgevoerd in De Wolden is één van de gemeenten die aan de proef meedoen. Er is eind 2012 een start gemaakt met het opstellen van het afvalbeheerplan. C Wat gaan we doen in 2013? De proef Nascheiding in aanvulling op bronscheiding is gestart op 1 januari 2013 en duurt een half jaar. De gemeente De Wolden doet hieraan mee. Indien de combinatie van bron- en nascheiding resulteert in materiaalhergebruik (recycling) dan zal deze combinatie de komende tien jaar in aanmerking blijven komen voor een vergoeding uit het Afvalfonds. Afgesproken is dat de communicatie over deze scheidingspilot richting de burger primair een verantwoordelijkheid is van de gemeente. De reden hiervoor is dat er moet worden voorkomen dat de motivatie voor bronscheiding op enigerlei wijze wordt aangetast. Wat levert de proef de gemeente op? 1. Meer hergebruik van kunststof verpakkingen in onze gemeente Het kunststof verpakkingsafval uit de nascheiding dat wordt ingezet voor recycling wordt via een verdeelsleutel toegewezen aan de gemeente. Een direct gevolg hiervan is dat de milieuprestatie toeneemt. 2. Een financieel voordeel Attero voert voor de nascheidingsvergoeding die het Afvalfonds uitkeert, de nascheiding uit. De gemeente wordt voor elke ton kunststofverpakkingen, die voor materiaal hergebruik wordt ingezet, gecrediteerd voor het verwerkingstarief voor restafval. Elke ton extra recycling kost ons dus niets, maar bespaart ons dus geld. Onderzoek heeft aangetoond dat deze combinatie van bron- en nascheiding het hoogste milieurendement oplevert. De raad ontvangt in het voorjaar 2013 een kaderstellende beleidsnota afvalbeheer. Middels deze nota wordt de raad gevraagd de kaders te gegeven voor het toekomstige afvalbeheer in De Wolden. Op basis van deze kaders stelt het college van burgemeester en wethouder in 2013 een afvalbeheerplan op voor de komende vier jaar. Activiteiten 2013 Opstellen afvalbeheerplan 2.7 Bodem A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (Bodem): Wettelijke taken uitvoeren op adequaat niveau 11

40 Uitzoeken mogelijkheden oude gronddepots Nota bodembeheer en bodemkwaliteitskaart afronden Externe partijen voorlichten over de regelgeving van het Besluit bodemkwaliteit, B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? De bovenstaande werkzaamheden zijn grotendeels uitgevoerd. Wettelijke taken uitvoeren op adequaat niveau. De wettelijke taken (zoals het vaststellen van de nota bodembeer) zijn uitgevoerd. Handhaving van het besluit Bodemkwaliteit heeft echter op basis van het HUP geen hoge prioriteit. Er wordt alleen gewerkt op basis van het zgn. piepsysteem. In het ILB2 (impuls lokaal bodembeheer) wordt hier aandacht aan besteed aan hulpmiddelen bij handhaving Uitzoeken mogelijkheden oude gronddepots De afdeling Openbare Werken heeft een start gemaakt met het opschonen van de grond die aanwezig is op ons eigen gronddepot De Tille. Afronding in Nota bodembeheer en bodemkwaliteitskaart afronden De Nota bodembeheer en de bodemkwaliteitskaart zijn in september 2012 door de raad vastgesteld. Externe partijen voorlichten over de regelgeving van het Besluit bodemkwaliteit. Het ILB2 Impuls lokaal bodembeheer is gestart. Vanuit dit ILB 2 wordt een actie ondernomen, dit is gefinancierd door het rijk. C Wat gaan we doen in 2013? Uitvoeren activiteiten rondom ILB2: externe en interne partijen voorlichten over de regelgeving van het Besluit bodemkwaliteit. De handhaving rondom het Besluit bodemkwaliteit van hogere kwaliteit maken. Voorlichting volgen over de mogelijkheden om bodem als uitgangspunt te nemen bij ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. Dit wordt georganiseerd vanuit het ILB2. Bodemdepot Alle grond op het depot is in februari en maart 2013 gekeurd. Een deel van deze grond wordt op een alternatieve bestemming verwerkt. Op het reeds aangebrachte elektronische hekwerk komt een registratiesysteem. Daarnaast wordt het depot opgeschoond en worden er voorzieningen getroffen om partijen in de toekomst gescheiden op te slaan. Op gebied van grondverzet en grondstromenbeheer zijn het afgelopen jaar goede stappen gemaakt. Activiteiten 2013 (bodem) Uitvoeren activiteiten rondom ILB2: externe en interne partijen voorlichten over de regelgeving van het Besluit bodemkwaliteit De handhaving rondom het Besluit bodemkwaliteit van hogere kwaliteit maken Voorlichting over de mogelijkheden om bodem als uitgangspunt te nemen bij ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. 2.8 (Afval)water, riolering A Wat hadden we afgesproken voor 2012? 12

41 Activiteiten 2012 (milieubeleid) Inbreng bij uitvoering waterplan en afstemming met (voorlichtings)acties milieu B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Bij de uitvoering van het waterplan zijn dit jaar geen specifieke voorlichtingacties georganiseerd. sin de Wijk is een buffer geplaatst in 2012 (zwembad) de overige randvoorzieningen volgen in C Wat gaan we doen in 2013? In 2013 wordt een waterbuffer gerealiseerd in De Wijk en Koekange. Activiteiten 2013 realiseren waterbuffer in De Wijk en Koekange 2.9 Bouwen en Wonen/Ruimtelijke ordening/verkeer en vervoer/ geluid/ lucht en geur A Wat hadden we afgesproken voor 2012? De werkzaamheden zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren. Er wordt geen eigen Verklaring opgesteld met de eigen ambities van de gemeente m.b.t. duurzaam bouwen. Energiebesparing bij woningen zal wel worden meegenomen bij het thema: klimaat & energie. B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? De bovenstaande werkzaamheden zijn uitgevoerd. Er zijn geen bijzonderheden te melden. C Wat gaan we doen in 2013? De werkzaamheden zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren. Geluid In de gemeente staan 175 woningen die (volgens berekening) een te hoge geluidsbelasting ondervinden van verkeer op gemeentelijke wegen. De woningen zijn in 2009 gemeld aan de Minister. De woningen dienen voor 2022 gesaneerd te worden. De sanering kan bestaan uit maatregelen aan de bron (verkeersmaatregelen en stiller wegdek), in de overdracht (schermen en wallen) of aan de woning (gevelisolatie). Voor de sanering kan de gemeente subsidie krijgen van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. De woningen zijn ingedeeld in 4 clusters van ca. 40 tot 50 woningen. Voor één van de cluster is onlangs een onderzoekssubsidie aangevraagd. Wanneer de subsidie wordt toegekend wordt dit jaar onderzocht welke woningen aan de subsidievoorwaarden voldoen en welke maatregelen nodig zijn. Met deze informatie wordt een saneringsplan opgesteld waarmee subsidie wordt aangevraagd bij het Ministerie voor de feitelijke sanering. 13

42 De overige 3 clusters volgen een vergelijkbaar traject. In de gemeente staan ook nog 17 woningen die geluidsoverlast ondervinden van het spoor en 11 woningen de overlast ondervinden van het verkeer op de A28. Hiervoor zijn ProRail respectievelijk Rijkswaterstaat verantwoordelijk Natuur- en milieueducatie A Wat hadden we afgesproken voor 2012? Activiteiten 2012 (Milieubeleid): Kerngroep natuur- en milieueducatie en subsidieverzoeken Faciliteren Scholennetwerk, lespakketten 19 scholen Activiteiten 2012 (afdeling Communicatie) Gerichte inzet van communicatie bij belangrijke thema s als energie, landschap en zwerfafval B Wat hebben we uitgevoerd/gerealiseerd in 2012? Vanuit het IVN scholennetwerk zijn er lespakketten aangeboden op de basisscholen in De Wolden. Het project Boerderij is in het schooljaar 2011/2012 uitgevoerd (najaar 2011). Voor meer informatie zij de bijlage met jaarverslag IVN Er is subsidie verstrekt aan de natuurvereniging voor de Nacht van de Nacht. C Wat gaan we doen in 2013? De kerngroep Natuur & Milieu zal in 2013 minimaal twee keer bijeenkomen en de gemeente adviseren over milieu- en natuurbeleid in brede zin en daarnaast adviseren over ingediende subsidieverzoeken. Via het Scholennetwerk wordt het project vlinders en biodiversiteit in schooljaar 2013/2014 behandeld. Daarnaast wordt het thema Klimaat en energie besproken. Het is ook in 2013 weer de bedoeling om mee te doen aan de Nacht van de Nacht. Activiteiten 2013 (Milieubeleid): Kerngroep natuur- en milieueducatie en subsidieverzoeken Faciliteren Scholennetwerk, lespakketten voor de basisscholen Activiteiten 2013 (afdeling Communicatie) Gerichte inzet van communicatie bij belangrijke thema s als energie, landschap en zwerfafval 2.11 Wat is extra gedaan in 2012? In 2012 is het volgende (extra) uitgevoerd dat niet voorzien/gepland was in het Milieu- Uitvoeringsprogramma Samen Drenthe Schoon Op 21 en 22 september 2012 is vanuit het vrijwilligersinitiatief Samen Drenthe Schoon met zoveel mogelijk mensen zwerfafval in Drenthe opgeruimd. Samen Drenthe Schoon is opgezet door vrijwilligers die wilden laten zien dat ze het natuurschoon waarderen en 14

43 hechten aan een schoon (leef)milieu. Bovendien wilden ze in deze tijd van recessie iets positiefs neerzetten. Door te laten zien wat mensen kunnen bereiken als ze samen iets willen en doen. Iedereen werkte vrijwillig mee en gaf er op zijn eigen manier invulling aan. Er ontstonden zo allerlei lokale initiatieven waar iedereen zich bij kon aansluiten. In De Wolden heeft een duikvereniging een meer bij Ruinen opgeruimd.de gemeente De Wolden ondersteunde deze actie van harte. Deelnemers aan de actie konden het ingezamelde afval (gratis) brengen naar het afvaldepot. 15

44 3. Personeelsformatie en budget Voor de uitvoering van de milieutaken (vergunningverlening, handhaving, administratief en juridisch, beleid) is een structurele formatie van ruim 8 fte beschikbaar en een structureel budget van in totaal De beschreven activiteiten passen in de beschikbaar gestelde milieuformatie en budgetten. Voor 2013 is beschikbaar voor de subsidieregeling energiebesparing gemeente De Wolden. Daarnaast is in 2013 (incidenteel) beschikbaar voor het uitvoeren van Klimaat en energie/co2 besparingsprojecten. 16

45 Rapportage Subsidieverordening energiebesparing gemeente De Wolden December 2012 Indeling rapportage 1. Aanvragen 2. Verleningen 3. Vaststellingen

46 1. Aanvragen Aanvragen per week In onderstaande grafiek is het aantal aanvragen per week weergegeven vanaf 15 november Aanvragen per week 2012 In onderstaande grafiek is het aantal aanvragen per week weergegeven vanaf 1 april

47 1.2.1 Status aanvragen In onderstaande tabel staat het aantal ontvangen aanvragen met de daarbij behorende status. Van de 15 afgewezen/buiten behandeling gestelde aanvragen zijn er 8 afgewezen in verband met uitputting van het subsidiebudget. Ontvangen aanvragen 60 waarvan verleend 45 waarvan afgewezen/buiten behandeling 15 Overige statistieken: Aantal woningen waarvoor een aanvraag is ingediend Status aanvragen 2012 In onderstaande tabel staat het aantal ontvangen aanvragen met de daarbij behorende status. Van de 24 afgewezen/buiten behandeling gestelde aanvragen zijn er 23 afgewezen in verband met uitputting van het subsidiebudget. Ontvangen aanvragen 52 waarvan verleend 28 waarvan afgewezen/buiten behandeling 24 Overige statistieken: Aantal woningen waarvoor een aanvraag is ingediend Top 10 aanvragen per plaats Onderstaand is de verdeling van de aanvragen per plaats. Het percentage is ten opzichte van de 60 ontvangen aanvragen. Plaats Aantal Percentage Zuidwolde Koekange 9 15 Ruinerwold 8 13 Ruinen 8 13 Linde 6 10 De Wijk 4 7 Echten 3 5 Veeningen 3 5 Alteveer 3 5 Ansen 2 3 Drogteropslagen Top 10 aanvragen per plaats 2012 Onderstaand is de verdeling van de aanvragen per plaats. Het percentage is ten opzichte van de 52 ontvangen aanvragen. Plaats Aantal Percentage Zuidwolde Ruinerwold Ruinen 9 17 Koekange 4 8 De Wijk 4 8 Veeningen 2 4 Linde 1 2 Alteveer 1 2 Kerkenveld

48 Drogteropslagen

49 2 Verleningen Status verleningen Uit de onderstaande tabel is het aantal verleende subsidies af te lezen en de daarbij behorende bedragen. Verleende subsidies 45 Totaal verleend bedrag Gemiddelde verleende subsidie Aantal woningen Status verleningen 2012 Uit de onderstaande tabel is het aantal verleende subsidies af te lezen en de daarbij behorende bedragen. Verleende subsidies 28 Totaal verleend bedrag Gemiddelde verleende subsidie Aantal woningen Top 10 verleningen per plaats Onderstaand de verdeling van de verleningen per plaats. Het percentage is ten opzichte van de 45 verleningen. Plaats Aantal Percentage Ruinerwold 7 16 Zuidwolde 7 16 Koekange 7 16 Linde 6 13 Veeningen 3 7 De Wijk 3 7 Alteveer 3 7 Ruinen 3 7 Echten 3 7 Drogteropslagen 2 4 Ansen Top 10 verleningen per plaats 2012 Onderstaand de verdeling van de verleningen per plaats. Het percentage is ten opzichte van de 28 verleningen. Plaats Aantal Percentage Ruinen 7 25 Zuidwolde 7 25 Ruinerwold 6 24 Koekange 2 7 Veeningen 2 7 Alteveer 1 3 Drogteropslagen 1 3 De Wijk 1 3 Linde Investeringverdeling per maatregel De investeringverdeling heeft betrekking op alle subsidiabele investeringen van de verleende subsidies. Een subsidiabele investering houdt in dat de investering voldoet aan -5-

50 de subsidievoorwaarden. De investeringverdeling per maatregel staat in onderstaande grafiek. Ter verduidelijking zijn een aantal maatregelen gegroepeerd onder het kopje 'Overige', die in de volgende grafiek zijn uitgesplitst. Het kopje Overige betreft 21% van de totale subsidiabele investeringen. Investeringverdeling per maatregel Investeringverdeling Overige 2.3 Investeringverdeling per maatregel 2012 De investeringverdeling heeft betrekking op alle subsidiabele investeringen van de verleende subsidies. Een subsidiabele investering houdt in dat de investering voldoet aan de subsidievoorwaarden. De investeringverdeling per maatregel staat in onderstaande grafiek. Ter verduidelijking zijn een aantal maatregelen gegroepeerd onder het kopje 'Overige', die in de volgende grafiek zijn uitgesplitst. Het kopje Overige betreft 9% van de totale subsidiabele investeringen. -6-

51 Investeringverdeling per maatregel Investeringverdeling Overige 2.4 Subsidiabele investeringen In onderstaand overzicht staat het aantal maatregelen waarvoor subsidie is aangevraagd met daarbij de subsidiabele investering uitgesplitst per maatregel. Het aantal maatregelen is groter dan het aantal aanvragen. Dit komt doordat bij een aantal aanvragen voor meerdere maatregelen in één aanvraag subsidie is gevraagd. -7-

52 Gemiddelde subsidiabele Totale subsidiabele Maatregel Aantal investering investering Photovoltaische cellen(zonnepanelen) , ,35 HR++ glas , ,42 Gevel-, dak- en vloerisolatie , ,32 Houtgestookte CV-ketel , ,29 Zonneboiler , ,04 Spouwmuurisolatie , ,44 Warmtepomp , ,16 Lage temperatuurverwarming , ,15 Warmteterugwineenheid voor ventilatie HRe-ketel Totaal , , Subsidiabele investeringen 2012 In onderstaand overzicht staat het aantal maatregelen waarvoor subsidie is aangevraagd met daarbij de subsidiabele investering uitgesplitst per maatregel. Het aantal maatregelen is groter dan het aantal aanvragen. Dit komt doordat bij een aantal aanvragen voor meerdere maatregelen in één aanvraag subsidie is gevraagd. Gemiddelde subsidiabele Totale subsidiabele Maatregel Aantal investering investering Photovoltaische cellen , ,79 HR++ glas , ,98 Gevel-, dak- en vloerisolatie , ,60 Warmtepomp , ,85 Spouwmuurisolatie , ,64 Zonneboiler , ,00 Lage temperatuurverwarming , ,00 HRe-ketel , ,00 Ultra Hoog Rendementketel , ,66 Warmteterugwineenheid voor douchewater , ,15 Programmeerbare thermostatische radiatorkranen 1 750,00 750,00 Totaal , , Uitputting budget Alle aanvragen die zijn ontvangen tot en met 2 februari 2011 vallen binnen het subsidiebudget van De aanvragen die zijn ontvangen na deze datum zijn afgewezen in verband met overschrijden van het budget. De verleende subsidie bedraagt In overleg met de gemeente De Wolden is afgesproken om het budget dat resteert mee te nemen naar een volgende budgetperiode en niet in te zetten voor reeds afgewezen aanvragen Uitputting budget 2012 We hebben de aanvragen ontvangen op 4 april en 5 april bij de notaris geloot voor de volgorde van behandeling. Met de aanvragen ontvangen op 4 april werd het subsidieplafond van ,00 overschreden. Vandaar dat de aanvragen van 5 april en een gedeelte van de aanvragen ontvangen op 4 april zijn afgewezen. -8-

53 3 Vaststellingen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vaststellingen. Het vaststellingsverzoek dient binnen negen maanden na het versturen van de verleningsbeschikking bij ons binnen te zijn. Wij hebben in een aantal gevallen eenmalig drie maanden verlenging gegeven voor het uitvoeren van de maatregelen en het indienen van een vaststellingsverzoek. Deze termijn is afgesproken tijdens het overleg met Janneke Timmerman op 20 oktober Op grond van de voorwaarden van de regeling wordt het vastgestelde subsidiebedrag bepaald aan de hand van de daadwerkelijk gemaakte en betaalde kosten. De vastgestelde subsidie kan niet meer kan bedragen dan de eerder verleende subsidie. Vallen de kosten achteraf hoger uit, dan wordt maximaal het verleende subsidiebedrag uitgekeerd. Zijn de kosten lager, dan wordt de definitieve subsidie lager vastgesteld dan de verleende subsidie Status verleende projecten Alle aanvragen ontvangen in 2010 en 2011 zijn afgesloten. Dit betekent dat er geen openstaande projecten meer zijn. De afgesloten projecten zijn onder te verdelen naar vastgestelde projecten en projecten waarvan de verleningsbeschikking is ingetrokken. In onderstaande tabel staat deze onderverdeling met daarbij om welke reden de verleningsbeschikking is ingetrokken. Afgesloten projecten Totaal aantal afgesloten projecten 45 - waarvan vastgesteld 40 - waarvan ingetrokken 5 - vanwege geen vaststellingsverzoek ontvangen Status verleende projecten 2012 In onderstaande tabel staat het aantal verleende projecten met daarbij een onderverdeling naar afgesloten en openstaande projecten. Verleende projecten Totaal aantal verleende projecten 28 - waarvan afgesloten projecten 18 - waarvan openstaande projecten 10 De afgesloten projecten zijn onder te verdelen naar vastgestelde projecten en projecten waarvan de verleningsbeschikking is ingetrokken. In onderstaande tabel staat deze onderverdeling met daarbij om welke reden de verleningsbeschikking is ingetrokken. Afgesloten projecten Totaal aantal afgesloten projecten 18 - waarvan vastgesteld 18 - waarvan ingetrokken 0 - vanwege geen vaststellingsverzoek ontvangen Vastgestelde subsidie en vrijval Uit onderstaand overzicht blijkt de reeds vastgestelde subsidie en de vrijval. Deze vrijval bestaat uit het bedrag van de ingetrokken verleningsbeschikkingen en het verschil tussen de vastgestelde subsidie en de verleende subsidie van de projecten die wel tot uitbetaling zijn gekomen. Vastgestelde subsidie en vrijval Vastgestelde subsidie Gemiddeld vastgestelde subsidie (Vastgestelde subsidie / aantal vastgestelde projecten) Vrijval

54 3.2.2 Vastgestelde subsidie en vrijval 2012 Uit onderstaand overzicht blijkt de reeds vastgestelde subsidie en de vrijval. Deze vrijval bestaat uit het bedrag van de ingetrokken verleningsbeschikkingen en het verschil tussen de vastgestelde subsidie en de verleende subsidie van de projecten die wel tot uitbetaling zijn gekomen. Vastgestelde subsidie en vrijval Vastgestelde subsidie Gemiddeld vastgestelde subsidie (Vastgestelde subsidie / aantal vastgestelde projecten) Vrijval

55 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 7 Besluitnummer : 848 Portefeuillehouder : Wethouder Henk Lammers Aan de gemeenteraad Onderwerp: CO 2 -scan en besparing. Samenvatting: De Wolden vindt klimaat en energiebeleid belangrijk. Via een motie is gevraagd een CO 2 boekhouding voor de gemeente op te stellen. Bureau RoyalHaskoningDHV heeft het rapport CO 2 -scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden opgesteld. Het rapport biedt duidelijke inzichten en aanknopingspunten om kansrijke en interessante projecten uit te voeren die bijdragen aan CO 2 -reductie. De raad wordt gevraagd het rapport vast te stellen en in te zetten op jaarlijkse uitvoering van een aantal projecten. Voor 2013 is een voorstel voor projecten bijgevoegd. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. De raad is geïnformeerd in een workshop op 4 oktober Dit voorstel is op 14 februari 2013 opiniërend behandeld. Ontwerpbesluit: Voorgesteld wordt: - het rapport CO 2 -scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden vast te stellen; - in te zetten op CO 2 -besparing, maar hiervoor geen numerieke doelstelling vast te leggen; - criteria vast te stellen voor het selecteren van projecten; - in te zetten op jaarlijkse uitvoering van een aantal klimaat- en energieprojecten op basis van deze criteria; - CO 2 -projecten 2013 vast te stellen en uit te voeren (zie bijlage: projectenlijst 2013); - de benodigde incidentele middelen voor klimaat & energieprojecten jaarlijks via de kadernota aan te vragen. Inleiding en aanleiding: Inleiding: De Wolden vindt klimaat en energiebeleid belangrijk. Via een motie is gevraagd een CO 2 -boekhouding voor de gemeente op te stellen. Aanleiding: Op 19 juni 2012 heeft het college het stappenplan voor CO 2 -besparing en scenario s voor een reductiedoelstelling vastgesteld. Bureau RoyalHaskoningDHV heeft opdracht gekregen een CO 2 -scan voor De Wolden uit te voeren. De raad is hierover geïnformeerd door het collegebesluit + bijlage op de lijst van ingekomen stukken te plaatsen. Pagina 1 van 3

