Gynaecologie. Bekkenbodemproblemen. Achtergrondinformatie en behandeling

Transcriptie

1 Gynaecologie Bekkenbodemproblemen Achtergrondinformatie en behandeling

2 Deze folder is opgebouwd uit meerdere afzonderlijke folders, die u uitleg en achtergrondinformatie geven over verzakkingen. Klachten, oorzaak, behandeling zonder operatie en behandeling met operatie komen aan bod.

3 Inhoudsopgave Bekkenbodemklachten bij vrouwen...4 Bekkenbodemfysiotherapie Pessarium bij verzakking en incontinentie Bekkenbodem- en incontinentieoperaties

4 Bekkenbodemklachten bij vrouwen Bekkenbodemklachten komen vaak voor, maar er wordt weinig over gepraat. Veel vrouwen vinden het lastig om problemen met plassen, de ontlasting of vrijen te bespreken. Ook denken veel vrouwen dat er toch weinig aan hun klachten te doen is of dat deze horen bij het ouder worden. Toch zijn er goede behandelingen voor bekkenbodemklachten. Het is daarom goed om uw klachten met uw huisarts of gynaecoloog te bespreken, ook al vindt u dat moeilijk of schaamt u zich ervoor. Over bekkenbodemklachten is heel veel te vertellen. Wij beantwoorden hier de belangrijkste vragen. In het kort Het bekken zit onderin de buik. De bekkenbodem is de onderkant van het bekken. Het bestaat uit sterke spieren en bindweefsel. De bekkenbodem zorgt ervoor dat de organen onderin de buik niet naar buiten vallen (de blaas, de baarmoeder en het laatste stuk van de darmen). De spieren van de bekkenbodem helpen om de plas en ontlasting op te houden. De bekkenbodem speelt ook een rol bij seks en bij een bevalling. Als de spieren van de bekkenbodem niet goed werken, kunnen verschillende problemen ontstaan. De blaas, baarmoeder en endeldarm kunnen naar beneden zakken als de bekkenbodem deze niet goed ondersteunt. Dit noemt men een verzakking. Andere bekkenbodemklachten zijn problemen met het plassen en met de ontlasting. 4

5 1. Wat zijn bekkenbodemklachten? De bekkenbodem ondersteunt de blaas, darmen en baarmoeder en helpt bij het ophouden van de plas en de ontlasting. Allerlei klachten in de onderbuik kunnen te maken hebben met de bekkenbodem. Bijvoorbeeld: u kunt uw plas moeilijk ophouden (urine-incontinentie); u moet vaak plassen; u krijgt steeds opnieuw een blaasontsteking; u heeft het gevoel dat er iets uit de schede naar buiten komt; u heeft pijn bij het vrijen; u heeft problemen met de ontlasting (verstopping of diarree); u kunt de ontlasting niet ophouden. De bekkenbodem, de blaas, de darmen en de schede liggen dicht bij elkaar. Veel vrouwen hebben daardoor verschillende klachten tegelijk. Daarbij komt dat een probleem in het ene orgaan gevolgen kan hebben voor een ander orgaan. 2. Hoe werkt de bekkenbodem? Het bekken is een soort trechter van botten. De blaas, de baarmoeder, de schede en het eind van de darm liggen in het bekken. Of beter gezegd: ze hangen met banden aan de botten van het bekken. Daardoor vallen ze niet naar buiten. De bekkenbodem is een laag spieren die de bodem van de trechter afsluit en de organen in het bekken ondersteunt. De bekkenbodem heeft drie openingen, voor de plasbuis, de schede (vagina) en het eind van de dikke darm. 5

6 De bekkenbodemspieren zijn altijd een beetje aangespannen. Ze sluiten de plasbuis en het rectum (laatste stuk van de dikke darm) af zonder dat u daar iets voor hoeft te doen. U houdt dus ongemerkt uw plas en ontlasting op. Als u naar het toilet gaat en tijdens het vrijen moeten deze spieren juist ontspannen. U bepaalt zelf op welk moment dat gebeurt. U kunt de bekkenbodem vergelijken met het elastiek van een trampoline. Strak gespannen elastiek heeft weinig of geen veerkracht. Maar zonder spanning hangt het te los. Ook de bekkenbodem kan te slap zijn of juist te sterk aangespannen. De bekkenbodem: ondersteunt de buikorganen; houdt urine en ontlasting op; laat urine en ontlasting door op het moment dat u dat wilt; maakt seks mogelijk; maakt een geboorte mogelijk. 3. Wat kan er mis zijn met de bekkenbodem? De bekkenbodem is een laag sterke spieren die als een elastiek werken. Dat elastiek kan te slap zijn, beschadigd raken of juist te strak gespannen staan. Slappe of beschadigde bekkenbodem Een te zwakke of beschadigde bekkenbodem kan verschillende problemen veroorzaken: een trekkend, zwaar gevoel van onderen (door verzakkingen); pijn in de onderbuik, moeheid, pijn in de liezen, benen of laag in de rug; 6

7 de plas komt moeilijk op gang of u kunt uw blaas niet goed leeg plassen; meerdere blaasontstekingen; u moet vaak of snel plassen (overactieve blaas); ongewild urineverlies (urine-incontinentie); u kunt de ontlasting moeilijk of niet ophouden; u voelt minder tijdens het vrijen. Te gespannen bekkenbodem Op het toilet moet u de bekkenbodemspieren kunnen ontspannen zodat de urine of ontlasting naar buiten kan. Bij sommige vrouwen gaat dit moeilijk. Misschien spant u de spieren zelfs aan, zonder dat u dat wilt. Door die spanning lukt het niet om te plassen en de kringspier rond de anus kan op slot gaan. Ook bij het vrijen is ontspanning van de bekkenbodemspieren essentieel. De schede blijft anders nauw en voelt stug aan, waardoor seks vervelend of pijnlijk kan zijn. Wat merkt u van een te gespannen bekkenbodem? U moet vaak plassen, misschien wel 10 tot 20 keer per dag en meerdere keren s nachts. De plas komt moeilijk op gang of loopt niet goed door ( onderbroken straal ). Terugkerende blaasontstekingen. Problemen met de ontlasting, zoals verstoppingen (obstipatie) of afwisselend verstopping en diarree, aambeien of het gevoel dat er iets achterblijft. Seksuele problemen, zoals pijn bij het vrijen en een stekend of brandend gevoel bij de ingang van de schede. 7

