Vroeger: huidtesten en bloedonderzoek
|
|
- Guus Mathijs van der Pol
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Aspecifieke symptomen Krampjes, luchtweginfecties, moeizame ontlasting, eczeem, huilen, slecht slapen, gastrooesofageale reflux, enzovoorts. Met dit soort klachten kunnen ouders bij een professional komen met de vraag of hun kind allergisch is voor koemelk. Dat kan, maar hoeft zeker niet. Het probleem begint dus bij het stellen van de diagnose, de symptomatologie is vaak zeer aspecifiek! Diagnostiek belangrijk Nog steeds wordt de diagnose koemelkallergie te vaak ten onrechte gesteld en ook wordt deze vaak nog gemist. Aan de diagnostiek valt dus nog heel wat te verbeteren, al zijn we in Nederland gelukkig een heel eind op de goede weg. Verdenking koemelkallergie Eerst maar eens wat getallen: tot maar liefst 15% van de baby s wordt verdacht van koemelkallergie 1,2,3, terwijl er bij slechts 2-5% daadwerkelijk sprake is van koemelkallergie 4,5,6,7. Dat komt omdat de klachten zoals krampjes en huilen zo aspecifiek zijn. Hierdoor word er bij nog steeds een te groot aantal kinderen onterecht koemelkallergie vastgesteld 8. Zo is minstens 50 tot 66% van alle open provocaties vals positief. Dat betekent in de prakijk dat deze kinderen onnodig een dieet krijgen opgelegd en ouders nodeloos ongerust worden gemaakt. Soms komen we kinderen met een koemelkvrij dieet tegen die op hun 12e nog nooit een koemelkprovocatie hebben gehad. En als je beseft dat de meeste kinderen voor ze 2 jaar worden over koemelkallergie heen groeien, is dat wel heel schrijnend. Als men de diagnose niet of laat stelt, kan dit negatieve gevolgen voor de gezondheid en ontwikkeling van het kind hebben, zoals achterblijvende groei. Bovendien kun je bij uitsluiting verder met diagnostisch onderzoek, het kind heeft immers klachten en dus kan er sprake zijn van een andere aandoening dan voedselallergie. Vroeger: huidtesten en bloedonderzoek
2 Het grote probleem bij het stellen van de diagnose koemelkallergie is dat er sprake is van een breed scala aan aspecifieke klachten: van eczeem en reflux tot huilen, onrust en diarree. Daarom is het stellen van de diagnose altijd lastig geweest. Huidtesten en bloedonderzoek waren vroeger de aangewezen manier, maar hebben tegenwoordig niet de voorkeur. Ze kunnen namelijk zowel vals positieve als vals-negatieve uitslagen geven. Bij veel gevallen van koemelkallergie is namelijk sprake van een niet IgE-gemedieerde allergische reactie. Hierover meer in de NutriTorial Allergie: wat is het? DBPGVP Kortom je wilt het zeker weten en dat is ook mogelijk dankzij de dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatie. Een hele mond vol voor deze inmiddels gouden standaard voor diagnostiek bij koemelkallergie, afgekort DBPGVP. Zo n provocatie werd tot een jaar geleden alleen nog maar in de 2 e en 3 e lijn uitgevoerd, maar de zogenoemde laagrisicoprovocaties, dat wil zeggen bij kinderen die slechts milde klachten hebben, kunnen tegenwoordig ook uitstekend uitgevoerd worden in de 1 e lijn 9. Dat is dankzij de nieuwe richtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij kinderen in Nederland die in het najaar van 2012 is verschenen. In dat jaar zijn er ook een aantal pilots op consultatiebureaus succesvol gebleken. Daarom zullen al in de nabije toekomst de laagrisicoprovocaties steeds meer verschuiven van de 2 e lijn naar de 1 e lijn (consultatiebureaus en huisartspraktijken). Uit de Richtlijn Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland blijkt ook duidelijk dat de DBPGVP de voorkeur heeft. Een open provocatie om de diagnose koemelkallergie te stellen kan nog wel. Daarmee kan namelijk de diagnose koemelkallergie wel worden verworpen. Maar blijkt de reactie positief, dan kun je als arts niet voor 100% vaststellen dat een kind koemelkallergie heeft en moet er alsnog een DBPGVP uitgevoerd moeten worden. Je weet immers niet zeker of het kind reageert op de koemelk of op iets anders wat toevallig ook in de voeding aanwezig is. De uitvoering van de DBPGVP Voor de test komen ouders met hun kind 2 keer een ochtend voor onderzoek, met minimaal een week ertussen. Kinderen volgen een strikt koemelkvrij dieet van tenminste 4 weken voor de provocatie, de zogenoemde eliminatiefase. Tijdens die 2 bezoeken krijgt het kind gewone zuigelingenvoeding of een eiwithydrolysaat, zonder dat de arts/verpleegkundige en de ouders weten welke voeding het betreft. Na medisch onderzoek en een kort gesprek met de ouders wordt gestart met een eerste dosis van een paar druppels melk.
