9. Bewolkingspatronen achter bergachtige eilanden
|
|
- Thijmen Smits
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Opmaak-Satelliet-pam :44 Pagina Bewolkingspatronen achter bergachtige eilanden Gelijkmatige luchtstromingen boven oceanen kunnen verstoord worden door bergachtige eilanden, die als obstakels fungeren. Satellietbeelden laten zien dat zich achter zulke obstakels in een aantal gevallen een prachtig patroon met wervels vormt. Daarnaast geven dezelfde eilanden soms aanleiding tot boeggolfvormige opklaringsgebieden, terwijl nu en dan een of twee wolkenpluimen zichtbaar zijn. De wervelpatronen werden voor het eerst gezien met behulp van de Amerikaanse weersatelliet TIROS V in Voor die tijd was het verschijnsel niet waarneembaar. De bewolkingspatronen zijn te kleinschalig om ze te kunnen terugvinden op een weerkaart, temeer daar de waarnemingsgegevens in de gebieden waar het wervelpatroon voorkomt, erg schaars zijn. De wervels zijn echter weer te groot om door waarnemers vanaf schepen of vanuit vliegtuigen als zodanig herkend te worden. Wervels achter Jan Mayen. Datum: 13 februari Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. a. obstakel U obstakel onstabiele stroming a: Schematische voorstelling van een wervelweg van Von Kármàn, ontstaan achter een obstakel in een gelijkmatige stroming door het afwisselend loslaten van wervels aan de lijzijde van het obstakel. b: Stromingspatroon achter een obstakel; bij een langzame stroming. Achter het obstakel kan zich een wervelweg van Von Kármàn vormen. b.
2 Opmaak-Satelliet-pam :44 Pagina 60 Wervels achter Madeira, 1 december Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. Satellietbeelden tonen het verschijnsel geregeld, vooral achter Jan Mayen in de Groenlandzee tussen Groenland en Lapland/Spitsbergen (foto pag. 59), achter Madeira (foto boven), de Canarische Eilanden (foto links) en de Kaapverdische Eilanden (foto pag. 61) voor de kust van Marokko en achter Guadalupe in de Grote Oceaan voor de kust van Mexico (foto pag. 62). Wervelweg van Von Kármàn Wervels achter de Canarische Eilanden, 24 april Satelliet: Seastar. Bron: NASA/GSFC SeaWiFS Project. Het verschijnsel dat er zich wervelpatronen vormen in een gelijkmatige stroming achter een obstakel, is bekend uit de stromingsleer. De wervels ontstaan afwisselend aan de linkerzijde en aan de rechterzijde van het obstakel, laten los en worden vervangen door een nieuw gevormde wervel (zie tekening pag. 59). Zo vormt zich een patroon dat bestaat uit twee bijna evenwijdige rijen wervels; de afstand tussen de hartlijnen van de wervelrijen is gelijk aan de diameter van 60 HET WEER OP SATELLIETBEELDEN
3 Opmaak-Satelliet-pam :44 Pagina 61 het obstakel. In beide rijen volgen de wervels elkaar zo snel op, dat de onderlinge afstanden ongeveer gelijk zijn. Wervels van één rij hebben dezelfde draairichting; deze draairichting is tegengesteld aan die van een wervel uit de andere rij. Een dergelijk stromingspatroon staat bekend als wervelweg van Von Kármàn. Théodore von Kármàn was een natuurkundige van Hongaarse afkomst, die in 1911 voor het eerst een wiskundige beschrijving gaf van het verschijnsel. De wervels van Von Kármàn vormden de verklaring van zwieptonen van de wind die tegen takken of touwen blaast; ze veroorzaken ook het lawaai van de imperiaal op de rijdende auto en ze maken het zo moeilijk om een roeispaan strak door het water te trekken. Vóór Von Kármàn hadden anderen zich al met de naar hem genoemde wervels beziggehouden. Reeds in de tiende eeuw bouwde aartsbisschop Dunstam van Canterbury (die volgens de overlevering meer tijd stak in het beoefenen van muziek en natuurwetenschap dan in het houden van Wervels achter de Kaapverdische Eilanden. Datum: 26 april Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team.
4 Opmaak-Satelliet-pam :45 Pagina 62 Wervels achter Guadalupe voor de kust van Baja Californië, Mexico. Datum: 16 mei Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team.