8 Langdurige pijn in de onderbuik, het bekken, de rug of de liezen. Hieronder staat extra informatie over vier soorten klachten: verzakking, ongewild urineverlies, problemen met de ontlasting en seksuele problemen. 3.1 Verzakking Bij een verzakking zakken organen in het bekken omlaag. Het gaat om: de voorkant van de vagina met de blaas; de achterkant van de vagina met het rectum (het uiteinde van de dikke darm); en/of de baarmoeder. Vaak zijn verschillende organen tegelijk verzakt. Een verzakking is soms vanaf de buitenkant zichtbaar. Een verzakte blaas ziet u als een ronde bol aan de voorkant van de schede, een verzakt rectum als een uitpuilende bol aan de achterkant van de schede. Bij een verzakte baarmoeder is de baarmoedermond soms te zien bij de ingang van de schede. Een verzakking geeft meestal een zwaar gevoel in de schede (vagina). Soms lijkt het alsof er iets naar buiten komt, alsof u een bal tussen uw benen heeft. U kunt ook een zeurderig gevoel in de onderbuik krijgen dat uitstraalt naar de rug. Vermoeidheid komt ook regelmatig voor. Zitten en fietsen kunnen vervelend zijn. De klachten worden vaak in de loop van de dag erger, zeker als u veel doet. Door rust verminderen deze meestal. Verzakkingen geven vaak problemen met het plassen en de ontlasting. 8

9 Door een blaasverzakking kan het moeilijk zijn de urine op te houden. Soms wordt de plasbuis afgeknikt en dan is het juist moeilijk om uit te plassen. Door een verzakking van de darm komt de ontlasting vaak moeilijk naar buiten, ook al voelt u aandrang. Er lijkt soms iets achter te blijven nadat de ontlasting naar buiten is gekomen. U kunt ook het gevoel hebben dat de ontlasting niet langs de verzakking kan, alsof de darm eerst teruggeduwd moet worden. Een darmverzakking kan leiden tot verstopping, waardoor soms weer aambeien ontstaan. Heel soms komt het laatste stuk van de dikke darm (rectum) naar buiten. Niet alle verzakkingen geven klachten. Als er geen klachten zijn, is behandeling niet nodig. 3.2 Ongewenst urineverlies (urine-incontinentie) Inspanningsincontinentie (stressincontinentie) Bij inspanningsincontinentie kunt u uw plas niet ophouden als u bijvoorbeeld niest, hoest, iets optilt, sport of snel opstaat. Er is dan ineens veel druk in de buikholte omdat u uw buikspieren aanspant. U hoeft niet te plassen, maar verliest toch urine. Dit wordt ook wel stressincontinentie genoemd. Aandrangincontinentie (urge-incontinentie) Bij aandrangincontinentie moet u plotseling zo nodig plassen dat u het toilet niet op tijd haalt. Dit gebeurt bijvoorbeeld als u van houding verandert, als u loopt of stromend water hoort. U moet erg vaak plassen. We noemen dit ook wel urge-incontinentie. 9

10 Gemengde incontinentie Nogal wat vrouwen hebben tegelijkertijd last van aandrangen inspanningsincontinentie. Voor de behandeling is het belangrijk te weten welke van de twee u het meest stoort. 3.3 Seksuele problemen Sommige vrouwen met bekkenbodemklachten hebben minder gevoel, pijn, of urineverlies tijdens het vrijen of bij een orgasme. Maar het is goed mogelijk dat u tijdens seks helemaal niets merkt van de bekkenbodemproblemen. Sommige vrouwen met een verzakking maken zich zorgen over seks. U hoeft echter niet bang te zijn dat er tijdens seks iets beschadigd raakt. De wand van de vagina is heel soepel en geeft mee. Misschien is seks wel moeilijker of pijnlijker dan eerst. Dit kan komen door een tekort aan vrouwelijke hormonen (oestrogenen) na de overgang waardoor het slijmvlies dun en kwetsbaar wordt. Als u nare ervaringen heeft op seksueel gebied, zoals incest, verkrachting of mishandeling, is het belangrijk om dit met uw behandelend arts te bespreken. Zeker als een operatie wordt overwogen. Als u het moeilijk vindt om dit met uw gynaecoloog te bespreken, kunt u een afspraak maken met een seksuoloog. Deze arts is ervaren in het bespreken van dergelijke negatieve ervaringen. 3.4 Moeite met het ophouden van de ontlasting (ontlastingincontinentie) Ontlastingincontinentie kan verschillende oorzaken hebben. Bij sommige vrouwen is een weinig gevoelige endeldarm en/ of een verzakking van de endeldarm de oorzaak. Soms ligt 10

11 het aan de kringspier, die de ontlasting tegen moet houden. De kringspier kan bijvoorbeeld beschadigd raken bij een bevalling of na een operatie rond de anus. Op oudere leeftijd kan de kringspier dunner en zwakker worden. Ontlastingincontinentie geeft het gevoel dat u de ontlasting nauwelijks kunt ophouden en dat u moet rennen om op tijd bij het toilet te komen. Soms komt er wat ontlasting naar buiten, zonder aandrang. Ook kan het moeilijk zijn winden goed op te houden. 4. Waardoor ontstaan bekkenbodemklachten? Er zijn verschillende oorzaken voor bekkenbodemklachten. Slappe of beschadigde bekkenbodem Zwangerschap en bevalling. Tijdens de zwangerschap en bevalling staat er veel druk op de bekkenbodem. De spieren, het bindweefsel en het zenuwweefsel kunnen hierdoor beschadigen. De bekkenbodem kan na de bevalling anders aanvoelen. Sommige vrouwen hebben een tijd last van incontinentie of een trekkend gevoel onder in de buik bij het tillen. Dit gaat meestal vanzelf weer over. Leeftijd. Op oudere leeftijd worden de bekkenbodemspieren, net als de andere spieren, vaak zwakker. Dit komt deels doordat veel vrouwen de spieren minder intensief gebruiken en deels doordat de vrouwelijke hormonen na de overgang afnemen. Zwaar lichamelijk werk, overgewicht of veel hoesten (door roken of een longaandoening). 11

12 Aangeboren zwakte van bindweefsel. Sommige vrouwen hebben zwak bindweefsel. Dat zit vaak in de familie : oma, moeder en dochter hebben allemaal bekkenbodemklachten. Vrouwen met zwak bindweefsel hebben ook meer kans op spataders en liesbreuken. Te gespannen bekkenbodem Een te gespannen bekkenbodem heeft vaak een psychologische oorzaak. De reden is niet altijd duidelijk. Meisjes leren onbewust om de bekkenbodemspieren te gebruiken. Allerlei ervaringen kunnen de spanning in het bekken verhogen. Enkele voorbeelden: tijdens de opvoeding wordt benadrukt dat het onderlichaam vies is; te vroege of te intensieve zindelijkheidstraining; negatieve seksuele ervaringen. Meisjes en vrouwen met een negatief gevoel over hun onderlichaam spannen hun bekkenbodemspieren vaak onwillekeurig te sterk. Hierdoor voelen zij het minder goed als zij naar de wc moeten. Dit kan leiden tot plasklachten en verstopping. Een te aangespannen bekkenbodem is ook een veel voorkomende oorzaak van pijn bij het vrijen. 5. Hoe vaak komen bekkenbodemklachten voor? Bekkenbodemklachten komen vaak voor. Ongeveer 40% van de vrouwen heeft weleens ongewenst urineverlies. Dit is lang niet altijd ernstig. Ongeveer 6% van alle vrouwen heeft iedere dag last van urineverlies. Een derde van hen gaat daardoor nauwelijks de deur meer uit. 12

