II. Emoties tussen natuur en cultuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "II. Emoties tussen natuur en cultuur"

Transcriptie

1 Denkbewegingen Hoofdstuk 1, twee theorieën par 1 Wat zijn emoties? aangeboren/aangeleerd? actief/passief? Een voorlopige definitie is: een emotie is een reactie of een respons van een levend wezen op een gebeurtenis of situatie die door dat wezen als belangrijk wordt ervaren (blz 11) par 2 - emoties kunnen eenvoudig zijn, simpelweg boos zijn of verdrietig. Maar ook gelaagd, samengesteld uit meerdere andere emoties, ingewikkeld. - Aandacht hebben voor, denken over emotie is niet hetzelfde als het verheerlijken van emotie. Je kan de waarde van emotie inzien, en tegelijk kritisch zijn over een "emocultuur". par 3 De cognitivistische theorie over emotie. Emoties hebben een cognitieve lading (verbonden met kennis en/of waardeoordelen). Je kunt discussiëren over emoties, ze bekritiseren. par 4 De fysiologische theorie. Emoties zijn niet mogelijk zonder een lichamelijke prikkel. Als je boos bent, voel je eerst je spieren spannen, word je rood, en dergelijke. Pas dan zeg je "ik ben boos". par 5 fil van de emoties fil van de emoties: begripsverheldering belang van de emoties denkers uit de geschiedenis van filosofie en wetenschap II. Emoties tussen natuur en cultuur 1. Ontelbare emoties - Een indeling van emoties is nodig wil je emoties kunnen begrijpen. Dat is niet hetzelfde als een opsomming: dan heb je ontelbaar veel emoties. - Twee verschillende indelingen a) Sommige emoties zijn basaal, andere zijn van de basisemoties afgeleid en/of uit de basisemoties samengesteld. b) Sommige emoties zijn afhankelijk van culturele omstandigheden. Andere zijn gebonden aan een gegeven cultuur. (Sommige emoties komen altijd en overal voor, andere zijn plaats en tijd gebonden.) 2. Basisemoties en afgeleide emoties - Eindeloos veel emoties is niet werkbaar als je emoties wil begrijpen - Er zijn verschillende opvattingen over wat basisemoties zijn. Bijvoorbeeld Spinoza: emoties horen bij verschillende kennisniveau's. Als je meer begrijpt van de wereld, verandert ook je emotionele leven. Spinoza's indeling hangt samen met zijn hele filosofie. Of bijvoorbeeld Paul Eckman. Hij heeft gezichtsuitdrukkingen bestudeerd en kwam tot de conclusie dat sommige emoties in alle culturen voorkwamen. Iedereen herkent emoties als blijdschap of angst. Andere emoties lijken per cultuur te verschillen. 3. Nature versus nurture Nature: emoties zijn aangeboren, genetisch bepaald. Nurture: emoties zijn aangeleerd, cultureel bepaald. Nature: reductionisten: je brengt emoties terug (reduceert ze) tot een biologische basis. Nurture: constructivisten: emoties zijn sociale constructies (gemaakt door mensen). 4. Taal en emoties

2 Voor sommige emoties bestaat in vreemde talen geen woord. Bijvoorbeeld het woord "woede"bestaat niet bij een bepaalde eskimostam. - Kun je concluderen dat deze emotie bij deze groep niet bestaat? Of kennen ze alleen het woord niet? - Kun je hieruit concluderen dat "woede" geen basisemotie is, maar een mengsel van andere emoties? 5. Emoties en de menselijke natuur Een basisemotie behoort tot de menselijke natuur. Maar wat betekent "de menselijke natuur"? Betekent het dat we er niets aan kunnen veranderen, ook als het slecht is? Of juist dat het feitelijk niet zo is maar zo zou moeten zijn? 6. Fysiologische emoties en cognitieve emoties Er zijn twee opvattingen over soorten basisemoties 1) een basisemotie kan niet worden afgeleid van andere emoties 2) een basisemotie is universeel en behoort bij de menselijke natuur. Zijn 1) en 2) eigenlijk hetzelfde of verschillen ze? III. Retorica en emoties Volgens Aristoteles zijn emoties gevoelens waardoor mensen "een ommekeer meemaken" en zo tot een verschillend oordeel komen. Emoties kunnen het oordeel doen veranderen. Dat kan gebeuren door een goede speech. 2. De wetenschap van de welsprekendheid Retorica: de kunst om goed en overtuigend te spreken. Een goede speech wordt goed voorbereid, er zit een opbouw in, hij wordt goed gebracht. Vooral door een speech goed af te sluiten, kun je de toehoorder emotioneren en daarmee zijn opvattingen veranderen. 3. De emotionele kracht van speeches Aristotles spreekt van ethos, logos, pathos. Ethos: het karakter van de spreker. logos: goede argmentatie pathos: emotie De emotie is noodzakelijk voor een goede speech: een goede speech brengt iets teweeg bij de luisteraars, en emoties zorgen voor een ommekeer, ze zorgen ervoor dat we ons oordeel herzien. 4. Plato's kritiek Plato is tegen retorica. De retorische spreker zou niet malen om de waarheid en de rechtvaardigheid. En ook voorstanders van goede retorica zeggen dat een goede speech de waarheid en rechtvaardigheid niet uit het oog verliezen. De achterliggende gedachte van Plato's kritiek: de geest (het denken, de waarheid) staat los van en boven het lichaam (het spreken, de retoriek). 5. Hoop De overzichten van de klassieke retorici kun je goed toepassen op hedendaagse speeches. We leren dat emoties (mits goed gedoseerd, zonder valse motieven en ondersteund door kennis van zaken) tot verandering kunnen leiden. Op de achtergrond speelt de vraag of de geest en de waarheid los staat van de emotie of er deel van uitmaakt. Als geest en lichaam, waarheid en emotie verbonden zijn, kan retoriek ook uit een oprechte emotie voortkomen. Emotie, retorica, gedachte en waarheid, lichaam en geest horen bij elkaar. IV. Horror: angst en vrees

