Opdracht Onderzoek in de opleiding Woensdag 15 februari 2012

Transcriptie

1 Opdracht Onderzoek in de opleiding Woensdag 15 februari 2012 Onderzoeksvraag: In hoeverre draagt mijn modelling bij tot kennisverbreding bij mijn studenten. Inleiding: Voor een lerarenopleider hoort het motto teach as you preach eigenlijk een lijfspreuk te zijn. Maar komt het wel over op studenten of zelfs op mijn werkbegeleiders? Is het wel duidelijk wat ik aan het doen ben voor de klas en herkennen studenten wel dat ik heel veel bewust doe en niet alleen uit ervaring handel? Onlangs woonde ik een gesprek tussen een student en een werkbegeleider bij. De student stelde een aantal vragen over het handelen van de werkbegeleider tijdens een les aan een tweede klas M/H. De werkbegeleider kwam niet verder dan antwoorden als Tja, dat is gewoon een kwestie van ervaring. En Ach, als je zo lang meeloopt als ik, dan gaat het vanzelf. Antwoorden waar de student niets aan had. Het kwam er eigenlijk een beetje op neer dat de student maar goed moest kijken wat de werkbegeleider deed en dat maar moest nadoen. Dat komt in mijn ogen erg in de buurt van het concept van teaching by humiliation. Wat bij mij de vraag deed opkomen of mijn manieren van lesgeven en de keuzes die ik tijdens mijn lessen maak wel zo duidelijk zijn voor studenten: gaan zij er soms ook vanuit dat ik nauwelijks nog tijd besteed aan de voorbereiding van mijn lessen Geschiedenis en dat ik zomaar wat doe en gewoon goed ben in improviseren? Leren studenten iets van het observeren van mijn lessen? Opzet: 1. Van een opleider mag (volgens mij) het volgende verwacht worden: - respecteert zijn leerlingen; - staat open voor kritiek/kritische vragen; - is een rolmodel (teach as you preach); - biedt veiligheid; - maakt tijd voor het opleiden; - is kritisch; - kan aanzetten tot reflectie; - kan structuur aanbrengen; - is flexibel; - is eerlijk. Deze lijst is natuurlijk alles behalve volledig, maar volstaat voor het onderzoek. Zeker omdat ik het wel richten op het derde punt van de opsomming is een rolmodel. Maar er is meer. Ik heb regelmatig studenten achterin de klas zitten. Zij moeten tenslotte een flink aantal uren observeren. Vaak geef ik ze dan een lijstje met aandachtspunten: waar staat de docent aan het begin en aan het eind van de les, hoe komen de leerlingen binnen, hoe begint de les, enzovoorts (vrij bewerkt naar Sue Cowley, Getting the buggers to behave). Ik wil graag dat zij gericht leren observeren. Maar worden zij zich dan ook bewust wat een goede docent is? 2. Een goede docent moet (wederom volgens mij) minimaal voldoen aan de volgende criteria: - is eenduidig; - bewaakt de leerdoelen; 1