13 Urine-incontinentie komt op elke leeftijd voor, maar vooral tijdens of na een zwangerschap en op oudere leeftijd. Ongeveer 25% van de volwassen vrouwen heeft last van een verzakking. Ongeveer 11% van de vrouwen wordt hiervoor geopereerd. Verlies van dunne of vaste ontlasting komt bij 7% van de volwassen vrouwen voor. 6. Hoe ervaren vrouwen bekkenbodemklachten? In onze westerse cultuur leren kinderen vaak op jonge leeftijd dat urine en ontlasting vies zijn. Veel mensen vinden het moeilijk om plas- of ontlastingproblemen te bespreken. Vrouwen hebben daardoor vaak het idee dat ze de enige zijn met deze klachten. Schaamte en angst komen veel voor, en maken het leven minder leuk. Sommige vrouwen vermijden seks, wat weer schuldgevoelens kan geven. Omdat zij zich schamen, zoeken zij vaak geen deskundige hulp. Terwijl er dikwijls wel wat aan te doen is. Natuurlijk ervaart iedere vrouw bekkenbodemklachten op haar eigen manier. Het is daarom goed om te weten dat u ook met uw emotionele problemen terecht kunt bij uw arts, fysiotherapeut, seksuoloog of verpleegkundige. 7. Onderzoek bij bekkenbodemklachten 7.1 Bij wie kunt u terecht? Bij bekkenbodemklachten kunt u last hebben van verschillende organen: de urinewegen, de darmen en de schede. Verschillende hulpverleners houden zich hiermee bezig. Met welke hulpverleners u te maken krijgt, hangt af van uw klachten en van de gekozen behandeling. 13

14 U gaat naar een uroloog als blaasklachten het belangrijkst zijn. U gaat naar een maagdarmleverarts (MDL-arts) of darmchirurg (proctoloog) als u vooral last heeft van darmklachten. Een bekkenfysiotherapeut leert u hoe u de spieren traint en beter gebruikt, zodat de bekkenbodem goed werkt. De oefeningen verminderen urine-incontinentie bij meer dan de helft van de vrouwen. Een seksuoloog kan u helpen als seksuele problemen of een slechte seksuele ervaringen in het verleden de oorzaak zijn van bekkenbodemklachten. In het St Jansdal kennen wij het zogeheten bekkenbodemspreekuur. Dit is een gezamenlijk spreekuur van de gynaecoloog, de uroloog en de continentieverpleegkundige. Een patiënt kan terecht op dit spreekuur met klachten als ongewild urineverlies of verzakkingen. Het gezamenlijk spreekuur is er om er in één dagdeel voor te zorgen dat een patiënt met bekkenbodemproblematiek geholpen kan worden. 7.2 Gesprek Het is belangrijk dat de gynaecoloog goed weet wat uw klachten zijn. Vertel uw klachten daarom in uw eigen woorden. De gynaecoloog stelt daarna nog een aantal vragen. Bijvoorbeeld of u problemen heeft met plassen, de ontlasting en seksualiteit. Of u andere gynaecologische klachten heeft, hoe eventuele bevallingen zijn gegaan, of u vroeger ziekten en-/of medische ingrepen heeft gehad. 14

15 Heeft u de laatste maanden medicijnen gebruikt? Maak dan een lijstje met de namen van die medicijnen en neem dit overzich mee naar het gesprek. Vertel het ook aan de gynaecoloog als u nog nooit seksueel contact heeft gehad, zodat hij of zij daar rekening mee kan houden bij het onderzoek. Ook nare (seksuele) ervaringen uit het verleden zijn van belang. U krijgt waarschijnlijk voor of na het gesprek een standaard vragenlijst om in te vullen, zodat de behandelend arts zeker weet dat geen informatie mist. Na het eerste gesprek is een gynaecologisch onderzoek gebruikelijk. Soms volgt daarop nog aanvullend onderzoek, zoals een echo, cystoscopie of gespecialiseerde röntgenfoto s. 7.3 Gynaecologisch onderzoek Bij een gynaecologisch onderzoek bekijkt de gynaecoloog de schede en baarmoedermond. U zit tijdens het onderzoek op een gynaecologische onderzoekstoel, met uw onderlichaam bloot en uw benen gespreid. Als u dat wilt, kunt u vragen of u mee kunt kijken met een spiegel. Vaak vraagt de gynaecoloog eerst of u wilt persen. Soms is dan al een verzakking te zien. U krijgt een speculum (eendenbek) in de schede. Dit is een instrument om de schede een stukje open te houden. De gynaecoloog kan zo de baarmoedermond en/of de top van de schede onderzoeken. Daarna volgt een inwendig onderzoek (vaginaal toucher). De arts brengt een of twee vingers in de schede en legt de andere hand op uw buik. Zo tast de arts de bekkenbodem, de baarmoeder en eierstokken af. De gynaecoloog kan ook met een vinger in het rectum voelen (het uiteinde van de dikke darm, via de anus) om de achterwand van de schede en de sluitspier te beoordelen. Dit noemt men 15

16 een rectaal toucher. Het is mogelijk dat de arts u vraagt om te blijven staan tijden het onderzoek. Soms is het makkelijker om zo het soort en de ernst van de verzakking te beoordelen. 7.4 Urineonderzoek In de urine is te zien of u een blaasontsteking heeft. Hiervoor is een gewassen plas noodzakelijk. U maakt hiervoor eerst de ingang van de schede schoon. Daarna plast u het eerste deel van de urine uit, het middelste deel van de urine vangt u op in een potje. 7.5 Onderzoek door uroloog/cystoscopie De uroloog doet onderzoek als u bijvoorbeeld een overactieve blaas heeft of bloed bij de urine. De arts bekijkt de binnenkant van de urinebuis en de blaas. Daarvoor krijgt u een buisje met daarop een kleine camera in de plasbuis (cystoscopie). De gynaecoloog kan dit onderzoek ook uitvoeren. Een uitgebreidere beschrijving vindt u in de folder Cystoscopie. 7.6 Urodynamisch onderzoek (UDO) Met een urodynamisch onderzoek kan de arts beoordelen of de blaas en plasbuis goed werken. Bij dit onderzoek krijgt u een dun slangetje (katheter) door de plasbuis in de blaas. Via het slangetje wordt de blaas gevuld met vocht. Aan het einde van het slangetje zit een kleine drukmeter. De arts vraagt u om te hoesten of uit te plassen. De drukmeter geeft dan informatie over de blaasspier, de werking van de bekkenbodem en het soort urineverlies. Een uitgebreidere beschrijving vindt u in de folder Urodynamisch onderzoek. 16