3 Als een situatie ons angstig maakt, vluchten we of vechten we. Bij een griezelfilm zoeken we de beangstigende situaties juist op. We vluchten niet en bestrijden het gevaar ook niet. - Wat gebeurt er emotioneel met ons als we naar een horrorfilm kijken? Schrikken we van monsters die niet bestaan? Wat is de rol van de verbeelding? 2. Psycho Psycho is een bekende horrorfilm van Alfred Hitchcock. Het gevaar is Norman Bates, een moordenaar waarvan je eerst gelooft dat het een gewoon mens is. Er zijn meerdere soorten gevaren in horrorfilms: met een monster als Frankenstein, een monster in schaapskleren als in "Psycho". Er zijn ook horrorfilms waarin een concreet monster ontbreekt, er is een onduidleijk gevaar. 3. Angst en vrees Kierkegaard en andere existentiefilosofen maken een verschil tussen vrees en angst. Vrees: gericht op een concreet ding, zoals een monster. Angst: niet gericht op een concreet object, hoort bij het mens zijn. Angst voor "het eind" (de dood) of "de vrijheid". Het is een stemming, een toestand waarin de mens verkeerd. 4. Overtuigde angst en gevoelsangst - Hoe kun je angst voor een horrorfilm verklaren? Volgens de cognitivist is deze angst te begrijpen in termen van overtuigingen. De horrorfilm herinnert ons aan de dreiging bij het mens-zijn hoort. Het hoort bij de existentiële angst, niet bij de vrees voor een concreet object. Volgens de fysioloog lijkt de angst voor een horrorfilm op die angst die je normaal hebt: zweten, je wendt je af, je hart gaat sneller kloppen. 5. Twee paradoxen Het is vreemd dat we vrijwillig kijken naar een horrorfilm, terwijl we er bang voor zijn. De horrorparadox a) Horrorfilms zijn angstwekkend b) We genieten van horrorfilms c) We genieten niet van wat angstwekkend is Ook fictionele emoties, emoties die we krijgen bij romans of horrorfilms, zijn vreemd. De paradox van de fictionele emoties a) We weten dat wat in een roman of in een film gebeurt niet echt is b) We ervaren emoties als we een roman lezen of een film zien c) We ervaren geen emoties bij zaken waarvan we weten dat ze niet echt zijn Bij de fictie-paradox en de horror-paradox kunnen niet alle drie de uitspraken tegelijkertijd waar zijn. Oplossingen voor de horrorparadox: 1. Nieuwsgierigheid naar de hoe het afloopt is sterker dan de angst; de angst nemen we op de koop toe. (je ondergraaft stelling a en c) 2: angst is helemaal geen zuiver negatieve emotie, we zoeken wel vaker gevaarlijke situaties op. (je verwerpt stelling c) Oplossingen voor de fictie-paradox 1. De emoties zijn niet echt maar spel, pseudo-emoties. 2. De fictie is heel echt: juist bij fictie kun je de emotie en ellende toelaten die je anders niet kunt verdragen.

