geschiedenis en staatsinrichting CSE BB

Transcriptie

1 Examen VMBO-BB 2008 tijdvak 1 vrijdag 23 mei uur geschiedenis en staatsinrichting CSE BB Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen in de uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 37 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden o

2 Staatsinrichting van Nederland 1p 1 Bekijk onderstaande afbeelding uit een stripboek over de Nederlandse geschiedenis rond Ontwerp voor een nieuwe grondwet.punt één: de leden van de tweede kamer der staten-generaal worden door het volk gekozen, het volk kiest ook de leden der provinciale staten en gemeenteraden In de Grondwet van 1848 wordt een belangrijke verandering doorgevoerd. Welke verandering wordt bedoeld? A De koning krijgt meer macht. B De koning krijgt minder macht. C De leden van de Tweede Kamer kiezen de Provinciale Staten. D De Provinciale Staten kiezen de leden van de Tweede Kamer. 1p 2 Bekijk onderstaande afbeeldingen van drie politieke leiders. Gerbrandy Ruys de Beerenbrouck Thorbecke Welke politieke leider was verantwoordelijk voor de wijziging van de grondwet in 1848? A Gerbrandy B Ruys de Beerenbrouck C Thorbecke o 2 lees verder

3 1p 3 Bekijk dit standbeeld van de politicus Schaepman..Dr. Schaepman Op de achterkant staat, dat het monument uit dankbaarheid is geplaatst door een deel van de Nederlandse bevolking. Welk deel van de Nederlandse bevolking wilde Schaepman eren voor het werk dat hij heeft gedaan? A de katholieken B de liberalen C de protestanten D de socialisten 1p 4 Bekijk onderstaande afbeelding van een boek over de politicus Kuyper. ABRAHAM KUYPER In 2006 is een boek uitgegeven over de politicus Kuyper. Sommige lezers vonden het een slecht boek, omdat hun vroegere leider te veel kritiek kreeg. Bij welke groep behoorden deze mensen? A de feministen B de liberalen C de protestanten D de socialisten o 3 lees verder

4 2p 5 Bekijk onderstaande afbeelding. Algemeen Kiesrecht Bijzondere School.Troelstra..Kuyper.Aletta Jacobs De minister-president deelt als Sinterklaas cadeautjes uit. Troelstra krijgt algemeen kiesrecht en Kuyper krijgt geld voor de bijzondere scholen, maar Aletta Jacobs krijgt niets. Hieronder staan vier uitspraken over Aletta Jacobs: 1 Aletta Jacobs wilde bereiken dat meisjes niet meer naar school hoefden te gaan. 2 Aletta Jacobs wilde bereiken dat bijzondere scholen door de regering werden betaald. 3 Aletta Jacobs wilde bereiken dat vrouwen voor hetzelfde werk evenveel zouden verdienen als mannen. 4 Aletta Jacobs wilde bereiken dat vrouwen mochten stemmen. Welke twee uitspraken zijn juist? o 4 lees verder

5 1p 6 Bekijk onderstaande tekening, gemaakt ter gelegenheid van Troelstra's dood (1930). bij Troelstra s dood Pieter Jelles Troelstra, medeoprichter van de SDAP en jarenlang lid van de Tweede Kamer, stierf in Na zijn overlijden werd deze tekening gemaakt. Wie stellen deze mensen voor? A aanhangers van het Koninklijk Huis B eigenaars van bedrijven C katholieke geestelijken D socialistische arbeiders o 5 lees verder