5 Opmaak-Satelliet-pam :45 Pagina 63 Wervels achter Socorro en wolkenpluim achter San Benedicto. Beide eilanden maken deel uit van de Mexicaanse Revillagigedo eilandengroep in de Stille Oceaan. Datum: 13 mei Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. preken) een windharp of Eolusharp. De snaren van deze harp werden door de wind bespeeld onder de vorming van Von Kármànwervels. De aartsbisschop laadde hiermee echter de verdenking van tovenarij op zich en hij moest asiel zoeken in België. In de tijd van de romantiek raakte het instrument weer in zwang en ook in ons land stonden in de negentiende eeuw bij een aantal buitenverblijven windharpen opgesteld. Een andere voorganger van Von Kármàn was Leonardo da Vinci, die het verschijnsel noemt in zijn verhandeling Del moto e misura dell aqua. In de huidige tijd staan de wervels in de belangstelling in verband met trillingen die onverwacht bleken op te treden bij hoogspanningskabels, fabrieksschoorstenen, scheepsschroeven, periscopen van onderzeeboten en raketten die klaarstonden voor lancering. Ook het instorten van de Tacoma Narrowsbrug in het najaar van 1940, bekend door de filmopnamen die ervan werden gemaakt, wordt aan Von Kármànwervels toegeschreven. Een wervelpatroon zoals getoond op verscheidene afbeeldingen ontstaat in het laboratorium alleen bij bepaalde aanstroomsnelheden uit om en om loslatende wervels. Bij lagere aanstroomsnelheden laten de wervels niet meer los; wel kan dan weer een vergelijkbaar wervelpatroon ontstaan in de onstabiele stroming achter het obstakel. Von Kármànwervels op satellietbeelden Ook in de meteorologie komen we de wervelweg van Von Kármàn weer tegen. Het patroon vormt zich soms aan de lijzijde van bergachtige eilanden in gelaagde BEWOLKINGSPATRONEN ACHTER BERGACHTIGE EILANDEN 63
6 Opmaak-Satelliet-pam :46 Pagina 64 Eilandeffecten in Saharastof boven de Canarische Eilanden, 11 februari Satelliet: Seastar. Bron: NASA/GSFC SeaWiFS Project. Detail uit de foto van pag. 76 bij hoofdstuk 11 (Stofstormen). bewolking (stratocumulus) aan de oostzijde van subtropische hogedrukgebieden. Daarnaast treffen we het aan in wolkenstratenpatronen op hogere breedten, zoals achter Jan Mayen. In enkele gevallen is hooggebergte nabij de kust voldoende om een wervelpatroon te veroorzaken. De omstandigheden waaronder het patroon optreedt, worden gekenmerkt door een gelaagde opbouw van de atmosfeer. In de onderste laag van vijfhonderd tot 1500m meter dik, staat gewoonlijk minder wind dan in de vrije atmosfeer direct daarboven. Doordat er tussen de beide lagen nauwelijks uitwisseling plaatsvindt, kan zo n situatie, door de meteorologen aangeduid als inversie, geruime tijd voortduren. Dergelijke inversies treden vooral op in de buurt van hogedrukgebieden. Het eiland dat de wervels veroorzaakt, moet hoog genoeg zijn om door de inversie heen te prikken.verder moet er een gelijkmatige luchtstroming in de luchtlaag onder de inversie voorkomen met windsnelheden tussen vijf en vijftien meter per seconde. Bij lagere snelheden vormen de wervels zich niet altijd, bij hogere snelheden kunnen gevormde wervels zich niet handhaven. Als de wervels eenmaal gevormd zijn, bewegen ze met de luchtstroming mee. Ze verdwijnen weer als ze in een gebied terechtkomen waar de luchtstroming of de temperatuuropbouw van de atmosfeer te sterk afwijkt van de toestand in de omgeving van het eiland waar ze gevormd werden. Verder kunnen ze ook verdwijnen door verweven te raken met een andere wervel. Doordat naburige wervels (in verschillende rijen) tegengestelde draairichting hebben, doven ze elkaar als het ware uit. Andere eilandeffecten Afgezien van een wervelweg van Von Kármàn kunnen ook andere effecten veroorzaakt worden door bergachtige eilanden die zich als een obstakel in een luchtstroming bevinden. Zo ontstaan er geregeld opklaringsgebieden achter de eilanden; de wolken verdwijnen op het moment dat ze de eilanden bereiken. Het geheel doet vaak denken aan de boeggolf van een schip, zoals ook de beelden bij het volgende hoofdstuk laten zien. Verder dienen de wolkenpluimen genoemd te worden, die zich soms vormen achter eilanden ten gevolge van verticale turbulente bewegingen. Meestal gaat het om één wolkenpluim (zie foto pag. 63), maar in bijzondere gevallen (bij afname van de windsnelheid met de hoogte) kunnen er twee wolkenpluimen ontstaan, stroomafwaarts links en rechts van het eiland (niet afgebeeld). De stromingspatronen rond vulkanische eilanden zijn gewoonlijk zichtbaar in bewolking. In zeer uitzonderlijke gevallen zijn ze ook terug te vinden in stofwolken, zoals in het geval van de foto boven. 64 HET WEER OP SATELLIETBEELDEN
