Academische werkplaats Opvang x Oggz Speerpunt Huiselijk geweld

Transcriptie

1 Een raadpleging onder vrouwen, werkers en beleidsmedewerkers Carinda Jansen, Irene Jonker en Judith Wolf Achtergrond en doelstelling Medio 2008 is in de Academische werkplaats Opvang x Oggz,, een start gemaakt met methodiekontwikkeling. De aan de werkplaats verbonden vrouwenopvanginstellingen legden prioriteit bij de ontwikkeling van een methodiek in de eerste (crisis)opvang van vrouwen. Input voor de methodiekontwikkeling moest komen uit: Een internationale literatuurreview om te bepalen of er voor mishandelde vrouwen en hun kinderen in de eerste opvang interventies bestaan van bewezen waarde, zoals vastgesteld in robuust onderzoek (zie Jonker, Van Luijtelaar en Wolf 2009). De praktijk, namelijk door de inzichten, ervaringen en kennis te benutten van direct betrokkenen in de vrouwenopvang. Dit informatieblad beschrijft de raadpleging van vrouwen, medewerkers en beleidsmedewerkers met behulp van de concept mapping methode. Concept mapping is een methode om inzicht te krijgen in complexe, diffuse begrippen. Concept mapping in fasen Concept mapping omvat enkele fasen en activiteiten. De eerste fase bestaat uit een brainstorm. Tijdens deze brainstorm is aan 12 vrouwen, 12 uitvoerend medewerkers én 12 beleidsmedewerkers gevraagd de volgende zin met zoveel mogelijk uitspraken aan te vullen: Om vrouwen en hun kinderen bij binnenkomst en in de eerste zes weken in de vrouwenopvang passende begeleiding te kunnen bieden, is het nodig dat uitvoerend werkers Dit leverde na analyse en bewerking, en ook na terugkoppeling naar vertegenwoordigers van de vrouwenopvanginstellingen binnen het Speerpunt Huiselijk geweld, een lijst op van 92 relevante uitspraken. Deze zijn in een latere fase voorgelegd aan 56 vrouwen en 52 medewerkers van vijf instellingen voor vrouwenopvang, verspreid over het land. Vrouwen en werkers hebben de 92 uitspraken over de begeleiding en opvang geprioriteerd en geclusterd. Het resultaat is samengebracht in een concept map. Concept mapping; de resultaten Prioriteiten Tabel 1 geeft weer welke aspecten van de opvang en begeleiding in de crisisopvang voor vrouwen en werkers het belangrijkste zijn (van 1=weinig relevant tot 5=hoogst relevant). In de eerste kolom staat het oordeel van vrouwen en medewerkers gezamenlijk, in de kolommen daarna volgt de beoordeling van de onderscheiden groepen apart. Tabel 1: De vijf hoogst scorende uitspraken Top-5 Score Totaal vrouwen (N=56) Vrouwen serieus nemen en met respect bejegenen Onmiddellijk hulp bieden bij een acute situatie Toeleiden naar een veilig adres indien nodig Aandacht geven aan de kinderen die meekomen Zorgen dat kinderen de juiste hulp krijgen (1) 4.64 (2) 4.43 (3) 4.32 (4) 4.28 (5) 4.28 (1) 4.42 (2) 4.37 (3) 4.35 (7) 4.11 (5) 4.25 Score medewerkers (N=52) (1) 4.90 (3) 4.50 (8) 4.29 (4) 4.47 (7)

2 Zowel vrouwen als medewerkers vinden een respectvolle bejegening van vrouwen het belangrijkste aspect van de begeleiding in de crisisopvang. Ook het bieden van onmiddellijke hulp in een crisissituatie scoort bij beide groepen hoog. Beide groepen vinden het toeleiden naar een veilig adres en zorgen dat kinderen de juiste hulp krijgen belangrijke aspecten van de opvang, vrouwen hechten hier iets meer waarde aan dan medewerkers. In figuur 1 staan 11 clusters weergegeven in een concept map. Een cluster is een geheel van uitspraken die bij elkaar horen. Hoe dichter de clusters bij elkaar staan, hoe meer die met elkaar te maken hebben. En hoe verder de clusters uit elkaar liggen, des te minder hebben die met elkaar gemeen. De clusters vormen tezamen de begeleiding en het opvangmilieu van de vrouwenopvang. De clusters Behalve dat respondenten de uitspraken hebben geprioriteerd, hebben zij die ook geclusterd. De 11 clusters die vrouwen en medewerkers het meest belangrijk vinden raken de kern van de vrouwenopvang. De volgorde van de clusters hierna is bepaald door de prioriteiten die respondenten stelden. Het hoogst scorende cluster komt eerst. 2