6 1p 7 Bekijk onderstaande spotprent over minister-president Colijn (1932). Colijn vertelt een sprookje In Nederland mag je spotprenten maken over de minister-president. Welk grondrecht hoort bij het maken van spotprenten? A vrijheid van godsdienst B vrijheid van meningsuiting C vrijheid van onderwijs D vrijheid van vereniging 1p 8 Lees onderstaande tekst. In 1947 onderzocht de Tweede Kamer hoe de Nederlandse regering tijdens de Tweede Wereldoorlog haar werk had gedaan. Koningin Wilhelmina had zich tijdens de oorlog sterk bemoeid met het werk van de regering. Toch kon zij niet door de Tweede Kamer worden ondervraagd. Welke uitspraak naar aanleiding van de tekst is juist? A De koningin kan niet ondervraagd worden, want de ministers zijn verantwoordelijk. B De koningin mag niet ondervraagd worden, omdat haar uitspraken geheim zijn. C Koningin Wilhelmina was als vrouw wettelijk niet verantwoordelijk voor haar daden. D Koningin Wilhelmina was zo belangrijk, dat ze niet door de Tweede Kamer ondervraagd kon worden o 6 lees verder

7 1p 9 In de grondwet staat hoe een wet moet worden gemaakt. Hieronder staan drie stappen die nodig zijn om van een wetsvoorstel een wet te maken. 1 De minister maakt een wetsvoorstel. 2 Het wetsvoorstel wordt besproken in de Tweede Kamer. 3 Het wetsvoorstel wordt besproken in de Eerste Kamer. Wat gebeurt daarna? A De ambtenaren geven de minister opdracht het wetsvoorstel in te dienen bij de koningin. B De koningin keurt de wet goed en stuurt hem naar de Eerste Kamer. C De minister en daarna de koningin zetten hun handtekening onder de wet. D De minister-president laat de wet in alle Nederlandse kranten afdrukken. 1p 10 Nederlandse krant (13 december 2006). Tweede. kamer. eist..vertrek. van. minister. Verdonk De Tweede Kamer kan wél eisen dat een minister vertrekt, maar ze kan de minister niet ontslaan. Wie kan de minister wél ontslaan? A de commissaris van de koningin B de koningin C de minister-president D de voorzitter van de Eerste Kamer 2p 11 Hieronder staan zes uitspraken over de politieke geschiedenis van Nederland: 1 Als een asielzoeker zich niet aan de wet houdt, bepaalt de regering welke straf wordt gegeven. 2 De Eerste Kamer en de Tweede Kamer hebben evenveel leden. 3 De koningin mag zelf besluiten de minister-president te ontslaan als die zijn werk slecht doet. 4 De regering hoeft vrouwen niet hetzelfde te behandelen als mannen. 5 De SDAP was een partij die opkwam voor de arbeiders. 6 Vrijheid van meningsuiting staat in de Nederlandse Grondwet. Welke twee uitspraken zijn juist? o 7 lees verder

8 1p 12 De Nederlandse regering heeft in 2005 aan de Nederlandse bevolking gevraagd of ze het wél of niet eens was met het voorstel voor een Europese Grondwet. De bevolking heeft hierover gestemd. Welk begrip hoort hierbij? A enquête B onderzoek C referendum D volkstelling 1p 13 Lees onderstaande tekst. Nederland is een monarchie. Het staatshoofd is een koning(in). Dit staatshoofd is niet gekozen. De koning of koningin wordt opgevolgd door de oudste zoon of dochter. Sommige Nederlanders willen dat Nederland een republiek wordt met een gekozen president, zoals bijvoorbeeld Frankrijk of de Verenigde Staten. Waar ben jij voor: dat Nederland een republiek wordt met een gekozen president of dat het een monarchie blijft met een koning(in) als staatshoofd? Geef een politiek argument (dus geen emotioneel argument!). 2p 14 Nederland is een democratie. Dat betekent letterlijk 'het volk regeert'. Om het land goed te kunnen besturen, kiezen Nederlanders van 18 jaar en ouder tijdens de verkiezingen hun volksvertegenwoordigers. Dat heet parlementaire democratie. Hieronder staan vier uitspraken over parlementaire democratie: 1 In de grondwet staat in welke gevallen de koningin een nieuwe wet moet tegenhouden. 2 De volksvertegenwoordigers kunnen de regering dwingen af te treden. 3 De wetten die de regering maakt, moeten door alle Nederlanders worden goedgekeurd. 4 In de grondwet staat dat in Nederland verkiezingen voor de volksvertegenwoordiging moeten worden gehouden. Welke twee uitspraken zijn juist? 2p 15 Nederland is een rechtsstaat. Dat betekent onder andere dat de burgers worden beschermd tegen de overheid als die overheid zich niet aan de wet houdt. Hieronder staan vier uitspraken over de Nederlandse rechtsstaat: 1 De politie mag iemand die teveel kritiek heeft op de regering oppakken. 2 De rechters in Nederland zijn onpartijdig. Ze hoeven niet te doen wat de regering wil. 3 Iedereen mag in Nederland doen wat hij wil, als hij zich maar aan de wet houdt. 4 Om het land goed te kunnen besturen, hoeft de regering zich niet aan alle wetten te houden. Welke twee uitspraken zijn juist? o 8 lees verder

