Aan de leden van de Tweede Kamer,

Transcriptie

1 Aan de leden van de Tweede Kamer, Maak een einde aan de bioindustrie. Ik verzoek u te kiezen voor een veehouderij zonder dierenleed, zonder milieuschade en zonder massale import van veevoersoja die ten koste van mens en natuur is geproduceerd. Ik onderteken het burgerinitiatief Stop fout vlees Nederlanders onderschreven in korte tijd deze oproep aan de Tweede Kamer. In de samenleving is breed draagvlak voor omschakeling van de veehouderij. Een onafhankelijk onderzoek van het NIPO geeft hierover de volgende cijfers: Bron: NIPO, 2006, Publieke opinie over de bioindustrie Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

2 Initiatiefnemers Milieudefensie en Jongeren Milieu Actief hebben het succesvol ingediende burgerinitiatief verder uitgewerkt in de notitie Boeren met toekomst. Daarbij is gebruik gemaakt van input van het Landbouw Economisch Instituut. Onderdelen van het voorstel zijn: Een geleidelijke krimp van het aantal varkens en kippen, met 50% in tien jaar; Forse verbetering van dierenwelzijn (meer ruimte, vrije uitloop, stoppen met couperen van staarten en kappen van snavels); Omschakeling naar grondgebonden veehouderij, met een reële beperking van de maximale omvang van de bedrijfsgrootte; Vervanging van niet duurzame soja, ofwel door gebruik van in Europa geproduceerd veevoer, ofwel door gebruik van op basis van duurzaamheidscriteria gecertificeerde soja (of een combinatie van beiden); Een heffing van 85 cent per kilo geconsumeerd vlees in Nederland; Kwaliteitstoeslagen voor boeren om de aan dierenwelzijn en milieukwaliteit gerelateerde kosten te vergoeden. Op verzoek van de Tweede Kamer hebben het Milieu en Natuur Planbureau en Centraal Planbureau een analyse opgesteld van het bovenstaande voorstel. Daarbij is een vergelijking gemaakt van de effecten van voortzetting van het huidig beleid en de effecten van realisering van het burgerinitiatief. Enkele bevindingen van de planbureaus: De milieuwinst van het burgerinitiatief bestaat uit een afname van de vervuiling door nitraat met 80 miljoen ton, een afname van de vervuiling door fosfaat met 34 miljoen ton en een afname van de vervuiling met ammoniak met 8 miljoen ton; Het dierenwelzijn verbetert en wordt vergelijkbaar met dat van de biologische veehouderij; Door realisering van het burgerinitiatief blijven er in 2018 drieduizend mensen méér werkzaam in de primaire sector en daalt het aantal arbeidsplaatsen elders (slachterij, distributie) met vijftienduizend; De voorgestelde heffing van 85 cent per kilo vlees is toegestaan en uitvoerbaar; Er worden grote vraagtekens gezet bij de haalbaarheid van de kwaliteitstoeslagen. Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

3 Bron: European Commission 2007 An Atlas of paneuropean data for investigating the fate of agrochemicals in terrestrial ecosystems1 1 Het precieze cijfer voor Nederland is 226 kg / ha, ruim boven de in bovenstaande kaart genoemde 170 kg / ha. Het gemiddelde cijfer voor de EU is 55 kg / ha. Bron: European Environment Agency 2005 Gross nutrient balance at national level Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

4 Maatschappelijke kosten versus maatschappelijke baten In de analyse van de planbureaus wordt vreemd genoeg niet ingegaan op de maatschappelijke kosten die de intensieve veehouderij nu veroorzaakt. Deze kosten zijn nu niet of nauwelijks in de prijs van het in Nederland geproduceerde vlees verdisconteerd en worden dus afgewenteld. Met name doordat het burgerinitiatief pleit voor een gefaseerde krimp van de veestapel zullen deze maatschappelijke kosten fors afnemen. De cijfers die de planbureaus hanteren bij de vergelijking tussen burgerinitiatief en het referentiescenario zijn hierdoor niet (geheel) valide. Beide scenario s zullen uiteraard leiden tot verschillende maatschappelijke kosten, onder meer op de onderstaande punten: schade aan natuur door vermesting en ammoniak kosten drinkwaterzuivering schade aan gezondheid door ammoniak, stank, fijn stof schade aan landschap door verregaande schaalvergroting (vermindering WOZ, structurele afname verdienend vermogen toerisme en recreatie) kosten reconstructie platteland (7,5 miljard Euro gedurende 10 jaar!) subsidieregelingen voor de intensieve veehouderij (onder meer luchtwassers) significante bijdrage veehouderij aan klimaatprobleem (zowel door ontbossing voor veevoer als door uitstoot emissies) verlies aan biodiversiteit door ruimtebeslag voor verbouw veevoer (m.n. in Zuid Amerika) uitgaven voor maatregelen en compensatie ruimingen als gevolg van dierziekten kosten van controle op veehouderijen en diertransporten uitgaven ivm hoog gebruik antibiotica (denk controle van en protocollen voor behandeling van veehouders in ziekenhuizen vanwege MRSA) Op veel van de bovenstaande punten worden bovendien door onder meer de overheid kostbare inspanningen verricht. Zo wordt fors geïnvesteerd om de internationale afspraken (Kyoto) en de beleidsdoelen uit onder meer het regeerakkoord voor reductie van broeikasgassen te realiseren. Realisering van de in het burgerinitiatief bepleite omschakeling levert hieraan evenwel ook een significante bijdrage. Deze baten van het burgerinitiatief zijn echter niet in de gehanteerde berekeningen verdisconteerd. De planbureaus becijferen het welvaartsverlies van het burgerinitiatief. Daarbij zijn de maatschappelijke kosten en baten ten opzichte van het referentiescenario dus niet meegewogen. Voor 2022 is aldus een bedrag van 850 miljoen Euro becijferd. Dit houdt in dat de algehele welvaartstoename in Nederland ten opzichte van 2008 voor dat jaar beperkt blijft tot 170,6 miljard Euro. Dit bedrag zou 171,5 miljard zijn zonder realisering van het burgerinitiatief. Hierbij is gerekende met een conservatieve groeiraming van 1,5% per jaar. Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