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70 Saharastof veroorzaakt de bruine tinten in de bewolking boven onder andere Engeland en Schotland. De tint van de Noordzee ten noorden en noordwesten van
Nadere informatie10. Wasbordpatroon in bewolking achter bergen en eilanden
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:46 Pagina 65 10. Wasbordpatroon in bewolking achter bergen en eilanden Satellietbeelden tonen achter gebergten of bergachtige eilanden vaak wolkenribbels. Zo n wasbordpatroon
Nadere informatie5. Storingen in koude lucht
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:05 Pagina 37 5. Storingen in koude lucht Volgens de klassieke theorie van luchtsoorten en fronten ontwikkelen oceaanstoringen zich aan het grensvlak van twee verschillende
Nadere informatie12. Depressies, fronten en andere neerslagproducerende weersystemen
12. Depressies, fronten en andere neerslagproducerende weersystemen 12.1 Inleiding In hoofdstuk 10 (Neerslag en buien) is de samenhang besproken tussen neerslag en bewolking; ook zagen we hoe de neerslagsoort
Nadere informatie17. Kleurrijk oceaanwater
Opmaak-Satelliet-pam 21-06-2005 16:38 Pagina 114 17. Kleurrijk oceaanwater Het aardoppervlak bestaat voor tweederde uit water. Geen wonder dat de kunstmanen die in een baan om de aarde zijn gebracht om
Nadere informatieMETEOROLOGICA JAARGANG 21 - NR. 4 - DECEMBER 2012. Het verschil tussen foto s en beelden vanuit satellieten
JAARGANG 21 - NR. 4 - DECEMBER 2012 METEOROLOGICA Het verschil tussen foto s en beelden vanuit satellieten Invloed van smeltwater op de Groenlandse ijskap is groter dan gedacht Reconstructie van de winter
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2005-II
Actieve aarde Opgave 7 bron 12 Ouderdom van de oceanische korst bron: Berendsen, H.J.A., Fysisch-geografisch onderzoek, Assen, 1997 De ligging van delen van de oceanische korst met een verschillende geologische
Nadere informatie12. As van vulkanen bedreigt vliegveiligheid
Opmaak-Satelliet-pam 21-06-2005 15:55 Pagina 77 12. As van vulkanen bedreigt vliegveiligheid Vulkaanuitbarstingen vormen een dankbaar onderwerp voor satellietbeelden en ruimtefoto s en leveren fascinerende
Nadere informatieHierin is λ de golflengte in m, v de golfsnelheid in m/s en T de trillingstijd in s.
Inhoud... 2 Opgave: Golf in koord... 3 Interferentie... 4 Antigeluid... 5 Staande golven... 5 Snaarinstrumenten... 6 Blaasinstrumenten... 7 Opgaven... 8 Opgave: Gitaar... 8 Opgave: Kerkorgel... 9 1/10
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde oud progr vwo 2010 - I
Actieve aarde Opgave 7 Platentektoniek en klimaat Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort. 1p 25 Welke atlaskaart moet je gebruiken om inzicht te krijgen in de plaattektonische bewegingen vanaf het
Nadere informatieSamenvatting aardrijkskunde H9:
Samenvatting aardrijkskunde H9: 1.Opbouw van de atmosfeer: opbouw atmosfeer of dampkring gebaseerd op temperatuursschommelingen. Hoogte atmosfeer Naam atmosfeerlaag Temp.-verloop verschijnsel 80-1000Km
Nadere informatieMETEOROLOGISCHE EN OROGRAFISCHE ASPECTEN
VLIEGEN IN DE BERGEN Het lijkt wat vreemd om in een vlak land als Nederland aandacht te besteden aan een onderwerp als "vliegen in de bergen ". Echter, er zijn steeds meer sportvliegers die hun vleugels
Nadere informatieInspectie Verkeer en Waterstaat
Inspectie Verkeer en Waterstaat PPL voorbeeldexamen Meteorologie 1 Waarvan zijn zichtbare weersverschijnselen in de troposfeer voornamelijk het gevolg? A) Van subsidentie. B) Van luchtvervuiling. C) Van
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Het Weer 1. Wolken Als je vaak naar buiten kijkt zie je soms wolken. Aan dan vraag jij je soms wel eens af wat er allemaal in een wolk zit. Nou ik zal eens uitleggen hoe een wolk in elkaar zit. Een wolk
Nadere informatieGran Canaria heeft als enige van de Canarische Eilanden een pelgrimsweg, die het gehele eiland doorkruist van noord naar zuid.