56 Op 4 oktober 2012 is er een workshop gehouden met raadsleden. Op 14 februari 2013 is het voorstel opiniërend behandeld. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Tot nu toe zijn er geen doelstellingen, strategie en beleid geformuleerd. Het doel is verminderen van CO 2 -uitstoot. Beoogd effect: Het vaststellen van CO 2- beleid en het uitvoeren van CO 2- besparingsprojecten. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting en argumenten ontwerpbesluit: Rapport CO2 -scan In het rapport staat de aanpak en de resultaten van de CO 2 -scan. Aan de hand van projecten worden scenario s voor CO 2- reductie en reductiedoelstellingen weergegeven. Er zijn drie scenario s uitgewerkt: scenario 1: haalbare projecten voor korte en middellange termijn (2020) scenario 2: projecten voor de lange termijn, doorlijk naar 2030 scenario 3: klimaatneutraal worden? Naar aanleiding van de opiniërende behandeling op 14 februari 2013 wordt voorgesteld geen numerieke doelstelling voor 2020 (en verder) vast te leggen, maar in te zetten op het jaarlijks uitvoeren van projecten. Criteria voor een project: In de opiniërende behandeling met de raad zijn 12 criteria aangereikt waarop een mogelijk project kan worden beoordeeld. Deze zijn: CO 2 -winst, binnen bestaande samenwerking, nieuwe samenwerking, rol gemeente, terugverdientijd, imago, gemeentelijke invloed, kansen pakken/natuurlijke momenten, dubbele doelen (bijv. sociaal), kans van slagen, goede voorbeeld geven, externe financiering. In de workshop en de opiniërende behandeling kwamen de volgende criteria nadrukkelijk naar voren: kansen pakken op natuurlijke momenten projecten met dubbele doelen een goede kans van slagen en projecten die het goede voorbeeld geven Daarnaast is aangegeven dat het ondersteunen van lokale initiatieven belangrijk is. Voorgesteld wordt de bovenstaande criteria vast te stellen voor het scoren van een project. Projecten 2013 In de bijlage is een projectenlijst opgenomen met CO 2 -besparingsprojecten voor Voorgesteld wordt deze lijst vast te stellen, zodat deze in 2013 kunnen worden uitgevoerd met het beschikbare budget van Monitoring De CO 2 -boekhouding van de gemeentelijke organisatie zal worden bijgehouden. Daarnaast wordt voor zover mogelijk - per project bekeken wat er aan CO 2 wordt bespaard en dit wordt in beeld gebracht. Alternatief beleid: Een alternatief is het vastleggen van een doelstelling voor CO 2 -besparing (bijv. 13% in 2020). Hier lijkt geen raadsmeerderheid voor te zijn. Pagina 2 van 3

57 Financiële effecten: Voor 2013 is beschikbaar voor uitvoering van CO 2 -projecten. De raad stelt jaarlijks het MilieuUitvoeringsProgramma vast, inclusief de CO 2 besparingsprojecten die in dat jaar worden uitgevoerd. Voor de benodigde financiën wordt in het voorafgaande jaar bij de Kadernota om financiële ruimte gevraagd van standaard Personele effecten: Zie financiële effecten. Juridische effecten: n.v.t. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) De communicatie-inzet om inwoners en bedrijven te stimuleren is meegenomen in de totale benodigde inzet (in de projectenlijst). Fatale termijnen: n.v.t. Aanpak en uitvoering: Na vaststelling van de CO 2 -projecten kan tot uitvoering worden overgegaan. Bijlagen: - Rapport resultaten CO 2 -scan De Wolden en scenario s voor energiebesparing ; - Projectenlijst Zuidwolde, 12 april 2012 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

58 Ontwerp Nr. VII / 7 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 april 2013; Besluit: - het rapport CO 2 -scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden vast te stellen; - in te zetten op CO 2 -besparing, maar hiervoor geen numerieke doelstelling vast te leggen; - criteria vast te stellen voor het selecteren van projecten; - in te zetten op jaarlijkse uitvoering van een aantal klimaat- en energieprojecten op basis van deze criteria; - de CO 2 -projecten 2013 vast te stellen en uit te voeren (zie lijst); - de benodigde incidentele middelen voor klimaat & energieprojecten jaarlijks via de kadernota aan te vragen. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

59 CO 2 -scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden Gemeente De Wolden 20 december 2012 Definitief rapport 9X4506

60

61 HASKONING NEDERLAND B.V. PLANNING & STRATEGY Chopinlaan 12 Postbus KB Groningen Telefoon Fax Internet Arnhem KvK Documenttitel CO 2 -scan en scenario s voor CO 2 -reductie gemeente De Wolden Verkorte documenttitel CO 2 -scan De Wolden Status Definitief rapport Datum 20 december 2012 Projectnaam Opstellen CO 2 -scan en scenario's voor vaststellen CO 2 -reductiedoelstelling gemeente De Wolden Projectnummer 9X4506 Opdrachtgever Gemeente De Wolden Referentie 9X4506/R00005/ALO/Gron Auteur(s) Collegiale toets Vrijgegeven door ir. A. (Anke) Lodder, ing. X. (Xandra) van Zon dr. A.J.M. (Sandra) Bos, drs. I. (Ingmar) Hans dr. A.J.M. (Sandra) Bos Datum/paraaf.. A company of Royal Haskoning

62

63 SAMENVATTING De gemeenteraad heeft aangegeven een CO 2 -registratiesysteem te willen opzetten voor de gemeentelijke organisatie van De Wolden. Aangezien de ambities van gemeente De Wolden voor CO 2 -reductie verder reiken dan de gemeentelijke organisatie en om een CO 2 -reductiedoelstelling voor de langere termijn te kunnen bepalen, is besloten een CO 2 -scan uit te voeren voor de hele gemeente. Doelstelling CO 2 -scan De CO 2 -scan van de gemeente De Wolden vormt de basis voor het bepalen van de CO 2 -reductiedoelstelling van de gemeente. Het doel van de CO 2 -scan is: Inzicht geven in de totale CO 2 -uitstoot van gemeente De Wolden en de verdeling hiervan over de verschillende sectoren. Met de CO 2 -scan wordt een beeld op hoofdlijnen geschetst, waarmee vooral onderlinge verhoudingen tussen de sectoren zichtbaar worden. Doelstelling scenario s voor CO 2 -reductie Het doel van scenario s voor CO 2 -reductie is: Het in beeld brengen van reductiemogelijkheden, op basis waarvan een reductiedoelstelling kan worden bepaald. Resultaten CO 2 -scan Op basis van de sectorenbenadering is de CO2-uitstoot van de gemeente De Wolden in beeld gebracht. In het kort betekent dit dat, per sector, een zo nauwkeurig mogelijk beeld van de broeikasgasemissies, uitgedrukt in CO2-equivalenten is gegeven. De CO2-scan heeft als basisjaar (peiljaar) De CO2-scan is zoveel mogelijk gebaseerd op werkelijke verbruiksgegevens. Wanneer geen getallen voor 2011 beschikbaar waren, is teruggevallen op eerder gepubliceerde getallen De totale CO2-uitstoot van de gemeente De Wolden was in 2011 circa 461 kton. De verdeling van de CO2-uitstoot over de sectoren is samengevat in onderstaande figuur S1. CO2-scan De Wolden - i - 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

64 26% 0% 12% Gemeentelijke organisatie 12% Woningen Handel en Diensten 2% Agrarische sector Afvalinzameling en - verwerking Verkeer 48% Figuur S1 CO 2-uitstoot per sector voor gemeente De Wolden De agrarische sector is met 48% (circa 222 kton) verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van de CO 2 -uitstoot, gevolgd door de sector verkeer en vervoer met 26% (circa 120 kton). De sectoren woningen en handel en diensten zijn ieder verantwoordelijk voor een bijna even groot deel van de CO 2 -uitstoot: beiden 12% (circa 57 kton voor woningen en circa 54 kton voor handel en diensten). De gemeentelijke organisatie is verantwoordelijk voor 0,27% van de totale CO 2 -uitstoot van de gemeente. CO 2 -uitstoot sector Gemeentelijke Organisatie (1,2 kton) De gemeentelijke organisatie stoot in totaal circa 1,2 kton CO 2 uit. De CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie wordt voornamelijk bepaald door het gasverbruik, aangezien de gemeente groene stroom inkoopt. De gemeentelijke organisatie wordt voor 77% veroorzaakt door de gebouwen. Het wagenpark draagt 21% bij. Pompen en gemalen en openbare verlichting veroorzaken het resterende deel. CO 2 -uitstoot sector Woningen (56,6 kton) De CO 2 -uitstoot van de sector woningen bedraagt circa 56,6 kton. Het grootste deel hiervan (circa 49 kton) wordt veroorzaakt door de particuliere woningen. Het overige deel van de CO 2 -uitstoot (bijna 7,6 kton) wordt veroorzaakt door huurwoningen in het beheer van woningcorporaties. In de gemeente De Wolden staan relatief veel vrijstaande woningen en twee-onder-een-kap-woningen. Deze dragen ook door de inhoud en het bouwjaar ervan fors bij aan de CO 2 -uitstoot: er moet veel ruimte verwarmd worden en het isolatieniveau ligt over het algemeen niet hoog. 9X4506/R00005/ALO/Gron - ii - CO 2-scan De Wolden 20 december 2012 Definitief rapport

65 CO 2 -uitstoot sector Handel en Diensten (54 kton) De totale CO 2 -uitstoot van de sector handel en Diensten in gemeente De Wolden is circa 54 kton. De sector handel en diensten is op basis van gegevens uit de Klimaatmonitor onderverdeeld in 3 onderdelen, te weten: Commerciële dienstverlening (41% van de uitstoot van de sector). Publieke dienstverlening (23%). Industrie, energie & bouwnijverheid (36%). Binnen de commerciële dienstverlening bestaat de top 3 van CO 2 -uitstoters uit financiële instellingen, horeca en detailhandel. De grootste uitstoot binnen de publieke dienstverlening wordt veroorzaakt door de gezondheids- en welzijnszorg. Overigens is zowel het onderwijs als sport als de gemeentelijke gebouwen meegenomen in de uitstoot van de gemeentelijke organisatie. Publieke dienstverlening bestaat uit overige publieke diensten, bijvoorbeeld ook cultuur. In de industrie, energie & bouwnijverheid is de grootste uitstoter de productie en distributie van elektriciteit, aardgas, stoom en koeling, gevolgd door de voedings- en genotmiddelenindustrie. CO 2 -uitstoot Agrarische sector (222 kton) De uitstoot van broeikasgassen binnen de agrarische sector bestaat enerzijds de uitstoot van CO 2 door het energieverbruik van elektriciteit, gas en brandstoffen als gevolg van de bedrijfsvoering op boerderijen. Anderzijds is er de uitstoot van andere broeikasgassen door mest management (opslag en verwerking van mest), pens fermentatie (voornamelijk bij runderen, het ontstaan van CH 4 bij fermentatie processen in de maag) en de landbouwgronden (bemesting en door dieren op land). De bedrijfsvoering veroorzaakt circa 22 kton CO 2, waar de broeikasgassen uit de dieren en het land een totale CO 2 -uitstoot van bijna 200 kton veroorzaken. CO 2 -uitstoot sector Verkeer en Vervoer (120 kton) De CO 2 -uitstoot door het wegverkeer in gemeente De Wolden is circa 120 kton. Hiermee is de verkeerssector, na de agrarische sector, de grootste CO 2 -bron binnen de gemeente. CO 2 -uitstoot sector Afvalinzameling en -verwerking (7,86 kton) De CO 2 -uitstoot door afvalinzameling en -verwerking is in totaal 7,86 kiloton. De uitstoot is het hoogst voor de afvalstromen huishoudelijk restafval en papier, op afstand gevolgd door grof restafval, afvalhout, GFT en kunststof verpakkingen. Inzameling en verwerking van afval zorgt ook voor vermeden CO 2 -emissies, bijvoorbeeld doordat vanwege hergebruik van materialen geen nieuwe grondstoffen gewonnen en verwerkt hoeven te worden. De vermeden CO 2 -emissies komen tot een totaal van 14,86 kiloton. Voor papier is de vermeden emissie het hoogst. Resultaten scenario s voor een reductiedoelstelling Via scenario s is in beeld gebracht wat er voor CO 2 -reductie mogelijk is. Voor de gemeente De Wolden zijn per sector projecten op een rij gezet: waar de gemeente het initiatief voor kan nemen; die bijdragen aan de reductie van CO 2 ; CO2-scan De Wolden - iii - 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

66 die deels voortkomen uit huidige beleidsplannen; en die deels nieuw zijn. De nieuwe projecten zijn allen projecten die ook bij andere gemeenten op de rol staan of reeds zijn uitgevoerd: het wiel wordt niet opnieuw uitgevonden. In veel projecten is samenwerking met partners erg belangrijk, waarbij de woningcorporaties en de LTO de belangrijkste partners zijn. Ook is het belangrijk dat bedrijven en inwoners meedoen om daadwerkelijk CO 2 -reductie te kunnen realiseren. Scenario 1 haalbare projecten voor korte en middellange termijn (2020). Er zijn binnen alle sectoren in totaal 41 projecten gericht op energiebesparing en 13 projecten waarin duurzame energie opgewekt wordt in beeld gebracht. Met deze projecten is de inschatting dat de CO 2 -uitstoot in 2020 met circa 13% kan worden gereduceerd. Een globale indicatie van mensen en middelen laat zien dat de bandbreedte ligt tussen de inzet van ongeveer 1800 tot 4900 uren en een investering van circa tot , waarin de investering van eigen duurzame energieproductie niet is opgenomen. Scenario 2 projecten voor de lange termijn, doorkijk naar Een doorkijk voor 2030 laat zien dat door voort te bouwen op de eerst gestarte projecten en door te intensiveren, er een reductie mogelijk lijkt van circa 25% in 2030.Om dit scenario te kunnen halen is een verwachte inzet van 5000 uren en nodig. Scenario 3 klimaatneutraal worden? Voor de gemeentelijke organisatie zelf is het mogelijk om klimaatneutraal te worden. Dit doel is waarschijnlijk haalbaar in 2030 of zelfs eerder. Het betekent dat er verder bespaard wordt op elektriciteit- en gasverbruik, dat de gemeente zelf duurzame energie gaat produceren en het resterend deel groen inkoopt en dat het wagenpark geheel gaat rijden op groene brandstoffen. Voor de gemeente als geheel is klimaatneutraal worden een doel dat alleen voor de zeer lange termijn in beeld is. De enige manier om dit eenvoudig voor elkaar te krijgen, is door fors te investeren in duurzame energie opwekking. De termijn waarop deze doelstelling wellicht haalbaar is, is Er zal vanuit een gecombineerde inzet op energie besparen, productie van duurzame energie uit verschillende bronnen en de inkoop van groene stroom en groen gas gewerkt moeten worden naar het doel klimaatneutraal. Hierbij is een grote inzet nodig vanuit alle sectoren, ook de sectoren waar de gemeente weinig invloed op heeft. De verwachte autonome ontwikkelingen helpen hier bij. 9X4506/R00005/ALO/Gron - iv - CO 2-scan De Wolden 20 december 2012 Definitief rapport

67 INHOUDSOPGAVE Blz. 1 INLEIDING Aanleiding Doelstelling CO 2 -scan en scenario s CO 2 -reductie Leeswijzer 2 2 AFBAKENING EN AANPAK CO 2 -SCAN Afbakening Scope Broeikasgassen Sectorenbenadering Basisjaar 2011 en gegevensverzameling Aanpak 6 3 RESULTATEN CO 2 -SCAN Totaaloverzicht CO 2 -scan CO 2 -uitstoot Gemeentelijke Organisatie CO 2 -uitstoot sector Woningen CO 2 -uitstoot sector Handel en Diensten CO 2 -uitstoot Agrarische sector CO 2 -uitstoot sector Verkeer en Vervoer CO 2 -uitstoot sector Afvalinzameling en -verwerking 23 4 BETROUWBAARHEID EN ONZEKERHEDEN CO 2 -SCAN Belangrijkste onzekerheden per sector Gemeentelijke organisatie Woningen Handel en Diensten Agrarische sector Verkeer en Vervoer Afvalinzameling en -verwerking Conversiefactor elektriciteit Conclusie betrouwbaarheid 26 5 SCENARIO S VOOR CO 2 -REDUCTIE Inleiding Uitgangspunten bij het opzetten van scenario s Hoe gaan we om met autonome ontwikkelingen? Hoe gaan we om met nieuwbouw? Scenario s opbouwen Geïnventariseerde projecten Van projecten naar scenario s voor CO 2 -reductie en een reductiedoelstelling 29 CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

68 BIJLAGEN 1. Gehanteerde kengetallen CO 2 -berekening 2. Verantwoording indeling sector Woningen 3. Verantwoording indeling sector Handel en Diensten 4. CO 2 -emissiefactoren afvalinzameling en -verwerking 5. Projecten per sector 9X4506/R00005/ALO/Gron CO2-scan De Wolden 20 december 2012 Definitief rapport

69 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding Binnen het milieubeleid van de gemeente De Wolden hebben de thema s klimaat en energie de laatste jaren meer aandacht gekregen. In het MilieuUitvoeringsProgramma 2012 is hierover het volgende opgenomen: Motie CO 2-monitor Bij de begrotingsbehandeling in november 2010 is een motie aangenomen voor het opzetten van een CO 2-registratie. Gevraagd werd: voor de eigen gemeentelijke organisatie een CO 2-registratiesysteem op te zetten, waarbij het verbruik van energie van de eigen organisatie omgerekend wordt naar CO 2-uitstoot; deze CO 2- registratie vanaf 2011 te voeren en de raad en de inwoners daarover jaarlijks te informeren; hieraan ook een besparingsprogramma te koppelen. De gemeenteraad heeft aangegeven een CO 2 -registratiesysteem te willen opzetten voor de gemeentelijke organisatie van De Wolden. Aangezien de ambities van gemeente De Wolden voor CO 2 -reductie verder reiken dan de gemeentelijke organisatie en om een CO 2 -reductiedoelstelling voor de langere termijn te kunnen bepalen, is besloten een CO 2 -scan uit te voeren voor de hele Gemeente. 1.2 Doelstelling CO 2 -scan en scenario s CO 2 -reductie De basis voor een gedegen aanpak van de CO 2 -uitstoot in de gemeente De Wolden wordt gevormd door het uitvoeren van een CO 2 -scan van de Gemeente en het opstellen van scenario s voor CO 2 -reductie. Doelstelling CO 2 -scan De CO 2 -scan van de gemeente De Wolden vormt de basis voor het bepalen van de CO 2 -reductiedoelstelling van de Gemeente. Het doel van de CO 2 -scan is: Inzicht geven in de totale CO 2 -uitstoot van gemeente De Wolden en de verdeling hiervan over de verschillende sectoren. Voor alle sectoren binnen de gemeentegrenzen van gemeente De Wolden, wordt in beeld gebracht hoeveel CO 2 er uitgestoten wordt. De CO 2 -scan laat zien welke sectoren verantwoordelijk zijn voor de CO 2 -uitstoot in de Gemeente en wat hun relatieve bijdrage is aan de totale CO 2 -uitstoot. Met de CO 2 -scan wordt een beeld op hoofdlijnen geschetst, waarmee vooral onderlinge verhoudingen tussen de sectoren zichtbaar worden. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

70 Doelstelling scenario s voor CO 2 -reductie Het doel van scenario s voor CO 2 -reductie is: Het in beeld brengen van reductiemogelijkheden, op basis waarvan een reductiedoelstelling bepaald kan worden. Het resultaat van de CO 2 -scan vormt de basis voor scenario s voor CO 2 -reductie. Een scenario voor CO 2 -reductie is een overzicht van mogelijke projecten met een indicatie van de bijdrage van de projecten aan de CO 2 -reductie en de benodigde inzet van mensen en middelen om deze reductie te bereiken. Aan de hand van de scenario s voor CO 2 -reductie wordt vervolgens bekeken welke reductiedoelstelling het beste past bij de gemeente De Wolden. De keuze voor een scenario van CO 2 -reductie wordt gemaakt door de gemeenteraad. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de aanpak van de CO 2 -scan voor gemeente De Wolden besproken. Eerst bespreken we de afbakening en aanpak van de CO 2 -scan. Daarna worden de berekeningsmethoden weergegeven. In hoofdstuk 3 worden de resultaten van de CO 2 -scan van gemeente De Wolden besproken. Een totaal overzicht van de CO 2 -uitstoot wordt gevolgd door een toelichting op de CO 2 -uitstoot per sector. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de betrouwbaarheid en onzekerheid van de CO 2 -scan per sector. In hoofdstuk 5 worden de scenario s voor CO 2 -reductie besproken. Het begint met aandachtspunten bij het opzetten van scenario s gevolgd door het opbouwen van scenario s. Aan de hand van geïnventariseerde projecten worden scenario s voor CO 2 -reductie en reductiedoelstellingen weergegeven. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

