Notitie samenvoeging voorschoolse voorzieningen: Integratie Peuterspeelzaal en Kinderdagverblijf

Transcriptie

1 Notitie samenvoeging voorschoolse voorzieningen: Integratie Peuterspeelzaal en Kinderdagverblijf Inhoud: 1. Inleiding 2. Situatie Roerdalen 3. Integraal Jeugdbeleid 4. Voorstel: De gemeente als financieel vangnet 5. Voorstel: Eén voorschoolse voorziening 6. Financieel kader 7. Communicatie naar ouders en leidsters 1. Inleiding Zoals vrijwel overal in het land het geval is, neemt het aantal kinderen dat de peuterspeelzaal (PSZ) bezoekt af. Bij kinderdagverblijven (KDV) is het beeld wisselend, er is sprake van stabilisatie of daling van de vraag. Voor werkende ouders is de opvang via de PSZ te kort en niet flexibel genoeg, waardoor zij liever gebruik maken van het KDV. Dit sluit aan bij de doelstelling van de KDV, aangezien deze ontstaan zijn voor ouders die beiden werken en opvang nodig hebben voor hun kind. Voor een schematische vergelijking tussen de PSZ en het KDV wordt u verwezen naar bijlage 1. Door de verschuiving van PSZ naar het KDV vindt een scheiding plaats in de groepen kinderen die de ene of de andere voorziening bezoeken. Op de PSZ zitten relatief steeds meer kinderen van kostwinnergezinnen met veelal een laag inkomen; kinderen van ouders met een lagere sociaal economische status. Het KDV wordt bezocht door kinderen waarvan beide ouders werken. De inhoud van de opvang gaat in de praktijk steeds minder van elkaar verschillen, doordat leidsters een zelfde opleiding hebben gevolgd, regelgeving en kwaliteitseisen gelijk worden getrokken en het belang van ontwikkelingsstimulering steeds sterker wordt binnen de KDV. Ook worden beide voorzieningen geïnspecteerd door de GGD op basis van wettelijke eisen, zoals: hygiëne en veiligheid, pedagogisch beleid, medezeggenschap en het aantal kinderen per leidster. Om te voorkomen dat de onnodige scheiding tussen de beide voorzieningen steeds groter wordt en dat de peuterspeelzalen niet langer levensvatbaar zijn, is het nodig dat de gemeente hierin de regie neemt en samen met de opvangorganisaties toekomstbestendige voorzieningen creëert. Met deze nota willen we dan ook in beeld brengen wat de toekomst van het peuterspeelwerk moet of kan zijn in Roerdalen en op welke manier we de kinderen in Roerdalen kunnen voorzien van een kwalitatief goede voorschoolse voorziening. Naast deze inhoudelijke ontwikkeling heeft de gemeenteraad op 3 november 2011 besloten dat er vanaf 2013 sterk bezuinigd moet worden op het peuterspeelzaalwerk, waardoor het ook financieel niet langer mogelijk zal zijn om de huidige voorzieningen in stand te houden. De bezuiniging wordt stapsgewijs ingevoerd en loopt op tot ruim in 2015; een halvering van het budget. Standpunt van het rijk Het Rijk was voornemens om op landelijk niveau de beide voorschoolse voorzieningen (PSZ en KDV) te harmoniseren. Echter, vanwege te grote struikelblokken op het gebied van de verschillende CAO s, verschillen in financiering (gemeentelijke subsidie of Kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst) en rijkstekorten op kinderopvang vanwege te ruime gastouderregels, is besloten dit niet volledig door te voeren. Wel is het wettelijk kader aangepast, met de invoering van de Wet Ontwikkelingskansen en Educatie (Wet OKE). De harmonisatie is blijven hangen bij gelijke kwaliteitseisen voor beide Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 1

2 voorzieningen. De praktische uitvoering van verdere samenvoeging wordt op dit moment overgelaten aan de individuele gemeenten. Hiermee krijgen individuele gemeenten dus ook te maken met de struikelblokken die op landelijk niveau niet opgelost zijn. 2. Situatie Roerdalen De gemeente Roerdalen kent momenteel 1 organisatie die het peuterspeelzaalwerk organiseert: Stichting Kinderopvang Roerstreek (verder: SKR). SKR heeft in elke kern een peuterspeelzaal in beheer, in totaal dus 6. Er zijn 2 organisaties voor kinderdagverblijven, SKR en Wee-Play. SKR heeft 4 locaties (Herkenbosch, Melick, Posterholt, St. Odilienberg), en