17 7.7 Defecogram Een defecogram is een röntgenonderzoek dat wordt gedaan bij ontlastingsproblemen. U krijgt via de anus een slangetje in de darm waardoor een röntgencontrastmiddel in het laatste deel van de dikke darm (rectum) wordt gespoten. De arts brengt ook contrastmiddel in de schede. U krijgt waarschijnlijk ook nog contrastvloeistof te drinken. Contrastmiddel is een vloeistof die inwendige organen beter zichtbaar maakt op de röntgenfoto s. Soms wordt tegelijkertijd de druk in de dikke darm gemeten met een dun slangetje. Tijdens het onderzoek moet u op een aangepast toilet de ontlasting laten gaan, terwijl röntgenfoto s of een video-opname worden gemaakt. Zo ziet de arts hoe de dikke darm werkt en waar deze is verzakt. Veel mensen vinden dit onderzoek vervelend en vinden het moeilijk om naar de wc te gaan terwijl er beelden worden gemaakt. Dit is heel begrijpelijk. Vertel het de arts of de verpleegkundige als u dit moeilijk vindt; zij zullen u zo goed mogelijk begeleiden en geruststellen. 7.8 Echografie Een bekkenbodemechografie is een echo van de organen in het bekken. De arts maakt de echo via de schaamstreek door het echo-apparaat tussen de schaamlippen te houden. Op de echo zijn de inwendige organen te zien. De arts kan bekijken hoe de bekkenbodemspieren eruit zien en of ze goed werken. Deze echografie is vooral van belang bij vrouwen met wat complexere bekkenbodemproblemen. Het is nog een relatief nieuw onderzoek en wordt nog niet in alle ziekenhuizen gedaan. Een uitgebreidere beschrijving vindt u in de folder Bekkenbodemechografie. 17

18 8. Behandelingsmogelijkheden bij bekkenbodemklachten Bij bekkenbodemklachten zijn verschillende behandelingen mogelijk: bekkenfysiotherapie, medicijnen, incontinentiemateriaal, een ring (pessarium) die de baarmoeder of blaas op de goede plaats houdt of een operatie. Welke behandeling voor u geschikt is, hangt af van uw klachten en de resultaten van het onderzoek. 8.1 Bekkenfysiotherapie De bekkenfysiotherapeut leert u de spieren rond het bekken te herkennen en te gebruiken. Afhankelijk van uw precieze klanten krijgt u bepaalde oefeningen of adviezen. - U kunt leren de bekkenbodemspieren (weer) te beheersen als de blaas en darmen vollopen en als u naar de wc gaat. - U kunt leren de bekkenbodemspieren te trainen waardoor u geen (of minder) urine verliest als u hoest of lacht. - U kunt leren de urine langer op te houden (blaastraining). Bij zo n 60% van de vrouwen zijn de klachten sterk verbeterd na fysiotherapie. U moet na de therapie thuis zelf blijven oefenen om het effect te houden! Fysiotherapie is ook zinvol als de bekkenbodem te gespannen is. U leert dan juist om de bekkenbodemspieren te ontspannen. Bij een forse verzakking is fysiotherapie alleen niet voldoende, maar toch wel belangrijk om ervoor te zorgen dat u de bekkenbodemspieren goed gebruikt, vooral als u een operatie overweegt. Meer informatie vindt u in de folder Bekkenfysiotherapie. 18

19 8.2 Incontinentiemateriaal Gebruik bij urineverlies het liefst opvangmateriaal dat hiervoor speciaal is gemaakt. Dit materiaal houdt de huid droger en het houdt geurtjes tegen. Inlegkruisjes of maandverband zijn niet gemaakt om urine op te vangen en blijven vaak te nat, waardoor de huid geïrriteerd raakt. Ook wassen met zeep geeft huidirritatie, omdat zeep de zuurgraad van de schede verstoort. Was de schaamstreek het liefst alleen met water. U kunt het gebruik van incontinentieverband bespreken met een incontinentieverpleegkundige. Vraag uw arts om een verwijzing. Opvangmateriaal koopt u bij de apotheek. De zorgverzekeraar kan het materiaal vergoeden als uw huisarts of gynaecoloog een machtiging geeft. De apotheker beoordeelt dan namens de zorgverzekeraar of een vergoeding mogelijk is. De arts beslist dit dus niet. De apotheker kan ook advies geven over speciale huidcrèmes en verschillende soorten opvangmateriaal. Bij de apotheek liggen vaak verschillende folders over opvangmateriaal, waarmee u meestal gratis een proefpakket met opvangmateriaal kunt bestellen. 8.3 Een ring of pessarium Een ring is een soort rond rubber kapje in de schede. Men noemt deze ring ook wel pessarium. Het is vooral bekend als voorbehoedsmiddel, maar kan ook helpen bij klachten door een verzakking en/of incontinentie. De ring houdt een verzakte blaas of een baarmoeder op de juiste plaats. Een ring is niet voor iedereen geschikt. Het soort verzakking en de stevigheid van de bekkenbodem spelen hierbij een rol. 19

20 Een goed passende ring voelt u niet zitten, ook niet tijdens de seks. Een voordeel van een ring is dat het nauwelijks complicaties geeft. Meer informatie vindt u in de folder Pessarium bij verzakking of incontinentie. 8.4 Medicijnen Medicijnen bij aandrangincontinentie Er zijn verschillende medicijnen om aandrangincontinentie te verminderen. Deze medicijnen kunnen wel bijwerkingen hebben, zoals verstopping, een droge mond of droge ogen. Medicijnen bij verstopping Bepaalde medicijnen maken de ontlasting soepeler. Bij verstopping zijn lichamelijke beweging, veel vezels en rauwkost en voldoende drinken erg belangrijk. Vraag eventueel aan uw arts een verwijzing naar een diëtiste als u advies wilt over uw eetpatroon. Vrouwelijke hormonen/oestrogenen Vrouwelijke hormonen (oestrogenen) houden het slijmvlies van de schede stevig. Naarmate u ouder wordt, neemt de hoeveelheid vrouwelijke hormonen af. Dit gebeurt vooral na de overgang. Door een lage hoeveelheid vrouwelijke hormonen in het bloed worden de wanden van de schede en de blaas droger en schraler. Seks kan dan pijnlijk worden. U kunt ook vaker blaasontstekingen krijgen. Het vrouwelijk hormoon kunt u aanvullen via een vaginale crème of zetpil of met tabletten die u slikt. 20

21 Als u geopereerd wordt, krijgt u waarschijnlijk enige tijd voor en na de operatie vrouwelijke hormonen voorgeschreven om het weefsel van de schede te versterken. U krijgt ook oestrogenen als een ring afscheidingsklachten of irritatie geeft. 8.5 Hulpmiddelen bij stressincontinentie Bij stressincontinentie (inspanningsincontinentie) kunt u bekkenbodemoefeningen doen en een ring gebruiken. Daarnaast zijn er vaginale tampons om de klachten te verminderen. Een (eventueel natgemaakte) tampon in de schede is soms al voldoende. Ook zijn er speciale anti-stressincontinentie tampons. De tampon duwt de overgang tussen de blaas en de urinebuis als het ware wat naar boven, zodat urine er moeilijker doorheen kan. Dit is in bepaalde situaties een goede oplossing, bijvoorbeeld als u alleen tijdens sporten urine verliest. 8.6 Hulp bij seksuele problemen Een seksuoloog helpt bij problemen op seksueel gebied. Deze arts of psycholoog is opgeleid om seksuele problemen te bespreken en te behandelen. De seksuoloog kan u ook helpen als u nare seksuele ervaringen heeft gehad. Zij praat met u over uw klachten en uw ervaringen, en bekijkt of gesprekken en oefeningen u helpen om de klachten te verminderen. Meer informatie vindt u in de folder Seksuele problemen bij vrouwen. 21