Gran Canaria heeft als enige van de Canarische Eilanden een pelgrimsweg, die het gehele eiland doorkruist van noord naar zuid. Ze noemen hem de Camino Santiago en is 60 km lang. Er zijn zelfs twee albergues
Nadere informatieVLUCHTEVALUATIE Zaterdag 18 Mei 2013
VLUCHTEVALUATIE Zaterdag 18 Mei 2013 In bovenstaande afbeelding is een overzicht weergegeven van de vluchten, (met ZIMOA ondersteunende afdelingen) en daarbij de route naar de locatie van de eerst aankomende
Nadere informatie10 SATELLIETWAARNEMINGEN
Satellietwaarnemingen 10.1 10 SATELLIETWAARNEMINGEN 10.1 Algemene inleiding Het pakket Satpack is bedoeld voor gebruik in een weerkamerprakticum door studenten Meteorologie. Het doel is: - te laten zien
Nadere informatieEen tsunami, de kracht van water? Lespakket voor de leerling
Japanese Red Cross/Toshirharu Kato Een tsunami, de kracht van water? Lespakket voor de leerling Hallo! Heb jij al ooit een tsunami meegemaakt? Nee? Dat is heel normaal, want in België kwam er nog geen
Nadere informatieHet weer in detail. Hir lam
: Het weer in detail Hir lam Het verhaal achter De storm van 12 mei 1983 Op het plaveisel voor het knmi-gebouw staat een weerkaart afgebeeld. Nietsvermoedende bezoekers zien een paar gebogen lijnen en
Nadere informatieAuto-antennes. Tim Weenink ( ) & Omar Richardson ( )
Auto-antennes Tim Weenink (0775602) & Omar Richardson (0675453) 25 maart 2013 Inhoudsopgave 1 Samenvatting 2 2 Probleembeschrijving 3 3 Model 5 4 Berekeningen 6 5 Resultaten 7 6 Plannen voor verder onderzoek
Nadere informatieVlucht 31 Augustus 2013 Losplaats: Morlincourt Lossingstijd: 13.00 uur
Vlucht 31 Augustus 2013 Losplaats: Morlincourt Lossingstijd: 13.00 uur Dit rapport beschrijft een meteorologisch overzicht van de omstandigheden die zich tijdens de genoemde vlucht hebben voorgedaan. Achtereenvolgens
Nadere informatieKrachten van de natuur hoofdstuk 1B4
Krachten van de natuur hoofdstuk 1B4 Cursus 4.1: De aarde beeft Opbouw van de aarde Clip: Opbouw van de aarde De aarde is, van binnen naar buiten, opgebouwd uit: 1. de binnenkern De kern van de aarde is
Nadere informatieEen les met WOW - Luchtdruk
Een les met WOW - Luchtdruk Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van
Nadere informatieOnderwerp: Effect van bebouwing op grotere afstand op de molenbiotoop van molen De Hoop in Harderwijk
Laméris-Huis Adviseurs West-Vlisterdijk 8 2855 AG Vlist W: http://adviseurs.lameris-huis.nl Ir. Evert-Jan Laméris M: 06 20 448 698 E: lameris@hotmail.com MEMO Onderwerp: Effect van bebouwing op grotere
Nadere informatieEstafette. ABCD is een vierkant met zijden van lengte 1. Γ is de cirkel met straal 1 en middelpunt C. P is het snijpunt van lijnstuk AC met Γ. ?
27 e Wiskundetoernooi Estafette 208 Opgave Een rechthoek van 2 bij 25 wordt in twee stukken geknipt. Het resultaat is twee kleinere rechthoeken, die niet even groot maar wel gelijkvormig zijn. Wat is de
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1-2 havo 2005-I
Modderstroom Er zijn vulkanen die geen lava uitspuwen, maar een constante stroom modder geven. De koude modder stroomt als een rivier langzaam de helling af (zie foto 1). Aan de rand van deze stroom droogt
Nadere informatieWelkom bij TAHMO! In deze les maken de leerlingen kennis met het TAHMO-project. Weerstation, TAHMO, zusterschool, weer, klimaat
Welkom bij TAHMO! In deze les maken de leerlingen kennis met het TAHMO-project. Weerstation, TAHMO, zusterschool, weer, klimaat 12-16 jaar Aardrijkskunde, Wiskunde, Economie, Natuurkunde 1 uur In deze
Nadere informatiePRAKTISCHE ASPECTEN VAN DE SYNOPTISCHE WEERANALYSE
Praktische aspecten van de synoptische weeranalyse 2.1 2 PRAKTISCHE ASPECTEN VAN DE SYNOPTISCHE WEERANALYSE 2.1 Inleiding Het tekenen van (iso)lijnen op een synoptische weerkaart is meer een `synthese'
Nadere informatieValidatie van simulatiemethode in Open FOAM
Validatie van simulatiemethode in Open FOAM Samenvatting Dit verslag gaat over of een simulatie uitgevoerd in Open FOAM voldoende nauwkeurigheid bied en tevens uitvoerbaar is op een gewone computer. Er
Nadere informatie[ Overzicht bomen A6. Page 1 of 8. Programma Schiphol - Amsterdam - Almere. Verklaring
Nadere informatie
11. Weersituaties. 11.1 Inleiding. 11.2 Weertype
11. Weersituaties 11.1 Inleiding et weer wordt voor een belangrijk deel bepaald door de eigenschappen van de lucht die wordt aangevoerd. Nu eens zitten we in lucht die boven zee flink wat vocht heeft opgepikt;
Nadere informatieHoe navigatie op zee ontstond...