5 Industrie of boerderij? Koeien horen in de wei, varkens moeten kunnen wroeten, kippen moeten kunnen scharrelen. Herman Wijffels bij presentatie rapport Toekomst voor de veehouderij, 2001 Varkens zijn intelligente dieren, sociale dieren, ze staan in velerlei opzicht dicht bij de hond. Als ik vandaag een hondenfokkerij en abattoir zou starten, het hele leven vetmesten in een klein donker hok, dan zou iedereen het een grove schande vinden. Nu ís die sector eindelijk aan het inkrimpen, moeten we die trend nu gaan ombuigen? Of is het een mooi moment om langzaam een einde te maken aan een misstand. Varkensvlees en kippeneieren zijn de laatste vijfentwintig jaar niet in prijs gestegen. Natuurlijk kiest de markt als er een keuze is voor het goedkopere product. Maar als elke karbonade afkomstig zou zijn van een scharrelvarken, en dus twee gulden meer zou kosten, zou dat dan zo n ramp zijn? Nederland staat nu in de wereldtop als het gaat om export van varkensvlees. Is dat iets om trots op te zijn? Zouden we niet langzaamaan gewoon moeten stoppen met de intensieve varkenshouderij? Ronald Plasterk, column in tvprogramma Buitenhof op zondag 15 oktober 2000 Ik hoop vurig dat gezinsbedrijven van gemiddelde omvang, waar duidelijk aandacht is voor dier en leefomgeving, in stand blijven en ruimte krijgen en behouden, en dat wij in de landbouw en op het platteland niet worden overgeleverd aan 'de macht het kapitaal' en niets ontziende schaalvergroting. Annie SchreijerPierik, column in Pig Business, oktober 2007 De indieners van het burgerinitiatief kiezen uitdrukkelijk voor een grondgebonden en relatief kleinschalig karakter van de veehouderij. Alleen dan kan dierenwelzijn voldoende gegarandeerd worden, door realisering van vrije uitloop. Alleen dan kan de lokale milieudruk (stank, transporten, emissies) beperkt blijven, zodat de kwaliteit van natuur en leefomgeving voldoende is. In het referentiescenario wordt de schaalvergroting van de veehouderij verder doorgetrokken. Daarom ook presteert het burgerinitiatief zoveel beter met het behoud van het aantal boerderijen in Nederland. De dreigende opmars van megabedrijven in het landelijk gebied (varkensflats en kippenfabrieken met tienduizenden dieren) leidt tot momenteel tot veel maatschappelijke weerstand. Omdat de overheid niet beschikt over een overzicht van de plannen heeft Milieudefensie een landelijk meldpunt ingesteld. Op basis van de vele reacties is het volgende overzicht opgesteld. Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

6 Overzicht bouwplannen megastallen (>5000 varkens of > vleeskuikens / leghennen) Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