2 - zorgt voor een veilige leeromgeving; - geeft tijdig feedback, maar stelt zich ook open voor (kritische) feedback van leerlingen; - is een rolmodel (teach as you preach). Volgens de schoolleiding voldoe ik prima aan deze criteria en mag ik mijzelf als excellent docent omschrijven. Iets wat ik niet snel zal doen. Want is dat dan ook zichtbaar voor mijn studenten? 3. Ik heb een student gevraagd om twee lessen van mij te observeren. De student (A) heb ik in haar derde studiejaar begeleid en is als LIO teruggekeerd bij mij. Door omstandigheden heeft zij nu zelf vijf klassen overgenomen van een zieke collega en is de begeleiding veranderd van student in nieuw aangesteld personeel. Mijn idee is vrij simpel: eerst laat ik haar een les over de Eerste Wereldoorlog observeren aan H3A, waarbij ik haar niet van tevoren heb geïnstrueerd over het doel van de observatie. Deze les wordt vervolgens nabesproken, maar wel aan de hand van mijn onderzoeksvraag in hoeverre mijn manier van modelling bijdraagt tot kennisverbreding. Vervolgens wordt dezelfde les geobserveerd bij de parallelklas H3B, maar nu wel specifiek gericht op de onderzoeksvraag. Een gerichte observatie. Ik wil hierbij de leercirkel van Kolb enigszins volgen, ik zou graag zien studenten meer met het observeren zouden doen dan momenteel het geval is. Schematisch voorstelling van de leercyclus van Kolb Ik heb de criteria die bij een goede docent/opleider horen als kern van mijn vragen aan de student gebruikt. Om het onderzoek wat beperkt te houden heb ik een selectie gemaakt en de volgende criteria ondervraagd: - zorgdragen voor een veilige leeromgeving; - het geven van feedback; - gebruik maken van teach as you preach / rolmodel. 4. Op vrijdag 3 februari heb ik het onderzoek uitgevoerd. Het tweede uur de les aan H3A, het vierde uur het nagesprek en ook meteen de voorbereiding op de (gerichte) observatie van H3B tijdens het zesde uur. Het zevende uur heb ik gebruikt om de les aan H3B na te bespreken. Ik heb het nagesprek tijdens het vierde uur aangepakt om de student een aantal vragen te stellen over modelling/teach as you preach. Ben je bekend met concepten als modelling en teach as you preach? Kun je voorbeelden noemen (in het algemeen)? Vervolgens werd er naar mijn les gekeken: was het zichtbaar voor de student? Zo ja, wanneer? Kun je concrete voorbeelden benoemen? Enzovoorts. Bij de tweede les was de student dus bezig om mijn les bij wijze van spreken te fileren aan de hand van een aantal observatiepunten. 2

3 Opmerking: Het is in principe onmogelijk om twee keer dezelfde les te geven. Factoren als groepsgrootte, tijdstip van de les, vaardigheden van de leerlingen, enzovoorts hebben een grote invloed. Ik heb de opzet van de les in tact gehouden en geprobeerd om de lessen zo identiek mogelijk te houden. Onderzoek in de opleiding In hoeverre draagt mijn modelling bij tot kennisverbreding van mijn studenten Na het geven van mijn eerste les aan H3A (lesonderwerp: Oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog) bespreek ik de les na met student A. We hebben het over modelling in het algemeen en ook over de criteria waar een goede docent/opleider aan moet voldoen. De goede opleider Respecteert zijn leerlingen; Staat open voor kritiek/kritische vragen; Is een rolmodel (teach as you preach); Biedt veiligheid; Maakt tijd voor het opleiden; Is kritisch; Kan aanzetten tot reflectie; Kan structuur aanbrengen; Is flexibel; Is eerlijk. De goede docent Is eenduidig; Bewaakt de leerdoelen; Zorgt voor een veilige leeromgeving; Geeft tijdig feedback, maar stelt zich ook open voor (kritische) feedback van leerlingen; Is een rolmodel (teach as you preach). Naar aanleiding van deze criteria heb ik een vragenlijst (zie blz. 4 en 5) opgesteld, die ik in interviewvorm heb afgenomen. De student heeft natuurlijk haar observaties, die zij tijdens mijn les heeft gemaakt, mogen gebruiken. Tijdens het zesde uur heeft A aan de hand van de vragenlijst de les aan H3B geobserveerd. In het nagesprek hebben wij de beide lijsten met elkaar vergeleken. 3

4 Aandachtspunten voor de observatie van de lessen aan H3A en H3B Onderwerp: oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog Vrijdag 3 februari 2012, 2 de en 6 de uur Het creëren van een veilige leefomgeving: 1. Zorg ik voor een veilige leeromgeving? Ja / Nee 2. Kun je concrete voorbeelden geven van gedrag van mijn kant die voor deze veiligheid zorgen of juist voor onveiligheid zorgen? 3. Zou jij n.a.v. het antwoord bij vraag 2, bepaald gedrag over willen nemen of juist niet? Feedback: 4. Gebruik ik tijdens de les feedback? Ja / Nee 5. Kun je concrete voorbeelden geven van feedback die ik aan leerlingen geef? En is deze feedback positief of negatief? Specifiek of niet-specifiek? 4