3 Toeleiden naar veilig adres indien nodig (cluster 1) Het meest van belang volgens vrouwen en medewerkers, is dat vrouwen en hun kinderen veilig zijn. Veiligheid en juiste hulp voor kinderen (cluster 2) Dit cluster, in de kern van de figuur, geeft het belang weer van juiste hulp voor de kinderen. Ook het bespreken van zaken die de veiligheid betreffen behoort tot dit cluster. Persoonsgerichte, respectvolle omgang (cluster 3) Dit cluster met de meeste uitspraken wijst met name op het belang van respectvolle omgang en zorgvuldige communicatie tussen medewerkers en vrouwen. En dat betekent voor medewerkers dat zij vrouwen serieus nemen en hun afspraken nakomen. Emotionele ondersteuning bieden, vrouwen rust en ruimte geven om hun verhaal te doen, beschikbaar zijn en de tijd nemen. Nagaan en uitgaan van wat voor vrouwen belangrijk is en zich bewust zijn van eigen waarden en normen. Tot dit cluster hoort ook het doseren van informatie en vrouwen zelf zoveel mogelijk verantwoordelijkheid geven. Systematisch en planmatig werken (cluster 4) Dit cluster, dat als derde is geprioriteerd, betreft systematisch en planmatig werken. Het geeft het belang weer van het gezamenlijk opstellen, volgen en evalueren van een begeleidingsplan. De veiligheidssituatie en de kinderen komen hierbij ook aan de orde. Bij acute crisissituaties wordt onmiddellijk hulp geboden en nazorg wordt geboden zolang als nodig is. Stoppen van geweld binnen systeem (cluster 5) In dit cluster staat de juiste hulp aan vrouwen én kinderen en hun eventuele omgeving centraal. De soort en de ernst van het geweld wordt geïnventariseerd en bij eergerelateerd geweld wordt toegeleid naar juiste hulp. Het systeem wordt als geheel begeleid. Medewerkers begeleiden en bemiddelen bij eventuele hereniging van het systeem. Vrouwen worden ondersteund bij het mobiliseren van hun sociale netwerk. Transparant en veilig opvangmilieu (cluster 6) Dit cluster staat voor een gezonde en veilige leefomgeving. Vrouwen worden in de eerste periode wegwijs gemaakt in de groep en in het opvanghuis en informatie over huisregels wordt verstrekt. Hierbij hoort ook het bespreken van verwachtingen. Alle hulpmiddelen om optimaal te kunnen communiceren worden hierbij ingezet. Het is ook een milieu waarin vrouwen recht wordt gedaan door hun privacy te waarborgen en te respecteren, en waarin medewerkers om toestemming vragen voor het opvragen van informatie en inzage geven in het dossier. Versterken van weerbaarheid en gezondheid (cluster 7) In dit cluster is aandacht voor de geweldssituatie die vrouwen zijn ontvlucht. Enerzijds betreft het ondersteuning bij de lichamelijke en fysieke gevolgen van het geweld, anderzijds gaat het om het voorkomen van herhaling van geweld. Dit door inzicht te geven in patronen in relaties en inzicht in het geweld (spiraal van geweld). Bovendien worden vrouwen begeleid bij het vergroten van hun zelfredzaamheid. Toeleiden naar en helpen voorzien in bestaansvoorwaarden (cluster 8) Het merendeel van de uitspraken in dit cluster heeft betrekking op praktische zaken. Het gaat om hulp bij het behouden of verkrijgen van financiële zekerheid, maar ook om hulp bij regelzaken en juridische kwesties. Medewerkers bemiddelen in het contact met instellingen op het gebied van politie en justitie. Maar vrouwen worden ook begeleid bij het vinden van een juiste verblijf- of woonsituatie. Het is belangrijk dat medewerkers zo nodig met vrouwen meegaan naar instanties. 3