22 8.7 Operatie Als bekkenfysiotherapie en/of een ring onvoldoende helpen, is een operatie een optie. Er zijn verschillende soorten operaties bij bekkenbodemproblemen. Het soort operatie is afhankelijk van uw klachten en de resultaten van het gynaecologisch onderzoek en eventueel aanvullend onderzoek. U vindt uitgebreidere informatie in de folder Bekkenbodem- en incontinentieoperaties. 8.8 Kiezen voor een behandeling Bij bekkenbodemproblemen zijn verschillende behandelingen mogelijk. U kunt over het algemeen meebeslissen welke behandeling het wordt. Uw mening en uw gevoel zijn hierbij beide belangrijk. Vraag uw gynaecoloog gerust of hij/zij alle behandelingen met u heeft besproken, zodat u een goede keuze kunt maken. Bekkenbodemproblemen zijn niet levensbedreigend. Er is dan ook nooit haast bij een operatie. Denk dus goed na over de voor- en nadelen van de behandelingen en neem de tijd voor een beslissing. 9. Algemene adviezen bij bekkenbodemklachten Voorkómen Het is moeilijk te zeggen of u bekkenbodemklachten kunt voorkomen. Als u nog kinderen wilt krijgen, is het verstandig om tijdens de zwangerschap en zeker na de bevalling oefeningen te doen om de bekkenbodemspieren te versterken. Het is helaas niet altijd mogelijk (verergering van de) bekkenbodemklachten te voorkomen. Houdt u er rekening mee dat de 22

23 bekkenbodem vaak traag herstelt zolang u borstvoeding geeft. De eierstokken maken dan weinig vrouwelijke hormonen (oestrogenen), waardoor de wand van de schede vaak droog aanvoelt en de ophangbanden hun oude stevigheid nog niet terugkrijgen. Het is nu nog wat vroeg voor al te intensieve behandelingen. Oefenen Het is belangrijk om iedere dag bekkenbodemoefeningen te doen, ook na een eventuele operatie. Een bekkenbodemfysiotherapeut legt uit welke oefeningen goed zijn en hoe u ze moet doen. Dieet Een vezelrijk dieet en veel drinken kunnen helpen de ontlasting soepel te houden. Zo voorkomt u verstopping en onnodig persen. Vocht Minimaal 1,5 liter vocht (inclusief koffie en thee) per dag drinken is verstandig, maar meer dan 2,5 liter is niet nodig. Overgewicht Overgewicht geeft extra belasting van de bekkenbodem. Als u te zwaar bent, is het belangrijk dat u afvalt het liefst door minder te eten en meer te bewegen. Zwaar tillen Bij een zwakke bekkenbodem kunt u beter niet te veel en niet te zwaar tillen. U voelt wel waar uw grenzen liggen. 23

24 Roken Hoesten geeft veel druk op de bekkenbodem. Probeer de kans op hoesten te verkleinen, bijvoorbeeld door te stoppen met roken en chronische bronchitis te behandelen. Uw huisarts kan u hierbij helpen. Sporten Lichamelijke beweging helpt om verstopping en overgewicht te voorkomen. Ook bij bekkenbodemklachten is het gezond om veel te bewegen. Kies liever niet voor een sport waarbij u veel moet springen op een harde bodem of waarbij u zware dingen moet tillen. Er zijn voldoende sporten waarbij u de bekkenbodem minder belast. Uw gynaecoloog of huisarts kan u hierover meer informatie geven. 10. Wetenschappelijk onderzoek naar bekkenbodemklachten De behandeling van bekkenbodemklachten is nog in ontwikkeling. Daarom wordt er in veel ziekenhuizen wetenschappelijk onderzoek gedaan. U wordt misschien gevraagd om mee te doen aan zo n onderzoek. Uw arts zal eerst uitleggen welk doel het onderzoek heeft en welke gevolgen er zijn voor uw behandeling. U mag natuurlijk weigeren om mee te doen. Hieronder staan enkele voorbeelden van wetenschappelijke onderzoeken: men onderzoekt of het beter is om een verzakkings- en incontinentieoperatie in één keer te doen, of juist na elkaar; men vergelijkt de resultaten van bekkenfysiotherapie met die van een operatie bij stressincontinentie; 24

25 men onderzoekt het nut van urodynamisch onderzoek bij inspanningsincontinentie; men vergelijkt verschillende matjes bij incontinentie- en verzakkingsoperaties. Meer informatie over wetenschappelijk onderzoek op dit gebied vindt u op Tot slot Aan bekkenbodemklachten is vaak meer te doen dan veel mensen denken. Bespreek uw klachten met uw huisarts. Hij of zij kan u doorverwijzen naar een gynaecoloog, uroloog, fysiotherapeut, seksuoloog en/of incontinentieverpleegkundige. Nog vragen? Aarzel niet om vragen te stellen aan uw gynaecoloog of huisarts. 12. Meer informatie en nuttige websites Nederlandse Vereniging voor Gynaecologie en Obstetrie Wetenschappelijk onderzoek naar bekkenbodemklachten Stichting Bekkenbodem Patiënten tel

26 Maag Lever Darm Stichting tel Bekkenfysiotherapeuten Vereniging Nederlandse Incontinentie Verpleegkundigen Stoppen met roken Auteurs: Erica Janszen, Kirsten Kluivers, Saskia Nienhuis, Mirjam Weemhoff en Bart Broekman, namens de Werkgroep Bekkenbodem van de NVOG. Met medewerking van Hans van Geelen, voorzitter van de Stichting Bekkenbodem Patiënten NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht. Leden van de NVOG mogen deze folder, mits integraal, onverkort en met bronvermelding, zonder toestemming vermenigvuldigen. 26

27 Bekkenbodemfysiotherapie 1. Wat is bekkenfysiotherapie? Bij bekkenfysiotherapie leert u om de spieren van de bekkenbodem bewust te gebruiken. U kunt de bekkenbodemspieren zelf niet zien. Dat maakt het misschien moeilijk om deze goed te gebruiken en te oefenen. De bekkenfysiotherapeut helpt u hierbij. Hiervoor zijn allerlei oefeningen mogelijk. Welke oefeningen u leert, hangt af van de klachten die u heeft. U leert de bekkenbodemspieren dus op een nieuwe manier te gebruiken. Het is belangrijk dat dit normale bewegingen voor u worden, zodat u ze onbewust gaat doen. De bekkenfysiotherapeut zal u hierbij adviseren en begeleiden. 2. Wat is het verschil met gewone fysiotherapie? Een bekkenfysiotherapeut heeft zich gespecialiseerd in bekken- en bekkenbodemproblemen. Bekkenfysiotherapie is een driejarige vervolgopleiding na een gewone fysiotherapieopleiding. Een bekkenfysiotherapeut heeft daardoor meer kennis van bekkenbodemproblemen dan andere fysiotherapeuten. 3. Wanneer is bekkenfysiotherapie zinvol? In de deze situaties kan bekkenfysiotherapie zinvol zijn: bij ongewild verlies van urine en/of ontlasting; als u vaak heel nodig moet plassen en/of ontlasten, wat u bijna niet kunt tegenhouden; als u zeer vaak moet plassen en/of ontlasten; 27