Navigatie op zee Simon Declerck Bachelor vastgoed: landmeten Klas: 1C2 Academiejaar: 2015-2016 Faculteit Natuur en Techniek Valentin Vaerwyckweg 1 9000 Gent 1 Inleiding Als onderwerp voor mijn paper heb
Nadere informatieMeteorologie. Cirrus, cirrocumulus en cirrostratus zijn; A lage bewolking B middenbewolking C hoge bewolking. 1) Altocumulus en altostratus zijn ;
Cirrus, cirrocumulus en cirrostratus zijn; 1) Altocumulus en altostratus zijn ; Meteorologie 2) Stratus, stratocumulus en cumulus zijn; 3) Cumulonimbus en nimbostratuswolken vinden we terug ; A enkel in
Nadere informatieHoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand?
Klimaat Wat is klimaat? Klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een langere periode op een bepaalde plaats. Veel meteorologische instituten hanteren een periode van 30 jaar voor de berekening
Nadere informatieEen les met WOW - Luchtdruk
Een les met WOW - Luchtdruk Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieNaam: Klas: Repetitie Golven VWO (versie A) Opgave 2 Leg uit wat het verschil is tussen een transversale golf en een longitudinale golf.
Naam: Klas: Repetitie Golven VWO (versie A) Opgave 1 Een stemvork trilt met een trillingstijd van 2,27 ms. Bereken de bijbehorende frequentie. Opgave 2 Leg uit wat het verschil is tussen een transversale
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect
Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?
Nadere informatieDe stroming rond een Lemsteraak
De stroming rond een Lemsteraak Door: Pieter van Oossanen en Niels Moerke, Van Oossanen & Associates b.v. Ontwerpers van schepen maken steeds meer gebruik van speciale software voor het berekenen van de
Nadere informatieAerodynamica Overtrek en tolvlucht. Luchtdruk neemt af, Vervolgens neemt de luchtdruk weer toe.
Luchtdruk neemt af, Vervolgens neemt de luchtdruk weer toe. 1 1. Luchtdeeltjes stromen tegen de druk in en worden hierdoor afgeremd. 2. Op een gegeven moment verander de stroomrichting en laat de stroming
Nadere informatieZeeniveau Waarnemingen door School at Sea a/b Regina Maris
Zeeniveau Waarnemingen door School at Sea a/b Regina Maris Versie 1.0b d.d. 24 October 2011 Hans van der Marel, TU Delft (h.vandermarel@tudelft.nl), ++31 15 2784907 Inleiding Het bepalen van de actuele
Nadere informatieEen vulkaan onder Nederland
lespakket Natuurkunde studie Aardwetenschappen Een vulkaan onder Nederland Jij bent de geoloog in dienst en verantwoordelijk voor het geruststellen van de (Europese) bevolking. Jij moet bepalen wie er
Nadere informatie1 PLOTHANDLEIDING 1.1
Plothandleiding 1.1 1 PLOTHANDLEIDING 1.1 Inleiding Het goed kunnen lezen van meteorologische berichten ligt aan de basis van alle oefeningen van het weerkamerpracticum en is dan ook onontbeerlijk. Meteorologische
Nadere informatieExamen Inleiding Atmosfeer 8 mei 2014 EXAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 8 mei 2014, 13:30-16:30 uur
EXAMEN INLEIDING ATMOSFEER 8 mei 2014, 13:30-16:30 uur E E R S T D I T L E Z E N!! 1. Vermeld duidelijk je NAAM en REGISTRATIENUMMER in de linkerbovenhoek van elk in te leveren foliovel (de foliovellen
Nadere informatieTheorie windmodellen 15.1
Theorie windmodellen 15.1 15 THEORIE WINDMODELLEN 15.1 Inleiding Doordat er drukverschillen zijn in de atmosfeer waait er wind. Tengevolge van horizontale drukverschillen zal een luchtbeweging willen ontstaan
Nadere informatieWat is Meteorologie?
Meteorologie Niek van Andel www.alweeronline.nl Wat is Meteorologie? Latijn: Meteorologia Grieks: Meteorologos metewros (hoog in de lucht) logos (leer van) Leer van iets, hoog in de lucht (abstract) 1
Nadere informatieManieren om een weersverwachting te maken Een weersverwachting kun je op verschillende manieren maken. Hieronder staan drie voorbeelden.
Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf
Nadere informatieHFDST 6. HET WEER IN ONZE STREKEN
HFDST 6. HET WEER IN ONZE STREKEN 54 II. Hoe kunnen we verklaren dat we in België vaak een wisselvallig weer hebben? Wat wordt bedoeld met wisselvallig weer? De verklaring: op ca. 50 NB hebben we een botsing
Nadere informatieIJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR
Naam: Klas : Nr: Datum: IJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR A. Roegis & L. Van Eycken 2014-2015 BACHELORPROEF HOGENT Aardrijkskunde IJsland: een land van water en vuur Pagina 2 Deze werkbundel mag gebruikt
Nadere informatieDe bepaling van de positie van een. onderwatervoertuig (inleiding)
De bepaling van de positie van een onderwatervoertuig (inleiding) juli 2006 Bepaling positie van een onderwatervoertuig. Inleiding: Het volgen van onderwatervoertuigen (submersibles, ROV s etc) was in
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1984 MAVO-C NATUURKUNDE. Dinsdag 8 mei, uur
MAVO-C 1 EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1984 MAVO-C Dinsdag 8 mei, 9.00-11.00 uur NATUURKUNDE Dit examen bestaat uit dertien opgaven Bijlage: 2 antwoordbladen 1-2 Waar nodi3 mag bij
Nadere informatie3. De atmosfeer. 3.1 Verticale indeling
3. De atmosfeer De atmosfeer is het gasvormige omhulsel van de aarde en is door de zwaartekracht aan de aarde gebonden. Zonder atmosfeer zou er op aarde geen leven mogelijk zijn. Zo weten we dat de atmosfeer:
Nadere informatieEindexamen vwo aardrijkskunde 2012 - II
Aarde Opgave 3 Wereldwonderen in Peru Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. Gebruik bron 1 en 2 en de atlas. Machu Picchu is gebouwd van blokken graniet.
Nadere informatieOpgave 1 Waterstofkernen
Natuurkunde Havo 1984-1 Opgave 1 Waterstofkernen A. We beschouwen kernen van de waterstofisotoop 2 H. Deze kernen worden deuteronen genoemd. We versnellen deuteronen met behulp van een elektrisch veld.
Nadere informatieTENTAMEN NATUURKUNDE
CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN NATUURKUNDE TENTAMEN NATUURKUNDE datum : vrijdag 28 april 2017 tijd : 13.30 tot 16.30 uur aantal opgaven : 5 aantal antwoordbladen : 1 (bij opgave 1) Iedere opgave dient
Nadere informatieWerkblad Meander Thema 1: Onderweg
Werkblad Meander Thema 1: Onderweg 1.1 Vakantiebestemmingen Schrijf 1, 2, 3, 4, 5, en 6 1. De reis start in Nederland 2. België is klein, dat gaat snel 3. Frankrijk is groot, pffff.wat duurt het lang!!
Nadere informatieVoorbeelden van geluid die voor mensen erg belangrijk zijn: - voor onderlinge communicatie (spraak en gehoor) - als waarschuwingssignaal (claxon van
Wat is GELUID Voorbeelden van geluid die voor mensen erg belangrijk zijn: - voor onderlinge communicatie (spraak en gehoor) - als waarschuwingssignaal (claxon van een auto, een overweg, een brandalarm)
Nadere informatieWeerkaarten VS vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82687
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 oktober 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82687 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieModelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden
Nadere informatieGebieden waar het papier kan vastlopen
De meeste papierstoringen kunt u vermijden door zorgvuldig de afdrukmedia te kiezen en deze media op de juiste manier te laden. Mocht het papier toch vastlopen, voer dan de stappen uit die in dit gedeelte
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieRoeisloepwedstrijden worden beslist door te berekenen hoeveel vermogen de roeiers nodig hadden om de gehaalde gemiddelde roeisnelheid te halen.
Cw-kromme Roelf Pot, februari 2015 Roeisloepwedstrijden worden beslist door te berekenen hoeveel vermogen de roeiers nodig hadden om de gehaalde gemiddelde roeisnelheid te halen. Om dat vermogen (P) te
Nadere informatieDe algemene luchtcirculatie
De algemene luchtcirculatie De Aarde wordt niet gelijkmatig opgewarmd door de Zon. Bij de polen is het het hele jaar beduidend kouder dan aan de evenaar. Er is dus een effect van de breedteligging op de
Nadere informatieHoofdstuk 11 D E W E R K I N G E N T O E P A S S I N G V A N B O T U L I N E T O X I N E A. Drs. Ed H. Wiltink
Hoofdstuk 11 D E W E R K I N G E N T O E P A S S I N G V A N B O T U L I N E T O X I N E A Drs. Ed H. Wiltink 1 I n l e i d i n g Spieren trekken niet vanzelf samen, maar moeten daarvoor eerst via de zenuwen
Nadere informatieExamen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-11.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 52 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatie5 Waterdampstructuren
5 Waterdampstructuren 5.1 Inleiding In paragraaf 3.4.3 en 3.5.5 is reeds kort ingegaan op de toepassing van WV-beelden in de meteorologie. WV-beelden geven zeer nuttige informatie over de aanwezigheid
Nadere informatieLesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1
Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Sara Van de Velde Cluster Aardrijkskunde biologie - fysica Groep 2 ls 2 Academiejaar 2001-2002 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent
Nadere informatiestaat bvb. xa voor arctische lucht en ms voor maritieme subtropische lucht).