4 Versterken van eigenheid en zelfstandigheid (cluster 9) De uitspraken in dit cluster betreffen gewenste veranderingen in de situatie van vrouwen. Het crisismoment wordt hierbij aangegrepen om veranderingen tot stand te brengen. Hierbij worden cultuurgebonden dilemma s gesignaleerd en besproken. Vaardigheden worden geoefend. Zorgcoördinatie en hulp bij werken en leren (cluster 10) Ondersteuning door medewerkers bij het coördineren en afstemmen van de hulp die vrouwen en kinderen krijgen is belangrijk. Een deel van de uitspraken in dit cluster heeft betrekking op het vinden en behouden van opleiding, werk en dagbesteding. Medewerkers kunnen vrouwen ondersteunen bij het vinden van oppas of kinderopvang. Informatie over voorschotten (cluster 11) Dit cluster bestaat uit slechts één uitspraak; het geven van informatie over het krijgen van een voorschot. Waardering van de clusters In tabel 2 is de waardering per cluster, per groep uitgedrukt. Tabel 2: waardering clusters door vrouwen en medewerkers Cluster Score totaal Score Vrouwen (N=56) Score medewerkers (N=52) (1) 4.3 (1) (2) 4.3 (1) (3) 3.9 (2) (4) 3.6 (3) (6) 3.4 (4) (6) 3.3 (5) (5) 3.1 (6) (3) 2.5 (8) (7) 2.8 (7) (8) 2.5 (8) (7) 2.4 (9) De ordening levert weinig verschillen op tussen de groepen, met uitzondering van cluster 8. Cliënten hechten meer waarde aan toeleiding naar en helpen voorzien in bestaansvoorwaarden in de eerste periode in de opvang dan medewerkers. Behalve cluster 11 vinden medewerkers dit begeleidingsaspect zelfs het minst belangrijk. 4

5 Onderliggend patroon Respondenten hebben de uitspraken op basis van eigen overwegingen samengevoegd of juist gescheiden. Uit de ordening van de clusters in de conceptmap Goede begeleiding en opvang zouden deze overwegingen afgeleid moeten kunnen worden. In de kern van de conceptmap tekent zich een denkbeeldige driehoekige vorm af (figuur 2) die tevens de kern raakt van de vrouwenopvang, namelijk: vrouwen en kinderen veiligheid en juiste hulp bieden door een professionele en systeemgerichte aanpak. Rondom de kern, verder naar de randen toe, zijn drie dimensies te onderscheiden die betrekking hebben op: Vrouw en kinderen als cliënt van de vrouwenopvang (linksboven); Vrouw als individu en deel van een sociaal systeem (middenonder); Vrouw als participerend burger in de samenleving (rechtsboven). Deze dimensies sluiten aan bij de drie functies van de vrouwenopvang 1 : Een asielfunctie met een accent op onderdak en bescherming; Een balansfunctie met een focus op rust, het hervinden van de eigen kracht en het vergroten van de zelfredzaamheid en sociale integratie; Een transitiefunctie bij de overgang naar een, bij voorkeur, zelfstandig en veilig bestaan. 5

6 Uitvoering en contactpersonen Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de Academische werkplaats Opvang x Oggz door medewerkers van het Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg van het UMC St Radboud te Nijmegen. Bronvermelding bij gebruik van dit informatieblad is: Jansen, C, Jonker, I. en Wolf, J. Passende begeleiding in de eerste opvang van mishandelde vrouwen. Nijmegen: Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg, UMC St Radboud, Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg van het UMC St Radboud Nijmegen. 1 Deze drie functies zijn voor het eerst uitgewerkt voor de vrouwenopvang in Maat en baat van de vrouwenopvang. (Wolf et al, 2006). 6