4 6. Verbeelding Filmmakers, romanschrijvers en lezers-kijkers maken gebruik van hun verbeelding. Ze stellen zich een wereld voor en die voorstelling is een bron van emoties. Voor zover de lezer of kijker zich bij de verbeelde wereld betrokken voelt, is de gevoelde emotie reëel. V Medelijden, trots en woede In dit hoofdstuk komen concrete emoties aan bod. Bij iedere emotie staat een bepaalde denker (filosoof) centraal. Aan het slot van dit hoofdstuk wordt de definitie van emotie die in het 1e hoofdstuk werd genoemd weer besproken (zie blz. 11: Een emotie is een reactie of een respons van een levend wezen op een gebeurtenis of situatie die door dat wezen als belangrijk wordt ervaren) 2. Medelijden. - Sommige filosofen hebben een positieve waardering voor medelijden (het is een deugd), anderen een negatieve. Aristoteles verdedigt medelijden. Wie medelijden heeft is van mening dat 1. Er onheil in het spel is 2. de persoon die lijdt zelf niet schuldig is aan het onheil 3. het onheil hemzelf net zo goed had kunnen treffen 4. het onheil zich in de buurt afspeelt Bijvoorbeeld 2: als iemand dronken als het stuur gaat zitten heb je geen medelijden als hij tegen een boom rijdt. 3: Je ziet de ander als iemand met dezelfde mogelijkheden en moeilijkheden als jezelf. Je kunt aan de hand van Aristoteles opvatting nagaan of medelijden terecht is. Volgens anderen is vooral punt 3 centraal: het is het mens zijn dat ons met elkaar verbindt en dat medelijden mogelijk maakt. Nietzsche verwerpt het medelijden. - Ellendige dingen die je overkomen maken je juist sterker (als je het overleeft). - Medelijden lijkt altruïstisch (je hebt iets voor anderen over) maar is eigenlijk egoïstisch. 1) Je wilt van het nare gevoel af dat je krijgt als je ellende ziet 2) Je bent ijdel: je bent in staat - en dus sterk genoeg - om het slachtoffer te helpen en het slachtoffer zal je dankbaar zijn. - Nietzsche wil met het Christendom afrekenen: medelijden is volgens het Christendom een deugd. 3. Trots Trots heeft te maken met ongewone prestaties van jezelf of van iemand die dicht bij je staat. David Hume: wie trots is is uiteindelijk trots op zichzelf: jouw land, jouw huis, etc. Trots is gericht op jezelf. De oorzaak van de trots is een bijzondere eigenschap of prestatie. Je kan trots zijn op je land als het een mooi land is. Is trots een deugd of een ondeugd? (goed of slecht?). In de meeste religieuze tradities is trots slecht. Bijvoorbeeld: apentrots zijn op je land, terwijl het slechts toeval is dat je er geboren bent. Je kunt dat hoogmoed of verwaandheid noemen. Maar trots kan ook gebaseerd zijn op een prestatie. Iemand die niet trots is op een prestatie, is eerder te bscheiden, nederig. Volgens Aristoteles is trots het juiste midden tussen nederigheid en verwaandheid. Dan is het een deugd.

5 4. Woede Woede is een basisemotie, ook dieren kennen woede. Kun je morele bezwaren maken tegen een emotie die tot onze natuur behoort? Er zijn echter verschillende soorten woede. Volgens Aristoteles is woede goed als die het midden houdt tussen gelatenheid en opvliegendheid, dan noemt hij het: bedaardheid. Seneca bespreekt vooral de fysiologische kant van woede: het gezicht is rood, de lippen trillen, enz. Seneca verwerpt woede. Hij volgt het stoïcijnse ideaal. Volgens de stoïcijnen moet de rede de heerschappij hebben over de emoties, het ideaal is de "apatheia" de emoties mogen de ziel niet raken. Volgens Martha Nussbaum zien de stoïcijnen over het hoofd, dat mensen behoeftige wezens zijn, die geraakt kunnen worden door wat er om hen heen gebeurt. Het is niet mogelijk, maar ook niet wenselijk onkwetsbaar te zijn. 5. Een volwaardig menselijk leven Een emotie is een reactie op iets dat we belangrijk vinden. Wat ons aan het hart gaat, laten we zien door onze emoties. Dat hoort bij een volwaardig menselijk bestaan.

Samenvatting Filosofie Emoties

Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting door een scholier 1030 woorden 28 mei 2013 3,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie samenvatting Emoties (theorie en primaire teksten) THEORIE

Nadere informatie

Opgave 2 Politiek en emoties

Opgave 2 Politiek en emoties Opgave 2 Politiek en emoties 6 maximumscore 2 een weergave van Spinoza s opvatting over blijdschap aan de hand van wat Spinoza onder een hartstocht verstaat: een overgang naar een grotere volmaaktheid

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie II

Eindexamen havo filosofie II Opgave 1 Star Trek 1 maximumscore 2 een uitleg welk standpunt in het nature-nurture debat bij de Vulcans te herkennen is: het nurture standpunt 1 een uitleg van het nature-nurture debat: aangeboren versus

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I Opgave 2 Boer zoekt vrouw 8 maximumscore 2 een uitleg van Boer zoekt Vrouw als uiting van emocultuur aan de hand van de twee volgende kenmerken: onbezonnen heftige emoties (teken van oppervlakkigheid)

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I Beoordelingsmodel Opgave 1 De graaf van Monte-Cristo 1 maximumscore 3 een uitleg van welke primaire hartstocht haat kan worden afgeleid: de droefheid 1 de opvatting van Spinoza over haat: de wil tot verwijderen

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie II

Eindexamen havo filosofie II Opgave 2 Het geval Phineas Gage 9 maximumscore 2 een uitleg hoe vanuit de fysiologische benadering van emoties het veranderde gedrag kan worden verklaard: de lichamelijkheid van de hersenschade kan tot