71 2 AFBAKENING EN AANPAK CO 2 -SCAN 2.1 Afbakening Scope De CO 2 -scan wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen van het Greenhouse Gas Protocol. Dit is een wereldwijde richtlijn voor het bepalen van de CO 2 -footprint van bedrijven en organisaties. Het Greenhouse Gas Protocol schrijft voor dat voor een CO 2 -scan een scope moet worden bepaald. Deze scope bepaalt welke uitstoot wel en welke niet wordt meegenomen in de berekeningen. Het Greenhouse Gas Protocol schrijft voor dat de zogeheten scope 1 en scope 2 dienen te worden meegenomen in een CO 2 -footprint berekening. Dit betekent dat die uitstoot wordt meegenomen die wordt veroorzaakt binnen de gemeentegrenzen en waarop de Gemeente en de inwoners en bedrijven binnen haar Gemeente invloed hebben. Dit betekent voor de scan dat het gebruik van elektriciteit, gas en brandstoffen wordt meegenomen in de berekeningen. In scope 3 van het Greenhouse Gas Protocol vallen de emissies die indirect door de Gemeente en haar inwoners worden veroorzaakt, maar waar geen directe invloed is op de hoeveelheid uitstoot. Een voorbeeld hiervan is afvalverwerking. Inwoners hebben zelf geen invloed op de uitstoot die hiermee samenhangt, maar de Gemeente deels wel. Gescheiden inzameling van afval maakt dat het op een goede manier verwerkt kan worden, een manier die minder CO 2 -uitstoot met zich mee brengt dan verbranden van afval. Voor de gemeente De Wolden is de gescheiden inzameling van afval een speerpunt. Er is dan ook voor gekozen om afvalverwerking mee te nemen in de CO 2 - footprint berekening. In onderstaand figuur is de indeling in scopes weergegeven, zoals het Greenhouse Gas Protocol deze hanteert. Figuur 2.1 Scope-indeling volgens Greenhouse Gas Protocol CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

72 2.1.2 Broeikasgassen Het meest bekende broeikasgas is CO 2. Dit broeikasgas komt vooral vrij als gevolg van: elektriciteitsverbruik (voor bijvoorbeeld elektrische apparaten); aardgasverbruik (voor bijvoorbeeld verwarming); verbruik van motorbrandstoffen, zoals diesel en benzine. Naast het meest bekende broeikasgas CO2, spelen ook methaan (CH4) en lachgas (N2O) een belangrijke rol bij het veroorzaken van het broeikaseffect. De uitstoot van CH 4 en N 2 O treedt vooral op in de landbouw en veeteelt. De emissie van broeikasgassen kan worden uitgedrukt in CO2-equivalenten: voor methaan geldt dat 1 kg methaan gelijk staat aan 21 kg CO2, omdat methaan een 21 maal zo sterk broeikaseffect heeft als CO2. Voor lachgas is deze factor zelfs 310. Wanneer in dit rapport wordt gerefereerd aan CO 2 -uitstoot, wordt de totale emissie van broeikasgassen uitgedrukt in CO 2 -equivalenten bedoeld Sectorenbenadering De meest praktische manier om de CO 2 -uitstoot van de Gemeente bepalen is de zogenaamde sectorenbenadering. Hierbij kijken we naar het energieverbruik van specifieke sectoren binnen scope 1 en 2, zoals het gas- en elektriciteitsverbruik van woningen en bedrijven. De gemeentelijke organisatie nemen we als aparte sector mee, vanwege de voorbeeldfunctie die de Gemeente heeft. Onderstaande tabel 2.1 geeft een overzicht van de broeikasgassen en hun bronnen in elke sector. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

73 Tabel 2.1 Overzicht broeikasgassen en bronnen per sector Sector Broeikasgas en bron Gemeentelijke organisatie Emissies van CO 2 door aardgasverbruik voor ruimteverwarming en warm water Emissies van CO 2 door elektriciteitsverbruik voor elektrische apparatuur en verwarming Motorbrandstoffen* voor het gemeentelijke wagenpark Woningen Emissies van CO 2 door aardgasverbruik voor ruimteverwarming en warm water Emissies van CO 2 door elektriciteitsverbruik voor elektrische apparatuur Handel en Diensten Emissies van CO 2 door aardgasverbruik voor ruimteverwarming en warm water en bedrijfsprocessen Emissies van CO 2 door elektriciteitsverbruik voor elektrische apparatuur en bedrijfsprocessen Agrarische sector Emissies van CO 2 door aardgasverbruik voor verwarming, warm water en andere bedrijfsprocessen Emissies van CO 2 door elektriciteitsverbruik voor elektrische apparatuur en bedrijfsprocessen Motorbrandstoffen* Emissies van N 2O en CH 4 door vee, bemesting en mestopslag Verkeer en vervoer Motorbrandstoffen* Afvalinzameling en -verwerking Emissies van CO 2 door de inzameling en verwerking van afvalstromen *) Bij de verbranding van motorbrandstoffen komt naast CO 2 ook N 2O vrij. Het gaat hier om zeer kleine hoeveelheden in vergelijking met de emissie van CO 2. Binnen de agrarische sector en de gemeentelijke organisatie zijn deze emissies als verwaarloosbaar beschouwd. Binnen de verkeers- en vervoersector zijn deze emissies wel meegenomen. Binnen de sectoren wordt een verdere onderverdeling gemaakt in categorieën. Dit is toegelicht in tabel 2.2. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

74 Tabel 2.2 Subsectoren Sector Gemeentelijke organisatie Woningen Handel en Diensten 1 Agrarische sector Verkeer en vervoer Afvalinzameling en -verwerking Subsectoren Gebouwen en overig (waaronder scholen, sportgebouwen, gemeentehuis, gemeentewerken en brandweergarages) Openbare verlichting Pompen en gemalen Wagenpark Particuliere woningen Huurwoningen beide onderverdeeld in appartement, tussenwoning, hoekwoning, 2-onder-1 kap woning, vrijstaande woning en overig. Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie, energie en bouwnijverheid Bedrijfsvoering Dieren en land (Geen onderverdeling) (Geen onderverdeling) Basisjaar 2011 en gegevensverzameling 2.2 Aanpak De CO 2 -scan is gebaseerd op het jaar 2011 en dat wordt daarom het basisjaar (peiljaar) voor de CO 2 -scan genoemd. De CO 2 -scan is zoveel mogelijk gebaseerd op werkelijke verbruiksgegevens. De verzameling van deze gegevens is door de Gemeente zelf opgepakt. Wanneer geen getallen voor 2011 beschikbaar waren, is teruggevallen op eerder gepubliceerde getallen. Van energieverbruik naar CO 2 Voor de berekening van de CO 2 -uitstoot zijn 2 stappen nodig. Eerst moet een beeld worden verkregen van het energieverbruik (in de vorm van gas, elektriciteit of motorbrandstoffen). Vervolgens kan met behulp van omrekeningsfactoren de CO 2 - uitstoot als gevolg van dit energieverbruik worden bepaald. Voor een toelichting op de gebruikte conversiefactoren, zie bijlage 1. Gemeente De Wolden heeft aangegeven dat zij voor haar eigen organisatie grijze stroom inkoopt bij Nuon. Deze grijze stroom wordt vervolgens vergroend door het inkopen van certificaten, die garanderen dat daarvoor groene stroom is geproduceerd. Voor het bepalen van de CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie is daarom een conversiefactor van 0,015 kg CO 2 /kwh gebruikt. 1 De subsectoren van Handel en Diensten zijn opgebouwd aan de hand van de bijbehorende bedrijven en dienstverlenende instellingen op basis van de Standaard Bedrijfs Indeling (SBI-codes). Zie voor een verdere toelichting op de achtergrond en indeling van de sector Handel en Diensten bijlage 3). 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

75 Dit is de conversiefactor voor elektriciteit uit waterkracht en biomassa (bepaald volgens de vereisten van de SKAO CO 2 -prestatieladder, Generiek Handboek versie 23 juni 2011, zie bijlage 1). CO 2 -berekeningen Gemeentelijke Organisatie De CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie is gebaseerd op werkelijke verbruiksgegevens. Het gaat om het elektriciteits- en gasverbruik voor de gemeentelijke gebouwen en het motorbrandstoffenverbruik van het gemeentelijke wagenpark. CO 2 -berekeningen sector Woningen Binnen deze sector is onderscheid gemaakt tussen de particuliere woningen en huurwoningen in het beheer van 2 woningcorporaties. Op basis van het type woningen is vervolgens een inschatting gemaakt van het gas- en elektriciteitsverbruik per woning. Hiervoor zijn kengetallen van Agentschap NL gebruikt afkomstig van de Klimaatmonitor ( gegevens 2010, geraadpleegd augustus 2012), zie tabel 2.3. Tabel 2.3 Kengetallen gemiddeld elektriciteit- en gasverbruik per woningtype in Nederland Elektriciteit (kwh/jaar) Aardgas (m 3 /jaar) Appartement Tussenwoning Hoekwoning onder 1 kap Vrijstaande woning Woningtype onbekend Woningen totaal De woningtypen uit de gemeentelijke woningenregistratie (WOZ-bestand) van de Gemeente komen niet overeen met de woningtypen die Agentschap NL hanteert. Daarom zijn alle woningtypen uit de gemeentelijke database onderverdeeld naar een van de categorieën van Agentschap NL. In bijlage 2 is hiervan een verantwoording opgenomen. CO 2 -berekeningen sector Handel en Diensten Deze sector is op basis van de indeling en gegevens van de Klimaatmonitor ( opgedeeld in 3 subsectoren: Commerciële dienstverlening. Publieke dienstverlening. Industrie, Energie en Bouwnijverheid. De Klimaatmonitor beperkt zich voor de CO 2 -uitstoot van deze subsectoren tot het elektriciteitsverbruik en de daardoor veroorzaakte CO 2 -uitstoot. Dit is niet compleet, omdat ook in deze sector gas wordt gebruikt voor onder andere ruimteverwarming. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

76 Voor de berekening van de CO 2 -uitstoot van deze subsectoren is per bedrijfstype binnen de subsector gebruik gemaakt van het aantal geregistreerde aansluitingen voor elektriciteit per bedrijfstype en de gemiddelde CO 2 -uitstoot van elektriciteit per aansluiting (gegevens zijn afkomstig uit de CO 2 -voetafdruk 2010 van gemeente De Wolden, Klimaatmonitor). Aangezien in de Klimaatmonitor databank geen registratie is van het aantal gasaansluitingen in gemeente De Wolden, is voor het bepalen van de CO 2 -uitstoot door gasverbruik de aanname gedaan dat het aantal aansluitingen voor gas gelijk is aan die van elektriciteit. Voor het bepalen van het gasverbruik is gebruik gemaakt van de gemiddelde CO 2 -uitstoot van gas per aansluiting, die via de Klimaatmonitor bekend is voor de provincie Drenthe. De bedrijfswoningen behorend bij de bedrijven binnen de sector Handel en Diensten zijn als woning opgenomen in het onderdeel overig van de sector Woningen. Dit betekent dat bij de sector Handel en Diensten alleen gekeken is naar de CO 2 -uitstoot van het bedrijf zelf. CO 2 -berekeningen Agrarische sector De uitstoot van broeikasgassen binnen de agrarische sector bestaat in feite uit twee delen. Enerzijds is er de uitstoot van CO 2 door het energieverbruik van elektriciteit, gas en brandstoffen als gevolg van de bedrijfsvoering op boerderijen (stallen, melkinstallaties, etc.). Anderzijds is er de uitstoot van andere broeikasgassen, die in 3 categorieën wordt ingedeeld: Pensfermentatie: bij pensfermentatie ontstaat CH 4 (voornamelijk bij runderen). Mest management: bij de opslag en verwerking van mest komt N 2 O en CH 4 vrij. Landbouwgronden: bij (bemesting van) landbouwgronden en door dieren op landbouwgronden komt N 2 O vrij. De uitstoot van deze overige broeikasgassen wordt uitgedrukt in CO 2 -equivalenten (zie paragraaf 2.1.1). De CO 2 -equivalenten die vanuit deze 3 categorieën worden uitgestoten zijn zogenaamd kort cyclisch. Het komt vrij in een korte cyclus van CO 2 die wordt vastgelegd in planten, die vervolgens via omzetting in de pens en in de mest vrijkomt als CO 2 -equivalenten. De lange cyclus betreft de CO 2 die miljoenen jaren geleden is vastgelegd in de bodem en daar nu uit vrijkomt door de productie van fossiele brandstoffen. De CO 2 -uitstoot als gevolg van de bedrijfsvoering is bepaald op basis van een gemiddelde inschatting van het gas, elektriciteit- en dieselverbruik per bedrijf voor verschillende bedrijfstypen 2. Via gemeente De Wolden is bekend hoeveel en welk type agrarische bedrijven er in de Gemeente aanwezig zijn. 2 Animal Sciences Group, Wageningen UR, CO2-neutrale stallen: Inventarisatie CO 2-emissie energieverbruik en reductiemogelijkheden. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

77 De emissie van andere broeikasgassen (CH 4 en N 2 O) is bepaald op basis van landelijke emissiecijfers van de agrarische sector 3, waarvan een gedeelte is toebedeeld aan gemeente De Wolden. Dit is gedaan aan de hand van de verhouding tussen het aantal dieren per diersoort in gemeente De Wolden en in heel Nederland (voor de categorieën pensfermentatie en mest management). Hetzelfde geldt voor de verhouding tussen het areaal landbouwgrond in gemeente De Wolden en heel Nederland (voor de categorie landbouwgronden). CO 2 -berekeningen sector Verkeer en Vervoer Via de website van het Centraal Bureau voor de Statistiek, het CBS ( is bekend wat de uitstoot van verkeer is op landelijk niveau. Het gaat hier zowel om personenvervoer als om goederenvervoer. Daarnaast is bekend hoeveel procent van de Nederlandse wegen in gemeente De Wolden ligt. Via deze verhouding is vervolgens de uitstoot van verkeer in gemeente De Wolden bepaald. Ook is bij het CBS bekend hoeveel voertuigen (personen- en bedrijfsvoertuigen) per brandstoftype in gemeente De Wolden aanwezig zijn. De verhoudingen hiervan hebben we gebruikt om de totale CO 2 -uitstoot van de sector te verdelen over de verschillende brandstoftypen. De CO 2 -scan gaat alleen in op de emissies door het wegverkeer. Scheepvaart, luchtvaart en spoorwegen worden niet meegenomen. CO 2 -berekeningen sector Afvalinzameling en -verwerking Om de CO 2 -effecten van afvalverwerking in beeld te brengen is gebruikt van de werkelijke hoeveelheden ingezameld afval (bij huishoudens) zoals die over het jaar 2011 bekend zijn bij de gemeente De Wolden. Voor de omrekening naar de CO 2 -uitstoot wordt gebruikt gemaakt van de emissiefactoren die de Klimaatmonitor (Agentschap NL) geeft per afvalstroom. Om inzicht te geven in de besparing in CO 2 -uitstoot die bereikt wordt door gescheiden afvalinzameling en daarmee gescheiden verwerking van stromen, wordt gebruikt gemaakt van de CO 2 -tool, besparing bij recycling ten opzichte van verbranding van Agentschap NL (online beschikbaar, geplaatst op 15 april 2011). Attero heeft informatie aangeleverd over de gehanteerde verwerking en de daarbij behorende emissiefactoren. Deze gegevens zijn gebruikt in plaats van de emissiefactoren voor GFT zoals die in de Klimaatmonitor zijn opgenomen. In bijlage 4 is een korte toelichting gegeven op de toets die heeft plaatsgevonden van de voor afvalinzameling en -verwerking gebruikte emissiefactoren. In deze bijlage zijn ook alle emissiefactoren op een rij gezet. 3 Greenhouse Gas Emissions in the Netherlands Netherlands Environmental Assessment Agency (PBL), Bilthoven, April PBL report /2010. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

78 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

79 3 RESULTATEN CO 2 -SCAN In deze paragraaf worden de resultaten van de CO 2 -scan van gemeente De Wolden besproken. Hierbij wordt eerst ingegaan op de resultaten voor de Gemeente als geheel. Daarna wordt voor elke sector een verdere analyse gegeven. 3.1 Totaaloverzicht CO 2 -scan In 2011 bedraagt de totale CO 2 -uitstoot voor gemeente De Wolden circa 461 kton 4 ( kilo). Figuur 3.1 laat de bijdrage zien van de zes sectoren aan de totale CO 2 -uitstoot. 26% 0% 12% Gemeentelijke organisatie 12% Woningen Handel en Diensten 2% Agrarische sector Afvalinzameling en - verwerking Verkeer 48% Figuur 3.1 CO 2-uitstoot per sector voor gemeente De Wolden De agrarische sector is met 48% (circa 222 kton) verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van de CO 2 -uitstoot, gevolgd door de sector verkeer en vervoer met 26% (circa 120 kton). De sectoren woningen en handel en diensten zijn ieder verantwoordelijk voor een bijna even groot deel van de CO 2 -uitstoot: beiden 12% (circa 57 kton voor woningen en circa 54 kton voor handel en diensten). De gemeentelijke organisatie is verantwoordelijk voor 0,27% van de totale CO 2 -uitstoot van de Gemeente. 4 kton staat voor kiloton, wat gelijk staat aan kg. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

80 3.2 CO 2 -uitstoot Gemeentelijke Organisatie De gemeentelijke organisatie stoot in totaal circa 1,2 kton CO 2 uit. De CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie wordt voornamelijk bepaald door het gasverbruik, aangezien de Gemeente groene stroom inkoopt (zie voor toelichting groene stroom paragraaf 4.2). De CO 2 -uitstoot is opgebouwd uit verschillende componenten. Figuur 3.2 laat een uitsplitsing zien naar gebouwen en overig, openbare verlichting, pompen en gemalen en het gemeentelijk wagenpark. Figuur 3.2 Opbouw CO 2-uitstoot gemeentelijke organisatie Wat opvalt, is meer dan driekwart van de CO 2 -uitstoot (0,96 kton) wordt veroorzaakt door gebouwen en overig, zoals IBA s (individuele behandeling van afvalwater) en markt- en evenemententerreinen. Binnen gebouwen en overig en voor openbare verlichting en pompen en gemalen ziet de CO 2 -uitstoot er als volgt uit (zie figuur 3.3). 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

81 CO 2 -uitstoot (kton) 0,450 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 Gas Elektriciteit Figuur 3.3 Verdeling CO 2-uitstoot gemeentelijke gebouwen en overige gemeentelijke diensten Figuur 3.3 laat zien dat de CO 2 -uitstoot voor het merendeel wordt bepaald door het gasverbruik van de verschillende onderdelen. De verklaring hiervoor ligt zoals benoemd in de inkoop van groene stroom door de Gemeente. Hierdoor valt het verbruik van elektriciteit als het ware weg in het totaal van de CO 2 -uitstoot. Met ieder circa 0,4 kton zorgt het gasverbruik van de scholen en sportgebouwen voor de grootste bijdrage aan de CO 2 -uitstoot binnen de gemeentelijke organisatie. De CO 2 - uitstoot van het gemeentehuis is circa 0,06 kton. Het gemeentehuis verbruikt relatief veel elektriciteit, maar dat is niet terug te zien in de CO 2 -uitstoot door de inkoop van groene stroom. De CO 2 -uitstoot van de openbare verlichting en pompen en gemalen wordt volledig bepaald door elektriciteitsverbruik. Door de inkoop van groene stroom, valt het verbruik van deze onderdelen weg in de totale CO 2 -uitstoot. Binnen het gemeentelijk wagenpark wordt de uitstoot van CO 2 (circa 0,3 kton) voornamelijk veroorzaakt door de 3 vrachtauto s van het wagenpark, zie figuur 3.4. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

82 CO 2 -uitstoot (kton) 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 Bestelauto's Vrachtauto's Trekkers Figuur 3.4 Verdeling CO 2-uitstoot gemeentelijk wagenpark per voertuigtype 3.3 CO 2 -uitstoot sector Woningen De CO 2 -uitstoot van de sector woningen bedraagt circa 56,6 kton. Het grootste deel hiervan (circa 49 kton) wordt veroorzaakt door de particuliere woningen. Het overige deel van de CO 2 -uitstoot (bijna 7,6 kton) wordt veroorzaakt door huurwoningen in het beheer van woningcorporaties. Dit is hieronder verder toegelicht. Particuliere woningen De particuliere woningen in de gemeente De Wolden zijn verantwoordelijk voor een CO 2 -uitstoot van circa 49 kton. 35,0 30,0 CO 2 -uitstoot (kton) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Gas Elektra Figuur 3.5 CO 2-uitstoot door gas- en elektraverbruik per woningtype bij particuliere woningen 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

83 Het gasverbruik is in de sector woningen de grootste veroorzaker van CO 2 -uitstoot. Hoe groter de gemiddelde inhoud van een woning, hoe groter het gasverbruik. Dit hangt samen met het feit dat voor ruimteverwarming (de CV) gas wordt verstookt. De vrijstaande woningen zijn met bijna 64% (circa 31 kton) verantwoordelijk voor de grootste CO 2 -uitstoot, gevolgd door 2-onder-1-kapwoningen met 24% (circa 12 kton). Het elektriciteitsverbruik neemt ook toe als de woningen groter worden, maar minder snel dan het gasverbruik. Figuur 3.6 Aantal woningen per woningtype en bouwjaar bij particuliere woningen Figuur 3.6 laat zien dat er in de Gemeente vooral veel vrijstaande, oudere woningen staan. Het overgrote deel van de woningen wordt gevormd door vrijstaande woningen en 2-onder-1-kap woningen. Dit zijn woningen met weinig gedeelde muren. Hoe minder muren een woning deelt met de buren, hoe meer isolatie er nodig is om het energieverbruik te verminderen. Omdat het merendeel van de woningen van voor 1988 is, zijn deze muren minder goed geïsoleerd. Pas na 1966 kwam er enige aandacht voor isolatie. Na 1988 kwamen er meer regelgeving en voorschriften ten aanzien van degelijke isolatie van nieuwbouwwoningen. Deels kan het hoge gasverbruik in vrijstaande woningen verklaard worden door het feit dat een grootste deel van deze woningen (75%) is gebouwd voor Woningcorporaties De totale CO 2 -uitstoot van huurwoningen in het beheer van de 2 woningcorporaties is circa 7,6 kton. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

84 3,0 CO 2 -uitstoot (kton) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Gas Elektra 0,0 Figuur 3.7 CO 2-uitstoot door gas- en elektraverbruik per woningtype bij huurwoningen De CO 2 -uitstoot van de huurwoningen wordt voornamelijk veroorzaakt door het gasverbruik en vooral door de tussenwoningen, hoekwoningen en 2-onder-1- kapwoningen (zie figuur 3.7). In figuur 3.8 is te zien dat het overgrote deel van de woningen is gebouwd tussen 1967 en Voor de appartementen geldt dat deze voornamelijk zijn gebouwd na Het verbruik van de 2-onder-1-kap woningen kan verklaard worden door het grote aantal woningen in deze sector dat is gebouwd voor Figuur 3.8 Aantal woningen per woningtype en bouwjaar bij huurwoningen 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