28 als u niet goed uit kunt plassen of moeite heeft met de ontlasting (het voelt bijvoorbeeld alsof er ontlasting achterblijft in de darmen); bij een verzakking van de blaas, de baarmoeder of de darmen; bij pijn in de onderbuik, rond de anus of de geslachtsdelen; als u seksuele problemen heeft door te hoge spierspanning of te lage spierspanning in de bekkenbodem of doordat u de bekkenbodemspieren niet goed gebruikt; voor en na operaties in de onderbuik; als begeleiding, bewustwording, ontspanning en training van de spieren in en rond het bekken tijdens de zwangerschap en rond de bevalling. Bij urine-incontinentie Met bekkenfysiotherapie kunt u het afsluitmechanisme van de blaas versterken, zodat u minder gemakkelijk urine verliest. De oefeningen helpen vooral bij vrouwen die urine verliezen als zij bijvoorbeeld lachen, hoesten of persen. Na de fysiotherapie is het urineverlies bij ongeveer de helft van de vrouwen zo afgenomen dat zij het geen probleem meer vinden. Maar er zijn ook vrouwen bij wie bekkenfysiotherapie niet zo goed helpt. We kunnen van tevoren niet zeggen of de oefeningen bij u wel of niet zullen helpen. Bekkenfysiotherapie heeft geen vervelende bijwerkingen, dus u kunt het veilig uitproberen. Bij een verzakking Een verzakking verdwijnt niet door bekkenfysiotherapie. Maar de oefeningen kunnen wel helpen. Bij een lichte of matige verzakking kan bekkenfysiotherapie de klachten verminderen. 28

29 U leert de bekkenbodemspieren beter beheersen, zodat zij de druk van de verzakte organen beter kunnen opvangen als u beweegt. Daarmee kunt u verergering van de verzakking voorkomen. De fysiotherapeut vertelt u ook hoe u het beste met een verzakking kunt omgaan. Bij een ernstige verzakking helpt bekkenfysiotherapie meestal niet of niet genoeg. Toch is de fysiotherapie ook dan zinvol: als u de spieren beter gebruikt, voorkomt u misschien dat de klachten erger worden. Voor en na een operatie Het kan verstandig zijn om voor en na een operatie voor een verzakking of incontinentie bekkenbodem- en buikspieroefeningen te doen. U traint daarmee de spieren om de druk op de bekkenbodem goed op te vangen, zowel voor als na de operatie. De bekkenfysiotherapeut kan u hierover adviseren. Bij een te gespannen bekkenbodem De bekkenfysiotherapeut leert u hoe u de bekkenbodemspieren ontspant. Dit is nodig om goed uit te plassen en te ontlasten en bij seks. Pijn in de onderbuik of geslachtsdelen heeft soms ook te maken met een hoge spanning in de bekkenbodem. De bekkenfysiotherapeut leert u om die spanning te herkennen, te voelen en bewust te ontspannen. 4. Hoe werkt de bekkenfysiotherapeut? De bekkenfysiotherapeut vraagt u eerst om precies te vertellen welke klachten u heeft. Daarna doet zij een lichamelijk onderzoek, waarbij zij let op uw houding, ademhaling, spierkracht, en de beweeglijkheid en stabiliteit van de rug en het bekken. U gaat daarna zo ontspannen mogelijk op de 29

30 onderzoeksbank liggen met uw voeten plat op de bank en uw knieën licht gebogen. De fysiotherapeut bekijkt het gebied rond het bekken eerst vanaf de buitenkant en kan daarna, als u dat goed vindt, een vaginaal of anaal onderzoek doen om te beoordelen hoe goed de bekkenbodemspieren werken. Bij dit onderzoek vraagt de fysiotherapeut u om de bekkenbodemspieren aan te spannen en weer los te laten, om een paar keer te hoesten en om te persen. Na het onderzoek maakt de bekkenfysiotherapeut een behandelplan, dat hij of zij met u bespreekt. 5. Speciale technieken De bekkenfysiotherapeut kan speciale technieken gebruiken bij de behandeling van bekkenbodemproblemen. Myo-feedback Een speciale vorm van bekkenfysiotherapie is myo-feedback. Hierbij krijgt u feedback over de manier waarop u uw bekkenbodemspieren aanspant en ontspant. ( Myo verwijst naar de spieren ). U ziet op een beeldscherm of hoort aan geluidssignalen hoe u de bekkenbodemspieren spant en ontspant. De fysiotherapeut meet de spierspanning met een klein instrument (probe), dat tijdens de behandeling in de vagina of anus zit. U ziet of hoort daarna iedere aanspanning en ontspanning. De bekkenfysiotherapeut kan u vertellen wat u van deze speciale techniek leert. Elektrostimulatie Bij elektrostimulatie krijgen de bekkenbodemspieren kleine stroomstootjes. Dit kan zinvol zijn als u de bekkenbodem- 30

31 spieren niet bewust kunt aansturen of als u pijn heeft in het bekkenbodemgebied. Door het stroomstootje spant de spier zich aan, waardoor de spier sterker wordt. Om klachten in het bekkengebied te verminderen, is het belangrijk dat de bekkenbodemspieren goed kunnen aanspannen. Elektrostimulatie doet geen pijn en is niet gevaarlijk. Myo-feedback en elektrostimulatie zijn allebei inwendige behandelingen, waarbij u een instrument in de vagina of anus krijgt. Het kan zijn dat u dat vervelend vindt, bijvoorbeeld door negatieve seksuele ervaringen. Vertel het gerust aan uw behandelaar als u zo n inwendige behandeling moeilijk vindt. U bepaalt zelf of u de behandeling wilt laten doen of niet. Een inwendig onderzoek wordt alleen uitgevoerd als u toestemming geeft. 6. Algemene adviezen Probeer veel hoesten te voorkomen. Het is daarvoor belangrijk om niet te roken. Probeer overgewicht te voorkomen of af te vallen als u te zwaar bent. Neem de tijd op het toilet. Veel bekkenbodemproblemen zijn te voorkomen door minder gehaast te plassen en te ontlasten. Het is belangrijk dit op uw gemak te doen en u hierbij zo veel mogelijk te ontspannen. Adem goed door als u bukt, buigt en tilt. Houd de adem dus niet in. Goed zitten en ontspannen bewegen zijn belangrijk voor de rug en het bekken. De bekkenfysiotherapeut kan u leren hoe u de rug en bekkenbodem zo min mogelijk belast. 31