9 1p 16 Lees onderstaande tekst. Uit een onderzoek van het dagblad Trouw in 2006 blijkt, dat een islamitische school in Amsterdam niet goed presteert. De leerlingen blijven vaak zitten en hun examencijfers zijn erg laag. Sommige mensen willen dat de school direct wordt gesloten. Op een weblog reageert een vrouw met de opmerking: "Volgens een artikel in de grondwet kan een school niet zo maar gesloten worden. Een islamitische school moet net zo behandeld worden als een katholieke, een protestantse of een openbare school". De vrouw schrijft in een weblog over een grondrecht. Welk grondrecht bedoelt zij? A vrijheid van godsdienst B vrijheid van meningsuiting C vrijheid van onderwijs D vrijheid van vereniging 1p 17 Lees onderstaande tekst. Een rechter had een burgemeester van een grote stad een boete gegeven wegens discriminatie van een ambtenaar. De burgemeester was hierover kwaad en ging klagen bij zijn vriend, die minister van Justitie was. Een week later was de rechter door de minister ontslagen. Kan deze situatie zich in Nederland voordoen? A Ja, want de minister van Justitie benoemt rechters. Hij kan ze dus ook weer ontslaan. B Ja, want een rechter mag een belangrijk persoon geen straf geven. Voor bestuurders en politici gelden andere regels. C Nee, want in Nederland geven rechters geen boetes. Ze geven alleen gevangenisstraf. D Nee, want in Nederland worden rechters voor het leven benoemd. Ze zijn onafhankelijk. 2p 18 Vier personen in een rechtszaal: advocaat officier van justitie rechter verdachte Vier uitspraken: 1 Ik bepaal of de verdachte schuldig is of niet. 2 Ik probeer vrijspraak voor de verdachte te krijgen. 3 Ik wil de schuld van de verdachte bewijzen. 4 Ik zeg dat ik onschuldig ben. Welke uitspraak hoort bij welk persoon? Vul achter de persoon het juiste nummer in. Let op! Elk nummer mag maar één keer worden gebruikt o 9 lees verder

10 Historisch overzicht 1p 19 Twee uitspraken uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog: uitspraak 1 Veel mensen denken dat hun land beter is dan een ander land. uitspraak 2 De legers worden zo groot mogelijk gemaakt om andere landen te kunnen verslaan. In elke uitspraak staat een oorzaak van de Eerste Wereldoorlog. Welke oorzaak wordt in uitspraak 1 genoemd en welke in uitspraak 2? A in uitspraak 1 nationalisme, in uitspraak 2 communisme B in uitspraak 1 nationalisme, in uitspraak 2 militarisme C in uitspraak 1 nationaal-socialisme, in uitspraak 2 communisme D in uitspraak 1 nationaal-socialisme, in uitspraak 2 militarisme 1p 20 Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog meldden veel Duitse mannen zich vrijwillig voor het leger. Waarom meldden de mannen zich vrijwillig? A Ze dachten dat Duitsland de oorlog in korte tijd zou winnen. B Ze wilden Duitsland verdedigen tegen de binnendringende Fransen. C Ze wilden graag vechten tegen het zwakke Nederlandse leger. 1p 21 Een gevolg van de inval van het Duitse leger in België (1914). Toen de Duitsers België binnentrokken, verdedigden de Belgische soldaten en de burgers zich reuze dapper. helaas was de Duitse overmacht te groot. Duizenden Belgen vluchtten naar Welk land moet op de stippellijn worden ingevuld? A Duitsland B Engeland C Nederland D Spanje o 10 lees verder