5 6. Ga jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 5 nu anders over het geven van feedback denken? Rolmodel / Teach as you preach: 7. Ben ik een rolmodel? Pas ik teach as you preach toe? Ja / Nee 8. Kun jij concrete voorbeelden geven waar ik als rolmodel fungeer of waar ik juist tekortschiet als rolmodel? 9. Heb jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 8 een ander beeld van mij als docent maar vooral ook als opleider gekregen? 5

6 Aandachtspunten voor de observatie van de lessen aan H3A en H3B Onderwerp: oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog Vrijdag 3 februari 2012, 2 de en 6 de uur Uitwerking H3A Het creëren van een veilige leefomgeving: 10. Zorg ik voor een veilige leeromgeving? Ja / Nee 11. Kun je concrete voorbeelden geven van gedrag van mijn kant die voor deze veiligheid zorgen of juist voor onveiligheid zorgen? Jij laat het meisje dat stottert rustig haar gang gaan en maakt haar zinnen niet af. Ik denk dat zij daardoor vragen aan jou durft te stellen; Je loopt rond en praat met de leerlingen. Dat lijken zij prettig te vinden. 12. Zou jij n.a.v. het antwoord bij vraag 2, bepaald gedrag over willen nemen of juist niet? Feedback: Dat weet ik echt niet. Ik weet niet of het wel bij mij past. Ik durf bijvoorbeeld geen onderwerpen buiten mijn lesstof met leerlingen te bespreken, jij doet dat wel. 13. Gebruik ik tijdens de les feedback? Ja / Nee 14. Kun je concrete voorbeelden geven van feedback die ik aan leerlingen geef? En is deze feedback positief of negatief? Specifiek of niet-specifiek? Jij geeft complimenten aan Eva als zij met een goed antwoord kom. Dus positieve feedback. Voor de rest heb ik daar niet zo op gelet. 15. Ga jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 5 nu anders over het geven van feedback denken? Weet ik eigenlijk niet, zoals ik al zei: daar heb ik niet zo opgelet. Rolmodel / Teach as you preach: 16. Ben ik een rolmodel? Pas ik teach as you preach toe? Ja / Nee 17. Kun jij concrete voorbeelden geven waar ik als rolmodel fungeer of waar ik juist tekortschiet als rolmodel? Jij spreekt altijd beleefd en goed Nederlands (!) tegen de leerlingen; Door op sommige opmerkingen niet op een nare manier te reageren, zijn de leerlingen niet bang om wat te zeggen of vragen. 18. Heb jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 8 een ander beeld van mij als docent maar vooral ook als opleider gekregen? 6