32 7. Hoe vind ik een bekkenfysiotherapeut? U vindt adressen van geregistreerde bekkenfysiotherapeuten via de website Ook uw gynaecoloog kan adressen geven van geregistreerde bekkenfysiotherapeuten bij u in de buurt. 8. Vergoeding De zorgverzekeraar vergoedt bekkenfysiotherapie als u aanvullend verzekerd bent voor fysiotherapie. Alleen fysiotherapie voor urine-incontinentie zit in het basispakket. U kunt dit nalezen in uw polis of navragen bij uw zorgverzekeraar. Auteurs: Erica Janszen, Kirsten Kluivers, Saskia Nienhuis, Mirjam Weemhoff en Bart Broekman, namens de Werkgroep Bekkenbodem van de NVOG. Met medewerking van Hans van Geelen, voorzitter van de Stichting Bekkenbodem Patiënten NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht. Leden van de NVOG mogen deze folder, mits integraal, onverkort en met bronvermelding, zonder toestemming vermenigvuldigen. 32

33 Pessarium bij verzakking en incontinentie 1. Wat is een pessarium? Een pessarium is een soort kunststof kapje in de vagina. Het wordt ook wel ring genoemd. Een pessarium is vooral bekend als voorbehoedsmiddel, maar kan ook helpen bij een verzakking. De ring duwt de verzakking terug, waardoor de klachten verminderen of zelfs verdwijnen. Soorten Er bestaan verschillende soorten pessaria. Ze zijn meestal gemaakt van soepel silicone. Pessaria zijn helemaal dicht of ze hebben een gat in het midden. De vorm is bijvoorbeeld rond, ovaal, een kubus of een halve maan. De grootte varieert van enkele centimeters tot meer dan tien centimeter. Welke vorm en welke grootte voor u het beste is, hangt af van het type verzakking. Uw arts geeft u hierover meer informatie. 2. Wanneer kiest u voor een pessarium? Een pessarium helpt bij de meeste vormen van een verzakking, maar het beste bij een verzakking van de baarmoeder en/of voorwand van de vagina (blaasverzakking). Bij een verzakking van de achterwand van de vagina (darmverzakking) geeft een pessarium een minder goed resultaat. Bij ongewenst urineverlies is een pessarium soms weer wel zinvol. U kunt met uw arts bespreken of een pessarium voor u een goede oplossing is. 33

34 3. Hoe wordt een pessarium ingebracht? U krijgt eerst een inwendig onderzoek. De arts voelt hoe wijd de vagina is en bepaalt welk pessarium voor u geschikt is. Vervolgens zet hij of zij het pessarium in de vagina: aan de voorzijde tegen het schaambeen en aan de achterzijde achter de baarmoedermond. Daarna voelt de arts of het pessarium goed ligt. Zo niet, dan kunt u direct een beter passend pessarium krijgen. De hele procedure duurt enkele minuten. Soms lukt het niet om een pessarium in te brengen omdat de vagina te nauw of te kort is. Dit komt vooral voor bij vrouwen die in dat gebied geopereerd zijn. Ook is het mogelijk dat het pessarium er kort na het inbrengen weer uitvalt, vooral wanneer de ingang van de vagina erg wijd is en het pessarium te weinig steun krijgt van de bekkenbodemspieren. In die situatie wordt soms een ander pessarium geprobeerd, in andere gevallen wordt een operatie geadviseerd. 4. Wat merkt u van een pessarium? Een goed passend pessarium voelt u niet zitten. Veel vrouwen zijn bang dat zij tijdens seks last zullen hebben van een pessarium of dat hun partner het voelt zitten. In de praktijk gebeurt dit slechts zelden. Ook kunt u gerust tampons gebruiken als u nog menstrueert. Bijwerkingen Soms raakt de wand van de vagina geïrriteerd door het pessarium. U krijgt dan last van afscheiding of bloedverlies. 34

35 Uw arts geeft u hiervoor vaginale tabletjes, crème of zetpillen met een lage dosis oestrogene hormonen. Verlies Het is mogelijk dat het pessarium uit de vagina valt of er op het toilet uit komt als u perst. U kunt het pessarium dan tegenhouden of zelf terug zetten, als u dat wilt. Lukt dit niet? Neem het pessarium dan mee naar de volgende controle en bespreek met uw arts of een ander pessarium zinvol is. Aanhoudende klachten Het is mogelijk dat u last blijft houden van de verzakking, ondanks het pessarium. In dat geval moet u een andere behandeling kiezen. 5. Hoe vaak moet u het pessarium laten controleren? Bij de meeste pessaria is een halfjaarlijkse controle en reiniging voldoende. Uw gynaecoloog of uw huisarts kan dit doen. Sommige pessaria moeten vaker worden gecontroleerd. Uw arts zal dat dan met u bespreken. Als u het pessarium zelf in de vagina kunt zetten, kunt u de controle en reiniging zelf doen. Neem altijd contact op met uw arts als u klachten krijgt als extra afscheiding of ongewoon bloedverlies. 6. Zelf weghalen en terugzetten Het pessarium kan de vaginawanden irriteren. Dit is soms te voorkomen door s avonds zelf het pessarium uit de vagina te halen en s ochtends weer in te brengen. 35

36 Veel vrouwen vinden dat een eng idee, maar in de praktijk gaat dat meestal goed. Probeer zelf uit in welke houding u dit het gemakkelijkst doet: liggend in bed, staand met bijvoorbeeld een been op een stoel of zittend op het toilet. Of misschien wil uw partner het pessarium in en uit de vagina halen? Zeker in het begin vragen vrouwen zich vaak af of het pessarium goed zit. Als u deze niet voelt zitten, kunt u ervan uitgaan dat het pessarium goed zit. Veroorzaakt het pessarium pijn? Probeer deze dan met een vinger van plaats te veranderen. De vagina is aan de bovenkant afgesloten. Het pessarium kan dus nooit verdwijnen of op een verkeerde plaats terechtkomen. 7. Hoe kiest u tussen een pessarium en een operatie? Een pessarium en een operatie hebben allebei voor- en nadelen. Het ligt aan uw persoonlijke situatie welke voor- en nadelen voor u belangrijk zijn. Operatie Het voordeel van een operatie is dat de klachten vaak definitief zijn opgelost. Een operatie heeft echter ook nadelen: u moet opgenomen worden in het ziekenhuis; het herstel duurt meestal ongeveer zes weken; een operatie helpt meestal goed tegen de klachten, maar soms minder dan verwacht; er kunnen nieuwe klachten of complicaties ontstaan; 36