3 Doseringsschema Daarna volgt een stapsgewijze ophoging van de dosis volgens een afgesproken protocol, met als maximum ongeveer 120 ml voor een kind vanaf 6 maanden. De ouders zitten met hun kind in een aparte ruimte. De arts/verpleegkundige brengt de melk en kijkt als de ouders de fles geven naar mogelijke reacties en loopt ook tussendoor regelmatig binnen om te kijken hoe het gaat. Na de laatste dosis blijven ouders en kind nog 2 uur ter observatie. Indien er geen of een milde reactie heeft plaatsgevonden en de arts het kind heeft nakeken mogen ouders en baby naar huis. Die 2 uur zijn overigens arbitrair, want er zijn kinderen die ook na 5 uur nog een systemische reactie krijgen. Daarom wordt de ouders gevraagd om thuis eventuele late reactie in de dagen na de test nog bij te houden. Twee dagen tot een week na de testdag is er een telefonische follow-up voor een mogelijke late reactie. Ongeveer 48 uur tot een week na afloop van de tweede testdag wordt de code verbroken om te kijken welke voeding de baby op welke dag heeft gehad. Provocatie in de 1 e lijn Voor de dubbel blinde voedselprovocatie hoeven ouders straks niet meer naar het ziekenhuis, maar kan men terecht op het consulatiebureau. Tenminste, als de financiering geregeld is met de zorgverzekeraar. Dat is veel laagdrempeliger voor ouders, het is immers een plek waar ze al vaker zijn geweest en dus al kennen. In de eerste lijn komen trouwens alleen kinderen met milde klachten van eczeem, spugen, darmklachten of onrust in aanmerking voor de DBPGVP. De kans dat je in de 1 e lijn een kind met een heftige reactie zult treffen is zeer klein. De ouders van die kinderen zijn vaak al doorgestuurd naar een kinderarts. Indicaties voor DBPGVP in ziekenhuis Bij ernstige klachten is volgens protocol afgesproken dat de DBPGVP in het ziekenhuis plaatsvindt. Denk bijvoorbeeld aan een kind dat tijdens het krijgen van een eerste flesvoeding een heftige huidreactie krijgt of benauwd wordt. Overigens is de kans op een ernstige reactie bij een vermeende koemelkallergie zeer klein: 1 op de paar honderd 10. In de 1 e lijn wordt de open voedselprovocatietest alleen uitgevoerd als de DBPGVP niet haalbaar is, bijvoorbeeld als ouders weigeren 2 keer naar het consultatiebureau te komen of als ouders de test weigeren omdat het nu goed gaat met het kind enz. In de eerder genoemde richtlijn wordt deze methode gezien als de op een na beste test. Met de test kan
4 immers wel nog steeds de diagnose koemelkallergie worden verworpen, maar niet worden vastgesteld. Voorafgaand aan een open provocatie op het consultatiebureau of in de huisartsenpraktijk moet een kind strikt geruime tijd koemelkvrij eten. Het duurt namelijk meestal 3 weken of meer voor je verbetering ziet in de klachten. Neem bijvoorbeeld atopische dermatitis, dit is een ontstekingsproces dat minstens 6 weken duurt voor je het tot rust ziet komen na stoppen met koemelk. Je begrijpt dat er duidelijk verbetering van de klachten zichtbaar moet zijn om reactie op een provocatie te kunnen zien. Op de dag van de provocatie mag een kind 3 uur voor de provocatie alleen wat water. Tijdens de open voedselprovocatie krijgt een kind in 4 stappen met tussenpozen van 30 minuten in oplopende hoeveelheden de testvoeding toegediend. De test wordt uitgevoerd met een voeding uit een provocatiekit of met de eigen oorsponkelijke zuigelingenvoeding. Het doseerschema start met een slokje melk, ongeveer 7,5 ml en wordt stapsgewijs opgevoerd tot maximaal 200 ml voor een kind vanaf 6 maanden. Tot minimaal 2 uur na het toedienen van de laatste voeding wordt een kind uiteraard geobserveerd om eventuele allergische reacties te constateren. Na 48 uur is er nog telefonisch contact over hoe het thuis is gegaan. Een open provocatie kan ook in de 1 e lijn op locatie worden gestart en thuis worden afgemaakt. Daarvoor bestaat ook weer een opbouw schema waarin de voeding met koemelk langzaam wordt opgevoerd. Dat kan alleen als bij de eerste dosis op locatie geen reactie wordt gezien. In het ziekenhuis wordt de open provocatie soms nog wel gebruikt. Om als een kind goed gereageerd heeft op een koemelkvrij dieet met meer waarschijnlijkheid vast te stellen dat er daadwerkelijk sprake is van koemelkallergie. Maar ook hier geldt dat bij een positieve uitslag je alsnog de dubbelblinde provocatie moet doen om koemelkallergie vast te kunnen stellen. De open provocatie wordt ook gebruikt op lange termijn na bijvoorbeeld een aantal maanden - om te kijken of een kind over de koemelkallergie heen is gegroeid na een positieve DBPGVP 9. Een DBPGVP lijkt makkelijker dan het daadwerkelijk in de praktijk is. Want het gaat ook om het interpreteren van de reacties die je ziet. Krijgt een kind galbulten of gaat het spugen tijdens de provocatie, dan is het gemakkelijk. Bij geen reacties ook. Maar wat doe je als de ouders zeggen dat de huid van hun kind toch vlekkeriger is dan anders of dat het kind wat meer huilt? En jij vindt het allemaal hoogst discutabel? Dan zit je in een grijs gebied en komt het aan op ervaring. Als je als arts ook blijft twijfelen is het pas echt lastig. Doe je de