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Denkbewegingen

Samenvatting Filosofie Denkbewegingen Samenvatting Filosofie Denkbewegingen Samenvatting door A. 1638 woorden 28 maart 2013 2,7 2 keer beoordeeld Vak Filosofie 1. Wat is een emotie? - Emoties beïnvloeden ons handelen. Deze invloed kan duidelijk

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie I

Eindexamen havo filosofie I Opgave 1 De magie van theater 1 maximumscore 2 een uitleg van Waltons visie op de emoties die we ervaren bij het zien van fictie: dit zijn pseudogevoelens 1 een redenering aan de hand van tekst 1 waaruit

Nadere informatie

Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare

Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare 1 maximumscore 2 een uitleg van de oplossing van de paradox van de fictionele emoties volgens Van Hove aan de hand van tekst 1: we weten dat theater fictie voorspiegelt,

Nadere informatie

Opgave 2 Emoties rondom Joran

Opgave 2 Emoties rondom Joran Opgave 2 Emoties rondom Joran 9 maximumscore 4 Een goed antwoord bevat een uitleg dat de verontwaardiging over Van der Sloot een emotie is die voldoet aan de vier onderdelen van de gegeven definitie, waarbij

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Eindtermen emoties

Samenvatting Filosofie Eindtermen emoties Samenvatting Filosofie Eindtermen emoties Samenvatting door een scholier 8888 woorden 9 mei 2011 7,5 83 keer beoordeeld Vak Filosofie Eindtermen Filosofie Sommige eindtermen zijn nog niet uitgewerkt, hier

Nadere informatie

Opgave 3 De troost van muziek

Opgave 3 De troost van muziek Opgave 3 De troost van muziek 12 maximumscore 2 een uitleg in welk opzicht de emotie van de ballade Where Are We Now? een acute emotie is: een waarneembare uiting in beeld / stem / melodie 1 een uitleg

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie 2013-I

Eindexamen havo filosofie 2013-I Opgave 2 Emoties bij mens en dier 10 maximumscore 3 een weergave van de visie van Seneca op woede bij dieren: dieren hebben geen rede en daarom geen emoties 1 een weergave van de visie van Seneca op woede

Nadere informatie

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 2 woensdag 20 juni 9.00-12.00 uur

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 2 woensdag 20 juni 9.00-12.00 uur Examen HAVO 2012 tijdvak 2 woensdag 20 juni 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 16 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 51 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met

Nadere informatie

Uitwerking eindtermen Denkbewegingen M. van Calcar, met dank aan de examenleerlingen

Uitwerking eindtermen Denkbewegingen M. van Calcar, met dank aan de examenleerlingen Uitwerking eindtermen Denkbewegingen M. van Calcar, met dank aan de examenleerlingen Algemene eindtermen De meeste van deze eindtermen zijn overkoepelend: er is geen zinnige (korte en bruikbare) uitwerking

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie 2012 - I

Eindexamen havo filosofie 2012 - I Opgave 2 Emoties op de beursvloer 8 maximumscore 2 een weergave van het verband volgens Aristoteles tussen verdiensten, ambities en aanzien bij een fier mens: door hoge ambitie en hoge verdiensten verdient

Nadere informatie

Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare

Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare Opgave 1 Verbeelding bij Shakespeare 1 maximumscore 2 een uitleg van de oplossing van de paradox van de fictionele emoties volgens Van Hove aan de hand van tekst 1: we weten dat theater fictie voorspiegelt,

Nadere informatie

Opgave 1 Gespeelde emotie

Opgave 1 Gespeelde emotie Opgave 1 Gespeelde emotie 1 maximumscore 2 een weergave van wat volgens Quintilianus voor sprekers de beste manier is om emoties bij het publiek op te roepen: door zelf de emotie te voelen die je wilt

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO

Correctievoorschrift HAVO Correctievoorschrift HAVO 2011 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2012

Correctievoorschrift HAVO 2012 Correctievoorschrift HAVO 2012 tijdvak 2 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Waanzin 6 maximumscore 2 een weergave van de overeenkomst tussen Descartes benadering van emoties en de beschreven opvatting over melancholie in de Oudheid: een fysiologische benadering 1 een

Nadere informatie

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel Een theoretisch onderzoek PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus

Nadere informatie

Opgave 1 Gespeelde emotie

Opgave 1 Gespeelde emotie Opgave 1 Gespeelde emotie 1 maximumscore 2 een weergave van wat volgens Quintilianus voor sprekers de beste manier is om emoties bij het publiek op te roepen: door zelf de emotie te voelen die je wilt

Nadere informatie

FILOSOFIE HAVO. Syllabus centraal examen 2012

FILOSOFIE HAVO. Syllabus centraal examen 2012 FILOSOFIE HAVO Syllabus centraal examen 2012 November 2010 Toelichting bij de titel van deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2012. Verantwoording: 2010 College voor Examens, Utrecht.