85 3.4 CO 2 -uitstoot sector Handel en Diensten Totaaloverzicht Handel en Diensten De totale CO 2 -uitstoot van de sector Handel en Diensten in gemeente De Wolden is circa 54 kton. De sector Handel en Diensten is op basis van gegevens uit de Klimaatmonitor onderverdeeld in 3 onderdelen, te weten: Commerciële dienstverlening. Publieke dienstverlening. Industrie, energie & bouwnijverheid. In figuur 3.9 is te zien dat de commerciële dienstverlening met 41% (circa 22 kton) verantwoordelijk is voor het grootste gedeelte van de CO 2 -uitstoot binnen de sector Handel en Diensten in gemeente De Wolden. Het onderdeel industrie, energie en bouwnijverheid is verantwoordelijk voor 36% van de CO 2 -uitstoot (circa 19 kton). De publieke dienstverlening is met circa 13 kton verantwoordelijk voor 23% van de CO 2 - uitstoot van de sector Handel en Diensten. 36% 41% Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie, Energie & Bouwnijverheid 23% Figuur 3.9 CO 2-uitstoot sector Handel en Diensten De sector Handel en Diensten is opgedeeld uit de drie hierboven genoemde onderdelen. Deze onderdelen zijn opgebouwd aan de hand van bijbehorende bedrijven en dienstverlenende instellingen op basis van de Standaard Bedrijfs Indeling (SBIcodes). Zie voor een verdere toelichting op de achtergrond en indeling van de sector Handel en Diensten tabel 2.1 en bijlage 3. Commerciële dienstverlening De grootste CO 2 -uitstoot in de commerciële dienstverlening in gemeente De Wolden wordt veroorzaakt door de aanwezige financiële instellingen (circa 4,4 kton), horeca bedrijven (circa 4,0 kton), de aanwezige detailhandel (circa 3,8 kton) en bedrijven en CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

86 instellingen vallend onder het onderdeel advisering, onderzoek en overige specialistische dienstverlening, met een CO 2 -uitstoot van circa 3,4 kton (zie figuur 3.10). Wat opvalt is een hoog elektriciteitsverbruik in de detailhandel, bij financiële instellingen en in de horeca sector in verhouding tot een gemiddelde verhouding van 2/3 e gasverbruik en 1/3 e elektriciteitsverbruik. Zeker bij financiële instellingen kan men hierbij denken aan de hoeveelheid aanwezige computers, servers et cetera, die vaak een groot gedeelte van het elektriciteitsverbruik voor hun rekening nemen. CO 2 -uitstoot (kton) 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Gas Elektriciteit Figuur 3.10 CO 2-uitstoot sector Handel en Diensten, onderdeel commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Alle onderdelen met een publieke dienstverlening functie die behoren tot de gemeentelijke organisatie, zijn opgenomen in de CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie. Dit verklaart waarom er geen CO 2 -uitstoot is af te lezen bij de onderdelen onderwijs en sport- en recreatie in figuur De grootste CO 2 -uitstoot binnen de publieke dienstverlening in gemeente De Wolden wordt veroorzaakt door instellingen in de gezondheids- en welzijnszorg (circa 4,4 kton). Daarnaast is de overige dienstverlening op de 2 e plaats verantwoordelijk voor een CO 2 - uitstoot van circa 3,5 kton. Onder overige dienstverlening vallen de volgende onderdelen: Levensbeschouwelijke en politieke organisaties, belangen- en ideële organisaties, hobbyclubs. Bedrijven die zich bezig houden met reparatie van computers en consumentenartikelen. Bedrijven in de wellness en overige dienstverlening; uitvaartbranche. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

87 CO 2 -uitstoot (kton) 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Gas Elektriciteit Figuur 3.11 CO 2-uitstoot sector Handel en Diensten, onderdeel publieke dienstverlening Zonder de CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke overheidsdiensten is het onderdeel openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen toch duidelijk vertegenwoordigd met een CO 2 -uitstoot van circa 2,7 kton. Hierbij kan men denken aan de aanwezigheid van overige overheidsdiensten buiten de gemeentelijke instellingen, zoals de politie en instellingen op het gebied van openbaar bestuur voor de gezondheidszorg, onderwijs, cultuur, welzijn en het bedrijfsleven. Industrie, Energie & Bouwnijverheid De grootste CO 2 -uitstoot binnen de subsector Industrie, Energie & Bouwnijverheid wordt in gemeente De Wolden veroorzaakt door de productie en distributie van elektriciteit, aardgas, stoom en koeling (circa 7,5 kton). De uitstoot van dit onderdeel wordt volledig veroorzaakt door het gasverbruik dat nodig is voor de diverse technische processen. Daarnaast zijn in gemeente De Wolden de voedings- en genotmiddelenindustrie en de bouwnijverheid sector duidelijk vertegenwoordigd met een CO 2 -uitstoot van respectievelijk circa 5 en 2,7 kton. Voor de voeding- en genotmiddelenindustrie geldt dat de bereidings- en koelingsprocessen vaak energie-intensief zijn en dat de uitstoot bijna volledig wordt veroorzaakt door elektriciteitsverbruik. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

88 CO 2 -uitstoot (kton) 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Gas Elektriciteit Figuur 3.12 CO 2-uitstoot sector Handel en Diensten, onderdeel industrie, energie & bouwnijverheid 3.5 CO 2 -uitstoot Agrarische sector De uitstoot van broeikasgassen binnen de agrarische sector bestaat uit twee delen. Enerzijds is er de uitstoot van CO 2 door het energieverbruik van elektriciteit, gas en brandstoffen als gevolg van de bedrijfsvoering op boerderijen. Anderzijds is er de uitstoot van andere broeikasgassen door mest management, pens fermentatie en de landbouwgronden (zie paragraaf 2.2 voor een verdere toelichting). In figuur 3.13 is de CO 2 -uitstoot van elektriciteit-, gas- en brandstoffenverbruik als gevolg van agrarische bedrijfsvoering opgenomen. CO 2 -uitstoot in kton 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Diesel Gas Elektriciteit Figuur 3.13 CO 2-uitstoot agrarische bedrijfsvoering 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

89 Van de 486 agrarische bedrijven zijn er 211 melkveebedrijven. De melkveebedrijven in gemeente De Wolden zijn voor circa 42% bepalend voor de totale CO 2 -uitstoot van de agrarische bedrijfsvoering. Elektriciteit- en dieselverbruik spelen hierbij een sleutelrol, maar het gasverbruik is ook aanzienlijk. Met betrekking tot de uitstoot van de overige broeikasgassen methaan (CH 4 ) en stikstofdioxide (N 2 O), valt vooral de emissie van methaan op (zie figuur 3.14). 120,0 CO 2 -uitstoot (in kton CO 2 -equivalenten) 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Mest management Pens fermentatie Landbouwgrond N2O CH4 Figuur 3.14 Uitstoot overige broeikasgassen agrarische sector) De uitstoot van methaan is het gevolg van pens fermentatie. Dit hangt samen met het aantal runderen in de Gemeente. Op basis van gegevens van het CBS waren er in runderen aanwezig in gemeente de Wolden. Methaan komt in mindere mate ook vrij bij het opslaan en verwerken van mest (mest management). Stikstofdioxide (N 2 O) speelt ook een aanzienlijke rol. De uitstoot hiervan wordt voornamelijk veroorzaakt door bemesting van landbouwgronden, het aanwezig zijn van runderen op de landbouwgronden en door natuurlijke bodemprocessen. Voor een klein deel ontstaat N 2 O als gevolg van mest management. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

90 3.6 CO 2 -uitstoot sector Verkeer en Vervoer De CO 2 -uitstoot door het wegverkeer in gemeente De Wolden is circa 120 kton. Hiermee is de verkeerssector, na de agrarische sector, de grootste CO 2 -bron binnen de Gemeente. Op basis van CBS gegevens is het autobezit in de Gemeente in kaart gebracht, zie figuur Figuur 3.15 Overzicht autobezit gemeente De Wolden onderverdeeld naar type brandstof Het autobezit in gemeente De Wolden bestaat voor 95% uit benzine- en dieselvoertuigen. Bovenstaande figuur laat zien dat veruit de meeste personen- en bedrijfsvoertuigen op benzine rijden. Het aantal voertuigen dat rijdt op elektriciteit, CNG of met een onbekend brandstoftype, is dusdanig klein dat het percentueel niet terug te zien is in het diagram. Toch rijden er per 1 januari auto s op elektriciteit, rijdt er 1 voertuig op CNG en zijn er 4 voertuigen waarvan het brandstoftype onbekend is. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

91 3.7 CO 2 -uitstoot sector Afvalinzameling en -verwerking In de gemeente De Wolden wordt het afval gescheiden ingezameld. Er wordt van 14 verschillende afvalstromen bijgehouden hoeveel afval er jaarlijks wordt ingezameld bij huishoudens (zie tabel 3.1). Deze informatie is van het basisjaar Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van hun afval. Informatie de hoeveelheden afval die zij produceren en (laten) verwerken is niet beschikbaar. Tabel 3.1 Hoeveelheid ingezameld afval per afvalstroom Afvalstroom Hoeveelheid (ton) Afvalstroom Hoeveelheid (ton) GFT 5001 Grof tuinafval 300 Papier 2400 Afvalhout totaal 1430 Flessenglas 428 Vlakglas 36 Textiel 117 Oude metalen 142 Klein chemisch afval 31 Landbouwfolie 15 Kunststof verpakkingen 196 Huishoudelijk restafval 5335 Wit- en bruingoed 98 Grof restafval 1282 Afval komt vrij bij huishoudens en wordt centraal verwerkt. Dit betekent dat er transport nodig is om het afval op de centrale locatie(s) te krijgen en dat er handelingen plaatsvinden om het afval te verwerken. Het verwerken van afval leidt tot CO 2 -uitstoot, omdat er energie voor nodig is. Daarnaast komt er ook direct CO 2 vrij, bijvoorbeeld bij verbranding. Elke verwerkingsmethode heeft een bepaalde CO 2 -uitstoot tot gevolg. De CO 2 -uitstoot door afvalinzameling en -verwerking is in totaal 7,86 kiloton. In onderstaande figuur is de CO 2 -uitstoot per afvalstroom weergegeven. De uitstoot is het hoogst voor de afvalstromen huishoudelijk restafval en papier, op afstand gevolgd door grof restafval, afvalhout, GFT en kunststof verpakkingen. 3,50 3,00 CO 2 -uitstoot (kton) 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Figuur 3.16 CO 2-uitstoot afvalverwijdering (kiloton) per afvalstroom CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

92 Inzameling en verwerking van afval zorgt ook voor vermeden CO 2 -emissies, bijvoorbeeld doordat vanwege hergebruik van materialen geen nieuwe grondstoffen gewonnen en verwerkt hoeven te worden. Voor de afvalstromen is de vermeden uitstoot van CO 2 in onderstaand figuur in beeld gebracht. Voor klein chemisch afval en wit- en bruingoed zijn geen factoren voor vermeden CO 2 -uitstoot beschikbaar. Vermeden CO 2 -uitstoot (kton) 0,00-0,50-1,00-1,50-2,00-2,50-3,00-3,50-4,00-4,50-5,00 Figuur 3.17 Vermeden CO 2-uitstoot door gescheiden inzameling en verwerking per afvalstroom Papier is de afvalstroom die de grootste impact heeft wat betreft vermeden CO 2 - emissie. Dit wordt veroorzaakt doordat papier verscheidene keren kan worden hergebruikt, waarbij elke keer voorkomen wordt dat er bomen gekapt worden om in een energie-intensief proces te worden verwerkt tot papier. Hoewel de inzameling van papier een relatief hoge CO 2 -uitstoot veroorzaakt, wordt dit meer dan goed gemaakt door de vermeden emissies. De vermeden CO 2 -emissies komen tot een totaal van 14,86 kiloton. Gescheiden inzamelen van afval heeft zo een positief resultaat op de totale CO 2 -balans. Voor papier, GFT, glas, textiel en kunststoffen heeft Agentschap NL een tool die de CO 2 -besparing toont die gerealiseerd wordt door deze afvalstromen niet te verbranden, maar gescheiden in te zamelen en te verwerken. Deze tool laat zien dat er 6,4 kiloton CO 2 op deze manier bespaard wordt. De gemeente De Wolden heeft in haar afvalbeleid doelstellingen voor afvalscheiding opgenomen, op basis van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP). Voor papier en GFT worden deze doelen ruimschoots gehaald. Voor glas en textiel nog niet. Voor kunststoffen is nog geen doelstelling opgenomen in het LAP. Tabel 3.2 Scheidingspercentage voor de afvalstromen gehanteerd in de CO 2-tool Afvalstroom Huidig scheidingspercentage Doelstelling scheidingspercentage Papier 90% 85% GFT 85% 55% Glas 67% 90% Textiel 35% 50% Kunststoffen 25% -- 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

93 4 BETROUWBAARHEID EN ONZEKERHEDEN CO 2 -SCAN 4.1 Belangrijkste onzekerheden per sector Gemeentelijke organisatie De CO 2 -berekeningen als gevolg van het energiegebruik van aardgas, elektriciteit en motorbrandstoffen zijn gebaseerd op werkelijke verbruiksgegevens. Deze gegevens zijn beschikbaar gesteld door de Gemeente zelf. Het is belangrijk de kwaliteit van deze gegevens te controleren op juistheid en compleetheid. De gegevens kunnen mogelijk afwijkend zijn, omdat bijvoorbeeld wordt gewerkt met voorschotten in plaats van afrekeningen op basis van verbruik Woningen De kengetallen voor het verbruik van aardgas en elektriciteit per woningtype zijn redelijk betrouwbaar, omdat hier veel studie naar is gedaan. Per huishouden kan het energieverbruik uiteraard behoorlijk verschillen, maar de verwachting is dat het gemiddelde verbruik per woningtype over alle huishoudens in gemeente De Wolden redelijk overeenkomt met de gehanteerde kengetallen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Handel en Diensten Een onzekerheid in de sector Handel en Diensten zit in de aanname dat het aantal gasaansluitingen gelijk is gesteld aan die van elektriciteit. De Klimaatmonitor databank heeft geen registratie van het aantal gasaansluitingen voor de sector Handel en Diensten Agrarische sector De CO 2 -uitstoot van de agrarische sector is bepaald door een opdeling in agrarische bedrijfsvoering en de uitstoot door dieren en land. De CO 2 -uitstoot van deze sector is bepaald door middel van een top-down benadering. Voor beide onderdelen betekent dit dat landelijke emissiecijfers zijn gebruikt om de CO 2 -uitstoot van gemeente De Wolden te kunnen bepalen. Een dergelijke methode is onlosmakelijk verbonden met onzekerheden. De uitkomsten zijn een benadering van de werkelijkheid. Daarnaast is de beschikbaarheid van gegevens een aandachtspunt. Niet alle gegevens voor het jaar 2011 zijn beschikbaar. Voor de nationale emissiegegevens is gebruik gemaakt van gegevens uit 2008, terwijl de Gemeente specifieke gegevens gebaseerd zijn op het jaar 2010 (oppervlakte landbouwareaal) en 2011 (aantallen dieren per diersoort). De onzekerheid die hierdoor ontstaat, is naar verwachting beperkt Verkeer en Vervoer Het is praktisch onmogelijk om de exacte CO 2 -uitstoot van deze sector in een bepaald jaar in beeld te brengen binnen de gemeentegrenzen van gemeente De Wolden. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

94 Daarom is, net zoals bij de agrarische sector, gebruik gemaakt van een top-down benadering. De uitkomsten van deze sector binnen de CO 2 -scan moet daarom worden gezien als ordergrootte van de bijdrage van de verkeerssector aan de totale CO 2 - uitstoot van de Gemeente Afvalinzameling en -verwerking Naar de CO 2 -effecten van afvalinzameling en -verwerking is relatief veel onderzoek gedaan. Op basis van expert judgement is vastgesteld dat de gehanteerde emissiefactoren in de verschillende tools voldoende betrouwbaar zijn om in deze scan een beeld te geven van de CO 2 -uitstoot gerelateerd aan afval. In bijlage 4 is deze toets nader toegelicht. 4.2 Conversiefactor elektriciteit Voor de CO 2 -scan is gebruik gemaakt van een omrekeningsfactor voor gas en elektriciteit. Voor gas is deze gebaseerd op de energetische inhoud van een m³ aardgas. Voor elektriciteit is deze factor vooral afhankelijk van de energiebron waarmee de stroom is opgewekt (kolen, gas, wind, etc.). Voor de gemeentelijke organisatie is bekend dat zij gewone grijze stroom inkoopt bij Nuon, die wordt vergroend via certificaten. De eerder genoemde SKAO CO 2 - prestatieladder (zie paragraaf 2.2) hanteert specifieke conversiefactoren voor groene stroom. (zie bijlage 1). Voor alle overige sectoren is niet bekend of er groene stroom wordt ingekocht en ook niet bij welke leverancier. Het is zeker niet ondenkbaar dat een behoorlijk deel van de burgers en bedrijven in gemeente De Wolden groene stroom inkoopt. Dit heeft effect op de totale CO 2 -uitstoot, omdat de conversiefactor voor groene stroom lager is dan die voor grijze stroom. Of groene stroom ook als groene stroom gerekend mag worden, heeft te maken met het aantoonbaar groen zijn van de geleverde groene stroom. In de SKAO CO 2 -prestatieladder zijn vereisten opgenomen, waardoor kan worden vastgesteld of de groene stroom die wordt ingekocht ook werkelijk als groene stroom kan worden aangeduid. Omdat niet bekend is hoeveel procent van de elektriciteit die wordt verbruikt in de gemeente De Wolden als groene stroom is ingekocht (en bij welke leverancier), is hier geen rekening mee gehouden in de CO 2 -scan. Wel is duidelijk dat de potentie hiervan als CO 2 -reducerende maatregel groot is, omdat het totale elektriciteitsverbruik in de Wolden gepaard gaat met een CO 2 -uitstoot van ruim 55 kton. Daarnaast is binnen de CO 2 -nulmeting geen rekening gehouden met lokaal opgewekte duurzame elektriciteit. Het is niet bekend hoeveel duurzame energie binnen de gemeentegrenzen van De Wolden wordt opgewekt. 4.3 Conclusie betrouwbaarheid De geschetste betrouwbaarheden en onzekerheden maken duidelijk dat de resultaten van de CO 2 -scan betrouwbaar zijn en een benadering geven van de werkelijke uitstoot. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

95 5 SCENARIO S VOOR CO 2 -REDUCTIE 5.1 Inleiding In de voorgaande hoofdstukken zijn de CO 2 -emissies voor de gemeente De Wolden gepresenteerd. De Gemeente wil deze uitstoot van CO 2 graag gaan reduceren. Er zijn veel projecten denkbaar waarmee de CO 2 -uitstoot gereduceerd kan worden. Maar hoeveel leveren deze op en hoeveel kost het aan menskracht en middelen om deze uit te voeren? In dit hoofdstuk is via scenario s in beeld gebracht wat mogelijk is. Daarbij is per sector bekeken welke projecten voor de korte en middellange termijn interessant zijn. Per project is een indicatie gegeven van de absolute (in kton CO 2 ) en relatieve (in %) bijdrage aan de CO 2 -reductie. Zo wordt duidelijk hoeveel CO 2 er met deze projecten per sector te besparen is en wat dit bijdraagt aan de reductie van de totale gemeentelijke CO 2 -uitstoot. Ook is daarbij een ordegrootte gegeven van de inzet van mensen en middelen die nodig is om dit te realiseren. Vervolgens wordt voor de langere termijn een beeld gegeven welke totale CO 2 -reductie reëel is als doelstelling. Aangegeven wordt welke langere termijn projecten opgebouwd kunnen worden op de ervaringen uit de eerdere projecten. Er zijn ten aanzien van het opzetten van scenario s een aantal uitgangspunten gehanteerd ten aanzien van autonome ontwikkeling en nieuwbouw. Paragraaf 5.2 gaat in op de uitgangspunten. In paragraaf 5.3 worden de scenario s uitgewerkt. 5.2 Uitgangspunten bij het opzetten van scenario s Hoe gaan we om met autonome ontwikkelingen? Bij het opstellen van scenario s wordt de invloed van autonome ontwikkelingen niet meegenomen. De rol die de autonome ontwikkelingen spelen en de redenen om deze niet mee te nemen in de scenario s, worden hieronder toegelicht. Uit de resultaten van de scan is duidelijk geworden dat het deel van de CO 2 -uitstoot waar de Gemeente direct verantwoordelijk voor is, erg klein is. Op andere sectoren heeft de Gemeente maar beperkt invloed. In deze sectoren ben je als Gemeente ook afhankelijk van autonome ontwikkelingen die de gemeentelijke schaal ontstijgen. Voorbeelden hiervan zijn Europese regels die de uitstoot van nieuwe auto s steeds verder beperken en wet- en regelgeving voor de agrarische sector, maar ook grote macro-economische ontwikkelingen als de huidige crisis en de energieprijzen. Voor de economie is het geen goede ontwikkeling als er bedrijven moeten sluiten, maar dit reduceert wel de CO 2 -uitstoot. De huidige CO 2 -footprint van de Gemeente is gebaseerd op het basisjaar Het is een momentopname voor dat jaar en een benadering van de werkelijke uitstoot. Om scenario s op te stellen, kijk je naar de toekomst. Daarbij nemen we aan dat elk jaar opnieuw dezelfde hoeveelheid CO 2 wordt uitgestoten als in Klimaatbeleid richt zich op het blijvend verlagen van deze uitstoot. Autonome ontwikkelingen helpen hierbij. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