5 2 testdagen dan over? Want wellicht had het kind op de testdag met gewone zuigelingenvoeding een buikgriepje en was wat je zag geen reactie op de testvoeding. Of laat je het kind toch maar het eiwithydrolysaat gebruiken? Dan is het een kwestie van goed overleg met de ouders. Dat kan betekenen dat je voorlopig toch een eiwithydrolysaat adviseert en de test pas over een paar maanden herhaalt. Maar gelukkig kunnen we veel vaker ouders gerust stellen bij vermeende koemelkallergie, waardoor ze toch standaard flesvoeding durven te geven of hun kind niet bepaalde producten gaan onthouden als ze starten met de bijvoeding. En is de test echt positief, dan kun je de behandeling starten. Daarover in de NutriTorial Allergie: behandeling en preventie meer. Voor de DBPGVP zijn kant en klare geblindeerde provocatiekits beschikbaar van verschillende fabrikanten. Belangrijk is dat voor de provocatie dezelfde kit wordt gebruikt als de zuigelingenvoeding die gebruikt wordt tijdens de eliminatiefase. Een kind is immers al gewend aan de smaak en zal de voeding gemakkelijk accepteren. De keuze voor een bepaalde kit wordt dus meestal bepaald door de ouders op basis van merk dat al gebruikt wordt.. Er zijn provocatiekits met intensief gehydrolyseerd voedingen op basis van wei-of caseïneeiwit of met voeding op basis van vrije aminozuren. Hoe die voedingen gemaakt worden kun je overigens leren in de NutriTorial Allergie: wat is het?. In de eerste lijn ligt een keuze voor een intensief eiwithydrolysaat voor de hand. Deze voedingen kunnen meestal ook voor de behandeling worden ingezet. Voor de effectiviteit van de test maakt het overigens niet uit of je een voeding op basis van wei of caseïne kiest. Wel is een wei-hydrolysaat goedkoper en beter van smaak 11. Als een kind met vermeende koemelkallergie in het ziekenhuis komt voor de DBPGVP, staat het over het algemeen al op koemelkvrije voeding. Ook dan is die voeding een prima basis voor de test, want het kind zal dan de voeding niet weigeren. Diagnostiek Het stellen van de juiste diagnose is erg belangrijk. Door dit schema te volgen kunnen de juiste keuzes worden gemaakt en kan duidelijk worden vastgesteld dan wel uitgesloten of een kindje koemelkallergie heeft. Bij stap 3 wordt dieetvoeding op basis van vrije aminozuren genoemd. Het voordeel van testen met een voeding op basis van vrije aminozuren is dat je met 100% zeker weet of je met koemelkallergie te maken hebt of niet. Je hebt dan immers de beste negatieve controle. Eigenlijk gebeurt dit altijd in de tweede of derde lijn. Bijvoorbeeld bij kinderen
6 waarbij een eiwithydrolysaat onvoldoende effectief is. Bij deze kinderen nemen de klachten in de diagnostische fase onvoldoende af terwijl het wel een eiwithydrolysaat krijgt. Of het kind blijft achter in de groei, terwijl er op grond van de anamnese, hoge sensibilisatie of de ernst van de klachten toch een sterk vermoeden is van koemelkallergie. De voeding wordt ook geadviseerd voor kinderen met een bewezen koemelkallergie en als de klachten onvoldoende afnemen of het kind achterblijft in de groei 9. Toekomst De DBPCVP is goed en betrouwbaar, maar ook kostbaar om uit te voeren. Als er in de toekomst meer inzicht is te verkrijgen in de immunologische, genetische- en omgevingsfactoren voor koemelkallergie, kan er wellicht op basis daarvan een voorspellend model worden ontwikkelt voor de diagnose koemelkallergie. En wie weet kan er straks op basis van eenvoudig bloedonderzoek naar bepaalde afweerstoffen of -cellen een uitspraak worden gedaan en een advies op maat worden gegeven. Tot die tijd wordt het gedaan met de huidige gouden standaard. En nog liever zouden we de allergie voorkomen. Over preventie, net als over behandeling, in de NutriTorial Allergie: behandeling en preventie meer. Referenties 1. Høst A. (2002). Frequency of cow s milk allergy in childhood. Ann Allergy Asthma Immunol; 89: Du Toit G. et al (2010). Identifying and managing cow s mik protein allergy. Arch Dis Child Educ Pract Ed; 95(5): Meyer R. (2008). New guidelines for managing cow s milk allergy in infants. J Fam Health Care; 18(1): Agostoni C. et al (2009). Breast-feeding: A commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr; 49(1): NHG (2012). NHG-Standaard Voedselovergevoeligheid. Geraadpleegd op 15 januari 2013, van 6. Fiocchi A. et al (2010). World Allergy Organization (WAO) Diagnosis and Rationale for Action against Cow s Milk Allergy (DRACMA) Guidelines. Pediatr Allergy Immunol; 21: Vandenplas Y. et al (2007). Guidelines for the diagnosis and managment of cow s milk protein allergy in infants. Arch Dis Child; 92(10):
7 8. Brand P.L.P. (2011). NHG-Standaard Voedselovergevoeligheid kan stelliger. Ned Tijdschr Geneeskd; 155:A NVK (2012). Richtlijn diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland. Geraadpleegd op 15 januari 2013, van Brand P. (2012). Resultaten pilot diagnostiek koemelkallergie eerstelijn veel belovend. Praatjesmaker. 11. Van der Meulen G, Doedens R, Herpertz I (2013) Vertaling richtlijn diagnostiek van koemelkallergie naar de praktijk. Praktische Pediatrie; 7(4)
Joep, en zijn vermoeide ouders
Casus 1 Joep 1 Joep, en zijn vermoeide ouders Joep is 3 maanden oud en komt met zijn jonge ouders op het spreekuur. Ouders zien er vermoeid en gespannen uit. Joep huilt veel en is moeilijk te troosten,
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland
Richtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland OVERZICHT VAN DE DOOR DE NVK GEAUTORISEERDE AANBEVELINGEN Uitgangsvraag 1 Bij welke symptomen, aanwijzingen uit de (voedings)anamnese
Nadere informatieAfdeling Kind&Jeugd (B5) DUBBELBLINDE KOEMELKEIWITPROVOCATIETEST
Afdeling Kind&Jeugd (B5) DUBBELBLINDE KOEMELKEIWITPROVOCATIETEST PROVOCATIE 1 Dag en datum Tijd Waar Afdeling B5, Kind & Jeugd PROVOCATIE 2 Dag en datum Tijd Waar Afdeling B5, Kind & Jeugd BELAFSPRAAK
Nadere informatieKoemelkallergie provocatietest Patiënten informatie
Koemelkallergie provocatietest Patiënten informatie 2 Uw kind heeft klachten gehad die na het stoppen van koemelkvoeding zijn verdwenen. Daarom denkt de arts aan een koemelkeiwit allergie. Om dit te kunnen
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie
Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder wordt uitgelegd wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook krijgt
Nadere informatieKoemelkallergie provocatietest
Patiënteninformatie Koemelkallergie provocatietest rkz.nl kinderwebsite.rkz.nl Inleiding Uw kind heeft klachten gehad die na het stoppen van koemelkvoeding zijn verdwenen. Daarom denkt de arts aan een
Nadere informatieVoedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen
Voedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen Albert Schweitzer ziekenhuis Oktober 2012 pavo 0596 Inleiding Uw kind heeft mogelijk een allergie voor een voedingsmiddel. Bijvoorbeeld voor melk,
Nadere informatieKoemelkallergie. Test met voedselprovocatie. Allergie of intolerantie? Voedselprovocatie. Provocatie en eliminatie
Koemelkallergie Test met voedselprovocatie Uw kind heeft verschijnselen die kunnen passen bij een allergie voor koemelk. In deze folder leggen we u het een en ander uit over allergie voor koemelk bij jonge
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie
Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder leest u wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook leggen we in deze
Nadere informatieOnderzoek naar allergie voor koemelk
1/5 Kindergeneeskunde Onderzoek naar allergie voor koemelk Inleiding Uw kind heeft verschijnselen die kunnen wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder leest u meer over deze allergie en over
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie Informatie over koemelkallergie en over onderzoek met dubbelblind placebogecontroleerde voedselprovocatie (DBPGVP)
Kindergeneeskunde Onderzoek naar koemelkallergie Informatie over koemelkallergie en over onderzoek met dubbelblind placebogecontroleerde voedselprovocatie (DBPGVP) 1 Informatie voor ouders: koemelkallergie
Nadere informatieKoemelkallergietest. Informatie voor ouders / verzorgers. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Koemelkallergietest Informatie voor ouders / verzorgers F0894-1250 oktober 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieAllergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling)
Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling) Algemeen Wat is een allergie? Verschijnselen van voedselallergie RAST-test Eliminatie-provocatieproef Aantonen van koemelkeiwitallergie
Nadere informatieKoemelkallergie? De eliminatie-provocatietest
Koemelkallergie? De eliminatie-provocatietest Informatie voor ouders Afdeling allergologie / kindergeneeskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 De eliminatiefase 3 Flesvoeding 3 Borstvoeding en/of vaste voeding
Nadere informatie(Verdenking) koemelkallergie. Afdeling Kindergeneeskunde
(Verdenking) koemelkallergie Afdeling Kindergeneeskunde Inhoudsopgave Inleiding 4 Algemene informatie 4 Wat betekent koemelkallergie? 4 Waarom komt het vaak voor bij baby s? 4 Mogelijke symptomen 4 Hoe
Nadere informatieDiagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland
Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland (B. Vlieg e.a.) Onderwerpen Wat is nieuw DBPGVP (dubbel-blinde-placebo-gecontroleerde-voedsel-provocatie) Er nog nog een richtlijn! Voedselovergevoeligheid
Nadere informatieDubbelblinde voedselprovocatietest bij uw kind; informatie voor ouders
Dubbelblinde voedselprovocatietest bij uw kind; informatie voor ouders Deze folder geeft u informatie over de dubbelblinde placebo gecontroleerde voedselprovocatie test bij uw kind. Uw kind heeft mogelijk
Nadere informatieVoedselallergieonderzoek met de DBPGVP
Voedselallergieonderzoek met de DBPGVP Afspraak U wordt verwacht voor de 1e testdag op de kinderafdeling Vervolgafspraken U wordt voor de 2e testdag verwacht op de kinderafdeling Voor het bespreken van
Nadere informatieVoedselprovocatietest bij kinderen
Patiënteninformatie Voedselprovocatietest bij kinderen Informatie voor ouders bij verdenking op een voedselallergie bij hun kind 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Aantonen voedselallergie
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkeiwitallergie
Onderzoek naar koemelkeiwitallergie Uw kind wordt verdacht van een koemelkallergie. In deze brochure informeren wij u over de werkwijze die wij hanteren in Zuyderland Medisch Centrum om een allergie voor
Nadere informatie(Verdenking) koemelkallergie
(Verdenking) koemelkallergie Afdeling Kindergeneeskunde Locatie Purmerend/Volendam Inleiding Om met zekerheid vast te stellen of uw kind een koemelkallergie heeft adviseert de kinderarts een koemelkprovocatietest.