Wee-Play 1 locatie (Vlodrop). Met beide organisaties wordt constructief overleg gevoerd over de samenvoeging van de voorschoolse voorzieningen, waarbij de voorliggende notitie de concretisering is van de gezamenlijke visie en voorstellen. Inzet VVE Naast de inzet van regulier peuterspeelzaalwerk, heeft de gemeente de wettelijke verplichting om kinderen met een risico op taalachterstanden te voorzien van een hoogwaardig aanbod van Voorschoolse educatie (VE). Deze inzet moet aansluiten bij de Vroegschoolse educatie op de basisschool, vandaar de term Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). De gemeente heeft in haar beleidsplan VVE 1 de doelgroep voor de Voorschoolse Educatie bepaald, waarbij het rijk uit gaat van een aanbod aan minimaal alle kinderen met een leerlinggewicht 2. Zowel de PSZ als het KDV werken al langere tijd met VVE. Dit wordt verweven in de dagelijkse activiteiten, zodat elk kind profiteert van dit educatieve aanbod, ook de doelgroepkinderen. Doelgroepkinderen moeten volgens de wet minimaal 10 uur of 4 dagdelen een aanbod VVE ontvangen en ouders betalen voor deze opvang een beperkte ouderbijdrage. Dit aanbod is nog niet voor alle doelgroepkinderen gerealiseerd, in samenwerking met de PSZ en de Jeugdgezondheidszorg (het consultatiebureau) wordt hier aan gewerkt. Het rijk stelt voor de uitvoering van VVE beschikbaar, waarvan in het lokale beleidsplan VVE beschikbaar wordt gesteld voor het verlagen van de ouderbijdrage. 3. Integraal jeugdbeleid De voorschoolse voorzieningen zijn een onderdeel van het brede, integrale jeugdbeleid. Door een samenhangend geheel van voorzieningen wordt ingezet op een optimale ontwikkeling van alle kinderen en jongeren in de gemeente Roerdalen. Ook de invoering van de Voor- en Vroegschoolse educatie (VVE) is hier onderdeel van. Op 23 augustus 2011 is hiervoor een beleidsnota vastgesteld. In de PSZ en KDV wordt gewerkt met dit extra ondersteuningsaanbod voor kinderen met een (dreigende) taal- of ontwikkelingsachterstand. Ook na de harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen zal dit VVE aanbod beschikbaar blijven voor alle kinderen die dit nodig hebben. Over een goede doorstroom van kinderen die van de voorschoolse voorziening naar het basisonderwijs gaan, worden afspraken gemaakt in de Lokaal Educatieve Agenda (LEA). Naast afspraken over overdracht en begeleiding van alle kinderen, is er vanuit de school nog t/m groep 2 extra aandacht voor kinderen die onder de VVE-doelgroep vallen. In de LEA worden eveneens afspraken gemaakt over de Zorgadviesteams op de scholen. In de Zorgadviesteams kunnen professionals van diverse disciplines in geval van zorgen over het kind of gezin, dit samen met ouders bespreken en waar mogelijk ondersteuning aanbieden. Sinds eind 2011 kent Roerdalen ook een voorschools Zorgadviesteam (-9 maanden tot 4 jaar), waarbij de overdracht naar de basisschool geborgd is via de voorschoolse voorzieningen. 1 Vastgesteld op 23 augustus Een leerlinggewicht sluit aan bij de definities in het onderwijs (vroegschoolse educatie). Een leerling krijgt extra gewicht ten gevolge van een laag opleidingsniveau van de ouders. Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 2

3 4. Voorstel: De gemeente als financieel vangnet Op dit moment is het voor ouders die beide werken nog mogelijk om hun kind naar de PSZ te brengen. Volgens landelijke gegevens is ruim 50% van deze groep eigenlijk geen doelgroep van de PSZ. Als er sprake is van 2 werkende (of studerende) ouders, zouden zij gebruik moeten maken van het KDV. De doelgroep voor het KDV staat duidelijk beschreven in de Wet Kinderopvang (WKO) en ouders kunnen voor de opvang Kinderopvangtoeslag aanvragen bij de Belastingdienst. In de huidige situatie worden ouders wel gewezen op de mogelijkheden van het KDV of een gastouder, maar ouders zijn vrij om te kiezen voor de PSZ. De kosten voor dit gebruik komen voor een groot deel ten laste van de gemeente, aangezien de ouderbijdrage nooit 100% van de kosten