96 Door de crisis, de aandacht voor klimaatverandering en veel andere factoren gaan erkende instituten als het ECN (Energie Centrum Nederland) er van uit dat autonome ontwikkelingen er voor zorgen dat de CO 2 -uitstoot van Nederland in de toekomst lager ligt dan de huidige. Het totale effect van deze autonome ontwikkelingen op de CO 2 - uitstoot in gemeente De Wolden is echter niet te kwantificeren. Daarnaast is er een overlap tussen de autonome ontwikkeling en de projecten waarop de Gemeente in kan zetten. Zo wordt in de voorspellingen over autonome ontwikkelingen uitgegaan van het na-isoleren van woningen, een project dat ook in gemeentelijk klimaatbeleid een plek heeft Hoe gaan we om met nieuwbouw? In de scenario s hebben we geen projecten opgenomen die de CO 2 -uitstoot van nieuwbouw verlagen. In de scenario s zijn alleen projecten meegenomen die van invloed zijn op het huidige energieverbruik, niet op eventueel toekomstig energieverbruik. Zo nemen we wel het na-isoleren van woningen mee: dit verlaagt direct het huidige energieverbruik. We nemen een nieuwe woonwijk niet mee: dit is een mogelijke extra energievraag in de toekomst. De omvang van toekomstige nieuwbouw is zeer onzeker en daarmee ook de toekomstige energievraag. Het is aan te raden om een CO 2 -balans op te zetten waarmee toekomstige ontwikkelingen worden vastgelegd: zowel CO 2 - reductie ten gevolge van projecten als een eventuele toename in CO 2 -uitstoot door woningbouw. 5.3 Scenario s opbouwen Geïnventariseerde projecten Voor de gemeente De Wolden zijn per sector projecten op een rij gezet: waar de Gemeente het initiatief voor kan nemen; die bijdragen aan de reductie van CO 2 ; die deels voortkomen uit huidige beleidsplannen; en die deels nieuw zijn. De nieuwe projecten zijn allen projecten die ook bij andere gemeenten op de rol staan of reeds zijn uitgevoerd: het wiel wordt niet opnieuw uitgevonden. In veel projecten is samenwerking met partners erg belangrijk, waarbij de woningcorporaties en de LTO de belangrijkste partners zijn. Ook burgerparticipatie is noodzakelijk om daadwerkelijk CO 2 - reductie te kunnen realiseren. In de volgende paragrafen werken we met de geïnventariseerde projecten 3 scenario s uit: Scenario 1 haalbare projecten voor korte en middellange termijn (2020). Scenario 2 projecten voor de lange termijn, doorkijk naar Scenario 3 klimaatneutraal worden? 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

97 5.3.2 Van projecten naar scenario s voor CO 2 -reductie en een reductiedoelstelling Scenario 1 haalbare projecten voor korte en middellange termijn (2020) De Gemeente wil een CO 2 -reductiedoelstelling vaststellen. Dit betekent dat een doorkijk naar de toekomst wordt gemaakt. Per sector zijn projecten inzichtelijk gemaakt die met onmiddellijke ingang uitgevoerd kunnen worden en in 2020 gerealiseerd kunnen zijn. De projecten zijn opgenomen in bijlage 5. Het betreft in totaal 41 projecten gericht op energiebesparing en 13 projecten waarin duurzame energie opgewekt wordt. In tabel 5.1 is opgenomen hoeveel CO 2 er met deze projecten gereduceerd kan worden. Tabel 5.1 Scenario 1: CO 2-reductie per sector ten gevolge van korte en middellange termijn projecten Sector Reductie kton CO 2 % van de gehele gemeentelijke uitstoot % van de uitstoot van de sector Gemeentelijke organisatie 0,97 0,21% 77,74% Woningen 21,24 4,60% 37,56% Handel en Diensten 16,08 3,49% 29,61% Agrarisch 5,98 1,30% 2,70% Verkeer en Vervoer 1,98 0,43% 1,66% Afvalinzameling en -verwerking 0,72 0,16% 9,21% Productie duurzame energie 11,70 2,54% TOTAAL 58,68 12,72% Voor elk project is een globale indicatie gegeven van de benodigde inzet van mensen en middelen (bijvoorbeeld externe kosten voor communicatiemiddelen of inhuur van derden). In tabel 5.2 is de bandbreedte weergegeven waarbinnen de van de Gemeente benodigde inzet moet worden gezocht om de totale gemeentelijke CO 2 -uitstoot met circa 13% te reduceren. Voor de productie van duurzame energie is dit niet weergegeven waar het eigen investeringen in zonnepanelen, zonneboilers en een houtkachel betreft, omdat de ontwikkelingen in deze sector zo snel gaan dat een indicatie van vooral de benodigde investering volgende week alweer anders kan zijn. Ook zijn deze projecten bij uitstek geschikt om opgepakt te worden door de markt. De investering ligt dan niet bij de Gemeente, maar bij marktpartijen. De inzet van uren is voor alle projecten gericht op productie van duurzame energie vooral gerelateerd aan stimuleren en faciliteren. De rol van de Gemeente in projecten gericht op energiebesparing in de sectoren varieert van aanjagen, wegnemen van obstakels tot investeren en subsidiëren. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

98 Tabel 5.2 Scenario 1: Bandbreedte in de benodigde inzet (tot 2020) van mensen en middelen door de Gemeente Sector Bandbreedte uren Bandbreedte investering min max min max Gemeentelijke organisatie Woningen * Handel en Diensten Agrarisch Verkeer en Vervoer Afvalinzameling en -verwerking Productie duurzame energie (DE) aanbesteding eigen DEsystemen + jaarlijkse aanschaf klimaatbos aanbesteding eigen DEsystemen + jaarlijkse aanschaf klimaatbos TOTAAL productie DE productie DE * Grote variatie in maximum, door keuze hoe lang huidige subsidieregeling ( per jaar) doorloopt. Nu op 3 jaar gezet. Bij dit scenario is een belangrijke kanttekening op zijn plaats: het is helaas niet zo dat met een investering van 8,6 ton met zekerheid 13% CO 2 kan worden gereduceerd. Het succes hangt af van de bereidheid van burgers en bedrijven om mee te werken. Of projecten echt van de grond komen ligt vaak buiten de invloedssfeer van de Gemeente. De Gemeente kan vaak niet meer dan haar best doen om dit zo goed mogelijk te ondersteunen. Wanneer de Gemeente zich committeert aan de benodigde mensen en middelen en deze vrijmaakt, kunnen deze projecten naar verwachting grotendeels tussen nu en 2020 worden uitgevoerd. Er wordt dan door zowel energiebesparing als opwekking van duurzame energie circa 13% CO 2 bespaard op de uitstoot van de gehele Gemeente. Dit vraagt een grote inspanning! Zoals gezegd spelen autonome ontwikkelingen ook een rol. Wellicht kan deze 13% hoger uitpakken, wanneer vanuit Europa en het Rijk bepaalde maatregelen worden doorgevoerd. Het is op dit moment niet te zeggen hoe groot deze bijdrage zou kunnen zijn. Scenario 2 projecten voor de lange termijn, doorkijk naar 2030 Kijkend naar de projecten voor de langere termijn, naar 2030, dan is het eerste uitgangspunt om voort te bouwen op de projecten die al zijn uitgevoerd. Deze projecten hebben in scenario 1 vaak een beperkt bereik. 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

99 Zo doen in het scenario niet alle melkveehouders mee. In de woningensector worden een aantal wijken actief, maar niet alle wijken. Er gaan bedrijven als koploper aan de slag, maar een grote groep bedrijven resteert die meer afwachtend is (het peloton ). In een doorkijk naar 2030 is er vanuit gegaan dat het bereik van de projecten toeneemt. De grote groep bedrijven wordt bereikt, meer melkveehouders doen mee en in meer wijken worden woningeigenaren actief. Door voort te bouwen op de al uitgevoerde projecten kan volop worden geprofiteerd van wat in die projecten geleerd is, waardoor ook de effectiviteit van de projecten toeneemt. Wat ook meespeelt richting 2030, is dat mensen zich steeds bewuster worden van de noodzaak om daadwerkelijk stappen te zetten richting een klimaatvriendelijker wereld. Dit betekent dat mensen steeds meer zien dat het treffen van maatregelen niet heel moeilijk hoeft te zijn, bijvoorbeeld omdat er vanuit de markt steeds meer energiezuinige maatregelen aangeboden worden tegen steeds interessanter tarieven. Ook hiermee breidt het bereik van projecten uit. In de volgende tabel zijn de verwachtingen van een intensivering richting 2030 gegeven. Er is vanuit gegaan dat voor energieproductie alleen het aantal zonnepanelen toeneemt. Omdat het plaatsen van windmolens veel tijd en inspanning vraagt, wordt er niet vanuit gegaan dat het reëel is er richting 2030 nog meer te plaatsen. Zou er nog een extra windmolen geplaatst kunnen worden, of zouden er windmolens met een hoger vermogen geplaatst worden, dan gaat de verwachte CO 2 -reductie snel richting 25%. Ook door een mogelijke vooruitgang in techniek (bijvoorbeeld toename in opbrengst zonnepanelen) kan de verwachte CO 2 -reductie snel richting 25% gaan. Een reëel scenario 2, voor de periode tot 2030, is dan ook een CO 2 -reductie van 25% op de gehele uitstoot binnen de Gemeente. Tabel 5.3 Scenario 2: Intensivering van projecten richting 2030 Reductie kton CO 2 % van de gehele gemeentelijke uitstoot % van de uitstoot van de sector Sector Gemeentelijke organisatie - klimaatneutraal 1,25 0,27% 100% Woningen 40,42 8,76% 72% Handel en Diensten 38,60 8,37% 71% Agrarisch 8,97 1,94% 4% Verkeer & Vervoer 4,36 0,95% 4% Afvalinzameling en -verwerking 2,02 0,44% 26% Productie duurzame energie 14,84 3,22% TOTAAL 110,47 23,94% Om dit scenario te behalen is een forse inzet van mensen en middelen nodig. In een aantal sectoren zal een intensivering van de projecten een vergelijkbare inzet vragen als in de eerste periode, bijvoorbeeld voor de sector woningen. Voor de gemeentelijke organisatie gaat het om de laatste stappen richting klimaatneutraal: alle gebouwen dienen zo energiezuinig mogelijk te zijn, (vracht)wagens rijden allemaal op groene brandstoffen en er wordt duurzame energie opgewekt. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

100 De laatste loodjes wegen ook hier vaak het zwaarst. Om daadwerkelijk ook het peloton mee te krijgen binnen de handel en diensten sector, is een grote inspanning nodig. De inzet in de handel en diensten sector breidt zich uit naar het stimuleren van groen gas inkoop. Kijkend naar de voor de periode tot 2020 geschetste bandbreedtes voor de inzet van mensen en middelen, is de verwachting dat de projecten richting 2030 nogmaals een inzet vragen die bij de maximale bandbreedte (5.200 uur en ) ligt, plus de investeringen in eigen duurzame energie opwekking. Dat er nu een indicatie is van de benodigde inzet tot 2030, biedt kansen om deze inzet dichterbij te brengen. De Gemeente kan een eigen revolverend fonds instellen, waarbij zij de eigen behaalde besparing op de energierekening terugstort in dit fonds om daaruit opnieuw te kunnen investeren. Vanuit het fonds kan de Gemeente eventueel ook investeren in projecten van derden, als afspraken kunnen worden gemaakt over terugbetaling van de investering vanuit de door de derde partij behaalde besparingen. De terugbetaling wordt vervolgens weer in het fonds gestort. Het revolverend fonds kan aangevuld worden met eventuele incidentele meevallers. Voor het opzetten van een revolverend fonds kan de Gemeente mogelijk ook aansluiten bij een provinciale regeling of bij DEO (Drentse Energie Organisatie). Scenario 3 klimaatneutraal worden? Klimaatneutraal worden betekend in essentie dat er netto geen uitstoot meer plaatsvindt van broeikasgassen binnen de grenzen van gemeente De Wolden. Om klimaatneutraal te worden moet: Het energieverbruik zo ver mogelijk worden teruggedrongen. Zoveel mogelijk duurzame energie worden opgewekt én worden gebruikt binnen de Gemeente. Een eventueel resterend deel uitstoot worden gecompenseerd door bijvoorbeeld de aanleg van een Klimaatbos. Besparen en de inzet van duurzame energie hebben vanzelfsprekend grote voorkeur boven compensatie, omdat met die maatregelen daadwerkelijk uitstoot voorkomen wordt. Gemeentelijke organisatie Voor de gemeentelijke organisatie zelf is het mogelijk om klimaatneutraal te worden. Dit doel is waarschijnlijk haalbaar in 2030 of zelfs eerder. Het betekent dat er verder bespaard wordt op elektriciteit- en gasverbruik, dat de Gemeente zelf duurzame energie gaat produceren en het resterend deel groen inkoopt en dat het wagenpark geheel gaat rijden op groene brandstoffen. Hierbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat bijvoorbeeld aardgas nog altijd een fossiele brandstof is: biogas is groen. Omdat ook bij de productie van groene stroom en groen gas deels nog CO 2 wordt uitgestoten, is de uitstoot ook met groene stroom en groen gas niet geheel 0. Dit kan worden gecompenseerd door te investeren in een energiebesparingsproject, via bijvoorbeeld joint implementation 5. 5 In het kader van Joint Implementation Projects (JI) financieren geïndustrialiseerde landen projecten in andere industrielanden die leiden tot een lagere uitstoot van broeikasgassen zoals CO 2. ( 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

101 Gemeente als geheel Voor de Gemeente als geheel is klimaatneutraal worden een doel dat alleen voor de zeer lange termijn in beeld is. De enige manier om dit eenvoudig voor elkaar te krijgen, is door fors te investeren in duurzame energie opwekking, bijvoorbeeld door binnen de Gemeente een groot aantal windmolens te plaatsen. Echter, de provincie staat dit momenteel niet toe. Ook brengt windenergie een maatschappelijke discussie met zich mee die tijd vergt. Een alternatief is investeren in windparken elders, bijvoorbeeld op zee. Het aandeel dat de investering in een park waard is (bijvoorbeeld 3 windmolens) is het aandeel dat de Gemeente vervolgens aan zichzelf toe kan rekenen. Waar voor gewaakt moet worden is dat er in een dergelijke situatie geen dubbeltelling optreedt. Door een goede boekhouding op te zetten voor het park, wie waarin investeert en met hoeveel opgewekte energie (en dus vermeden CO 2 -uitstoot van grijze energie) dit overeenkomt, is dubbeltelling te voorkomen. Alleen met een dergelijke investering is klimaatneutraal worden als Gemeente kansrijk te maken. Er zal vanuit een gecombineerde inzet op energie besparen, productie van duurzame energie uit verschillende bronnen en de inkoop van groene stroom en groen gas gewerkt moeten worden naar het doel klimaatneutraal. Hierbij is een grote inzet nodig vanuit alle sectoren, ook de sectoren waar de Gemeente weinig invloed op heeft. De verwachte autonome ontwikkelingen helpen hier bij. Voor 2030 is de verwachting dat vanuit de gecombineerde inzet een CO 2 -reductie van 25% mogelijk is. Nog eens 75% extra reductie is waarschijnlijk niet haalbaar vóór Een investering in windenergie elders kan dit versnellen. CO2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

102

103 Bijlage 1 Gehanteerde kengetallen CO 2 -berekening CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

104

105 Gehanteerde kengetallen CO 2 -berekening Voor de omrekening van energieverbruik naar CO 2, is gebruikt gemaakt van conversiefactoren van onder andere Agentschap NL 6 en CE 7. De kengetallen van Agentschap NL en CE zijn gerenommeerde kengetallen, die in veel energiestudies worden toegepast. In 2011 is een publicatie verschenen van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) 8, over de CO 2 -prestatieladder. In deze publicatie zijn veel belangrijke kengetallen van o.a. Agentschap NL en CE samengevoegd (en in sommige gevallen bijgewerkt) tot een handig overzicht. Dit document vormt het uitgangspunt voor CO 2 -conversiefacoren in dit rapport. Op dit moment is de SKAO CO 2 -prestatieladder al goed bekend binnen de bedrijvensector in Nederland. De verwachting is dat ook andere sectoren (zoals overheden) gebruik zullen gaan maken van deze CO 2 -prestatieladder. De conversiefactoren voor aardgas en motorbrandstoffen liggen vast, omdat deze afhankelijk zijn van de energetische inhoud hiervan. De conversiefactor voor elektriciteit kan verschillen, omdat deze afhankelijk is van hoe de elektriciteit wordt geproduceerd (bijvoorbeeld het verschil tussen groene en grijze stroom). De volgende kengetallen zijn gebruikt voor de omrekening van energieverbruik naar CO 2 : 1 m 3 aardgas = 1,825 kg CO 2. 1 kwh = 0,455 kg CO 2 (grijze stroom zonder specificatie van de leverancier). 1 kwh = 0,015 kg CO 2 (groene stroom gemeente, uit waterkracht en biomassa). Deze kengetallen zijn afkomstig van de SKAO CO 2 -prestatieladder. Voor verdere details wordt verwezen naar: Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen. HANDBOEK CO 2 -PRESTATIELADDER 2.0 (CO 2 -Prestatieladder. Generiek Handboek, 23 juni 2011). 6 Agentschap NL is onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Agentschap NL houdt zich bezig met de uitvoering van overheidsbeleid rond de thema s duurzaamheid, innovatie en internationaal ondernemen en samenwerken. 7 CE Delft is een onafhankelijk onderzoek - en adviesbureau, gespecialiseerd in het ontwikkelen van innovatieve oplossingen van milieuvraagstukken. 8 SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen), CO 2 -Prestatieladder. Generiek Handboek (versie 23 juni 2011). Op 16 maart 2011 heeft initiatiefnemer ProRail de CO 2-Prestatieladder verzelfstandigd en in eigendom gegeven van de onafhankelijke Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen. CO 2-scan De Wolden Bijlage 1 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

106

107 Bijlage 2 Verantwoording indeling sector Woningen CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

108

109 Verantwoording indeling sector woningen Categorie Agentschap NL Categorie gemeente De Wolden (WOZ-bestand) Appartement Tussenwoning (=rijwoning) Hoekwoning 2 onder 1 kap woning Vrijstaande woning Woningtype onbekend (=overig) Appartement Benedenwoning Bovenwoning Rijwoning Rijwoning bejaarden- aanleunwoning Geschakelde semibungalow Hoekwoning Geschakelde woning Hoekwoning bejaarden-aanleunwoning 2 onder 1 kap woning 2 onder 1 kap woonboerderij 2 onder 1 kap bejaardenwoning Vrijstaande woning Vrijstaande woonboerderij Vrijstaand herenhuis Bedrijfswoning Woonwagen/woonboot Specifieke woonobjecten Overige woonobjecten Woning in aanbouw Vrijstaande recreatiewoning Vrijstaande semibungalow Vrijstaande recreatie bungalow Geschakelde recreatiewoning Recreatie appartement Vrijstaande bedrijfswoning Vrijstaande bedrijfsvilla/landhuis Vrijstaande recreatie villa/landhuis Vrijstaande bedrijf woonboerderij 2 onder 1 kap bedrijfswoning 2 onder 1 kap bedrijf woonboerderij Geschakelde bedrijfswoning Vrijstaande praktijkwoning Vrijstaande praktijk woonboerderij CO 2-scan De Wolden Bijlage 2 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

110

111 Bijlage 3 Verantwoording indeling sector Handel en Diensten CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

112

113 Verantwoording indeling sector Handel en Diensten De sector Handel en Diensten bestaat uit 3 subsectoren: Commerciële dienstverlening. Publieke dienstverlening. Industrie, energie en bouwnijverheid. De subsectoren zijn opgebouwd uit verschillende bedrijfscategorieën. Dit is weergegeven in onderstaand overzicht (met tussen haakjes de bijbehorende SBIaanduiding). Sectoren commerciële dienstverlening Advisering, onderzoek en overige specialistische dienstverlening (SBI M). Automotive (SBI G3). Detailhandel (SBI G2). Financiële instellingen (SBI K). Groothandel (SBI G1). Logies-, maaltijd- en drankverstrekking (Horeca, SBI I). Informatie en communicatie (SBI J). Verhuur van en handel in onroerend goed (SBI L). Verhuur van roerende goederen en overige e dienstverlening (SBI N). Vervoer en Opslag (SBI H). Sectoren publieke dienstverlening Openbaar bestuur, overheidsdiensten en sociale verzekeringen, (SBI O). Onderwijs, (SBI P ). Gezondheids- en welzijnszorg, (SBI Q). Cultuur, (SBI R1). Sport en recreatie, (SBI R2). Overige dienstverlening, (SBI S). Industrie, Energie & Bouwnijverheid Houtindustrie (SBI 16). Metaalproductenindustrie (SBI 25). Voedings- en genotmiddelenindustrie (SBI 10, 11, 12). Overige industriële bedrijven (SBI 21, 31, 32, 33). Productie en distributie elektriciteit, aardgas, stoom, koeling (SBI D). Winning van delfstoffen (SBI B). Bouwnijverheid (SBI F). CO 2-scan De Wolden Bijlage 3 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

114

115 Bijlage 4 CO 2 -emissiefactoren afvalinzameling en -verwerking CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

116

117 CO 2 -emissiefactoren afvalinzameling en -verwerking Toets Voor de beide tools van Agentschap NL is een toets uitgevoerd op de gebruikte emissiefactoren. Met deze toets is gecontroleerd of de gebruikte emissiefactoren actueel en accuraat zijn. Ook is daarbij van belang dat de cijfers die uit beide tools te produceren zijn op elkaar aansluiten. De gebruikte emissiefactoren zijn gebaseerd op rapporten van erkende afvalexperts. Voor de Klimaatmonitor geldt dat er in het onderliggende rapport geen directe emissiefactoren opgenomen zijn, maar de getallen voor de verschillende emissies (transport, methaan-/lachgasemissies) die samen de emissiefactor bepalen. Er wordt vanuit Royal HaskoningDHV een overleg gestart met Agentschap NL om de emissiefactoren nader te onderzoeken. Om nu een uitspraak te kunnen doen over de CO 2 -effecten van het afval beoordelen wij de daarin gebruikte emissiefactoren als het beste beschikbare getal. De afvalstroom GFT is hierop een uitzondering. Het GFT dat wordt ingezameld in De Wolden wordt verwerkt bij Attero De Wijster. Attero heeft de Gemeente informatie verstrekt over haar verwerkingsproces en de impact die dit heeft op de aan GFT gerelateerde CO 2 -uitstoot. Er is volgens dezelfde systematiek naar de emissies gekeken als het geval is bij de Klimaatmonitor. Het is daarmee een aanscherping van de meer algemene cijfers in de Klimaatmonitor naar de specifieke situatie in De Wolden. Er is voor gekozen om deze aanscherping als basis te nemen voor de CO 2 -emissies en vermeden emissies door het inzamelen en verwerken van GFT. Overzicht van emissiefactoren Emissiefactor 2011 Bron Emissiefactor gft 0,0574 Attero Emissiefactor papier 0, Klimaatmonitor Emissiefactor glas 0, Klimaatmonitor Emissiefactor textiel 0, Klimaatmonitor Emissiefactor klein chemisch afval 0, Klimaatmonitor Emissiefactor kunststof verpakkingsafval 1, Klimaatmonitor Emissiefactor wit- en bruingoed 0,022 Klimaatmonitor Emissiefactor grof tuinafval 0,022 Klimaatmonitor Emissiefactor afvalhout 0, Klimaatmonitor Emissiefactor vlakglas 0, Klimaatmonitor Emissiefactor overige metalen 0, Klimaatmonitor Emissiefactor overige kunststoffen 2, Klimaatmonitor Emissiefactor Huishoudelijk restafval 0, Klimaatmonitor Emissiefactor Grof huishoudelijk restafval 0, Klimaatmonitor CO 2-scan De Wolden Bijlage 4 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport december 2012