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie
KINDERGENEESKUNDE Onderzoek naar koemelkallergie KINDEREN Onderzoek naar koemelkallergie Binnenkort komt u met uw kind naar de Dagbehandeling Kinderen van het St. Antonius Ziekenhuis. Uw kind krijgt dan
Nadere informatieDubbelblinde koemelkprovocatietest
Kindergeneeskunde Dubbelblinde koemelkprovocatietest www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN023 / Dubbelblinde koemelk-provocatietest / 24-10-2017
Nadere informatieDubbelblinde koemelkprovocatietest
Kindergeneeskunde Dubbelblinde koemelkprovocatietest www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN023 / Dubbelblinde koemelk-provocatietest / 08-07-2013
Nadere informatieVOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN
VOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN 17091 Inleiding Uw kind heeft verschijnselen die passen bij een allergie voor een voedingsmiddel, bijvoorbeeld het koemelkeiwit, kippe-eiwit of pinda. In deze folder
Nadere informatieVoedselprovocatietest. Informatie voor ouders
Voedselprovocatietest Informatie voor ouders 2 Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven
Nadere informatieKoemelkeiwit provocatietest. kinderafdeling
Koemelkeiwit provocatietest kinderafdeling Uw kind heeft klachten gehad die na het staken van koemelkvoeding zijn verdwenen. Daarom denkt de arts aan een allergie voor koemelkeiwit. Om dit te kunnen bevestigen,
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid
Richtlijn JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid Onderbouwing Uitgangsvragen Welke kunstvoeding (op basis van wei-eiwit, caseïne, aminozuren of soja) is het meest geschikt in de diagnostische fase? Wat
Nadere informatieKoemelk-provocatietest. Informatie voor ouders
Koemelk-provocatietest Informatie voor ouders 2 Inleiding De kinderarts vermoedt dat uw kind allergisch is voor koemelk omdat uw kind goed heeft gereageerd op een koemelkvrij dieet. Én omdat de klachten
Nadere informatieVoedselprovocatietest. Informatie voor ouders
Voedselprovocatietest Informatie voor ouders Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven
Nadere informatieTweede kindje Geboren AD Geboortegewicht 3575 gr Apgar 9/10 Voeding: kunstvoeding
Casus 2 Dex 1 Dex, Tweede kindje Geboren AD 38 +3 Geboortegewicht 3575 gr Apgar 9/10 Voeding: kunstvoeding 2 Dex Bij 1 maand: Krentenbaard in gezicht waarvoor AB zalf. Extra controle 2 wkn later ivm roodheid
Nadere informatieSophia Kinderziekenhuis. Voedselprovocatie. Test op voedselallergie
Sophia Kinderziekenhuis Voedselprovocatie Test op voedselallergie Bij een voedselprovocatie onderzoeken wij of uw kind allergisch is voor bepaalde voedingsmiddelen. In deze folder leest u meer over het
Nadere informatieVoedselprovocatietest: Pinda, kippeneiwit, open koemelk en overige
Kindergeneeskunde Voedselprovocatietest: Pinda, kippeneiwit, open koemelk en overige www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN037 / Voedselprovocatietest:
Nadere informatieVoedselallergie: Veel gestelde vragen
Thema: Allergie Voedselallergie: Veel gestelde vragen Naam van spreker A.E.J. Dubois 22-11-2013 2 veel gestelde vragen over voedselallergie: 1. wat is het? welke voedingsmiddelen? welke klachten? 2. zit
Nadere informatieNaam... Geboortedatum... Uitvoerende JGZ-professional Naam... Verantwoordelijke arts Naam...
Protocollen voor JGZ-professionals Bijlage 2a: Dubbelblinde placebogecontroleerde koemelkprovocatie Datum... Kind Naam... Geboortedatum... Uitvoerende JGZ-professional Naam... Verantwoordelijke arts Naam...
Nadere informatieVoedselprovocatie bij kinderen
Voedselprovocatie bij kinderen In overleg met de kinderarts en diëtiste heeft u voor uw kind een afspraak gemaakt voor een voedselprovocatietest. Tijdens dit onderzoek krijgt uw kind onder begeleiding
Nadere informatieWelkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten
Welkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten Albert Schweitzer ziekenhuis augustus 2012 pavo 0916 Inleiding U bent door uw arts verwezen naar de polikliniek voor kinderen met allergische
Nadere informatieBijlage 14A. SYMPTOOMSCOREFORMULIER DUBBELBLINDE PLACEBOGECONTROLEERDEKOEMELK PROVOCATIE 2 E EN 3 E LIJN
Bijlage 14A. SYMPTOOMSCOREFORMULIER DUBBELBLINDE PLACEBOGECONTROLEERDEKOEMELK PROVOCATIE 2 E EN 3 E LIJN Betreft 0 TEST DAG 1 (Voor zowel TEST DAG 1 en TEST DAG 2 wordt dit formulier ingevuld) 0 TESTDAG
Nadere informatie1 richtlijn voor diagnostiek van koemelkallergie
Richtlijnen 1 richtlijn voor diagnostiek van koemelkallergie Voor de eerste, tweede en derde lijn in Nederland Berber J. Vlieg-Boerstra, Carry L. Wensing, C.M.F. (Frank) Kneepkens, Yolanda Meijer, Esther
Nadere informatieHet formulier voor zowel testdag 1 als testdag 2 invullen. Naam kind... Geboortedatum... Testdatum... Type testvoeding... Symptoomregistratie
Bijlage 2b: Beoordelingsformulier dubbelblinde placebogecontroleerde koemelkprovocatie Het formulier voor zowel testdag 1 als testdag 2 invullen. TESTDAG 1 TESTDAG 2 Naam kind... Geboortedatum.... Testdatum...
Nadere informatieVoedselprovocatietest: Pinda, kippeneiwit, open koemelk en overige
Kindergeneeskunde Voedselprovocatietest: Pinda, kippeneiwit, open koemelk en overige www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN037 / Voedselprovocatietest:
Nadere informatieCentrumlocatie. Voedselprovocatie. Afdeling Allergologie
Centrumlocatie Voedselprovocatie Afdeling Allergologie Met u is afgesproken dat u een voedselprovocatie zult doen. Dit is tot op heden de enige test waarin nagegaan kan worden of u een echte reactie krijgt
Nadere informatieDermatologie. Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie
Dermatologie Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie Dermatologie Veel ouders van kinderen, en ook volwassenen, denken dat een allergie de oorzaak is van eczeem. Zij komen met de vraag bij de huisarts
Nadere informatieVertaling richtlijn Diag nostiek van koemelkallergie naar de praktijk
Vertaling richtlijn Diag nostiek van koemelkallergie naar de praktijk Gerbrich van der Meulen, Rienus Doedens en Irene Herpertz Drs. G. van der Meulen, kinderarts-allergoloog, Martini Ziekenhuis Groningen,
Nadere informatieVoedsel- of geneesmiddelenallergie Eliminatie-provocatietest
Voedsel- of geneesmiddelenallergie Eliminatie-provocatietest Informatie voor ouders Afdeling kindergeneeskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 De eliminatiefase 4 Voedingsmiddelen 4 Geneesmiddelen 4 De klinische
Nadere informatiePraktische tips en trucs over eczeem en voedselallergie. Petra Kentie Verpleegkundig specialist kinderallergie en eczeem Perone Gerritz diëtiste
Praktische tips en trucs over eczeem en voedselallergie Petra Kentie Verpleegkundig specialist kinderallergie en eczeem Perone Gerritz diëtiste Het kinderallergie team: KNO- arts Kinderallergoloog Dermatoloog
Nadere informatieKoemelk-provocatietest
Kindergeneeskunde Koemelk-provocatietest Afspraken Provocatie 1: 08.00 uur Waar: Afdeling Kinderdagbehandeling gebouw D, verdieping 3, ontvangst 1 Provocatie 2: 08.00 uur Waar: Afdeling Kinderdagbehandeling
Nadere informatieCitation for published version (APA): van Thuijl, A. O. J. (2012). Exploring immunological mechanisms in cow s milk allergy
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Exploring immunological mechanisms in cow s milk allergy van Thuijl, A.O.J. Link to publication Citation for published version (APA): van Thuijl, A. O. J. (2012).