7 Alternatieven voor schadelijke sojateelt De analyse van de planbureaus schenkt slechts vrij summier aandacht aan de problematiek die samenhangt met de grootschalige verbouw van soja voor veevoer in Zuid Amerika. Helaas is hierbij veelvuldig sprake van schendingen mensenrechten. Ook leidt het oprukkende areaal tot een forse aanslag op unieke natuurgebieden, zoals de cerrado, het Amazonewoud en de Pantanal. Het door het burgerinitiatief aangedragen alternatief bestaat uit drie pijlers. Op de eerste plaats leidt de afname van de veestapel tot een afname van de voerbehoefte. Op de tweede plaats kunnen in Europa geteelde voedergewassen ingezet worden. Tenslotte dient de resterende soja binnen duurzaamheidscriteria geproduceerd te worden. De planbureaus bagatelliseren ten onrechte de potentie van de productie in Europa van eiwithoudende voedergewassen als veldbonen en voedererwten. Dit heeft de Nederlandse Akkerbouwers Vakbond inmiddels ook kenbaar gemaakt. Onderstaande tabel geeft aan dat de opbrengst van erwten en bonen in proteïne per hectare die van soja niet veel ontloopt. Gewas Proteïne gehalte soja en vervangers Proteïne (%) Opbrengst in ton/ha Sojameel 48 Raapzaadmeel 32 Zonnebloemmeel 28 Erwten en bonen 25 Granen 10 Bron: AIDenviroment, License to operate, Amsterdam ,6 1,7 0,9 4 5,7 Opbrengst in proteïne per ha. 1,3 0,5 0,3 1 0,6 Ook de milieuprestatie van voedererwten is vergelijkbaar met die van soja. Door de stikstofbindende eigenschappen van vlinderbloemingen hebben beide gewassen weinig kunstmest nodig. Ook de productie van broeikasgassen is voor beiden relatief laag. Gewas Nkunstmest, Kg/ha Opbrengst, Ton/ha Broeikasgas Per ton Broeikasgas Per proteïne inhoud. Sojabonen 20 2, Tarwe 175 7, Zonnebloem 25 1, Raapzaad 170 3, Gerst 150 5, Voedererwten 20 3, Bron: Natuur en Milieu, Voer, duurzaamheidissues en verbeteropties, Utrecht 2006 Een gemis in de analyse van de planbureaus is verder het niet vermelden van de duurzame soja die reeds beschikbaar is. Aan de hand van de zogeheten Baselcriteria is gecertificeerde soja beschikbaar, waarbij wel voldaan wordt aan sociale en ecologische randvoorwaarden. Het burgerinitiatief stelt voor om middels kwaliteitstoeslagen of een subsidieregeling de (overigens geringe) meerkosten van deze soja te bekostigen. Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

8 Internationale regelgeving een heikel punt? De planbureaus oordelen vrij negatief over de mogelijkheden voor de Nederlandse overheid om de kwaliteitslandbouw te ondersteunen. Regelgeving van met name de Europese Unie zou dit bemoeilijken. Het Landbouw Economisch Instituut ziet hiervoor echter wel ruimte. Voorwaarde dient te zijn dat niet de productie rechtstreeks wordt gefinancierd, maar dat boeren een reële beloning ontvangen voor de activiteiten die zij verrichten op het vlak van dierenwelzijn, natuurbeheer en milieukwaliteit. Eurocommissaris Fischer Boel wijst de lidstaten er overigens ook met klem op dat er veel meer beleidsruimte bestaat binnen de zogeheten modulatie dan totnogtoe wordt benut. De conservatieve inschatting van de planbureaus roept vraagtekens op. De door hen geraadpleegde externe deskundigen blijken werkzaam te zijn voor het ministerie van LNV. Hierdoor dreigt een cirkelredenering te ontstaan, want het ministerie zal weer verwijzen naar het standpunt van de planbureaus De overheid kan in deze kwestie voortvarender opereren, liefst in samenspraak met gekwalificeerde deskundigen uit binnen en buitenland. Vanwege de maatschappelijke belangen die verbonden zijn met de landbouw kan er duidelijk meer beleidsruimte benut worden. De Europese Commissie roept de leden daartoe immers al op. Dat door uitvoering van het burgerinitiatief eindelijk de door Brussel al zo lang gewenste oplossing van het Nederlandse mestprobleem wordt gerealiseerd kan wellicht ook bijdragen aan een positieve grondhouding. Overigens is van de zijde van de planbureaus geopperd om een subsidieregeling op te starten om in Nederland verkoop te stimuleren van vlees dat aan bepaalde kwaliteitscriteria voldoet. Dit instrument zou wellicht nader tegen het licht gehouden kunnen worden om te bezien of het kan bijdragen aan de doelstellingen van het burgerinitiatief (al dan niet in combinatie met de voorgestelde maatregelen). Tenslotte Met de notitie Boeren met toekomst hebben Milieudefensie en Jongeren Milieu Actief een voorzet gegeven om het burgerinitiatief handen en voeten gegeven. De brochure is bij de Vaste Kamercommissie voor LNV ingediend als kaderstellende notitie. De precieze uitwerking zal onder meer in dialoog met diverse betrokkenen tot stand moeten komen. De insteek is om dierenwelzijn, milieukwaliteit en boerenbelangen beter te verenigen. De rol van de overheid is hierbij cruciaal. De indieners doen uitdrukkelijk een beroep op inzet voor het publiek belang. Deze maatschappelijke kwestie hoort deelbelangen en individueel consumentengedrag te overstijgen. Het is aan de volksvertegenwoordiging om, op basis van signalen uit de samenleving, daadwerkelijke verbeteringen te realiseren. Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV

9 Notitie Milieudefensie & Jongeren Milieu Actief voor gesprek met Kamercommissie LNV