118 Factor vermeden CO 2-uitstoot 2011 Bron Factor vermeden CO 2-uitstoot gft -0,1634 Attero Factor vermeden CO 2-uitstoot papier -1,87065 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot glas -0,52288 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot textiel -8,16648 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot klein chemisch afval Niet beschikbaar Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot kunststof verpakkingsafval -6,58988 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot wit- en bruingoed Niet beschikbaar Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot grof tuinafval 0 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot afvalhout -1,08855 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot vlakglas -0,53728 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot overige metalen -9,09015 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot overige kunststoffen -2,58526 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot Huishoudelijk restafval -0,65031 Klimaatmonitor Factor vermeden CO 2-uitstoot Grof huishoudelijk restafval -0,55025 Klimaatmonitor 9X4506/R00005/ALO/Gron CO 2-scan De Wolden 20 december Definitief rapport

119 Bijlage 5 Overzicht projecten per sector CO 2-scan De Wolden 9X4506/R00005/ALO/Gron Definitief rapport 20 december 2012

120 GEMEENTELIJKE ORGANISATIE Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 Energiezuinig maken bestaande gebouwen (o.b.v. EPA-U s) via meerjarenonderhoud uitvoeren maatregelen uit bestaande EPA-U's speciale aandacht voor elektriciteitsverbruik gemeentehuis energiezuinige verlichting in en rond gebouwen energiemonitoring gemeentelijke gebouwen (monitoring, inzet energiecoach en plaatsing slimme meters) Vervolgaanpak energiebesparing bestaande gebouwen vervolg maatregelen uit bestaande EPA-U s energieprestatie koppelen aan subsidieverstrekking (bv dorpshuizen, sportverenigingen) Energiezuinige openbare verlichting onderzoek naar verdere besparingsmogelijkheden Duurzaam wagenpark (bedrijfsauto's) auto's die niet op aardgas rijden worden vervangen door aardgasauto's of andere brandstoffen die minder CO 2 uitstoten meer gebruik maken van (elektrische) fiets eventueel aanschaf elektrische scooter als alternatief voor langere afstanden aanschaf elektrische auto(s) project: slib omzetten in biogas via zuiveringsinstallatie (waterschap) en afnemen groen gas voor auto s (+ aanleveren slib) Duurzaam wagenpark (vrachtwagens en trekkers) mogelijkheden voor besparing in beeld brengen en uitvoeren (technische maatregelen (andere brandstoffen, andere/kleinere vrachtwagen) en gedrag, bv opnieuw aanbieden cursus het Nieuwe Rijden (medewerkers buitendienst Woldwerk hebben al cursus gevolgd) Inkoop groen gas Via bestemmingsplan voorschrijven dat nieuwbouw standaard met zonnepanelen dient plaats te vinden Factuurcontrole energierekeningen Mogelijk maken opwekking duurzame energie Aanname: er wordt tot en met 2030 in 2 stappen (dit project en volgende) 20% gas en 20% elektriciteit bespaard Aanname: er wordt tot en met 2030 in 2 stappen (dit project en vorige) 20% gas en 20% elektriciteit bespaard Eerst moet onderzocht worden wat er nog mogelijk is (branduren, minder verlichten, nieuwe armaturen). Te onzeker welke reductie mogelijk is. Van de 11 bedrijfsauto's rijden er 4 op aardgas, de overige 7 op diesel. Op termijn kan aardgas (groen via certificaten) worden vervangen door groen gas van de zuiveringsinstallatie. In totaal met gehele project 20% reductie op uitstoot door brandstoffen. % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering Terugverdientijd 0,15 0,03% 12% Al ingepland Al begroot klein 0,04 0,01% 3% klein n.v.t. n.v.t. n.v.t. <40 < onzeker 0,01 0,00% 1% < middel Totaal 10% reductie op uitstoot door brandstoffen. 0,02 0,00% 2% < middel 100% groen gas inkoop, CO 2-uitstoot is 0 (éérst besparen op gasverbruik, zie hierboven) Geen directe CO 2-winst, maar voorwaarde om bij nieuwbouw duurzame energie op te kunnen wekken Geen CO 2-winst mee te halen, maar wel financiële opbrengst die weer geïnvesteerd kan worden in CO 2-reducerende projecten Voorwaarde om duurzame energie op te kunnen wekken - effect wordt berekend bij scenario duurzame energie productie 0,74 0,16% 60% < 40 < klein n.v.t. n.v.t. n.v.t. < regulier werk n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t levert op n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t n.v.t. Actief zoeken naar samenwerking met buurgemeenten of andere partners Aanjaagfunctie - effect is niet op voorhand te kwantificeren. Samen optrekken vergroot de slagingskans van projecten. n.v.t. n.v.t. n.v.t < n.v.t. TOTAAL 0,97 0,21% 78% 1 van 7

121 WONEN Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering Groot onderhoud door woningcorporaties 1000 woningen van label F naar label C, 45% reductie gas 1,31 0,29% 2,3% < Afspraken met woco s over meeliften particuliere eigenaren 250 woningen liften mee, -45% reductie gas 0,48 0,11% 0,9% < 40 0 Met actieve burgers werken aan energiebesparing (renovatie woningen & gedragsverandering), gericht op vrijstaand Vanuit ervaringen energiebesparing vrijstaande woningen vervolgproject gericht op particuliere woningbezitters met oudere woningen Battle tussen wijken / Klimaatstraatfeest wie weet de meeste energie te besparen? Bewustwordingscampagne gericht op gedragsverandering (verminderen elektriciteitsverbruik) en investeren in energiebesparende en duurzame energie opwekkende maatregelen, bijvoorbeeld met Klimaatkrant Voortzetting subsidieregeling voor energiebesparing en opwekking duurzame energie Instellen Duurzaamheidslening (revolverend fonds) Opzetten campagne Inkoop groene stroom op website en in huis-aanhuis en op gemeentepagina vermelden wat groene stroom is, wie het aanbiedt, hoeveel het kost in vergelijking met grijze stroom, etc. Opzetten campagne Inkoop groen gas (zie aanpak groene stroom, koppelen) 100 vrijstaande woningen van particulieren doen mee en reduceren gasverbruik met 25%, elektriciteit met 10% 0,15 0,03% 0,3% woningeigenaren doen mee, 25% reductie op gas, 10% op elektriciteit 0,31 0,07% 0,6% % van de particuliere eigenaren doet mee en reduceert elektriciteit met gemiddeld 10% en gas met gemiddeld 10% Bovenop deelnemers Battle nemen nog eens 5% van alle huishoudens maatregelen waarmee gemiddeld 5% elektriciteit wordt bespaard en 10% op gas. Project is ook basis voor bijvoorbeeld plaatsing zonnepanelen; die zijn meegenomen in het scenario voor duurzame energie Voor 2013 al gegarandeerd ( ). Voortzetting daarna bekijken. Subsidie is afgelopen jaren voor verschillende maatregelen ingezet, de behaalde besparing is niet inzichtelijk. Aanname: gemiddeld per jaar 8 huishoudens geïsoleerd. Effect van plaatsing zonnepanelen is meegenomen in productie duurzame energie (project zonnepanelen op particuliere woningen). Het instellen van een fonds moet nog onderzocht worden. Er is nog geen directe CO 2-winst te bepalen. De invulling van het fonds geeft daar richting aan. 0,24 0,05% 0,4% ,24 0,05% 0,4% % 0.0% > n.v.t. n.v.t. n.v.t. < % van alle huishoudens koopt groene stroom in 8,70 1,92% 15% < % van alle huishoudens koopt groen gas in 9,79 2,16% 17% <5.000 TOTAAL 21,24 4,60% 38% 2 van 7

122 HANDEL EN DIENSTEN Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 Handhaving Wet milieubeheer - verruimde reikwijdte: energiegebruik en vervoer E-besparingsproject met de grootverbruikers: 5 bedrijven die als koploper aan de slag gaan 50% van de bedrijven voeren alle maatregelen met TVT < 5jr uit. Aanname: elektriciteit -10%, gas -10%, brandstoffen -5%; totale CO 2 reductie 10% 5 koplopers (1% van bedrijven, aanname: verantwoordelijk voor 5% van uitstoot), gemiddelde elektriciteitsbesparing -25%, gemiddeld gas -35% 10 grootverbruikers sluiten na 5 jaar aan bij E-besparingsproject 10 grootverbruikers - aanname: verantwoordelijkheid voor 10% CO 2 uitstoot, E -25%, G -35% % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering 2,72 0,60% 5% ,84 0,19% 2% ,68 0,37% 3% Battle tussen bedrijven wie weet de meeste energie te besparen? Koppelen aan Handhaving Wet milieubeheer n.v.t. valt onder project 1 valt onder project 1 Stimuleren bedrijven tot sluiten Green Deal met provincie Maakt het uitvoeren van de eerstgenoemde projecten eenvoudiger n.v.t. < 40 < Groene stroom inkopen 50% van alle bedrijven koopt groene stroom in 10,84 2,39% 20% < TOTAAL 16,08 3,49% 30% Voor projecten gericht op brandstoffen, zie Verkeer. 3 van 7

123 AGRARISCH Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering Duurzaam Boer Blijven (melkveehouders), deelprojecten: 50% van de melkveehouders doet mee langere levensduur koeien (minder jongvee) Methaanproductie -4% 2,59 0,57% 1,17% zie boven zie boven installeren warmteterugwinning op melksysteem Elektriciteitsgebruik -75% (iets minder dan fabrikant zegt) 1,41 0,31% 0,63% zie boven zie boven reduceren gasverbruik in bedrijfsvoering Gemiddeld 10% reductie op gasverbruik 0,11 0,02% 0,05% zie boven zie boven minder brandstofgebruik door bewustwording Gemiddeld 10% minder brandstof 0,17 0,04% 0,08% zie boven zie boven andere brandstoffen gebruiken Gemiddeld 50% inzet methaan-diesel (bio-lng); rekenen met 50% reguliere diesel en 50% bio-ethanol (bio-ethanol ca. 50% minder uitstoot dan diesel, bron: SKAO) 0,38 0,08% 0,17% zie boven zie boven andere type diesel gebruiken Gemiddeld 3,5% reductie CO 2 (TRAXX) 0,05 0,01% 0,02% zie boven zie boven Duurzaam Boer Blijven (overige bedrijven agrarische sector), deelprojecten: reduceren gasverbruik in bedrijfsvoering - bijvoorbeeld: warmtewisselaars en warmteterugwinning bij vleeskuikenhouders 50% van de overige agrariërs doet mee Gemiddeld 10% reductie op gasverbruik 0,17 0,04% 0,08% zie boven zie boven minder brandstofgebruik door bewustwording Gemiddeld 10% minder brandstof 0,15 0,03% 0,07% zie boven zie boven andere brandstoffen gebruiken Gemiddeld 50% inzet methaan-diesel (bio-lng); rekenen met 50% reguliere diesel en 50% bio-lng (bio-ethanol ca. 50% minder uitstoot dan diesel, bron: SKAO) 0,34 0,08% 0,15% zie boven zie boven andere diesel gebruiken Gemiddeld 3,5% reductie CO 2 0,05 0,01% 0,02% zie boven zie boven Green Deal LTO, gemeente, provincie - investering provincie in energiebesparing en opwekken DE op agrarische bedrijven Bewustwording agrariërs door nieuwsbrief en info-avond i.s.m. LTO - delen ervaringen Duurzaam Boer Blijven Maakt het uitvoeren van de eerstgenoemde projecten eenvoudiger n.v.t < Overige 50% agrariërs en melkveehouders bespaart 5% op gasverbruik, 5% op elektriciteit en 5% op uitstoot door brandstoffen 0,56 0,12% 0,25% < 40 < TOTAAL 5,98 1,30% 2,70% 4 van 7

124 VERKEER EN VERVOER Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 Realiseren oplaadpalen auto (bijv. via stichting e-laad, sinds 2 e helft 2012 niet meer gratis aangeboden) Realiseren vulpunt aardgas (KORTE TERMIJN) Realiseren vulpunt groen gas (LANGERE TERMIJN) Fietsen bevorderen (Uitvoeren Fietsplan, eventueel inzet 2 op 5 actie, oplaadpalen realiseren voor elektrische fiets, etc.) Circa 200 inwoners (<1%) stappen over naar elektrische auto (nu: 136 g CO 2/km naar: 69 g/km). Aanname: gemiddeld km/jr 10 aardgasauto's, km/jr, verbruik 1:15. I.p.v. diesel (3,135 kg CO 2/liter). Uitstoot aardgas = 1,825 kg.m3. Aanname: aardgasauto verbruikt 25 m3 per 350 km. 10 aardgasauto's, km/jr, verbruik 1:15. I.p.v. diesel (3,135 kg CO 2/liter). Uitstoot groen gas = 0 50% van de auto's blijft vaker staan, voor ritten < 10km. CO2 van 136 g CO 2/km naar 0. In 1jr gemiddeld 200 ritten van gemiddeld 5 km per auto minder. % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering 0,27 0,06% 0,22% ,02 0,00% 0,01% ,04 0,01% 0,03% ,85 0,19% 0,71% < Stimuleren het Nieuwe Rijden (aanbieden cursus - GVVP) 5% besparing op brandstoffen; 10% van inwoners doet mee 0,60 0,13% 0,50% < Versterken openbaar vervoer (dienstregeling, haltes, kernen zonder OV - GVVP) Uitnodigen EV Roadshow van Het Nieuwe Rijden & Elektrisch Vervoer centrum Duurzaam transport convenant met bedrijven die veel door gemeente rijden (aannemers, timmerbedrijven, hoveniers, etc.) Afspraken met transportbedrijven over inzet E-chauffeur (VerkeersVeiligheid Groep Nederland) Gemiddeld 300 vermeden autokilometers per jaar per inwoners; 10% van auto s doet mee. Vermeden autokilometers is 100% reductie CO 2 per rit - uitstoot openbaar vervoer veranderd hierdoor niet. 0,05 0,01% 0,04% <40 < Geen directe reductie n.v.t. n.v.t. <40 < bedrijven switchen naar andere brandstof, alle bedrijven reduceren brandstofverbruik via Nieuwe Rijden. Aanname: kilometers gereden in gemeente is circa per jaar. Switch van diesel naar bio-ethanol. 5% besparing op brandstoffen voor alle transportbedrijven (niet bekend hoeveel) 0,16 0,03% 0,13% < onbekend < TOTAAL 1,98 0,43% 1,66% 5 van 7

125 AFVALINZAMELING EN VERWERKING Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO2-berekening kton CO 2 % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering Stimuleringscampagne afvalscheiding Geen direct effect, maar nodig om volgend project volledig te doen slagen. n.v.t < Mogelijk maken afvalscheiding op doelniveau (voor 'achterblijvende' afvalstromen Papier en GFT worden ingezameld op huidig niveau; glas en textiel worden naar doelniveau gebracht; voor kunststoffen wordt doel op 50% gezet. 0,72 0,16% 9% TOTAAL 0,72 0,16% 9% 6 van 7

126 PRODUCTIE DUURZAME ENERGIE Projecten Uitgangspunten t.b.v. CO 2-berekening kton CO 2 Zonnepanelen op 50% huurwoningen - samenwerking met woningcorporaties Zonnepanelen op 50% particuliere woningen - stimuleren via energiecoöperatie (Reestdal energie, volg evt. voorbeeld Grunneger Power) Zonnepanelen op bedrijven - bewustwordingscampagne en faciliteren door gemeente (eventuele belemmeringen wegnemen) % van totale CO 2 uitstoot gemeente % van sector Benodigde uren Investering 1700 huurwoningen, paneel wekt 120 kwh/m 2 /jaar op, 4 m 2 per huis 0,15 0,03% n.v.t < particuliere woningen, paneel wekt 120 kwh/ m 2 /jaar op, 4 m 2 per huis Aanname: m 2, 120 kwh/ m 2 /jr KANTTEKENING: voor bedrijven is, omwille van lage energietarieven, zelf investeren in zonnepanelen niet interessant. Daken leasen aan particulieren kan nu niet door energiewetgeving. Zowel prijzen als wetgeving kunnen op korte termijn wijzigen! 0,36 0,08% n.v.t Project met meerdere winst: ook imago, uitstraling en vliegwiel 0,45 0,10% n.v.t Zonnepanelen op gemeentelijke gebouwen Aanname: m 2, 120 kwh/ m 2 /jr 0,45 0,10% n.v.t. <40 AANBESTEDING Plaatsen zonneboilers op gemeentelijke (sport)gebouwen Plaatsing zonneboilers op particuliere en bedrijven daken - stimuleren via informatieverstrekking en evt. faciliteren Installeren houtkachel bij sporthal / zwembad 165 m 3 aardgas bespaart per jaar per zonneboiler. Alle sportgebouwen worden voorzien van 5 zonneboilers. Ook de gemeentelijke werkplaats krijgt er één. bron: Protocol monitoring hernieuwbare energie m 3 aardgas bespaart per jaar per zonneboiler woningen voorzien (gekoppeld aan installatie zonnepanelen) zonneboilers bij bedrijven bron: Protocol monitoring hernieuwbare energie 2010 Aanname: houtkachel vervangt centrale verwarming op aardgas. Vermeden verbruik aardgas 3 zwembaden ca m3 per jaar. 0,02 0,00% n.v.t. <40 AANBESTEDING 1,36 0,30% n.v.t < ,58 0,13% n.v.t. Al ingepland Al begroot Windmolen(s), i.s.m. Meppel en Westerveld langs A32 (volg voorbeeld Dalfsen). Realisatie door marktpartij faciliteren. Zonnepanelen op agrarische daken - evt. aansluiten bij LTO project of zelf stimulerend project opzetten (collectief inkopen) Onderzoeken mogelijkheden om zonnepanelen op daken van nieuwe huizen te verplichten (bijvoorbeeld via bestemmingsplan, via korting op kavelprijs, alleen voor grond in bezit van gemeente?) Biomassainstallatie op bedrijfsniveau, op locaties die geen overlast geven of koppelen met regionale vergister Hoogeveen Samenwerking met Drentse Energie Organisatie (inzet revolverende middelen en leveren kennis, organisatie buiten provincie gezet) 3 windmolens, 2 MW; totaal MWh 5,28 1,16% n.v.t < Maatschappelijk gevoelig thema, dat uren kost. Aanjager vanuit gemeente. Werken met externe aanjager kost meer. 482 bedrijven, 20% doet mee, panelen op schuren, gemiddeld 150 m 2 per bedrijf, 120 kwh/m 2 /jr Jaarlijks ca. 40 à 45 woningen, paneel wekt 120 kwh/m 2 /jaar op, 4 m 2 per huis 3 installaties: uitgaande van bedrijf met 100 koeien, 25 pinken en 30 kalveren; 2.400m 3 mest; 500 ton mais in vergister - gemiddelde opbrengst m 3 biogas; inzet in WKK kwh elektriciteit en kwh warmte. Aanname: elektriciteit én warmte volledig benut. Aanname: koppeling met Hoogeveen in plaats van 3 installaties in De Wolden geeft zelfde reductie Aanleg Klimaatbos Compensatie maatregel, CO 2 opslag door bomengroei. Aanname: 40 hectare ( m 2 ), 8,5 ton CO 2 vastgelegd per hectare (bron: Flevobos). LET OP: BOS MOET PERMANENT BLIJVEN BESTAAN. ALS BOMEN WORDEN GEKAPT VERVALT HET EFFECT. 0,65 0,14% n.v.t ,01 0,00% n.v.t. < 40 < ,05 0,45% n.v.t < Uren vooral in uitzoeken geschikte locaties en te volgen procedures Vereenvoudigen realisatie duurzame energie opwekking n.v.t. n.v.t. n.v.t. 0,34 0,07% n.v.t. < 40 JAARLIJKSE INVESTERING TOTAAL 11,70 2,54% n.v.t. 7 van 7

127 Lijst CO 2 projecten 2013 Voor 2013 is (incidenteel) beschikbaar voor de uitvoering van CO 2 projecten. Voorgesteld wordt het volgende uit te voeren: Aanschaffen energiemeters (wattchers) voor huishoudens en/of verenigingen, te verspreiden via dorpsbelangen; De gemeente schaft een aantal energiemeters aan. Met deze meters krijg je inzicht in het verbruik van apparaten en wat dat kost. De verenigingen voor dorpsbelang organiseren zelf de uitgifte in bruikleen. De apparaten kunnen worden ingezet bij huishoudens of bij verenigingen (dorpshuis, sportkantine, e.d). Criteria: projecten met dubbele doelen, een goede kans van slagen, ondersteunen van lokale initiatieven. Organiseren van een stimuleringsfonds door middel van prijsvraag Stimuleren van lokale (energie)initiatieven gericht op energiebesparing of duurzame energie (of breder: CO2besparen?) door middel van prijsvraag. Door het stimuleringsfonds worden lokale projecten gestimuleerd die energie besparen of duurzame energie opwekken. Hiermee worden lokale initiatieven ondersteund. De financiële bijdrage bestaat uit het organiseren en/of realiseren van projecten. Gedacht wordt aan een hoofdprijs van 5.000, twee prijzen van en vijf van 500. Criteria: projecten met dubbele doelen, een goede kans van slagen, ondersteunen van lokale initiatieven. Inzetten groene elektriciteit opgewekt uit huishoudelijk restafval van De Wolden; Uit het huishoudelijk restafval van huishoudens uit De Wolden wordt groene elektriciteit opgewekt door Attero. Deze elektriciteit kan worden afgenomen in De Wolden. Kansen pakken op natuurlijke momenten, een goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven. Waar mogelijk overstappen van aantal gemeentelijke (vracht)wagens op koolzaadolie; In de omgeving van Zuidwolde wordt door boeren koolzaad verbouwd. Auto s worden omgebouwd zodat deze kunnen rijden op pure plantaardige olie (ppo), het koolzaad wordt geperst en het stro en de koolzaadschroot wordt verkocht aan plaatselijke melkveehouders. De duurzame aspecten zijn: -Lokaal energie- en vervoersarm, CO2-neutraal, reductie fijnstof en minder soja-import. Bekeken wordt of het mogelijk is enkele gemeentelijke (vracht)wagen op koolzaadolie te laten rijden. Er wordt gekeken naar natuurlijke momenten (bijv. bij vervanging/ uitbreiding van wagens). Waar mogelijk in 2013 minimaal een auto ombouwen. Criteria: kansen pakken op natuurlijke momenten, een goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven, ondersteunen van lokale initiatieven. Onderzoeken realiseren laadpalen voor elektrische auto Onderzoeken op welke locatie(s) een laadpalen voor elektrische auto s gerealiseerd kunnen worden. Indien dit positief is, dan ook realiseren van een of meerdere laadplekken (bijv. in centrum De Wijk). Criteria: kansen pakken op natuurlijke momenten, een goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven. Stimuleren lokale energie initiatieven (bijv. Duurzaam Ruinen en Ansen) Vanuit de samenleving ontstaan al verschillende lokale energie-initatieven (bijv. Duurzaam Ruinen en Ansen). De rol van gemeente is waar nodig ondersteunen van deze initiatieven. (bijv. bijdragen in opstartkosten, zaalhuur, kennis delen, ) Invullen afhankelijk van de vraag. Kansen pakken op natuurlijke momenten, een goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven en ondersteunen van lokale initiatieven.