Nadere informatieVoedselprovocatie. Havenziekenhuis. april 2012
Voedselprovocatie april 2012 Een allergie is een reactie van het afweersysteem van het lichaam gericht tegen niet schadelijke stoffen als stuifmeel, huidschilfers of voedingsmiddelen met allergische klachten
Nadere informatieAllergie kind: Provocatietest bij kinderen
Allergie kind: Provocatietest bij kinderen Algemeen Uw kind heeft verschijnselen die kunnen passen bij een allergie (overgevoeligheid) voor voedsel (bijvoorbeeld koemelkeiwit of pinda's) of medicijnen
Nadere informatieLandelijke standaard voedselallergie bij zuigelingen
o v e r z i c h t s a r t i k e l e n Huisartseneditie Landelijke standaard voedselallergie bij zuigelingen Auteurs Trefwoorden C.M.F. Kneepkens en K.I. van Drongelen allergiepreventie, consultatiebureau,
Nadere informatieRichtlijn diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland
Richtlijn diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland Guideline for the diagnosis of cow s milk allergy in children in the Netherlands dr. B.J. Vlieg-Boerstra 1, dr. A.B. Sprikkelman 2 Samenvatting
Nadere informatieMinisymposium voedselallergie. 28 april 2011 Chris Nieuwhof, internistallergologe/immunologe
Minisymposium voedselallergie 28 april 2011 Chris Nieuwhof, internistallergologe/immunologe Verschillende noten Verschillende noten Voedsel allergie Wat is allergie? Allergie is een afweerreactie (van
Nadere informatieKoemelkallergie bij zuigelingen: nieuwe inzichten
Stand van zaken Koemelkallergie bij zuigelingen: nieuwe inzichten Paul L.P. Brand en Hanneke Rijk-van Gent Verschijnselen van koemelkallergie zijn aspecifiek, zodat vermeende koemelkallergie veel vaker
Nadere informatieReflux en allergie: wat met de borstvoeding? Waar of niet waar? 21/02/2019. dr. Rolinde Demeyer diëtist/lactatiekundige. 1. Allergie en borstvoeding
Reflux en allergie: wat met de borstvoeding? dr. Rolinde Demeyer diëtist/lactatiekundige Waar of niet waar? Een baby zonder eczeem heeft geen allergie. 6 maanden exclusief bv is voorbij gestreefd met de
Nadere informatieKoemelkallergie. Is je baby allergisch voor koemelk?
Koemelkallergie Is je baby allergisch voor koemelk? Koemelkallergie = voedselallergie Koemelkallergie is een vorm van voedselallergie. Bij een voedselallergie maakt het lichaam afweerstoffen aan tegen
Nadere informatieKoemelk-provocatietest
Kindergeneeskunde Koemelk-provocatietest Afspraken Provocatie 1: Provocatie 2: Polikliniekafspraak 1: Waarom krijgt uw kind deze test? Uw kind heeft klachten die kunnen passen bij een koemelkallergie.
Nadere informatieFranciscus nascholing. Welkom!
Franciscus nascholing Praktische Kindergeneeskunde Donderdag 22 november 2018 Welkom! Disclosure-slide Disclosure belangen sprekers (Potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijke relevante
Nadere informatieVoedselprovocatietest bij kinderen
Voedselprovocatietest bij kinderen Inleiding Uw kind heeft binnenkort een afspraak voor een voedselprovocatietest vanwege een (mogelijke) voedselallergie. Deze test vindt plaats op de Kinderdagbehandeling
Nadere informatieOnderwijsmateriaal voor toetsgroepen
1. Toelichting op dit onderwijsmateriaal Deze verdiepingsmodule is gebaseerd op de NHG-Standaard M47 van oktober 2010. Voedselallergie wordt veel vaker vermoed dan dat het feitelijk voorkomt. Daarnaast
Nadere informatieVoedselallergie en voedselintolerantie
DC 29 Voedselallergie en voedselintolerantie 1 Inleiding Bij voedselallergie of voedselintolerantie is er sprake van overgevoelige reacties op voedsel of bepaalde bestanddelen in voedsel. De informatie
Nadere informatieResultaten van de praktijktest van de richtlijn voedselovergevoeligheid voor de Jeugdgezondheidszorg
Resultaten van de praktijktest van de richtlijn voedselovergevoeligheid voor de Jeugdgezondheidszorg 26 9 2012 Inleiding In opdracht van ZonMw is de richtlijn Voedselovergevoeligheid voor de Jeugdgezondheidszorg
Nadere informatieAllergie bij zuigelingen
Dit infobulletin is bedoeld voor alle zorgverleners die te maken hebben met borstvoeding. Voor vragen over de bulletins kun je terecht bij de voorzitter van de werkgroep. Annet Mulder: ann.mulder@zgt.nl
Nadere informatieHoe gaat de test in zijn werk? Hoe lang duurt dit onderzoek? Voorbereiding thuis op de DPVP-test
Inleiding Bij uw kind is de verdenking op een koemelkallergie ontstaan. Er is daarom met u gesproken over een provocatietest, een zogenaamde DPVP-test. Met deze test kan worden aangetoond of uw kind allergisch
Nadere informatieDe brochure is een uitgave van de Stichting Voedselallergie, patiëntenorganisatie voor mensen met voedselovergevoeligheid.