Nadere informatie

Retorica en drogredenen. Lucas Beerekamp, 2017

Retorica en drogredenen. Lucas Beerekamp, 2017 Retorica en drogredenen Lucas Beerekamp, 2017 Logicapuzzel Which answer in this list is the only correct answer to this question? A. All of the below. B. None of the below. C. All of the above. D. One

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2014

Correctievoorschrift HAVO 2014 Correctievoorschrift HAVO 2014 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2014

Correctievoorschrift HAVO 2014 Correctievoorschrift HAVO 2014 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Syllabus filosofie havo Filosofie HAVO. Syllabus centraal examen [ met eindtermen nieuwe onderwerp Emotie ] September

Syllabus filosofie havo Filosofie HAVO. Syllabus centraal examen [ met eindtermen nieuwe onderwerp Emotie ] September Filosofie HAVO Syllabus centraal examen 2011 [ met eindtermen nieuwe onderwerp Emotie ] September 2009-1 - Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2011.

Nadere informatie

Denkbewegingen, Inleiding in de filosofie van de emoties,

Denkbewegingen, Inleiding in de filosofie van de emoties, Denkbewegingen, Inleiding in de filosofie van de emoties, Hoofdstuk II 1. Ontelbare emoties Emoties tussen natuur en cultuur Het is niet mogelijk om te tellen hoeveel soorten- emoties er bestaan. Wat we

Nadere informatie

Stoïcijnse levenskunst

Stoïcijnse levenskunst Stoïcijnse levenskunst Evenveel geluk als wijsheid Miriam van Reijen ISVW UITGEVERS INHOUD Voorwoord Hoofdstuk 1 Praktische filosofie 11 Geloven, filosoferen en weten 11 Praktische filosofie 13 Filosofen

Nadere informatie

Een wereld verzinnen om mezelf waar te maken

Een wereld verzinnen om mezelf waar te maken LESPAKKET literatuurmuseum.nl / verhalen / boudewijn-buch Een wereld verzinnen om mezelf waar te maken OPDRACHTEN BIJ HET VERHAAL OVER BOUDEWIJN BÜCH INLEIDING Een wereld verzinnen om mezelf waar te maken

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2013

Correctievoorschrift HAVO 2013 Correctievoorschrift HAVO 2013 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2012

Correctievoorschrift HAVO 2012 Correctievoorschrift HAVO 2012 tijdvak 1 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie 2013-I

Eindexamen havo filosofie 2013-I Opgave 2 Emoties bij mens en dier tekst 2 Charles Darwin, grondlegger van de evolutietheorie, is beroemd geworden door zijn onderzoek naar het ontstaan van de soorten en naar de afstamming van de mens.

Nadere informatie

DEEL 1: EMOTIES EN CULTUUR

DEEL 1: EMOTIES EN CULTUUR PROEFEXAMEN FILOSOFIE VAN DE EMOTIES / HAVO Denkbewegingen Dit examen bestaat uit 22 vragen en er zijn 44 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten er behaald kunnen worden. Als bij

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting door Cristel 1201 woorden 26 juni 2016 3,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Wijsgerige antropologie 1 Verschillen tussen mens en

Nadere informatie

STUDIEHANDLEIDING CE FILOSOFIE EMOTIES

STUDIEHANDLEIDING CE FILOSOFIE EMOTIES STUDIEHANDLEIDING CE FILOSOFIE EMOTIES 1 Het Centraal Examen: Voor het CE moet je het volgende leren: - De stof uit Denkbewegingen van Mariette Willemsen. - Alle stof van 4 havo en 5 havo. Ik weet zeker

Nadere informatie

Grenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini,

Grenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini, Grenzen verleggen Amsterdam, februari 2017 Beste Julian Baggini, Wij zijn ons verstand verloren en met die hartenkreet val je in jouw nieuwe boek meteen met de deur in huis. Was ons rede en rationaliteit

Nadere informatie

Het begrip 'natuur' in techniek, filosofie en religie II. Van modern naar postmodern denken: Voorbij de mens?

Het begrip 'natuur' in techniek, filosofie en religie II. Van modern naar postmodern denken: Voorbij de mens? Het begrip 'natuur' in techniek, filosofie en religie II Van modern naar postmodern denken: Voorbij de mens? Grote lijnen van mijn verhaal 1. Nanotechnologie als voorbeeld van NBICtechnologie. 2. A. Techniek

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2013

Correctievoorschrift HAVO 2013 Correctievoorschrift HAVO 2013 tijdvak 2 filosofie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW. H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel.

ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW. H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel. ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel. Sigmund Freud (1856-1939) De ideeën van de psychoanalyticus Sigmund Freud hadden veel invloed op de kunstenaars

Nadere informatie

Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil?

Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil? Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil? 1 maximumscore 2 een uitleg waarom Augustinus onder andere naar aanleiding van deze gebeurtenis het begrip wil kan introduceren: inzicht in het goede is niet genoeg

Nadere informatie

Opstellen. met kaarten. Stefanie Menzel. Belastende thema s op gebied van familie, werk of gezondheid bewust worden en oplossen.