37 na een aantal jaren ontstaat soms een nieuwe verzakking of komt de incontinentie terug. U krijgt dan opnieuw klachten. Tegenwoordig is een operatie voor bekkenbodemklachten ook op hogere leeftijd mogelijk. Leeftijd is dus geen reden meer om van een operatie af te zien. Pessarium Een goed passend pessarium geeft zelden complicaties. Wel komen de hierboven genoemde bijwerkingen voor. Als uw klachten niet verminderen door een pessarium, kunt u altijd nog voor een operatie kiezen. De voor- en nadelen van een pessarium en een operatie in uw situatie kunt u met uw gynaecoloog of huisarts bespreken. Auteurs: Erica Janszen, Kirsten Kluivers, Saskia Nienhuis, Mirjam Weemhoff en Bart Broekman, namens de Werkgroep Bekkenbodem van de NVOG. Met medewerking van Hans van Geelen, voorzitter van de Stichting Bekkenbodem Patiënten NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht. Leden van de NVOG mogen deze folder, mits integraal, onverkort en met bronvermelding, zonder toestemming vermenigvuldigen. 37

38 Bekkenbodem- en incontinentieoperaties 1. Inleiding Bij bekkenbodemproblemen en urine-incontinentie zijn verschillende behandelingen mogelijk. Een operatie is een van die mogelijkheden. Opereren is de ingrijpendste behandeling bij deze klachten. Het is daarom goed om te weten wat een operatie inhoudt en welke andere behandelingen er zijn. U leest in deze folder welke operaties er zijn voor uw klachten en wat u van een operatie kunt verwachten. Wat de beste behandeling is, hangt af van een aantal dingen: hoe erg zijn uw klachten, hoeveel last heeft u er van, wat heeft het nader onderzoek opgeleverd en wat voor soort verzakking heeft u? Uw gynaecoloog zal u hierover informatie geven en u helpen bij de beslissing. Er bestaan verschillende operaties voor verzakkingen en urine-incontinentie. Deze operaties gebeuren meestal via de schede, dus niet via een snee in de buik. Een operatie helpt meestal goed tegen de klachten. Ze geven veel minder last of zijn zelfs helemaal over. Aan de andere kant brengt een operatie altijd risico s met zich mee. Daarbij kunnen wij niet garanderen dat uw klachten helemaal over zullen zijn. Bekkenbodemproblemen zijn nooit gevaarlijk voor uw gezondheid. U kunt dus rustig de tijd nemen om de voor- en nadelen van een operatie tegen elkaar af te wegen. 38

39 2. De voorbereiding op een operatie U bespreekt vóór de operatie met de anesthesioloog welke verdoving u wilt. De anesthesioloog is een arts die is gespecialiseerd in verdovingen. U mag waarschijnlijk zelf kiezen tussen een algehele verdoving (narcose) of een ruggenprik. Bij een ruggenprik is alleen uw onderlichaam verdoofd. U blijft dan tijdens de operatie bij bewustzijn, maar u voelt niets. 3. Risico s Bij iedere operatie bestaat de kans op trombose, een verstopping van een bloedvat door een bloedpropje. Om dit te voorkomen, krijgt u tijdens de opname in het ziekenhuis iedere dag een injectie in de huid van de buik of het bovenbeen. Daarnaast krijgt u tijdens de operatie antibiotica om een infectie te voorkomen. Andere risico s zijn een nabloeding en een beschadiging van de blaas of de darm. Sommige vrouwen krijgen na de operatie opnieuw een verzakking. Het is ook mogelijk dat de operatie helpt tegen uw klachten, maar dat u er andere klachten voor in de plaats krijgt. Een klein aantal vrouwen krijgt bijvoorbeeld last van ongewenst urineverlies (incontinentie) na een operatie voor een verzakking. 4. Operatie bij stressincontinentie Bij stressincontinentie verliest u urine als u bijvoorbeeld hoest, springt of lacht. De druk in de buik is dan groot. Een oplossing is om de plasbuis op die momenten even dicht te drukken. Daarvoor krijgt u een kunststof bandje onder de plasbuis. Dit bandje is een soort hangmatje. Als de druk in uw 39

40 buik verhoogt, wordt de plasbuis tegen dit bandje aan gedrukt, waardoor de urine er minder makkelijk door kan. Het bandje wordt meestal via de vagina onder de plasbuis gezet. De chirurg maakt vaak drie kleine sneetjes: een in de zogeheten vaginavoorwand onder de plasbuis en twee in de liezen. De sneetjes in de liezen zijn niet altijd nodig. De chirurg kan ook sneetjes boven het schaambeen maken. Hij of zij zal voor de operatie met u bespreken welke techniek hij of zij gebruikt. Na de operatie kunt u een paar dagen problemen hebben met plassen. U krijgt dan een slangetje (katheter) in de plasbuis. Verder kunt u een paar dagen pijn in de lies of het bovenbeen hebben. Beide klachten zijn meestal snel weer over. 5. Operaties bij verzakkingen Bij verzakkingen zijn verschillende operaties mogelijk, afhankelijk van het orgaan dat verzakt is. Het kan gaan om de baarmoeder, de vaginavoorwand met de blaas, of de vaginaachterwand, meestal met de dikke darm en soms de dunne darm. Soms zijn meer organen tegelijk verzakt. Dan kan een combinatie van operaties nodig zijn. Baarmoeder U kunt een verzakte baarmoeder helemaal laten weghalen of vast laten maken aan een stevige bindweefselband in het bekken (het sacro-spinale ligament). De chirurg kan ook alleen de baarmoedermond verwijderen en de baarmoederbanden inkorten. Deze laatste operatie wordt niet zo vaak gedaan, omdat deze wat ingewikkelder is. Welke van deze operaties het beste is bij een baarmoederverzakking, hangt af van uw persoonlijke situatie. Uw gynaecoloog zal dit met u bespreken. 40

41 Verwijdering van de baarmoeder via de schede (vaginale uterusextirpatie) De gynaecoloog past deze methode toe als de baarmoeder niet te groot is en dus door de schede past. Bij een baarmoederverwijdering via de schede wordt de baarmoederhals altijd verwijderd. De ingreep vindt dus plaatst via de schede. Als eerste wordt de baarmoedermond losgemaakt van de vaginawand, daarna worden de banden en de bloedvaten waarmee de baarmoeder vast zit afgebonden en doorgenomen. Als laatste worden de eierstokken en de eileiders van de baarmoeder gescheiden. In principe blijven de eierstokken en eileiders in de buik achter. Soms is er een reden om ze toch te verwijderen, bijvoorbeeld als eierstokkanker en/ of borstkanker meer dan gemiddeld in uw familie voorkomt. Het verwijderen van de eierstokken via de schede maakt de operatie moeilijker. Aan het einde van de operatie wordt de top van de schede aan elkaar gehecht, zodat deze weer netjes is afgesloten van de buikinhoud. Vasthechten van de baarmoeder (of schedetop) aan een bindweefselband (sacrospinale fixatie) Uw gynaecoloog bespreekt met u de mogelijkheid om de verzakking te verhelpen middels een sacrospinale fixatie. Redenen om deze ingreep uit te voeren zijn: een verzakking van de vaginatop als in het verleden al ooit uw baarmoeder verwijderd is; een ernstige baarmoederverzakking waarbij het de gynaecoloog verstandiger lijkt de baarmoeder vast te maken in plaats van te verwijderen. 41