11 1p 22 Welk land was een bondgenoot van Groot-Brittannië tijdens de Eerste Wereldoorlog? A Duitsland B Frankrijk C Oostenrijk-Hongarije D Zwitserland 1p 23 Bekijk onderstaande afbeelding van Nederlandse militairen. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog mobiliseerde Nederland zijn leger. Hebben de Nederlandse militairen tijdens de Eerste Wereldoorlog gevochten? A Ja, Nederland was een bondgenoot van Duitsland. B Ja, Nederland was een bondgenoot van Engeland. C Nee, Nederland bleef neutraal. D Nee, Nederland werd beschermd door de Verenigde Staten. 2p 24 Hieronder staan vier uitspraken over Duitsland in de periode : 1 Duitsland kreeg van de Sovjetunie geld om het land weer op te bouwen. 2 De Republiek van Weimar was een parlementaire democratie. 3 Duitsland had weinig last van de economische crisis van De nationaal-socialisten vonden de Joden een minderwaardig ras. Welke twee uitspraken zijn juist? o 11 lees verder

12 1p 25 Uit een brief van een gemeentebestuur (1933): De gemeente wijst de arbeiders aan die voor de werkverschaffing in aanmerking komen, maar niet iedere werkloze arbeider wordt aangewezen. Welke werkloze arbeiders kwamen wél voor werkverschaffing in aanmerking? A alleen arbeiders die hard konden werken B alleen christelijke arbeiders C alleen de arbeiders die heel arm waren D alleen jonge arbeiders 2p 26 In mei 1940 brak in Nederland oorlog uit. Hieronder staan vier uitspraken over de meidagen van 1940: 1 Engeland stuurde een groot leger naar Nederland in De koningin en de ministers vluchtten in 1940 naar Frankrijk. 3 De Duitse soldaten hadden betere wapens dan de Nederlandse soldaten. 4 Na 1940 wilde de koningin dat mensen in Nederland in het verzet zouden gaan. Welke twee uitspraken zijn juist? 1p 27 Bekijk onderstaande afbeelding. Omschrijving van een begrip: Een land overwint door een verrassingsaanval en na een korte, hevige strijd een ander land. Welk begrip past bij deze omschrijving? A Blitzkrieg B Koude Oorlog C mobilisatie D wereldoorlog o 12 lees verder

13 1p 28 Een Joodse man vertelt over zijn gevangenschap (1943): Als ik twintig adressen van onderduikers aan de Duitsers zou geven, mocht ik de gevangenis verlaten. Ook hoefde ik dan op straat mijn Jodenster niet meer te dragen. Ik heb dat geweigerd. Daarom werd ik doorgestuurd naar Westerbork. Welke vraag kun je met behulp van de bron beantwoorden? A Hoeveel Joden zijn er door verraad naar Westerbork gestuurd? B Op welke manier kwamen de Duitsers aan de adressen van Joodse onderduikers? C Vervolgden de Duitsers ook al vóór de Tweede Wereldoorlog Joden? D Waar in Nederland lag het doorvoerkamp Westerbork? 1p 29 Uit het dagboek van een piloot (1945): Ons commando bestaat uit drie speciaal voor dit doel uitgekozen superbommenwerpers. Twee van de drie bommenwerpers hebben geen bommen aan boord. Onze aanvoerder heeft een atoombom aan boord, de tweede die op Japan zal worden geworpen. Wat was het gevolg van dit bombardement op Japan? A De Sovjetunie verklaarde de oorlog aan de Verenigde Staten. B De Sovjetunie wilde met de Verenigde Staten samenwerken. C Japan gaf zich over aan de Verenigde Staten. D Japan gooide uit wraak een atoombom op New York. 1p 30 Uit een toespraak van Churchill (1946): Van Stettin tot Triëst is een IJzeren Gordijn neergelaten, dwars over het Europese land. Achter die lijn liggen alle landen van.. Al deze landen liggen binnen de Russische invloedssfeer en ze zijn allemaal verplicht om te doen wat de Sovjetunie wil. Wat hoort op de stippellijn te staan? A Noord-Europa B Oost-Europa C West-Europa D Zuid-Europa o 13 lees verder