Op de kaart in afbeelding 2 zien we dat de koude lucht ons nog niet heeft bereikt. Deze kaart toont de situatie op 850hPa, en geeft dus bij benadering de situatie weer op zo n 1.500m hoogte. Tussen de
Nadere informatie> Schatting van de verplaatsingssnelheid
>>> Context De Meteosat satelliet De Meteosat satellieten zijn geostationaire satellieten, dat wil zeggen dat de bewegingsrichting gelijk is aan die van de Aarde en de rotatieperiode dezelfde is als die
Nadere informatieschematische doorsnede van de wand van een oven Filmlaagjes zijn dunne (laminaire) laagjes lucht voor, direct tegen de wand
schematische doorsnede van de wand van een oven Filmlaagjes zijn dunne (laminaire) laagjes lucht voor, direct tegen de wand schematische doorsnede van de wand van een oven Filmlaagjes zijn dunne (laminaire)
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6
Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:
Nadere informatieTwisters: linksom of rechtsom? -Vragen en opdrachten bij de lesposter-
Inleiding Deze lesbrief hoort bij de lesposter Twisters: linksom of rechtom? Op de poster wordt beschreven waarom twisters (orkanen, dustdevils, badputje) wel of niet een vaste draairichting hebben. Dit
Nadere informatieVAKANTIE NOVEMBER 2015 MADEIRA
VAKANTIE NOVEMBER 2015 MADEIRA Madeira (Portugees voor hout) is een eiland in de Atlantische Oceaan, ongeveer 700 kilometer ten westen van Afrika en 1000 kilometer ten zuidwesten van de Portugese kust.
Nadere informatieTechniek mengende systemen
Mengende systemen Luchtbeweging in begrensde ruimten De door Solid Air gehanteerde selectiemethode is een eenvoudige en snelle manier om tot een trefzekere en ver antwoorde roosterkeuze te komen. Luchtverdeling
Nadere informatieDe storm van 1953 opnieuw bekeken
De storm van 1953 opnieuw bekeken Robert Mureau (KNMI) Wat maakte de storm van 1953 zo bijzonder? Die vraag is al vele malen gesteld. Menig meteoroloog heeft de afgelopen vijftig jaar de storm onderzocht
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatieStorm in het nieuws!
Kopieerblad 1 Storm in het nieuws! Storm in het nieuws! Wat weet je over de storm die heeft plaatsgevonden? Waar heeft de storm plaatsgevonden? Duid dit aan op de wereldkaart. Voeg hier eventueel een artikel
Nadere informatie1. De atmosfeer Weerkaart voor zaterdag 9 januari 2010
METEOROLOGIE Meteorologie (weerkunde); het bestuderen van de condities van de atmosfeer 1. De atmosfeer 2. Wind 3. Wolken en mist 4. Thermodynamica 5. Neerslag 6. Luchtmassa s en fronten 7. Druksystemen
Nadere informatieHet weer hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/63740
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 06 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63740 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie4-16. Om esthetische redenen kan er voor worden gekozen om de waarschuwingsmarkering over de volle breedte van de trap aan te brengen.
TRAPPEN Aan de bovenzijde van de trap moet altijd een waarschuwingsmarkering worden aangebracht. Een geleidelijn sluit boven aan de trap altijd aan de rechterzijde van de trap aan. De positie van geleidelijnen
Nadere informatieDie aantrekkingskracht noemt men ook de zwaartekracht.
Als we iets uit onze hand loslaten, valt het steeds op de grond. Als we springen, komen we vanzelf weer op de grond terecht. Voorwerpen en lichamen worden als het ware naar de aarde toegetrokken. Die aantrekkingskracht
Nadere informatieFronten en depressies
Fronten en depressies Aarnout van Delden http://www.phys.uu.nl/~nvdelden/ Inhoud Wat is een front? Wat is een depressie? Wat is frontogenese? Thermische wind balans Hoe ontstaat een depressie uit een front?
Nadere informatieBestemd voor lossingsverantwoordelijken afdeling Zeeland 96
Vluchtdatum: 28 Juni 2014 Losplaats: Auxerre. Lostijden: 10.15-13.30 uur Bestemd voor lossingsverantwoordelijken afdeling Zeeland 96 Dit rapport beschrijft een meteorologisch overzicht van de omstandigheden
Nadere informatieSinds de jaren 70 zijn wetenschappers bezorgd om de vervuiling van onze oceanen door allerhande plastiek afval. De laatste 10 jaar loopt het echt uit
Sinds de jaren 70 zijn wetenschappers bezorgd om de vervuiling van onze oceanen door allerhande plastiek afval. De laatste 10 jaar loopt het echt uit de hand en wetenschappers schatten dat er jaarlijks
Nadere informatieExamen HAVO. natuurkunde (pilot) tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 2014 tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-16.30 uur natuurkunde (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen.