koemelk allergie Als het vermoeden bestaat dat een kindje allergisch is voor melk, komen er heel wat vragen op de ouders af. Wat is een koemelkallergie? Hoe wordt de diagnose gesteld? Hoe zijn de klachten
Nadere informatieWat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl
Wat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl Inhoud Inleiding Diagnostische fase Casuïstiek Behandelfase Nazorg Het team van het
Nadere informatieAllergische klachten? Friso allergy care Ouders willen de beste start voor hun kind en genieten
Binnenwerk NTvA nr.6 2005 PMS+CMYK DEF 2 QXP6 23-11-2005 16:56 Pagina 16 Allergische klachten? Standaard: Friso allergy care! Friso 0800-0227434 gratis, iedere dag bereikbaar www.frisokindervoeding.nl
Nadere informatieDiëtetiek. Voedingsadvies bij koemelkallergie. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek Wat is een koemelkallergie? Een koemelkallergie is een ongewenste reactie op het eiwit in de koemelk. De oorzaak hiervan is een abnormale reactie van het natuurlijke afweermechanisme
Nadere informatieVoedingsadvies bij koemelkallergie. Diëtetiek
Voedingsadvies bij koemelkallergie Diëtetiek Beter voor elkaar Voedingsadvies bij koemelkallergie Wat is een koemelkallergie? Een koemelkallergie is een ongewenste reactie op het eiwit in de koemelk. De
Nadere informatieIntroductie tot allergische reacties op voedsel. Immunopathogenese en klinische praktijk
Introductie tot allergische reacties op voedsel Immunopathogenese en klinische praktijk Allergieën zijn multisysteemaandoeningen Bovenste luchtwegen Onderste luchtwegen Huid GI-tractus 1 Allergiesymptomen
Nadere informatieFunctiecentrum Longfunctie Allergologie. Informatie over de voedselprovocatietest voor volwassenen
Functiecentrum Longfunctie Allergologie Informatie over de voedselprovocatietest voor volwassenen Functiecentrum Longfunctie Allergologie De voedselprovocatietest U bent mogelijk allergisch voor bepaalde
Nadere informatieVoedselallergie bij kinderen:
Voedselallergie bij kinderen: hoe begeleid ik ouders & kind en hoe ga ik om met mispercepties? Vlieg & Melse Diëtisten Praktijk voor Voedselovergevoeligheid Mw. Dr. B.J. Vlieg-Boerstra Mw. D.J. Luiten
Nadere informatie11 provocatie met koemelk Introductieschema melkproducten 12
Inleiding Bij uw kind is de verdenking op een koemelkallergie ontstaan. Er is daarom met u gesproken over een provocatietest, een zogenaamde DPVP-test. Met deze test kan worden aangetoond of uw kind allergisch
Nadere informatieEvaluatie standpunt Toepassing van de Dubbelblinde Placebogecontroleerde Voedselprovocatietest bij een vermoeden van koemelkallergie in de eerste lijn
Evaluatie standpunt Toepassing van de Dubbelblinde Placebogecontroleerde Voedselprovocatietest bij een vermoeden van koemelkallergie in de eerste lijn Eindrapport Datum 10 september 2018 Status Definitief
Nadere informatieKindergeneeskunde. Patiënteninformatie. Provocatietest koemelkallergie. Slingeland Ziekenhuis
Kindergeneeskunde Provocatietest koemelkallergie i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen De arts heeft een onderzoek met u afgesproken om vast te stellen of uw kind een koemelkallergie heeft.
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Voedselallergie. Polikliniek Allergologie
PATIËNTEN INFORMATIE Voedselallergie Polikliniek Allergologie Wat is voedselovergevoeligheid? Voedselovergevoeligheid is een overdreven lichamelijke reactie op het eten, inademen of aanraken van bepaalde
Nadere informatieVoedselprovocatietest.
Voedselprovocatietest www.nwz.nl Inhoud Waarom krijgt uw kind dit onderzoek? 3 Testvoeding 3 Uw kind voorbereiden op het onderzoek 4 Hoe lang duurt dit onderzoek? 6 Wat gebeurt er tijdens het onderzoek?
Nadere informatieRESULTATEN PROEFIMPLEMENTATIE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK VAN KOEMELKALLERGIE IN NEDERLAND
RESULTATEN PROEFIMPLEMENTATIE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK VAN KOEMELKALLERGIE IN NEDERLAND SAMENVATTING juni 2012 Samenstelling samenvatting: Werkgroep Diagnostiek van Koemelkallergie bij kinderen in Nederland.