Opstellen. met kaarten. Stefanie Menzel. Belastende thema s op gebied van familie, werk of gezondheid bewust worden en oplossen. Opstellen met kaarten Belastende thema s op gebied van familie, werk of gezondheid bewust worden en oplossen Stefanie Menzel Uitgeverij Akasha Inhoud Inleiding 7 De filosofische achtergrond van opstellingen

Nadere informatie

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben.

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben. 7,8 Aantekening door Sara 1516 woorden 2 keer beoordeeld 22 maart 2017 Vak Filosofie Methode Durf te denken Hoofdstuk 7 Sociale filosofie. Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe

Nadere informatie

Inhoud. Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13. Claudia Bouteligier & Timo Slootweg

Inhoud. Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13. Claudia Bouteligier & Timo Slootweg Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13 & 1.1 Inleiding 13 1.2 Rechtsfilosofie als pleitrede 16 1.3 Strijd tussen filosofie en kunst 18

Nadere informatie

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt. Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,

Nadere informatie

ANGST EN HET GOEDE LEVEN PE TR A BOLHUI S E N THE O M E E R E BOE R 5 J AAR DE VE R DI E PI NG 2016

ANGST EN HET GOEDE LEVEN PE TR A BOLHUI S E N THE O M E E R E BOE R 5 J AAR DE VE R DI E PI NG 2016 ANGST EN HET GOEDE LEVEN PE TR A BOLHUI S E N THE O M E E R E BOE R 5 J AAR DE VE R DI E PI NG 2016 ANGST EN HET GOEDE LEVEN Het goede leven is onderwerp van de filosofie vanaf de Grieken en Romeinen.

Nadere informatie

filosofie vwo 2016-II

filosofie vwo 2016-II Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering

Nadere informatie

Arrangement 1 De Luisterthermometer

Arrangement 1 De Luisterthermometer Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie

Nadere informatie

MIRARI Van kritiek naar dialoog.

MIRARI Van kritiek naar dialoog. MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch

Nadere informatie

Eindexamen vwo filosofie II

Eindexamen vwo filosofie II Opgave 2 Leven vanuit vrije wil 7 maximumscore 3 een weergave van een overeenkomst tussen de Avatar-training en Sartre wat betreft de opvatting over vrijheid als zelfverwerkelijking: beiden lijken uit

Nadere informatie

Opgave 1 Emoties van Afrika tot Japan

Opgave 1 Emoties van Afrika tot Japan Opgave 1 Emoties van Afrika tot Japan tekst 1 In de 19e eeuw voer Charles Darwin met zijn schip de Beagle vijf jaar lang rond de wereld om natuuronderzoek te doen. Bij die reis kwam hij in contact met

Nadere informatie

Emotie regulatie problematiek DGT en Mentaliseren

Emotie regulatie problematiek DGT en Mentaliseren Emotie regulatie problematiek DGT en Mentaliseren Emotie regulatie problematiek DGT en Mentaliseren Doel is stabiliseren, stabiel blijven in verandering Een leven leven dat de moeite waard is Middel: balans

Nadere informatie

Examen HAVO 2012. filosofie. tijdvak 1 dinsdag 22 mei 9.00-12.00 uur

Examen HAVO 2012. filosofie. tijdvak 1 dinsdag 22 mei 9.00-12.00 uur Examen HAVO 2012 tijdvak 1 dinsdag 22 mei 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 16 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een

Nadere informatie

VOELEN WAT ER GEBEURT EEN KENNISMAKING MET ANTONIO DAMASIO

VOELEN WAT ER GEBEURT EEN KENNISMAKING MET ANTONIO DAMASIO VOELEN WAT ER GEBEURT EEN KENNISMAKING MET ANTONIO DAMASIO Descartes error [1994] Dit is de vergissing van Descartes: de onoverbrugbare scheiding tussen lichaam en geest ( ); de suggestie dat het vermogen

Nadere informatie

Ontmoet de HEKS in jou DAG 2 - EMPATHIE. Sacha Franke. Sacha s School vol Magie

Ontmoet de HEKS in jou DAG 2 - EMPATHIE. Sacha Franke. Sacha s School vol Magie Ontmoet de HEKS in jou DAG 2 - EMPATHIE Sacha Franke Sacha s School vol Magie DAG 2 EMPATHIE Empathie is het vermogen je in te kunnen leven in de ander, je in de ander te kunnen verplaatsen. Om iemand

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen

Nadere informatie

Module 21: Gevoelsvermijding. Gevoelsvermijding. Beperkende gedragspatronen 1/5. Leer omgaan met afwijzing Module 21

