Casus 17 Pesten op het werk

Transcriptie

1 Casus 17 Pesten op het werk Werknemers worden op de werkvloer regelmatig gepest door collega s en door hun chefs, blijkt uit recente publicaties. Soms raken die werknemers door dat pesten zo overspannen, dat zij geen andere uitweg meer zien dan ontslag te nemen. Daarbij willen zij natuurlijk schadevergoeding ontvangen voor het leed dat is aangedaan en de inkomensschade die uit het ontslag is voortgevloeid. In de praktijk kan dat tot bijzonder ingewikkelde procedures leiden. Casus 17 geeft daarvan een voorbeeld. Mevrouw Veder is sedert 1 december 1998 als coupeuse werkzaam bij Naaigoed BV; zij is thans 53 jaar; haar maandsalaris bedraagt thans bruto per maand. Met Naaigoed BV ging het gedurende de jaren negentig van de vorige eeuw niet goed. De onderneming heeft op het randje van faillissement verkeerd. Reden daarvoor waren niet alleen de sociaal-economische ontwikkelingen in het algemeen, maar daarnaast kon ook worden gewezen op een star, verouderd beleidsconcept van de toenmalige directie. Daarin is de laatste jaren wel verandering gekomen! In 2004 is namelijk een andere directie aangetreden. Sindsdien bestaat deze uit drie ambitieuze mannen die zich vol overgave hebben gestort op het omvormen van Naaigoed BV tot een financieel gezond bedrijf. En het moet worden gezegd: de resultaten liegen er niet om. De directie hanteert dan ook de leus: er zal moeten worden gepresteerd; degenen die een bepaalde omzet niet halen, gaan er zonder omwegen uit. Deze benadering blijkt fnuikend te werken voor met name de oudere werknemers in het bedrijf. Nadat het de directie na een jaar functioneren was gebleken dat 90% van deze groep de algemeen gestelde omzetnorm niet haalt, worden de betreffende werknemers voortdurend achter de vodden gezeten. Intimidatie en dreiging worden daarbij niet geschuwd, ook niet ten opzichte van mevrouw Veder. Zoals menig andere collega meldt zij zich uiteindelijk op 31 mei 2009 ziek. Haar huisarts en de verzekeringsgeneeskundige van het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (UWV) constateren dat zij zwaar Casus 17 - Pesten op het werk 1

2 overspannen is en voorlopig niet haar arbeid kan hervatten. Na verloop van enkele maanden (er is dan nog geen enkele wijziging in het ziektebeeld ingetreden) komt mevrouw Veder in samenspraak met haar huisarts tot het besluit, haar baan op te geven. Zij wendt zich tot een plaatselijke advocaat die haar adviseert een ontbindingsverzoek ex art. 7:685 BW bij de kantonrechter in te dienen. U moet dat doen wegens veranderingen in de omstandigheden, gelegen in een verstoring van de arbeidsrelatie, want dan kunt u tevens een vergoeding verzoeken. Deze vergoeding leidt er in de praktijk toe dat u tussen de vijftien en twintig maandsalarissen zult ontvangen. Aldus gebeurt; het ontbindingsverzoek wordt ingediend. Wie schetst de verbazing van mevrouw Veder als blijkt dat de arbeidsovereenkomst weliswaar door de kantonrechter wordt ontbonden, maar dat zij geen cent vergoeding krijgt. Dat komt omdat de kantonrechter uw arbeidsovereenkomst niet heeft ontbonden op grond van veranderingen in de omstandigheden, maar wegens een dringende reden, meldt de advocaat. Voor mevrouw Veder reden haar advocaat te vragen wat zij tegen de uitspraak van de kantonrechter kan ondernemen en wat verder juridisch nog mogelijk is. Uitwerking Ontbinding wegens gewichtige reden; appèl en cassatie; vergoeding, schadeloosstelling, (immateriële) schadevergoeding (art. 7:685 BW) Art. 7:685 lid 11 BW bepaalt dat tegen een beschikking krachtens dit artikel noch hoger beroep noch cassatie kan worden ingesteld. Vanuit de literatuur is al vaak gepleit voor afschaffing van deze bepaling en in verschillende wetsontwerpen is daarin (gedeeltelijk) voorzien, maar desondanks is thans het appèl- en cassatieverbod inzake art. 685-beschikkingen nog steeds geldend recht. De Hoge Raad heeft evenwel in een aantal uitspraken (waaronder HR 4 april 1986, NJ 1986, 549) kenbaar gemaakt dat genoemde rechtsmiddelen in een beperkt aantal gevallen toch mogelijk zijn. Deze gronden zijn: 2 Praktisch Arbeidsrecht