Nadere informatieFAQ Lawaai Prof. J. Malchaire
FAQ Lawaai Prof. J. Malchaire BASISPRINCIPES 1. Wat is een risico?...1 2. Wanneer is er sprake van hinder ten gevolge van lawaai?...1 3. Welke risico s worden voornamelijk met lawaai geassocieerd?...1
Nadere informatieBedieningsinstructies
Bediening van het open dak 1. Bedieningspanelen (elektrische en elektronische uitvoeringen) Elektrische uitvoeringen Hollandia 300 DeLuxe-uitvoeringen zonder verschuifbaar zonnescherm (met of zonder zonnerollo),
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 3.1 t/m 3.4
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 3.1 t/m 3.4 Samenvatting door een scholier 1914 woorden 11 april 2011 7,8 9 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 3.1 Wat is een verklarende aardrijkskundige
Nadere informatieVMG. Kalligrafie. typografie. Werkboekje
VMG typografie Kalligrafie Werkboekje Opdracht 1 Aan de slag met knijpers In de geschiedenis tot en met de negentiende eeuw schreef men met een beitel-vormige-pen. Hieruit zijn al onze letters gevormd
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Nieuw Zeeland Inhoud Abel Tasman Belangrijke gegevens Maori's De bijzondere dingen van Nieuw-Zeeland De kust Het klimaat De vlag 1: Abel Tasman De Nederlandse ontdekkingsreiziger en zeeman Abel Tasman
Nadere informatieHet weer: docentenblad
Het weer: docentenblad Over weerstations Overal in de wereld zijn weerstations te vinden. Daar wordt op eenzelfde manier en met dezelfde instrumenten, namelijk volgens eisen van de Wereld Meteorologische
Nadere informatieEvenwichtsoefeningen Radboud universitair medisch centrum
Evenwichtsoefeningen Deze folder van het Radboudumc geeft informatie over evenwichtsoefeningen binnen en buitenshuis. Met evenwichtsoefeningen bedoelen we bewegingspatronen van het hoofd, de nek en het
Nadere informatieBeknopt stormverslag 25-28/12/1990
Beknopt stormverslag 25-28/12/199 Een noord-zuid gericht hogedrukgebied van 14 hpa bevond zich op maandag 24/12/199 boven Oost-Europa. Het hoog verzwakte dinsdagochtend en verplaatste zich oostwaarts.
Nadere informatieTentamen Inleiding Atmosfeer 3 mei 2016 UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur
UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur 2 a. Gebruik De barometrische hoogteformule: p(z) = p 0 e (gm dz R T) Punt A: 50 10 3 = 101 10 3 (9.81 28.96 z 831 273.15 e ) geeft
Nadere informatieVERANDEREN VAN KLIMAAT?
VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen
Nadere informatieOpgave 1. Voor de grootte van de magnetische veldsterkte in de spoel geldt: = l
Opgave 1 Een kompasnaald staat horizontaal opgesteld en geeft de richting aan van de horizontale r component Bh van de magnetische veldsterkte van het aardmagnetische veld. Een spoel wordt r evenwijdig
Nadere informatieCentr aal Tech n isch I nstitu ut. afdel i ng stromi ngstech niek. industriële aero- en hydrodynamica
Centr aal Tech n isch I nstitu ut afdel i ng stromi ngstech niek industriële aero- en hydrodynamica de watertunnel Bij het C.T.I. te Apeldoorn staat de grootste watertunnel van 'West-Europa. De meetplaats
Nadere informatieTWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS APRIL :00 12:45 uur
TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS 1 24 APRIL 2013 11:00 12:45 uur MECHANICA 1 Blok en veer. (5 punten) Een blok van 3,0 kg glijdt over een wrijvingsloos tafelblad met een snelheid van 8,0 m/s
Nadere informatieOpgave 1 Koolstof-14-methode
Opgave 1 Koolstof-14-methode Om de ouderdom van organisch materiaal te bepalen, kan men gebruik maken van de koolstof-14-methode. Koolstof-14 is een radioactieve isotoop die in de atmosfeer van de aarde
Nadere informatieOpmerking: Tenzij anders vermeld hebben de vragen betrekking op het APSB.
40 2012 BEPERKT STUURBREVET EXAMEN 1 Opmerking: Tenzij anders vermeld hebben de vragen betrekking op het APSB. Verklaring van de gebruikte symbolen: Hieronder staan de vragen van het Beperkt Stuurbrevet-examen
Nadere informatieChristmas eiland, maar welke?
Christmas eiland, maar welke? Bij het horen van de woorden "Christmas eiland" denken we aan een of ander exotisch eiland in de omgeving van de evenaar. Het blijkt toch enigszins ingewikkelder te zijn.
Nadere informatie