Module 21: Gevoelsvermijding. Gevoelsvermijding. Beperkende gedragspatronen 1/5. Leer omgaan met afwijzing Module 21 Module 21: Gevoelsvermijding Gevoelsvermijding Een van de belangrijkste basisemoties is verdriet. De emotie verdriet ontstaat bij een nare gebeurtenis. Verdriet is een golf van onbegrip en heeft als doel

Nadere informatie

Ontmoeting met (heftige) emoties een handreiking vanuit de levenskunst

Ontmoeting met (heftige) emoties een handreiking vanuit de levenskunst Ontmoeting met (heftige) emoties een handreiking vanuit de levenskunst Palliatieve Zorg symposium Ontmoeten is Leren Kasteel Maurick Vught 2 oktober 2012 Dick Kleinlugtenbelt Agenda Emoties zijn waardevolle

Nadere informatie

ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger

ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger In elk mens schuilt een potentiële moordenaar! Wat als zij straks het schelmes neemt? ANGSTEN OVERWINNEN

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Ma Samenvatting door Sophie 1047 woorden 6 februari 2017 8,8 3 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Mens & Ma Mensbeeld hoe je jezelf ziet, de

Nadere informatie

Module 26: Stop met Piekeren.

Module 26: Stop met Piekeren. Module 26: Stop met Piekeren. Stop met piekeren! Piekeren is een reactie op een naar gevoel. Op het moment dat we ons afgewezen voelen of andere nare gevoelens ervaren, wordt het meestal erg druk in ons

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores. Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin!

Vraag Antwoord Scores. Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin! Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin! 12 maximumscore 2 een uitleg dat volgens Hume het uniformiteitsprincipe filosofisch niet te verantwoorden is: omdat het uniformiteitsprincipe niet is te

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te

Nadere informatie

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 1 dinsdag 24 mei uur

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 1 dinsdag 24 mei uur Examen HAVO 2011 tijdvak 1 dinsdag 24 mei 9.00-12.00 uur filosofie Dit examen bestaat uit 16 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 46 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Spinoza over de vrije wil. Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013

Spinoza over de vrije wil. Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013 Spinoza over de vrije wil Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013 Benedictus de Spinoza 1632 (Amsterdam) 1677 (Den Haag) Spinoza is als tweede generatie allochtoon in Amsterdam

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo II

Eindexamen filosofie vwo II Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap

Nadere informatie

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus,

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, het is al bijna 8 april, het is al bijna Pasen. Met Pasen vieren we feest, omdat Koning Jezus de dood overwint. Onze Koning is sterker dan de

Nadere informatie

Counseling opleiding, lesmaand 6

Counseling opleiding, lesmaand 6 Counseling opleiding, lesmaand 6 Inhoudsopgave Les 6a Doordringen tot de kern Socrates Les 6b Functioneren Functioneringsschema De filosoof De machine als metafoor In beweging zijn Het bewuste functioneren

Nadere informatie

Willen sterven. Wie anders dan ik zelf zou het recht hebben om te beslissen over mijn leven? Moment voor religieuze bezinning en waardevol leven

Willen sterven. Wie anders dan ik zelf zou het recht hebben om te beslissen over mijn leven? Moment voor religieuze bezinning en waardevol leven Wie anders dan ik zelf zou het recht hebben om te beslissen over mijn leven? Paul van Tongeren was tot zijn emeritaat hoogleraar wijsgerige ethiek in Nijmegen en Leuven. Hij is als geassocieerd onderzoeker

Nadere informatie

Dag van de integriteit

Dag van de integriteit Dag van de integriteit Ken jezelf! Van niets te veel De twee opschriften op de tempel bij het Orakel van Delphi (500 jr v. Chr), waar mensen heen gingen voor advies bij keuzes in hun leven. Lezing voor

Nadere informatie

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-16.30 uur

Examen HAVO. filosofie. tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-16.30 uur Examen HAVO 2013 tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-16.30 uur filosofie Dit examen bestaat uit 16 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met

Nadere informatie

NIETZSCHE ALS OPVOEDER. waar leef je voor???

NIETZSCHE ALS OPVOEDER. waar leef je voor??? NIETZSCHE ALS OPVOEDER waar leef je voor??? FILOSOFEREN IN DRENTHE www.keijfilosofie.nl Grote schoonmaak in de bovenkamer VADER EN MOEDER Elisabeth: een antisemitische gans "Het leven is in essentie,

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting door een scholier 1742 woorden 4 juli 2010 4,3 21 keer beoordeeld Vak Filosofie Hoofdstuk 4 Denken over de mens Filosofische vragen

Nadere informatie

Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)

Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) Klachtnummer: 150703.01 Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) De heer xxx, wonende te xxx, hierna te noemen: klager tegen

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Mensbeelden

Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting door Sophie 819 woorden 27 oktober 2015 8,9 4 keer beoordeeld Vak Filosofie Plato (427 347 v.chr.) Als we ons op individuele katten richten, komen we nooit

Nadere informatie

Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)

Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding... 6 Test: ben jij hooggevoelig? Tips van meisjes en jongens... 16

Inhoud. Inleiding... 6 Test: ben jij hooggevoelig? Tips van meisjes en jongens... 16 Inhoud Inhoud... 6 Test: ben jij hooggevoelig?.... 10 Tips van meisjes en jongens... 16 Positief beeld van een hooggevoelig iemand... 21 De negatieve kant van hooggevoeligheid... 25 Aanvaard je gevoeligheid...