128 Onderzoeken mogelijkheid afnemen van lokale duurzame energie door gemeente (bijv. via ReestdalEnergie). De gemeente neemt momenteel groene elektriciteit af (grijze elektriciteit vergroend via certificaten) en grijs gas. Onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om lokale duurzame energie af te nemen door gemeente. Criteria: Kansen pakken op natuurlijke momenten, goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven en ondersteunen van lokale initiatieven. Voorstudie voor een houtkachel in Zuidwolde. Nagaan of een houtkachel (vergelijkbaar als in De Wijk) in Zuidwolde (zwembad, medisch centrum of sporthal) kan worden gerealiseerd. Op basis hiervan een projectvoorstel maken. Criteria: kansen pakken op natuurlijke momenten, een goede kans van slagen, projecten die het goede voorbeeld geven. Ondersteunen gezamenlijke aanpak verduurzamen woningvoorraad De Drentse gemeenten zijn in gezamenlijkheid bezig het verduurzamen van de particuliere woningvoorraad. Er wordt gekeken naar een (uniforme) Drentse aanpak en er zal van de gemeenten ook gevraagd worden om een (financiële) bijdrage te leveren (voor zoals het nu lijkt EPA maatwerkadviezen). Dit wordt zowel bestuurlijk als ambtelijk gecoördineerd vanuit de provincie. Er zal door de provincie aansluiting worden gezocht bij de provinciale middelen en regelingen ten aanzien van duurzaamheid. Criteria: kansen pakken op natuurlijke momenten, goede kans van slagen en projecten die het goede voorbeeld geven. Inspelen op kansen die zich voordoen in 2013 Gedurende 2013 kunnen zich projecten/kansen voordoen die nu nog niet in beeld zijn-, waarbij het zinvol is om daarop in te spelen. Deze kansen worden beoordeeld op de door de raad aangegeven criteria. De projecten op bovenstaande lijst kunnen daarom deels niet (of later) worden uitgevoerd, indien er zich in 2013 andere kansen voordoen die qua timing en prioriteit (nog) beter passen. Criteria: afhankelijk van het project. Criteria Projecten worden beoordeeld op de volgende criteria : kansen pakken op natuurlijke momenten projecten met dubbele doelen een goede kans van slagen en projecten die het goede voorbeeld geven Daarnaast is aangegeven dat het ondersteunen van lokale initiatieven belangrijk is. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld door: Gemeentelijke gebouwen energiezuinig te maken (plaatsen zuinige verlichting en bewegingsmelders), energieverbruik te monitoren en waar mogelijk aan te passen. Daarnaast worden de mogelijkheden van zonnepanelen voor elektriciteit en zonneboilers voor warmwater op gemeentelijke gebouwen bekeken. Bij het zwembad en sporthal in De Wijk wordt een houtkachel gerealiseerd. Daarnaast subsidieert de gemeente in 2013 weer energiebesparing in woningen ( beschikbaar).

129 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 8 Besluitnummer : 771 Portefeuillehouder : Wethouder Henk Lammers Aan de gemeenteraad Onderwerp: Capaciteitgarantie en kostendekking begraafplaatsen De Wolden. Voorgesteld besluit: In uw vergadering van 28 maart 2013 hebben wij u verzocht standpunten in te nemen ten aanzien van de kostendekkendheid van begraven, tarieven 2014, capaciteitgarantie en dubbeldiep begraven. Gelet op de bespreking in de raad verzoeken wij u nu over te gaan tot besluitvorming. Inleiding en aanleiding: Inleiding: De gemeente De Wolden heeft in 2004 een onderzoek naar de begraafcapaciteit laten uitvoeren door Grontmij. Ook werd een rapport opgesteld op basis waarvan de raad beleidskeuzes kon maken en een verordening kon vaststellen. Een belangrijke conclusie uit dit onderzoek was de noodzaak tot het invoeren van een ruimingcyclus. Dit om het ruimtebeslag op begraafplaatsen in de toekomst te beperken en de kosten van begraven zo laag mogelijk te houden. Deze stukken zijn in de raadsvergadering van 8 juli 2004 besproken. Om het ruimtebeslag van begraafplaatsen in de toekomst te beperken en de kosten van begraven zo laag mogelijk te houden zijn onderstaande besluiten genomen ten aanzien van kostendekkendheid, beleid, beheer en de capaciteit van de begraafplaatsen: - aanpassing van tarieven kostendekkend begraven; - de mogelijkheid creëren om in meerdere lagen te begraven; - uitgiftetermijnen gaan hanteren van 20 of 30 jaar met de mogelijkheid het recht met 10 jaar te verlengen; - het beheer van de begraafplaatsen in een ruimingcyclus gaan uitvoeren om het ruimtebeslag te beperken. Verschillende besluiten zijn, daar waar mogelijk, uitgevoerd. Tarieven zijn aangepast en het nieuwe vak S op de begraafplaats Zuidwolde is ingericht en in gebruik voor dubbeldiep begraven. Ook de uitgiftetermijnen zijn aangepast waardoor uitgifte voor onbepaalde tijd sinds 2005 niet meer mogelijk is. Met name het (richtinggevende) besluit om het beheer in een ruimingcyclus uit te gaan voeren en de kostendekkendheid vragen de nodige bestuurlijke aandacht. Aanleiding: Uw raad heeft in 2004 het besluit genomen om het beheer van de begraafplaatsen in een ruimingcyclus uit te gaan voeren. Gelet hierop heeft er in 2012 een update plaatsgevonden van het vorige onderzoek. Hiermee ontstaat een beter beeld waar en wanneer zich problemen voor gaan doen. Verder is gedurende een jaar op alle begraafplaatsen een geohydrologisch onderzoek gaande. Dit om na te gaan waar begraven in meerdere lagen mogelijk is. Pagina 1 van 11

130 Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Door de toenemende vergrijzing is er de komende decennia meer capaciteit nodig om te kunnen begraven. Zonder aanvullende maatregelen raken een aantal begraafplaatsen vol. Dit blijkt uit het rapport Begraafplaatsen De Wolden, capaciteitsgarantie voor de toekomst (2012). Om voldoende capaciteit te garanderen zal uw raad een keuze moeten maken. De kostendekkendheid van het product begraven speelt daarbij een rol. Beoogd effect: Door te nemen maatregelen de capaciteit op de begraafplaatsen voor de toekomst garanderen waarbij begraven betaalbaar en bereikbaar blijft. Toelichting voorgesteld besluit: Kostendekkendheid begraafplaatsen Tariefaanpassingen In 2004 is besloten om de begraafplaatsen kostendekkend te gaan exploiteren en de tarieven in 2005 en 2006 te verhogen. Daarbij is aangegeven dat de gemeente alleen de wettelijke taken nog uitvoert en het onderhoud op basis van bestekken zal aanbesteden. De afgelopen jaren is een en ander in gang gezet. De tariefsverhogingen bleken niet voldoende om de kostendekkendheid te realiseren. In 2008 is daarom besloten de tarieven gedurende de jaren jaarlijks 3,5% extra te verhogen. Tot op dit moment is de gewenste 100% kostendekkendheid, ondanks diverse verhogingen van tarieven nog niet bereikt. Opdracht van uw raad is dat we de jaarlijkse lasten moeten dekken uit de jaarlijkse baten. Nieuwe rechthebbenden moeten dus de kosten van het totale onderhoud van de begraafplaatsen opbrengen. Hierdoor is er jaarlijks sprake van een wisselend percentage kostendekking. Op begrotingsbasis is er sprake van 100% kostendekking. In de praktijk schommelt dit percentage tussen de 70% en 80% ( %). Het tekort komt jaarlijks ten laste van het rekeningresultaat. Groenonderhoud begraafplaatsen Het groenonderhoud van de begraafplaatsen wordt jaarlijks uitgevoerd voor een bedrag van ex. BTW. De laatste aanbesteding van het groenonderhoud ( ) leverde een voordeel op van voor de exploitatie. Hiervan is structureel in de exploitatie gelaten ten behoeve van uit te voeren onderhoud op de begraafplaatsen (gebouwen, afrastering, bestrating etc). Met dit voordeel zijn de totale kosten wel afgenomen tot maar is nog geen 100% kostendekking bereikt. Het onderhoud wordt op een nog acceptabel niveau uitgevoerd. Keuze voor een lager onderhoudsniveau is mogelijk. Gevolg hiervan is het minder frequent maaien, snoeien en onkruidvrij houden van de begraafplaatsen. Verwachting is dat hiermee maximaal een besparing van te realiseren is. Echter het beeld van de begraafplaatsen zal dan aanzienlijk veranderen (rommeliger) waarbij een toename van overlast en klachten zal ontstaan. Doorbelasting kosten groenonderhoud Iedere gemeente rekent op haar eigen manier kosten aan de post Begraven toe. Hierbij valt op dat veel gemeenten niet alle kosten doorbelasten naar de post Begraven. Veel voorkomend is de parkfunctie of openbaar groen variant. De begraafplaats wordt gezien als een plek om te gedenken maar ook een plaats waar men kan genieten van rust en natuur (park). Een groot deel van de kosten van het groenonderhoud van de begraafplaatsen rekent men daarom toe aan de post onderhoud openbaar groen. Deze werkwijze is ook verdedigbaar gelet op het feit dat de gemeente te maken heeft met een groot aantal graven waar geen rechthebbende meer bekend is of geen bijdrage Pagina 2 van 11

131 meer ontvangen wordt. Als gemeente/bevolking dragen we gezamenlijk een stuk historie mee waarvoor vrijwel niemand betaalt. Bij deze werkwijze hoeft de dekking van deze kosten dan niet uit de begraafrechten plaats te vinden maar uit de algemene middelen. Bijkomend voordeel is dat de BTW bij Openbaar groen compensabel is voor dat deel van de kosten van groenonderhoud. Wij stellen voor om jaarlijks 88% van de kosten van de uitbestede werkzaamheden (groenonderhoud) begraafplaatsen over te hevelen naar de post openbaar Groen. Reden voor dit percentage is het feit dat 88% van de graven is uitgegeven voor onbepaalde tijd of als algemeen graf. Hiervoor wordt geen onderhoudsbijdrage ontvangen. Het betreft een bedrag van incl. BTW ( ex. BTW). Tarieven urnennissen en verlengingsrechten Een van de conclusies in het rapport is dat de tarieven voor urnennissen in onze gemeente laag zijn ten opzichte van de tarieven voor een urnengraf en in vergelijking met tarieven in omliggende gemeenten. Bijstelling van deze tarieven is mogelijk (zie bijlage). Door verhoging van de tarieven sluiten we meer aan bij de tarieven in de regio en komen de tarieven voor een urnengraf en urnennis dichter bij elkaar te liggen. De tarieven voor verlenging van rechten zijn verschillend. In het bedrag van aankoop van een recht zijn kosten van aanleg en onderhoud verdisconteerd. Het verlengingsrecht betreft met name de bijdrage in de onderhoudskosten. De tarieven voor verlenging van een recht met 10 jaar kunnen gelijk gesteld worden op 600. Met deze aanpassingen is een meeropbrengst te realiseren van ca Ontwikkeling cijfers De afgelopen jaren is gebleken dat de werkelijke cijfers (sterfte, begravingen) niet aansluiten bij de prognoses uit het rapport Daar komt bij dat de afgelopen jaren het aantal sterfgevallen wel wat is toegenomen maar met name het aantal begrafenissen op de gemeentelijke begraafplaatsen is afgenomen. Afname van het aantal begravingen en toename van cremeren is een trend welke zich landelijk voordoet. Dit heeft gevolgen voor de mate van kostendekking en is niet beïnvloedbaar. Overzicht aantallen sterfgevallen,begrafenissen en crematies Sterfte Begraven Urnennis/graf Elders Bron: Informatie uit gemeentelijke basis en begraafplaatsadministratie Hydrologisch onderzoek Gelet op het besluit uit 2004 om daar waar mogelijk in meerdere lagen te gaan begraven is Vak S op de begraafplaats Zuidwolde zodanig aangelegd dat begraven in 2 lagen mogelijk is. Op de overige begraafplaatsen is deze mogelijkheid er nog niet. Om de (on-)mogelijkheden per begraafplaats in beeld te brengen is gedurende een jaar een hydrologisch onderzoek gaande op de 5 gemeentelijke begraafplaatsen. Pagina 3 van 11

132 De voorlopige uitkomst is dat op de begraafplaats in Ruinerwold dubbeldiep begraven niet mogelijk is. Op de overige begraafplaatsen lijkt dit, eventueel met enige aanpassing (de Wijk), wel mogelijk te zijn. De vastgestelde momenten van capaciteitsproblemen per begraafplaats zijn gebaseerd op het uitgangspunt dat we, met uitzondering van Ruinerwold, dubbeldiep begraven. In het voorjaar 2013 is sprake van een duidelijk beeld per begraafplaats. Op basis hiervan kan dan direct overgegaan worden op dubbeldiep begraven. Conclusies capaciteit Uit het rapport Begraafplaatsen de Wolden (2012) blijkt dat de komende 30 jaar capaciteitsproblemen gaan ontstaan op de begraafplaatsen. Oorzaak is de verwachting dat een groot deel van de inwoners die tussen 1930 en 1970 geboren zijn in deze periode komt te overlijden en er vrijwel geen begraafruimte vrijvalt. De Wolden kent een hoger sterftecijfer (0,92%) dan het landelijk gemiddelde (0,82%). 20% van de inwoners is 65 jaar of ouder (landelijk 15%). Belangrijke constatering is dat na 40 jaar het sterftecijfer en daarmee de begraafbehoefte gaat afnemen. Bevolkingsopbouw naar geboortedatum gemeente De Wolden per aan tallen geboortejaar Capaciteitsproblemen bij begraven zullen zich het eerst voordoen op de begraafplaatsen Zuidwolde, de Wijk en Ruinen. In Ruinerwold zijn de problemen minder urgent. Over 30 jaar zal daar de begraafcapaciteit onvoldoende zijn. Op de begraafplaats in Echten is er voor de komende 30 jaar nog steeds voldoende capaciteit. Voor de urnennissen en urnengraven zijn de problemen qua capaciteit minder groot in verhouding tot graven. Onderstaande tabel geeft aan waar en wanneer capaciteitsproblemen ontstaan: Begraafplaats Graven Urnennissen Urnengraven Zuidwolde Ruinen de Wijk Ruinerwold Echten geen problemen Bron: onderzoek begraafplaatsen De Wolden 2012 Pagina 4 van 11

133 Uitgiftebeleid De Wolden Het uitgiftebeleid van rechten is van belang voor een goede keuze voor de toekomst. Juridisch gezien is er sprake van verschillende soorten graven: 1. Graven/rechten voor onbepaalde tijd. Er zijn veel graven voor onbepaalde tijd uitgegeven in onze gemeente. Tot 2005 werd het recht op een graf verleend voor onbepaalde tijd. Dit betekent dat wanneer de rechthebbende van een graf overlijdt het grafrecht niet automatisch terugvalt naar de gemeente. Op verzoek van erfgenamen kan, binnen een bepaalde periode, een graf op naam van een nieuwe rechthebbende worden gesteld. Overzicht mogelijkheden overschrijving rechten voormalige gemeenten: overschrijving bij overlijden uiterlijke termijn Begraafplaats recht rechthebbende verzoek overschrijving Zuidwolde op verzoek aanschrijving B&W 1 jaar na overlijden Ruinen op verzoek door erfgenamen 3 jaar na overlijden de Wijk op verzoek door erfgenamen 1 jaar na overlijden Ruinerwold op verzoek door erfgenamen 3 jaar na overlijden Echten op verzoek door erfgenamen 3 jaar na overlijden Bron: verordeningen begraafplaatsen voormalige, heringedeelde, gemeenten Wanneer de overschrijving niet (tijdig) gebeurt vervalt het recht/graf aan de gemeente. Het graf is dan opnieuw beschikbaar. Ruimen van voor onbepaalde tijd uitgegeven graven is mogelijk wanneer: - rechthebbende schriftelijk afstand doet, of; - er sprake is van verwaarlozing van het graf en de laatste begraving meer dan 10 jaar geleden heeft plaatsgevonden (onder bepaalde voorwaarden mogelijk), of; - het college een recht vervallen verklaard als er niet is voldaan aan bepaalde regelingen die in de beheersverordening zijn gesteld. De beheersverordening die van toepassing was bij de uitgifte van het grafrecht is hierbij geldend, of; - geen rechthebbende meer bekend is na oproep(procedure) zich te melden; Dit laatste met inachtneming van specifieke omstandigheden vanuit zorgvuldigheid en piëteit. In het kader van de digitalisering van de begraafplaatsadministratie hebben we in de periode , via de media en publicaties op de begraafplaatsen bij graven waarvan geen actueel rechthebbende bekend was, rechthebbenden verzocht zich te melden. Dit heeft een gering aantal nieuwe rechthebbenden opgeleverd. Voor een groot aantal graven heeft zich geen rechthebbende gemeld. Formeel gezien zijn de rechten op deze graven vervallen en is de gemeente op grond van de toen geldende verordeningen weer rechthebbende. Communicatie en publicatie zal aandacht moeten hebben ingeval zaken aan de orde zijn ten aanzien van deze graven. 2. Eigen graf bepaalde tijd Sinds 2005 geeft de gemeente De Wolden alleen nog maar graven uit voor bepaalde tijd. Een nabestaande koopt een uitsluitend recht voor 20 of 30 jaar en kan dit telkens met 10 jaar verlengen. Als rechthebbende het recht op een eigen graf niet verlengt, kan de gemeente zonder toestemming het graf ruimen op voorwaarde dat er 10 jaar grafrust is geweest na de laatste bijzetting. De gemeente is verplicht om voor afloop van de termijn de verlenging aan te bieden. Voor graven uitgegeven voor bepaalde tijd geldt dat voor het eerst in 2025 graven beschikbaar kunnen komen doordat een rechthebbende niet kiest voor verlenging. Pagina 5 van 11

134 3. Algemene graven In De Wolden zijn ook algemene graven uitgegeven. In een algemeen graf kon men gedurende een bepaalde tijd begraven. Van een algemeen graf kreeg men alleen het recht op gebruik van de plek voor een beperkte periode. Een algemeen graf kan ook een graf zijn waarin iemand begraven is op kosten van de gemeente. Na verstrijken van de grafrusttermijn van 10 jaar is ruimen in principe mogelijk. In de praktijk hebben deze ruimingen alleen incidenteel (op verzoek) plaatsgevonden. Op de begraafplaatsen zijn de volgende aantallen algemene graven aanwezig: Begraafplaats algemene graven Zuidwolde 134 Ruinen 276(vak D) ca. 875(in bos) de Wijk 14 Ruinerwold (1 vak) Echten 0 Urnennissen en graven Tot 1998 (herindeling) zijn urnennissen en urnengraven meestal uitgegeven voor bepaalde tijd (20-30 jaar). Tussen is er sprake geweest van uitgifte voor onbepaalde tijd. Wanneer rechten verlopen schrijft de gemeente rechthebbenden aan met de vraag of men het recht wil verlengen. Vanaf 2005 geven we alleen nog uit voor bepaalde tijd. Opties capaciteitgarantie Om capaciteitsproblemen in de toekomst te voorkomen zijn meerdere opties mogelijk: 1 Uitbreiden Bij een keuze voor uitbreiden van een begraafplaats moet in veel gevallen aankoop van grond plaatsvinden. Alleen bij de begraafplaats in Ruinen is een perceel grond in eigendom van de gemeente. Na aankoop van grond is het nodig een bestemmingplanprocedure op te starten en moet de inrichting als begraafplaats plaatsvinden. Door het uitbreiden van de bestaande begraafplaatsen zou het mogelijk zijn niet tot ruimen van graven over te gaan. Algemeen gesteld is het uitbreiden van begraafplaatsen, op termijn, een dure optie. Het inrichten van een terrein als begraafplaats is bij ruimen en uitbreiden aan de orde. Bij uitbreiding neemt het aantal m2 te onderhouden terrein toe. Hierdoor liggen de exploitatiekosten bij uitbreiden op termijn hoger in vergelijking tot ruimen. Dit zal ook consequenties hebben voor de tarieven die we dan moeten gaan hanteren om de begraafplaatsen kostendekkend te kunnen exploiteren. Dit betekent dat de begraaftarieven zullen stijgen, waardoor begraven niet meer voor iedereen financieel haalbaar is. Bij keuze voor uitbreiden zal op lange termijn ruimteoverschot ontstaan door afnemende begraafbehoefte. Over 40 jaar neemt het sterftecijfer namelijk af. Daarnaast zal het achterstallig onderhoud bij graven toenemen doordat geen rechthebbenden meer aanwezig zijn van oude, niet geruimde, graven. Uit onderzoek blijkt dat de gemiddelde grafbelangstelling 50 jaar bedraagt. Voordelen uitbreiden: Geen belemmering bij inrichting Ruimen niet nodig Pagina 6 van 11