3 De kantonrechter is buiten het toepassingsbereik van art. 7:685 BW getreden. De kantonrechter heeft art. 7:685 BW ten onrechte niet toegepast. De kantonrechter heeft essentiële vormen verzuimd. 2010, Noordhoff Uitgevers bv Zal mevrouw Veder op een van deze gronden met succes hoger beroep kunnen aantekenen, nu de kantonrechter de arbeidsovereenkomst niet (zoals zij heeft verzocht) heeft ontbonden wegens veranderingen in de omstandigheden, maar op grond van een dringende reden? Deze vraag moet ontkennend worden beantwoord. In de hiervoor genoemde beschikking van de Hoge Raad uit 1986 is namelijk in een nagenoeg identieke situatie (ontbinding van de arbeidsovereenkomst op verzoek van een werkneemster; de kantonrechter willigt het verzoek in op grond van een dringende reden, hoewel de werkneemster het verzoek op veranderingen in de omstandigheden had gebaseerd) beslist dat de kantonrechter in dat geval binnen het raam van art. 7:685 BW blijft en derhalve niet buiten het toepassingsbereik van dat wetsartikel treedt. Mevrouw Veder zal zich bij de beslissing moeten neerleggen. Heel vervelend voor haar, nu krachtens lid 8 van art. 7:685 BW alleen een vergoeding kan worden toegekend indien de gewichtige redenen gelegen zijn in veranderingen in de omstandigheden. Het voorafgaande betekent evenwel niet dat zij verder geen actie meer kan ondernemen. Integendeel, mevrouw Veder kan opnieuw tegen Naaigoed BV een proces aanspannen en van haar ex-werkgever vorderen: gefixeerde dan wel volledige schadevergoeding ex art. 7:677 lid 3 en 4 BW; schadevergoeding op grond van wanprestatie van Naaigoed BV; immateriële schadevergoeding ex art. 6:106 BW. Zullen deze vorderingen worden toegewezen? Voor een bevestigend antwoord zal (zoals blijkt uit de hiervoor genoemde wetsartikelen en de hierna genoemde uitspraken) eerst moeten vaststaan dat Naaigoed BV door opzet of schuld aan mevrouw Veder een dringende reden moet hebben gegeven. Als in rechte komt vast te staan dat Naaigoed BV zich intimiderend en dreigend jegens Casus 17 - Pesten op het werk 3