Nadere informatie

Hoe kom je geloofwaardig over en speel je in op emotie?

Hoe kom je geloofwaardig over en speel je in op emotie? Hoe kom je geloofwaardig over en speel je in op emotie? Leerdoelen! Je vertelt in eigen woorden wat de begrippen ethos, pathos en logos inhouden en herkent praktijkvoorbeelden van deze drieslag.! Je demonstreert

Nadere informatie

Overzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie

Overzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt

Nadere informatie

Het voelt nu anders. Veranderde emoties na hersenletsel. Niels Farenhorst Klinisch psycholoog

Het voelt nu anders. Veranderde emoties na hersenletsel. Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Het voelt nu anders Veranderde emoties na hersenletsel Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Anderen zeiden: Ik ben nu eerder emotioneel Mijn stemmingen wisselen snel Ik erger mij overal aan Ik ben onzeker

Nadere informatie

Geluk & wijsheid. Zevende avond

Geluk & wijsheid. Zevende avond Geluk & wijsheid Zevende avond Schoonheid Wat heet mooi? Het belang van het overbodige De postmoderne waarheid De filosoof en de waarheid Goochelen Wat heet mooi? Kun je precies beschrijven wat je raakt?

Nadere informatie

Geluk & wijsheid. Zesde avond

Geluk & wijsheid. Zesde avond Geluk & wijsheid Zesde avond Het man-vrouw probleem Geen twee mensen zijn gelijk Toch hebben we veel gemeenschappelijk Biologische overeenkomsten wijzen niet op psychologische overeenkomsten In hoeverre

Nadere informatie

Mindfulness. Aandacht voor de waarde van mindfulness binnen de c.g.t. en positieve psychologie

Mindfulness. Aandacht voor de waarde van mindfulness binnen de c.g.t. en positieve psychologie Mindfulness Aandacht voor de waarde van mindfulness binnen de c.g.t. en positieve psychologie Jos de Munnink. Preventiefunctionaris, praktijkondersteuner huisartsen in de GGZ, mindfulnesstrainer en gespreksleider

Nadere informatie

HET ZELF ZONDER GRENZEN

HET ZELF ZONDER GRENZEN HET ZELF ZONDER GRENZEN onderwijs trainingen gesprekken Vooraf Neuro(bio)logie Het zelf voelt wat er gaande / gevraagd is Hedendaags Westers denken Het zelf weet zich in betrekkingen en voelt zich aangesproken

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Module 3 Herhaling Belangrijke lessen dag 1 en 2 Kennis is de bron van ons geluk. Kennis van het hoogst denkbare geeft het grootst mogelijke

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

De kracht van de ontmoeting Spreken in waarheid Positieve Heroriëntering

De kracht van de ontmoeting Spreken in waarheid Positieve Heroriëntering COLUMBUS De kracht van de ontmoeting Spreken in waarheid Positieve Heroriëntering 1. Visie en missie Instroom in BJZ verminderen Mogelijk antwoord op verontrusting / MANO Kijken en handelen vanuit menselijk-existentieel

Nadere informatie

LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING

LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING Emmanuel Levinas Een kennismaking Bento de Spinoza Een geheugensteuntje Levinas en Spinoza Een ontmoeting Discussie EMMANUEL LEVINAS EMMANUEL LEVINAS LEVEN

Nadere informatie

Prikkelmijders+en+Prikkelzoekers+

Prikkelmijders+en+Prikkelzoekers+ Prikkelmijders+en+Prikkelzoekers+ Vandaag heb je kennis gemaakt met Daan en Sterre. Als Daan te veel prikkels krijgt dan sluit hij zich af. Hij krijgt op dat moment zoveel prikkels binnen dat hij even

Nadere informatie

Kennismakingsvragen:

Kennismakingsvragen: Kennismakingsvragen: 1. Als je op een onbewoond eiland belandde, welke 3 dingen zou je dan in ieder geval bij je willen hebben? 2. Wat is je vroegste jeugdherinnering? 3. Wat heeft je doen besluiten om

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich

Nadere informatie

Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek

Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek Wat heb je nodig om ethisch te handelen? De geschiedenis van de Westerse filosofie kent op deze vraag vele antwoorden: morele principes, voorbeeldige

Nadere informatie

Hoogbegaafd en gevoelig

Hoogbegaafd en gevoelig Hoogbegaafd en gevoelig Kazimierz Dabrowski Hoogbegaafd zijn is meer dan slim zijn. Hoogbegaafde mensen zijn vaak ook veel gevoeliger dan andere mensen. Daardoor ervaar je situaties soms intenser dan andere

Nadere informatie

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er

Nadere informatie