14 1p 31 Over een stad in Duitsland ( ): Tijdens de blokkade van.., van juni 1948 tot mei 1949, stuurden de Verenigde Staten vliegtuigen met voorraden voor de bevolking. Elke drie minuten landde er een Amerikaans vliegtuig. Welke plaatsnaam hoort op de stippellijn te staan? A Berlijn B Hamburg C Keulen D München 1p 32 Bekijk onderstaande afbeelding. Waarom werd de Berlijnse Muur gebouwd? A De Sovjetunie was bang dat de inwoners van Oost-Duitsland naar West- Duitsland zouden vluchten. B De Sovjetunie wilde niet dat de inwoners van West-Duitsland de welvaart in Oost-Duitsland zouden zien. C De Verenigde Staten waren bang dat de inwoners van Oost-Duitsland naar West-Duitsland zouden vluchten. D De Verenigde Staten wilden niet dat de inwoners van West-Duitsland de welvaart in Oost-Duitsland zouden zien. 2p 33 Na de val van de Berlijnse Muur kwam er een einde aan de Koude Oorlog. Hieronder staan vier uitspraken over het einde van de Koude Oorlog: 1 De Berlijnse Muur viel in De Verenigde Staten wilden niet dat Duitsland werd herenigd. 3 Gorbatsjov begon met hervormingen in de Sovjetunie. 4 In 1990 was Roosevelt de leider van de Verenigde Staten. Welke twee uitspraken zijn juist? o 14 lees verder

15 1p 34 Een wachttoren in het vroegere Oost-Duitsland. Veel inwoners van het tegenwoordige Berlijn willen niet dat deze wachttoren wordt verwijderd. Waarom willen ze dat niet? A Deze wachttoren is het teken van de vriendschap tussen Oost-Duitsland en West-Duitsland. B Deze wachttoren is tijdens de Koude Oorlog gebruikt en is daarom een belangrijk monument. C Deze wachttoren wordt sinds 1990 gebruikt om de Oost-Duitse legers tegen te houden. 1p 35 In 1990 kwam er een einde aan de Koude Oorlog. Is de wereld sinds het einde van de Koude Oorlog volgens jou veiliger of onveiliger geworden? Geef een politiek argument (dus geen emotioneel argument!). 1p 36 Sinds 1 januari 2005 is er in Nederland een identificatieplicht. De politie mag personen ouder dan 14 jaar bij verdenking van een strafbaar feit vragen om een identificatiebewijs te laten zien. Wat is één van de bedoelingen van deze identificatieplicht? A Voorkomen dat er aanslagen gepleegd worden. B Voorkomen dat veel Belgische vluchtelingen naar Nederland komen. C Voorkomen dat spionnen uit de Sovjetunie Nederland binnenkomen. Let op: de laatste vraag van dit examen staat op de volgende pagina o 15 lees verder

16 1p 37 Drie politieke leiders: 1 Churchill is aan de macht in Engeland. 2 Gorbatsjov is aan de macht in de Sovjetunie. 3 Kennedy is aan de macht in de Verenigde Staten. Zet de foto s in de juiste tijdvolgorde, van vroeger naar later. Eerst.., dan.. en ten slotte.. (vul nummers in). Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd o* 16 lees verder einde