dekt. Aangezien de kinderen van deze ouders feitelijk niet de doelgroep van de gemeente vormen, is het aannemelijk om de gemeentelijke subsidie niet langer in te zetten voor deze doelgroep. Deze ouders kunnen gebruik maken van de beschikbare voorliggende voorziening ; het kinderdagverblijf of gastouderopvang, met Kinderopvangtoeslag van het Rijk. De gemeentelijke subsidie zou bestemd moeten zijn voor alle ouders die geen aanspraak kunnen maken op deze toeslag. De gemeente fungeert dan als achtervang. De inschatting is dat Roerdalen afwijkt van de landelijke norm van 50% gebruik van de PSZ door werkende ouders, aangezien er meer dan landelijk sprake is van kostwinnergezinnen. Daarnaast maken werkende ouders in Roerdalen al veelvuldig gebruik van het KDV, een gastouder of een familielid. Een percentage van 30% is dan ook reëler. Momenteel bezoeken ongeveer 160 kinderen de PSZ. De inschatting voor Roerdalen is dat het vervolgens om 50 tot 80 kinderen gaat die onder de gemeentelijke zorg vallen (30% tot 50% van de huidige kinderen). Geadviseerd wordt om met ingang van 1 januari 2013 enkel gemeentelijke subsidie in te zetten voor ouders die geen gebruik kunnen maken van de Kinderopvangtoeslag volgens de Wet Kinderopvang. Ouders die aanspraak kunnen maken op Kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst, kunnen gebruik maken van gastouders of het kinderdagverblijf. 5. Voorstel: Eén voorschoolse voorziening In de basis geldt dat alleen ouders die niet onder de Wet Kinderopvang (WKO) vallen, gebruik kunnen maken van de gemeentelijke subsidie voor opvang (zie bovenstaand). De kinderen van de PSZ worden geïntegreerd in de groepen van het KDV, maar voor een korter dagdeel (3 uur) dan de andere kinderen. De lengte van de opvang blijft voor deze instromende kinderen gelijk, want ook binnen de PSZ bezoeken ze de opvang 3 uur. Het huidige peuterspeelzaalwerk bestaat niet langer, er is alleen nog maar sprake van kinderdagopvang. Alle kinderen worden zo veel als mogelijk opgevangen op de huidige KDV-locaties, waardoor de PSZ-locaties niet langer benodigd zijn. Personeel en huisvesting wordt hiermee efficiënter ingezet. De gemeente heeft geen invloed meer op de aanbieders van voorschoolse opvang, aangezien hier marktwerking van toepassing is. Er kan dan ook niet gestuurd worden op aanbod in dorpen, huisvesting of de uurprijs voor opvang. De gemeente subsidieert niet langer het begrotingstekort van de opvanglocatie, maar de subsidie volgt het kind. Per kind dat onder de gemeentelijke doelgroep valt, ontvangt de opvangorganisatie een (gemaximeerde) bijdrage. Voor de financiële gevolgen voor individuele ouders, zie bijlage 2. Uitgangspunt is dat de harmonisatie voor geen enkele ouder duurder wordt. 6. Financieel kader Het gemeentelijk budget voor peuterspeelzaalwerk wordt in de periode afgebouwd (zie programmabegroting 2012 e.v.). Naast dit budget is voor de periode rijksgeld beschikbaar voor de uitvoering van VVE (zie hoofdstuk 2). Naar verwachting Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 3

4 wordt deze rijksbijdrage na 2014 gecontinueerd, aangezien het een wettelijke verplichting betreft. Hierover bestaat op dit moment echt nog geen definitieve zekerheid. We gaan ervan uit dat het vrijkomen van de panden waar de peuterspeelzalen momenteel gebruik van maken, niet zal leiden tot huurderving. De verwachting is dat de gebouwen direct voor andere (maatschappelijke) doeleinden gebruikt zullen worden. Onderstaand worden de jaarlijkse budgetten weergegeven, vanaf 2012: Regulier PSZ (gemeentelijk geld) VVE (rijksbijdrage) Totaal a. Structurele kosten Reguliere opvang (2 dagdelen) en VVE opvang (4 dagdelen) Minus: Ouderbijdrage Kosten gemeente voor opvang 80 kinderen b. Incidentele kosten en risico s Aan de harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen is een kostenpost verbonden die incidenteel van aard is. Daarnaast wordt het risico voor de kern Montfort beschreven. Ontslag pedagogisch medewerksters peuterspeelzaal De huidige peuterspeelzalen zullen