135 Nadelen uitbreiden: Toename kosten van exploitatie Begraven is in de toekomst niet meer betaalbaar Op lange termijn ruimteoverschot Problematiek van achterstallig onderhoud oude graven wordt niet opgelost Bestemmingsplanprocedure nodig Neemt minimaal een periode van 3 jaar in beslag 2 Ruimen Aan het ruimen van een bepaald vak op een begraafplaats gaat een uitgebreide en zorgvuldige procedure vooraf (paragraaf 8.1 rapport). Hierbij valt te denken aan het zoeken en benaderen van rechthebbenden en bekendmaken van het voornemen tot ruimen over te gaan. Doel is iedereen tijdig te informeren en overleg te hebben over het ruimen en herbegraven (in een verzamelgraf). Uit het onderzoek begraafplaatsen gemeente De Wolden blijkt dat de kosten voor ruimen op termijn lager liggen in vergelijking tot uitbreiden. Het voordeel van ruimen is dat de totale oppervlakte van de begraafplaats niet groter wordt. De kosten van het jaarlijks onderhoud stijgen daardoor niet. Het inrichten van een terrein als begraafplaats is ook bij uitbreiden aan de orde. Tevens geldt dat bij een doelmatige inrichting van de te ruimen vakken de tarieven in de toekomst betaalbaar blijven. Bijkomend voordeel is dat oude graven met achterstallig onderhoud verdwijnen. De graven in de gemeente De Wolden worden vanaf 2005 alleen voor bepaalde tijd uitgegeven met een verlengingstermijn van telkens 10 jaar. Doordat in het verleden het merendeel van de graven voor onbepaalde tijd is uitgegeven bestaat de kans dat het niet mogelijk is hele vakken te ruimen. Hierdoor kunnen belemmeringen ontstaan bij een nieuwe, efficiënte inrichting. In 2004 heeft de raad besloten dat bij een eventuele ruiming van een vak de kosten voor het verplaatsen van een graf voor de gemeente zijn. Uit de administratie blijkt dat van een groot deel van de graven welke voor ruimen in aanmerking komen de rechten inmiddels vervallen zijn aan de gemeente. Dit doordat zich geen nieuwe rechthebbende heeft aangemeld na overlijden van de rechthebbende. Ook na publicaties in het kader van de digitalisering van de begraafplaatsadministratie heeft zich geen nieuwe rechthebbende gemeld. Aan het publicatievereiste heeft de gemeente inmiddels voldaan. Met actueel rechthebbenden van graven op te ruimen vakken zal, naast algemene communicatie, individueel overleg plaatsvinden. Daadwerkelijk ruiming gebeurt volgens een vooraf vastgesteld plan van aanpak. Hierin vormt de communicatie met nabestaanden/belanghebbenden een zeer belangrijk onderdeel. Dit plan moet worden voorgelegd aan de Inspecteur Milieuhygiëne en Volksgezondheid (RIVM). Het proces van ruimen tot het weer in gebruik nemen van een vak op een begraafplaats neemt 4 a 5 jaar in beslag. Graven met cultuurhistorische waarde Op grond van de beheersverordening moet een overzicht beschikbaar zijn van graven welke een historische betekenis of een grafbedekking van opvallende kwaliteit hebben. In De Wolden is een lijst aanwezig van oorlogsgraven. Verder inzicht in graven met een historische of culturele waarde is nog niet geheel in beeld. Ingeval van ruimen van graven zal wel bekend moeten zijn welke graven in stand moeten blijven. Het vaststellen van criteria hiervoor en de nadere inventarisatie van graven is dan gewenst. Inventarisatie zal in samenwerking met de historische verenigingen uit de gemeente gebeuren. Ecologisch beheer begraafplaats Zuidwolde In het verleden is besloten een deel van de begraafplaats ecologisch te beheren/onderhouden. Daarbij wordt volstaan met het 2x per jaar maaien. Met name op vak K is dit aan de orde. Ingeval van ruimen van vak K zal hier aandacht voor moeten Pagina 7 van 11

136 zijn. Mogelijk door het vinden van compensatie. Optie is om een strook langs de bestaande houtwal niet opnieuw in te richten voor begraven en daar de herbegravingen te doen vanuit het te ruimen vak. Ruimen goedkoper dan uitbreiden Bij uitbreiden is sprake van toename van het aantal m2 grondoppervlakte van de begraafplaatsen. Dit is van invloed op de exploitatiekosten van de begraafplaatsen. Uit onderstaand overzicht blijkt dat er na verloop van jaren een break-even point ontstaat waarop ruimen goedkoper wordt dan uitbreiden. Benodigde oppervlakte Ruimen (eenmalige kosten) Uitbreiden (eenmalige kosten) Uitbreiden (toename jaarlijks onderhoud Ruimen goedkoper na: Begraafplaats (30 jaar) Zuidwolde ca. 3 jaar Ruinen ca. 7 jaar de Wijk ca. 3 jaar Ruinerwold e jaar Echten n.v.t. Voordelen ruimen: Geen toename onderhoudskosten Begraven blijft betaalbaar/bereikbaar Geen problemen meer met betrekking tot achterstallig onderhoud Nadelen ruimen: Langere procedure(doorlopen protocol) Mogelijk niet alle graven te ruimen (verplaatsen/maatwerk) Emotioneel gevoelig Verdwijnen historie 3 Inbreiden In combinatie met ruimen is er ook nog een mogelijkheid tot inbreiding. Bij inbreiding wordt een aantal graven, een rij met graven of een deel van een vak geruimd. Inbreiden is mogelijk wanneer de laatste begraving meer dan 10 jaar geleden heeft plaatsgevonden en het recht op een graf vervallen is aan de gemeente. Een actief ruimingbeleid heeft als voordeel dat de gemeente geen inkomsten mist van graven waarvan het grafrecht is vervallen. Een spoedige ruiming nadat de grafrechten zijn vervallen verhoogt de omloopsnelheid van de beschikbare ruimte en houdt de begraafplaats beperkt qua oppervlakte, wat in het voordeel werkt van de onderhoudslasten. Een gematigd ruimingbeleid heeft een negatief effect op de dekking van de onderhoudskosten. Inbreiden is mogelijk in combinatie met ruimen van vakken. Graven welke momenteel 50 jaar oud zijn voldoen over het algemeen qua afmeting aan de huidige maatvoering. Op de vakken waar deze graven liggen is inbreiding (schudden) een optie wanneer er geen belangstelling is voor het verlengen van een grafrecht of er sprake is van achterstallig onderhoud. Voordelen inbreiden: Geen toename oppervlakte begraafplaats Geen bestemmingsplanprocedure nodig Geen toename onderhoudskosten Begraven blijft betaalbaar/bereikbaar Geen problemen meer met betrekking tot achterstallig onderhoud Geen lange procedure Pagina 8 van 11

137 Nadelen inbreiden: Emotioneel gevoelig Verdwijnen historie Voorstellen en kaderstellende vragen: 1.Tarieven urnennis en verlenging rechten De tarieven voor het recht op een urnennis in onze gemeente zijn laag ten opzichte van de tarieven voor een urnengraf en in vergelijking met tarieven in omliggende gemeenten. In het bedrag van aankoop van een recht zijn kosten van aanleg en onderhoud van de begraafplaats verdisconteerd. De tarieven (2013) voor het verlengen van een recht met 10 jaar variëren. (Graf: 598, Urnengraf: 532, Urnennis: 469). Dit recht heeft met name betrekking heeft op de bijdrage in de onderhoudskosten van de begraafplaats. Voorstellen: Wij stellen u voor om de tarieven ingaande 2014 te verhogen als volgt: (Definitieve besluitvorming zal plaatsvinden bij het vaststellen van de verordening grafen begraafrecht 2014 in de raad van december 2013) - Urnennis-20 jaar: (2013: 735) - Urnennis-30 jaar: (2013: 938) Verlenging recht met 10 jaar voor een: - Graf: 600 (2013: 598) - Urnengraf: 600 (2013: 532) - Urnennis: 600 (2013: 469) 2. kostendekking De jaarlijkse lasten moeten door de jaarlijkse inkomsten(aankoop rechten, bijzettingen, begrafenissen)worden gedekt. Op dit moment is er, ondanks verhoging van tarieven en aanbestedingsvoordeel, nog geen sprake van kostendekkendheid van de begraafplaatsen. Jaarlijks komen de niet gedekte kosten van het product begraven ten late van het rekeningresultaat. Al met al raken we uitgeput als het gaat om te treffen maatregelen om de lasten te verlagen en 100% kostendekkendheid te realiseren. Door het continue verhogen van tarieven wordt begraven onbetaalbaar. Bij het treffen van maatregelen om voldoende capaciteit beschikbaar te hebben is het dan ook gewenst de exploitatiekosten beheersbaar te houden. Op lange termijn zullen de (positieve) effecten van deze keuze terug te zien zijn in de mate van kostendekking. Verder zullen in de loop der tijd inkomsten ontstaan als gevolg van het verlengen van rechten. Voorstellen: Wij verzoeken u het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid voor het product begraven los te laten waarbij de volgende uitgangspunten van toepassing zijn: - de tarieven jaarlijks alleen indexeren met het CPI indexcijfer voor huishoudens (2013 2,5%); - 88% van de kosten van groenonderhoud begraafplaatsen onder brengen in de post openbaar groen ; - een eventueel resterend tekort op het product begraven ten laste te laten komen van het resultaat. Pagina 9 van 11

138 3. Capaciteitgarantie In 2004 is door de raad uitgesproken het beheer van de begraafplaatsen in een ruimingcyclus uit te gaan voeren. Uit het onderzoek begraafplaatsen De Wolden blijkt dat uitbreiding van de begraafplaatsen een kostenverhogend effect heeft op de exploitatie. Daar komt bij dat de ruimtebehoefte over 40 jaar zal afnemen. Uitbreiden is gelet hierop en het niet kostendekkend krijgen van de exploitatie van de begraafplaatsen geen logische optie. Voorstellen: - Wij verzoeken u te besluiten over te gaan tot het sluiten en ruimen van vakken op de begraafplaatsen. Dit in combinatie met het, daar waar mogelijk, inbreiden op overige vakken van de begraafplaatsen zoals voorgesteld in Hoofdstuk 14 van het rapport Begraafplaatsen De Wolden - Wij verzoeken u te besluiten te werken vanuit een ruimingplan en ruimingprotocol voor de gemeentelijke begraafplaatsen op basis waarvan overgaan kan worden tot het ruimen van vak K op de begraafplaats Zuidwolde. - Wij verzoeken u te besluiten tot het in samenspraak met historische verenigingen in beeld brengen van graven met cultuurhistorische waarde op basis van door het college vast te stellen criteria. 4. Dubbeldiep begraven In 2004 heeft de raad besloten om indien mogelijk in drie lagen te gaan begraven. De beheersverordening is hierop aangepast. Op basis van dit besluit is vak S in Zuidwolde ingericht voor begraven in 2 lagen Geohydrologisch onderzoek wijst uit dat op de begraafplaatsen Zuidwolde, Ruinen, Echten en de Wijk, begraven in twee lagen mogelijk is. Wij hebben het voornemen per direct over te gaan op dubbeldiep begraven op de begraafplaatsen van Zuidwolde, Ruinen, Echten en de Wijk, indien de definitieve uitkomsten van geohydrologisch onderzoek positief zijn. Voorstel: - Wij verzoeken u te besluiten tot het overgaan op dubbeldiep begraven op de daarvoor geschikte begraafplaatsen/vakken. Alternatief beleid: Het niet overgaan tot ruimen van graven heeft tot gevolg dat uitbreiding van de gemeentelijke begraafplaatsen nodig zal zijn. De kosten van onderhoud nemen daardoor toe waardoor verhoging van tarieven nodig zal zijn. Wanneer het uitgangspunt 100% kostendekkendheid blijft, zullen aanvullende maatregelen (bezuinigingen onderhoud/ verhogen tarieven) nodig zijn. Een en ander is van invloed op de betaalbaarheid en bereikbaarheid van begraven. Financiële effecten: Beschikbaar stellen van een bedrag van (Maburap 2013) voor het opstellen van een ruimingplan en protocol, inventarisatie van cultuurhistorische graven en communicatie. Dit bedrag meenemen in de berekening van de kostendekking (kapitaliseren). Voor het ruimen en herinrichten van vak K Zuidwolde en overige vakken op latere momenten komt het college terug met een verzoek een voorbereidingskredieten beschikbaar te stellen. Pagina 10 van 11

139 In de Maburap 2013 de gevolgen van de besluitvorming verwerken. Daarbij een bedrag van (ex. BTW) van de posten Uitbestede werkzaamheden begraafplaatsen over hevelen naar de post Openbaar Groen. De BTW voor dit deel van de kosten van groenonderhoud is onder Openbaar groen compensabel. In de Kadernota 2014 deze structurele verhoging van de post Openbaar Groen meenemen ten behoeve van het vinden van structurele dekking. Personele effecten: n.v.t. Juridische effecten: Gemeente is op grond van artikel 33 Wet op de lijkbezorging verplicht tot het hebben van een gemeentelijke begraafplaats en moet op grond van artikel 35 gelegenheid bieden tot begraven. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Op 15 januari 2013 zijn de uitvaartvereniging ingelicht over de uitkomsten van het rapport en de conclusies en aanbevelingen. Verder zal een ruimingplan en ruimingprotocol opgesteld worden. Voorafgaand aan feitelijk ruimen van een vak of van graven is uitgebreide communicatie met de bevolking en betrokkenen gewenst. Het op te stellen plan van aanpak speelt hierin een belangrijke rol. Fatale termijnen: Uit de inventarisatie blijkt dat voor het eerst (2020) op de begraafplaats Zuidwolde zich een capaciteitprobleem voordoet. Gelet op de tijdsduur van het doorlopen van een ruimingtraject (4-5 jaar) is besluitvorming in 2013 gewenst. Aanpak en uitvoering: Ingeval van een besluit tot ruimen zullen we een uitvoeringsplan en een protocol opstellen. Hierbij brengen we in beeld wanneer welke vakken moeten sluiten, welke kosten daarmee gemoeid zijn en hoe de communicatie verloopt. Bijlagen : - Beantwoording openstaande vragen. Zuidwolde, 12 april 2013 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 11 van 11

140 Ontwerp Nr. VII / 8 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 april 2013; Besluit: onderstaande tarieven graf- en begraafrecht ingaande 2014 als volgt te verhogen: Urnennis: - 20 jaar: (2013: 735) - 30 jaar: (2013: 938) Verlenging recht met 10 jaar voor een: - Graf: 600 (2013: 598) - Urnengraf: 600 (2013: 532) - Urnennis: 600 (2013: 469) en dit te formaliseren in de vast te stellen verordening graf- en begraafrecht 2014 (raad december 2013). het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid voor het product begraven los te laten waarbij de volgende uitgangspunten van toepassing zijn: - de tarieven jaarlijks alleen indexeert met het CPI indexcijfer voor huishoudens (2013 2,5%); - 88% van de kosten van groenonderhoud begraafplaatsen ( incl. BTW/ ex. BTW) onder brengt in de post openbaar groen ; - een eventueel resterend tekort op het product begraven ten laste laat komen van het resultaat. over te gaan tot het sluiten en ruimen van vakken op de begraafplaatsen. Dit in combinatie met het, daar waar mogelijk, inbreiden op overige vakken van de begraafplaatsen zoals voorgesteld in Hoofdstuk 14 van het rapport Begraafplaatsen De Wolden en daarbij: - te werken vanuit een op te stellen ruimingplan en ruimingprotocol voor de gemeentelijke begraafplaatsen; - in samenspraak met historische verenigingen in beeld brengen van graven met cultuurhistorische waarde op basis van door het college vast te stellen criteria. over te gaan tot het uitgeven van dubbeldiep graven op de daarvoor geschikte begraafplaatsen/vakken. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

141 Beantwoording openstaande vragen begraven: raad Is er bekend welke tarieven gelden voor de begraafplaatsen Berghuizen en Koekange? De gemeente beschikt niet over informatie over tarieven. De begraafplaats is alleen voor leden en oud leden van de kerk. Op verzoek kunnen personen gegraven worden die een binding hebben met Berghuizen. Is het mogelijk om op een andere wijze extra ruimte creëren Genoemd voorbeeld: stichting Tuin van de Eeuwigheid Dit is een project van Yarden Uitvaartorganisatie en Het Drentse Landschap. Het is hen niet gelukt om voldoende financiën bij elkaar te krijgen om het Project De Tuin van de Eeuwigheid uit te voeren. De initiatiefnemers wilden ergens in Drenthe een nieuwe begraafplaats in de natuur creëren. Verder heeft de raad al eens besloten om niet over te gaan tot het inrichten van een natuurbegraafplaats. Dit gelet op het feit dat er weinig van dergelijke begraafplaatsen zijn. Ingeval van het bieden van deze mogelijkheid zou er dan waarschijnlijk veel belangstelling van buitenaf zijn. Ook is toen vastgesteld dat er voldoende diversiteit aanwezig was in De Wolden. Verder komen er in De Wolden vrijwel geen vragen naar deze vorm van begraven. Kenmerk van een natuurgraf is dat men zelf kiest voor een plaats op een (natuur)terrein. Een natuurterrein is niet efficiënt ingericht en de gemiddelde oppervlakte van een graf is erg groot. Met andere woorden bij meer keuzevrijheid hangt er wel een (individueel)kostenplaatje aan. Is het mogelijk om rechten te heffen op basis van draagkracht/minimabeleid? Het is niet toegestaan om bij de belastingheffing rekening te houden met het inkomen. Verder is het uitgangspunt dat ieder in gelijke mate in de heffing moet worden betrokken. Het maken van onderscheid is dus niet mogelijk. Ook kwijtschelding van deze rechten is niet mogelijk. In voorkomende gevallen kan in uitzonderlijke gevallen wel een betalingsregeling afgesproken worden. Verder is er in uitzonderlijke individuele gevallen, in het kader van het minimabeleid, een achtervangregeling zodat een uitvaart in ieder geval geregeld kan worden. Afdeling IED

142 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 25 april 2013 Agendapuntnummer : VII, punt 9 Besluitnummer : 897 Portefeuillehouder : Burgemeester Roger de Groot Aan de gemeenteraad Onderwerp: Beoogde sterkte basisteams politie-eenheid Noord-Nederland en het basisteam Zuidwest-Drenthe. Samenvatting: De gemeenteraden in Groningen, Friesland en Drenthe worden in maart en april 2013 gehoord over de beoogde sterkteverdeling van de basisteams politie-eenheid Noord- Nederland. Voor De Wolden betekent deze verdeling dat de wijkagenten behouden blijven en dat er gebruik gemaakt kan worden van thema-agenten. Uw raad krijgt de gelegenheid om eventuele wensen en bedenkingen over deze sterkteverdeling kenbaar te maken. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Kennisnemen van de beoogde sterkte basisteams politie-eenheid Noord-Nederland en het basisteam Zuidwest-Drenthe en eventuele wensen en bedenkingen kenbaar maken. Inleiding en aanleiding: Met de vorming van de Nationale Politie en de herziening van de Gerechtelijke Kaart is ook de komst van de regionale eenheid Noord-Nederland een feit. Een belangrijke basis om de integrale samenwerking op het terrein van veiligheid handen en voeten te geven. Het regionaal beleidsplan is daarbij de waarborg voor een goede balans in de taakuitvoering door de politie. Uw raad heeft op 11 oktober 2012 kennis genomen van het concept Regionaal Beleidsplan Noord-Nederland Op 12 november 2012 is het plan vastgesteld in het Regionaal Bestuurlijk Politieoverleg (RBPO). Problemen of vraagstukken: Onderdeel van het beleidsplan is de verdeling van de beschikbare politiesterkte. Het vastgestelde plan legt al de sterkteverdeling vast over de verschillende onderdelen van de eenheid. In februari 2012 is in de toen nog bestaande Regionaal Colleges Fryslân, Groningen en Drenthe de wens uitgesproken om deze verdeling te baseren op een eenduidige grondslag. Daartoe is onder aansturing van een bestuurlijke stuurgroep en met ondersteuning van adviesbureau Haagsma-AEF een verdeelinstrument ontwikkeld. Daarnaast is in Zuidwest-Drenthe gesproken over de sterkteverdeling binnen dit basisteam. De burgemeesters zijn tot overeenstemming gekomen over de verdeling van de wijkagenten. Deze verdeling vindt u in de bijlagen. Voor De Wolden betekent deze verdeling dat de wijkagenten behouden blijven en dat er gebruik gemaakt kan worden van thema-agenten. Pagina 1 van 2

143 Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: In het RBPO van 17 januari jl. is over het sterkteverdeelinstrument en de daaruit voortvloeiende sterkteverdeling over de nieuwe robuuste basisteams in Noord-Nederland bestuurlijk consensus bereikt. Conform artikel 38b lid 2 van de nieuwe Politiewet worden alle 62 gemeenteraden in maart en april gehoord over deze bestuurlijk gedragen nieuwe sterkteverdeling over de robuuste basisteams. Het betreft een wijziging van het huidige beleidsplan op het onderdeel sterkteverdeling. In de bijlage vindt u een toelichting op de inrichting en de werking van het nieuwe robuuste basisteam en voorziene kwaliteitsimpulsen. Vervolgens zijn opgenomen de grondslagen voor de sterkteverdeling over de basisteams en de uitkomsten. Uit de memo in de bijlage blijkt dat de lokale politiezorg meer bijdragende medewerkers heeft dan die ondergebracht in de basisteams alleen. De politie en haar ketenpartners hebben meermalen bekrachtigd en laten zien dat zij zich richten op het brengen van capaciteit waar deze in probleemsituaties nodig is. Alternatief beleid: n.v.t. Financiële effecten: n.v.t. Personele effecten: n.v.t. Juridische effecten: n.v.t. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) n.v.t. Fatale termijnen: In het regionaal tijdpad is voorzien dat het horen van de gemeenteraden uiterlijk woensdag 1 mei 2013 is afgerond. In het Regionaal Bestuurlijk Politie Overleg van 22 mei 2013 staat de definitieve vaststelling van het nieuwe sterkteverdeelinstrument en de daaruit voortvloeiende sterkteverdeling voor de robuuste basisteams in Noord- Nederland op de agenda. Aanpak en uitvoering: Het voorstel is een groeimodel; dat wil zeggen dat de uitvoering ervan onderdeel is van de personele reorganisatie van de nationale politie. Naar verwachting is deze in 2015 gerealiseerd. De politie heeft de ambitie om op korte termijn een aanvang te maken met de realisatie van de uitbreiding van thema agenten. Het voornemen is om op gezette tijden onderhoud van het verdeelinstrument te plegen. Bijlagen: - Inrichting en sterkte robuuste basisteams; - Tabel beoogde sterkteverdeling. Zuidwolde, 12 april 2012 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 2 van 2

144 Concept Nr. VII / 9 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 april 2013; Besluit: Kennis te nemen van de beoogde sterkte basisteams politie-eenheid Noord-Nederland en het basisteam Zuidwest-Drenthe. Zuidwolde, 25 april 2013 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1