4 mevrouw Veder heeft opgesteld en als daarnaast kan worden aangetoond dat de gestelde omzetnorm voor iemand van haar leeftijd niet aan maatstaven van redelijkheid beantwoordt, zal men kunnen concluderen dat Naaigoed BV in dit opzicht een verwijt valt te maken. In het vervolg zal hiervan worden uitgegaan. In de eerste plaats kan mevrouw Veder gefixeerde schadevergoeding of volledige schadevergoeding vorderen. Dit vloeit rechtstreeks voort uit de wet (art. 7:677 lid 3 en 4 BW). Het daarop gebaseerde geldbedrag is echter niet indrukwekkend hoog. Immers, art. 7:680 lid 1 BW bepaalt dat het bedrag van gefixeerde schadevergoeding gelijk is aan het bedrag van het in geld vastgesteld loon voor de tijd dat de arbeidsovereenkomst bij regelmatige beëindiging had behoren voort te duren. Hetzelfde kan, krachtens rechtspraak van de Hoge Raad, in hoofdlijnen worden betoogd voor de volledige schadevergoeding. Wanneer daarbij ook nog in overweging moet worden genomen dat deze gefixeerde of volledige schadevergoeding niet bij de beschikking ex art. 7:685 BW kan worden toegekend (HR 28 april 1967, NJ 1967, 260, m.n. GJS) en er dus een nieuwe procedure moet worden gevoerd om tot een veroordeling tot betaling van genoemd bedrag te komen, dan is wel duidelijk dat mevrouw Veder wat dit betreft weinig heil zal zien in het ondernemen van verdere juridische activiteiten. In zijn arrest van 1 december 1989, NJ 1990, 451, m.n. PAS, herhaald in HR 11 oktober 2002, JAR 2002, 261, is de Hoge Raad onder voorwaarden tegemoetgekomen aan de positie van de werknemer zoals mevrouw Veder, die op grond van een verkregen ontbinding wegens een dringende reden niet meer leek te kunnen ontvangen dan een bedrag gelijk aan het loon over de opzeggingstermijn. De Hoge Raad stelde in dit arrest dat de exwerkgever in genoemde situatie gehouden is de schade te vergoeden welke de werknemer lijdt ten gevolge van het uit die wanprestatie van de werkgever voortvloeiende verloren gaan van zijn dienstbetrekking. Daaropvolgend overweegt de Hoge Raad: Daartoe zal met name aanleiding bestaan ingeval het gedrag van de werkgever ( ) erop is gericht de werknemer ertoe te brengen eigener beweging ontslag te nemen en waarin het voor de betrokken werknemer moeilijk is andere passende arbeid te vinden. Alsdan kan de rechter een schadevergoeding naar billijkheid vaststellen (het is immers ondoenlijk de precieze schadevergoeding 4 Praktisch Arbeidsrecht

5 in een dergelijke situatie te bepalen). Op grond van de arresten van 1 december 1989 en van 11 oktober 2002 lijkt zeker niet uitgesloten dat mevrouw Veder recht heeft op schadevergoeding op grond van wanprestatie van Naaigoed BV, zeker ook nu niet erg aannemelijk is dat zij met haar leeftijd (53) spoedig passend werk zal vinden en de intimidatie en dreiging door de directie van Naaigoed BV toch zeker impliciet gericht zijn geweest op verwijdering van de oudere arbeiders uit het bedrijf. De hoogte van de schadevergoeding moet naar billijkheid worden vastgesteld. Een bedrag van ongeveer lijkt ten minste gerechtvaardigd, gelet op de vergoeding die vermoedelijk op basis van de kantonrechterformule (A B C) zou worden vastgesteld, indien de arbeidsovereenkomst wegens veranderingen in de omstandigheden zou zijn ontbonden. In diezelfde procedure zou zij overigens ook naast schadevergoeding wegens wanprestatie gefixeerde of volledige schadevergoeding ex art. 7:677 BW kunnen vorderen. Ten slotte kan mevrouw Veder in dezelfde procedure tevens immateriële schadevergoeding vorderen. Die mogelijkheid is ex art. 7A:1637w BW (met ingang van 1 januari 1992 afgeschaft vanwege de invoering van onder meer Boek 6 BW en het daarin voorkomende art. 106) uitdrukkelijk door de Hoge Raad onderkend in het reeds genoemde arrest uit Toewijzing van deze vordering lijkt in casu gerechtvaardigd: mevrouw Veder is als gevolg van de handelwijze van Naaigoed BV in haar goede naam of op andere wijze in haar persoon aangetast. De hoogte van dit bedrag dient naar billijkheid te worden vastgesteld. Doorgaans zijn de hier te lande toegekende geldsommen niet indrukwekkend hoog te noemen. Hoger beroep en cassatie van een uitspraak tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst ex art. 7:685 BW is wettelijk gezien niet mogelijk. Een vergoeding kan alleen bij veranderingen in de omstandigheden worden toegekend. De Hoge Raad heeft op deze wettelijke regels enkele ontsnappingsmogelijkheden geformuleerd. 2010, Noordhoff Uitgevers bv Casus 17 - Pesten op het werk 5