vanaf 2013 niet meer bestaan. De 3 stichtingen die deze 6 peuterspeelzalen beheren worden ontbonden en de leidsters die hier in dienst zijn worden formeel ontslagen. In de praktijk zal een aantal van hen direct weer in dienst kunnen treden bij één van de aanbieders van kinderopvang, aangezien het aantal kinderen in de kinderopvang per direct stijgt als het peuterspeelzaalwerk niet langer bestaat. Aangezien de gemeente (naast de ouderbijdrage) volledig verantwoordelijk is voor het peuterspeelzaalwerk, draagt zij voor een groot deel de kosten voor de ontslagvergoeding en ww-aanvulling voor leidsters. Dit wordt onderstreept door het ingewonnen juridisch advies. De hoogte van beide bedragen is vastgelegd in de CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening. De hoogte van de ontslagvergoeding bedraagt en de ww-aanvulling bedraagt naar verwachting ruim Indien de harmonisatie op 1 januari 2013 ingaat, kunnen de kosten voor ontslagvergoeding en ww-aanvulling bekostigd worden uit het budget peuterspeelzaalwerk 2012/2013, aangezien de structurele kosten sneller dalen dan het beschikbare budget. 3 Gebaseerd op 80 kinderen; 50 regulier en 30 VVE. Opvang tijdens 40 weken, 6 uur (regulier) of 10 uur (VVE) per week tegen het maximale uurtarief Het maximale uurtarief is in 2012 door het rijk vastgelegd op 6,36. 4 De ouderbijdrage per maand is gelijk aan de laagste ouderbijdrage binnen de huidige peuterspeelzalen, omgerekend naar 12 maanden: 51. Voor een vergelijkende tabel, zie bijlage 2. De maximale VVE-ouderbijdrage is door het rijk vastgelegd: 17 per maand. Het is gelijk aan de maximale bijdrage voor de kinderopvang, voor ouders in de laagste inkomensgroep 5 De werkelijke ww-aanvulling is afhankelijk van de mate waarin de 10 leidsters doorstromen in een nieuwe baan. De verwachting is dat minimaal de helft van de mensen direct door zal stromen. De maximale ww-aanvulling bedraagt Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 4

5 Daarnaast zal een deel bekostigd worden vanuit de reserves van de PSZ die resteren na liquidatie van de stichtingen ( ). Risico: Montfort Een sluiting van de huidige PSZ-locaties en efficiënter gebruik van de KDV-locaties door alle kinderen die opvang nodig hebben, verloopt het best als in een kern ook daadwerkelijk een KDV-locatie beschikbaar is. In de kern Montfort is dit niet het geval. Door sluiting van de PSZ is er voor deze 42 kinderen dan ook (tijdelijk) geen voorschoolse voorziening meer beschikbaar in de kern. Zij moeten uitwijken naar omliggende kernen. Aangezien Montfort een grote markt biedt voor aanbieders van opvang, is de verwachting dat op korte termijn een KDV gerealiseerd zal worden door (een van) beide aanbieders. De sluiting van de PSZ wordt geëffectueerd per 1 januari 2013, dus het is mogelijk dat reeds voor die tijd een aanbieder een opvanglocatie start. 7. Communicatie naar ouders en leidsters De harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen is een onderwerp dat goed besproken moet worden met ouders, om hiermee ook uitleg te kunnen geven aan de overwegingen en keuzes. Voorgesteld wordt om een informatieavond te organiseren waarin het raadsbesluit aan ouders wordt uitgelegd, waar de mogelijke gevolgen voor diverse situaties besproken kunnen worden en waar ouders vragen kunnen stellen. Deze avond wordt gepland in mei Daarnaast zal een aparte informatieavond gepland worden met de leidsters van de peuterspeelzalen (aangezien het hun werkgever betreft), waarna de werkgever individuele gesprekken met hen zal voeren over de persoonlijke werksituatie. Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 5