7 Dat denk ik niet. Maar als ik mijn opdracht van tevoren had geweten, had ik waarschijnlijk anders naar jouw les gekeken. Gemeen! Aandachtspunten voor de observatie van de lessen aan H3A en H3B Onderwerp: oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog Vrijdag 3 februari 2012, 2 de en 6 de uur Uitwerking H3B Het creëren van een veilige leefomgeving: 19. Zorg ik voor een veilige leeromgeving? Ja / Nee 20. Kun je concrete voorbeelden geven van gedrag van mijn kant die voor deze veiligheid zorgen of juist voor onveiligheid zorgen? Jij spreekt leerlingen bij binnenkomst aan en maakt een geintje met ze. Leerlingen reageren ook enthousiast op je. Twee leerlingen geven ook aan dat zij het jammer vinden dat zij maar twee uur Geschiedenis in de week hebben; Jij geeft regelmatig aan dat leerlingen een goede vraag stellen. Daardoor durven zij ook vragen te stellen. Vervolgens stel jij de vraag ook aan de klas (Wie denkt hier een antwoord op te hebben? Ook op vragen die minder goed zijn (Noemden zij het toen ook al de Eerste Wereldoorlog?) ga je op een normale manier in zonder dat de leerling het gevoel krijgt dat hij een domme vraag stelt. Daardoor komen er ook geen negatieve reacties uit de klas op deze vraag; Jij bent aanwezig in de klas. Als de leerlingen aan het werk moeten, loop jij rond en praat wat met de leerlingen. Ook over andere dingen dan de inhoud van de les. Leerlingen reageren hier positief op. 21. Zou jij n.a.v. het antwoord bij vraag 2, bepaald gedrag over willen nemen of juist niet? Feedback: Ik zou meer gebruik moeten maken van complimenten. Ik ga veel te snel over op het geven van antwoorden, ik zou meer een waardering aan de vraag moeten geven. Ik heb het idee dat zij bij mij vragen stellen om snel en makkelijk een antwoord te krijgen, terwijl zij dat bij jou doen om meer te weten te komen. 22. Gebruik ik tijdens de les feedback? Ja / Nee 23. Kun je concrete voorbeelden geven van feedback die ik aan leerlingen geef? En is deze feedback positief of negatief? Specifiek of niet-specifiek? Jij gebruikt regelmatig complimenten, maar na ons vorige gesprek weet ik dat praise niet altijd tot betere resultaten hoeven te leiden. Dus wel positief, niet altijd specifiek; Jouw feedback was bijna alleen maar positief. Volgens mij stimuleerde dat de leerlingen enorm. En de feedback was ook wel specifiek. Voorbeeld: jij geeft bij de beantwoording van vragen steeds aan waarom deze vraag belangrijk is ( Dit is belangrijk, jongens, want ). 7

8 Grappig: jij krijgt ook feedback van leerlingen. Niet-specifiek, wel positief. 24. Ga jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 5 nu anders over het geven van feedback denken? Volgens mij doe ik het al vrij redelijk, maar geef ik te vaak niet-specifieke feedback. Ook moet ik oppassen om niet meteen negatieve feedback te geven. Rolmodel / Teach as you preach: 25. Ben ik een rolmodel? Pas ik teach as you preach toe? Ja / Nee 26. Kun jij concrete voorbeelden geven waar ik als rolmodel fungeer of waar ik juist tekortschiet als rolmodel? Jij wil dat leerlingen naar jou luisteren, maar staat er ook op dat zij serieus naar elkaar luisteren. Toen X die vraag stelde over de rol van Italië, zorgde jij ervoor dat iedereen luisterde door even de aandacht op te eisen; Leerlingen durven vragen te stellen, jij gaat er altijd op in; Jij gaat serieus om met de opmerkingen van leerlingen. Als ze zeggen dat jij iets te snel gaat, pas je het tempo weer even aan. Ook houdt je door het rondlopen iedereen in de gaten (tenminste: ik denk dat zij dat zo voelen) en verspreid jij jouw aandacht over de hele klas; Leerlingen hebben respect voor jou, omdat jij ook respect toont voor de leerlingen. Voorbeeld: een leerling heeft zijn boek vergeten en vertelt dat meteen aan het begin van de les. Door te zeggen dat het niet erg is, omdat jij ook wel eens wat vergeet en dat het goed is dat hij het meteen vertelt, haal jij veel angst weg bij leerlingen. Jij bent duidelijk in jouw reactie en begint niet meteen met een preek en dreigen met straf zoals (naam van een collega). 27. Heb jij n.a.v. jouw antwoord op vraag 8 een ander beeld van mij als docent maar vooral ook als opleider gekregen? Moeilijke vraag. Nee, eigenlijk had ik al een positief beeld van je. Ik ben mij er alleen nu van bewust geworden dat jij toch minder improviseert dan ik dacht. Veel van wat jij doet, doe jij bewust. Volgens mij denk jij zelfs na over de vragen die leerlingen eventueel zouden kunnen stellen. Soms dacht ik dat voor jou lesgeven een eitje is en dat jij het allemaal uit jouw mouw schudde. Dat denk ik nog wel, maar zie nu ook dat jij er veel tijd aan besteed. Ik denk ook dat ik zelf meer bewust moet worden van wat ik doe en zeg in de klas en de gevolgen die mijn handelen kunnen hebben voor de kinderen (en dus ook weer voor mij). 8