Nadere informatieVoedselallergie; kliniek en diagnostiek
Voedselallergie; kliniek en diagnostiek WDH allergie nascholing 5 oktober 2010 Annejet Plaisier, kinderarts Janneke Ruinemans-Koerts, klinisch chemicus Casus Dylano, ruim 2 ½ jaar oud Reden van komst:
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland. September 2012
Richtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland September 2012 1 Inhoudsopgave blz. Lijst van afkortingen 4 Datum van inwerking treding 4 1. Overzicht van de aanbevelingen 5 2. Algemene
Nadere informatieImmunotherapie met inhalatie-allergenen
Immunotherapie met inhalatie-allergenen Interne Geneeskunde Allergologie Inleiding U reageert allergisch op stuifmeel, huisstofmijt en/of huidschilfers van katten. Deze stoffen die in de lucht voorkomen,
Nadere informatieDubbelblinde voedselprovocaties in een algemeen ziekenhuis
Dubbelblinde voedselprovocaties in een algemeen ziekenhuis Nuttig en veilig, maar niet zonder valkuilen Cirsten J. Oole-Groen en Paul L.P. Brand Doel De resultaten beschrijven van dubbelblinde placebogecontroleerde
Nadere informatieDit logboek is van. Foto. Naam. Geboortedatum. Adres. Postcode. Woonplaats. Telefoonnummer
Dit logboek is van Foto Naam Geboortedatum Adres Postcode Woonplaats Telefoonnummer Overzicht afspraken Datum Afspraak bij Toelichting Dit logboek is bedoeld als schakel tussen de verschillende zorgverleners
Nadere informatieTips en advies veel voorkomende voedingsproblemen
Tips en advies veel voorkomende voedingsproblemen Sorgente Tips bij veel voorkomende voedingsproblemen Medische voeding kan bijdragen aan kwaliteit van leven Sorgente beschouwt het als haar missie om mensen
Nadere informatieAllergie- en astmacentrum voor kinderen
Patiënteninformatie Allergie- en astmacentrum voor kinderen Informatie over het allergie- en astmacentrum van Tergooi Allergie- en astmacentrum voor kinderen Informatie over het allergie- en astmacentrum
Nadere informatie11 provocatie met koemelk Introductieschema melkproducten 12
Inleiding Bij uw kind is de verdenking op een koemelkallergie ontstaan. Er is daarom met u gesproken over een provocatietest, een zogenaamde DPVP-test. Met deze test kan worden aangetoond of uw kind allergisch
Nadere informatie1 de Concept. Richtlijn Voedselovergevoeligheid voor de Jeugdgezondheidszorg
1 de Concept Richtlijn Voedselovergevoeligheid voor de Jeugdgezondheidszorg 15-5-2012 IN SAMENWERKING MET: Actiz Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland GGD Nederland Koninklijke Nederlandse Organisatie
Nadere informatieDubbelblinde vergelijking van de smaak van hypoallergene zuigelingenvoedingen
Dubbelblinde vergelijking van de smaak van hypoallergene zuigelingenvoedingen Samenvatting Doel. Onderzoeken van het verschil in smaak tussen gewone en diverse hypoallergene zuigelingenvoedingen. Methoden.
Nadere informatieGeneesmiddelenallergie. Sophia Kinderziekenhuis
Geneesmiddelenallergie Sophia Kinderziekenhuis Uw kind heeft mogelijk klachten gekregen na gebruik van medicatie. In deze folder leest u wat geneesmiddelovergevoeligheid is, wat de klachten zijn en welke
Nadere informatieVoedselprovocatie-test voor volwassenen
Voedselprovocatie-test voor volwassenen Allergologisch onderzoek Patiënteninformatie 1174018PR/2-2011 - Voedselprovocatietest voor volwassenen 1. Inleiding U bent mogelijk allergisch voor bepaalde voedingsmiddelen
Nadere informatieBDS-protocol. JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid
BDS-protocol JGZ-richtlijn Voedselovergevoeligheid Versie BDS: 3.2.3 Versie protocol: 1.1 Status: DEFINITIEF Dit BDS-protocol geeft aan hoe handelingsaanbevelingen ten behoeve van de zorg voor het kind
Nadere informatieInterne Geneeskunde Allergologie Immunotherapie met inhalatieallergenen
Interne Geneeskunde Allergologie Immunotherapie met inhalatieallergenen Desensibilisatie Interne Geneeskunde Allergologie Inleiding U reageert allergisch op stuifmeel, huisstofmijt, of huidschilfers van
Nadere informatieInformatie over de voedselprovocatietest voor volwassenen
Universitair Medisch Centrum Groningen Interne Geneeskunde I Functiecentrum Allergologie I Fonteinstraat 13 Informatie over de voedselprovocatietest voor volwassenen De voedselprovocatietest U bent mogelijk
Nadere informatiesprekers Wilma Vriesman & Yvonne Roosen. Marjan Visser & Francoise Vooijs Basispresentatie Annemarie Oudshoorn kinderarts
sprekers Wilma Vriesman & Yvonne Roosen. Marjan Visser & Francoise Vooijs Basispresentatie Annemarie Oudshoorn kinderarts Programma Deel 1 18:00 uur Basispresentatie : Bij welke jonge patiënten moet je
Nadere informatieBij een voedselallergie is het immuunsysteem rechtstreeks betrokken. Hierbij spelen allergenen een rol.
Borstvoeding en (voedsel)overgevoeligheid door Andrea Gnoth Als voedsel niet goed verdragen wordt noemen we dat tegenwoordig een voedselovergevoeligheid. De afgelopen jaren hebben de wetenschap en de medische
Nadere informatieVoedsel-provocatietest
Kindergeneeskunde Voedsel-provocatietest pinda / kippenei / hazelnoot / cashewnoot Afspraken Provocatie 1: 08.00 uur Afdeling Kinderdagbehandeling gebouw D, verdieping 3, ontvangst 1 Provocatie 2: 08.00
Nadere informatiePatiënten informatie polikliniek Allergologie. Geneesmiddelovergevoeligheid Juni 2011 vakgroep Allergologie
Patiënten informatie polikliniek Allergologie Geneesmiddelovergevoeligheid Juni 2011 vakgroep Allergologie Geneesmiddelovergevoeligheid Uw arts heeft u verwezen naar de polikliniek van de allergoloog omdat
Nadere informatieAllergieën zijn multisysteemaandoeningen. Introductie tot allergische reacties op voedsel. Verloop atopische symptomen met leeftijd.
Allergieën zijn multisysteemaandoeningen Introductie tot allergische reacties op voedsel Immunopathogenese en klinische praktijk Bovenste luchtwegen Onderste luchtwegen Huid GI-tractus 1 Allergiesymptomen
Nadere informatieRichtlijn Voedselprovocatie
Richtlijn Voedselprovocatie Initiatiefnemer Nederlandse Vereniging voor Allergologie (NVvA) Betrokken verenigingen/instanties Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD), specifiek Diëtisten Alliantie VoedselOvergevoeligheid
Nadere informatie