6 Bijlage 1: Verschillen tussen Peuterspeelzaal en Kinderdagverblijf Peuterspeelzaal Voor kinderen van 2-4 jaar Kinderdagverblijf Voor kinderen van 0-4 jaar Van oorsprong gericht op het versterken van de (sociale) vaardigheden en voorbereiding op de basisschool Van oorsprong gericht op het verhogen van de arbeidsparticipatie van ouders, door dagelijkse opvang te bieden voor het kind Opvang voor 2,5-3 uur per dagdeel Opvang voor 5,5 uur per dagdeel 2-4 dagdelen per week 2 tot 10 dagdelen per week 40 weken per jaar 52 weken per jaar Financiering door subsidie gemeente + inkomensafhankelijke ouderbijdrage (hoogte wordt bepaald door gemeente) Financiering door het rijk: kinderopvangtoeslag via belastingdienst + inkomensafhankelijke ouderbijdrage (hoogte wordt bepaald door het rijk) Toegankelijk voor alle ouders, door exploitatiesubsidie aan de PSZ Alleen 2 werkende ouders ontvangen kinderopvangtoeslag via de belastingdienst 2 leidsters voor max. 16 kinderen, waarvan minimaal 1 SPW3-geschoold. In Roerdalen zijn alle leidsters SPW3-geschoold. 2 leidsters voor 12/14 kinderen, waarvan minimaal 2 SPW3-geschoold. In Roerdalen zijn alle leidsters SPW3-geschoold. CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening CAO Kinderopvang Daling aantal kinderen Daling aantal kinderen Extra ondersteuning voor kinderen met een taalachterstand (VVE). Het aantal kinderen met een taalachterstand op de PSZ is hoger dan op het KDV. Extra ondersteuning voor kinderen met een taalachterstand (VVE). Het aantal kinderen met een taalachterstand op de PSZ is hoger dan op het KDV. WMO (instandhouding PSZ is geen wettelijke verplichting, maar onderdeel van het preventief jeugdbeleid) Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen Peuterspeelzaalwerk (WKO) Lagere inkomens Hogere inkomens Naast de PSZ of het KDV kunnen werkende ouders ook kiezen voor gastouderopvang. In kleine kernen of voor ouders met wisselende werktijden is gastouderopvang een goede aanvulling. Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 6

7 Bijlage 2: Vergelijking huidige kosten en nieuwe kosten voor ouders 6 Huidige situatie Een ouder die gebruik maakt van de PSZ betaalt een vaste ouderbijdrage per maand, onafhankelijk van het inkomen en onafhankelijk van de thuissituatie. De bijdrage varieert per locatie en ligt tussen de 51 en 64 (omgerekend naar 12 maanden, de ouderbijdrage wordt namelijk geïnd in 11 maanden). Nieuwe situatie, vanaf 1 januari 2013 a. Ouders die onder de Wet Kinderopvang vallen. In de meeste situaties werken/studeren deze ouders beide of is er sprake van een eenoudergezin. Deze ouders kunnen voor de opvang van hun kind Kinderopvangtoeslag aanvragen. De Belastingdienst kijkt hierbij naar het inkomen van de ouder(s). De netto kosten voor 6 uur opvang tijdens 40 weken zijn dan per maand: Bovengrens toetsingsinkomen (per jaar) Netto ouderbijdrage per maand b. Ouders die niet onder de Wet Kinderopvang vallen. In de meeste situaties werkt één van beide ouders. Deze ouders krijgen geen Kinderopvangtoeslag. Voor deze ouders levert de gemeente haar financiële bijdrage. De gemeente hanteert geen inkomensgrenzen, maar een vaste ouderbijdrage per maand. Hiermee blijven de administratieve lasten voor de ouders en de organisaties beperkt. De ouderbijdrage is gelijk aan de huidige (laagste) ouderbijdrage voor de peuterspeelzalen. De netto kosten voor 6 uur opvang tijdens 40 weken zijn per maand Conclusie Bovenstaande vergelijking laat zien dat de harmonisatie voor het overgrote deel van de ouders geen financiële nadelen kent. Een deel van de ouders ondervindt zelfs een financieel voordeel. De ouders waarvoor de gemeente bijdraagt betalen een zelfde of lagere ouderbijdrage dan nu het geval is. De ouders die Kinderopvangtoeslag gaan ontvangen betalen een lagere bijdrage dan nu het geval is, m.u.v. ouders met een gezamenlijk inkomen van meer dan Uitgaande van 2 dagdelen opvang per week, 40 weken per jaar, 6 uur per week. Er wordt gerekend met een gemiddelde opvang per maand (20), een bruto uurprijs van 6,36 en de kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst voor De huidige ouderbijdrage voor de PSZ wordt geïnd in 11 maanden en bedraagt 55. Om te kunnen vergelijken met de situatie waarin iemand Kinderopvangtoeslag krijgt, wordt in dit voorbeeld gewerkt met een bijdrage verspreid over 12 maanden. Notitie Samenvoeging voorschoolse voorzieningen maart 2012 pagina 7