Gemeente van Jezus Christus, gasten, luisteraars,

Transcriptie

1 Gemeente van Jezus Christus, gasten, luisteraars, Vandaag lezen we uit de brief van de apostel Paulus aan de Galaten. Hoofdstuk 2. We vallen midden in het betoog van Paulus. De vrijheid van de christenen in Galatië werd bedreigd doordat er mensen waren gekomen, die de nieuwe gelovigen verplichtten zich te besnijden. Paulus verzet zich daar fel tegen. Hij schrijft de Galaten: er zijn veel religies maar er is maar één goede boodschap. En die heb ik niet zelf bedacht, die komt van God. Paulus beroept zich op zijn apostelschap. Hij schrijft, kort gezegd: ik ben een onafhankelijk getuige van die boodschap, maar geen eenling. Ik heb wel contact gehad met de leiders van de kerk in Jeruzalem, die de boodschap die ik jullie heb verkondigd, kunnen bevestigen. Het is dezelfde boodschap, die van God komt. Lezen: hst. 2. Twee weken geleden hebben we het eerste hoofdstuk gelezen en ik heb toen de boodschap van de hele brief van Paulus aan de Galaten zo samengevat: [dia 1] de brief gaat over de kern van het evangelie. Het evangelie is de boodschap die gaat over christelijke vrijheid. Die vrijheid werd en wordt aan de ene kant bedreigd door wetticisme (daarover gaan vooral hoofdstuk 3 en 4), en aan de andere kant door wetteloosheid (hst. 5 en 6). Om goed te begrijpen waar het in deze brief steeds over gaat, ga ik even de hoofdrolspelers aan jullie voorstellen. [dia 2] De toenmalige wereld werd beheerst door de keizer en de machthebbers van het Romeinse rijk. [dia 3] In Jeruzalem woonden de joden, een trots volk waar op het moment dat Paulus zijn brief schrijft veel nationalistische bewegingen zijn. Een paar jaar later zal dat tot een uitbarsting komen, in de vernietiging van Jeruzalem.

2 [dia 4] Daarnaast waren er, sinds Pinksteren, in Jeruzalem en in Judea kerken ontstaan die bestonden uit joden, die christen geworden waren. De joden in Jeruzalem beschouwden hen als een sekte. Het waren gelovigen die in de tempel bleven komen, zich hielden aan de wet en de besnijdenis én geloofden dat Jezus de Messias is. [dia 5] dáárnaast had je nog niet-joodse gelovigen, gelovigen uit de andere volken. De apostelen hadden besloten (Hand. 15) dat ook zij hoorden bij het volk van God, zonder dat zij zich hoefden te besnijden en zich aan alle joodse wetten te houden. Bijvoorbeeld de spijswetten. Hoewel de messiasbelijdende joden dat wel deden, hoefden zij dat niet te doen wanneer zij met die laatste groep te maken hadden. Denk aan het visioen van Petrus voordat hij naar Cornelius ging. Het was juist deze laatste groep die de oorzaak werd een groeiend conflict tussen de eerste twee groepen: de joden en de messiasbelijdende joden. De nationalistische joden konden vanwege de nieuwe gelovigen de messiasbelijdende joden niet langer als joodse sekte beschouwen. Want joden eten niet met heidenen, tenzij die zich laten besnijden. Zo werden de nieuwe gelovigen, bijvoorbeeld in Galatië, de inzet in een conflict tussen nationalistische en messiasbelijdende joden. Wat is onze positie, en hoe kunnen wij nu het beste luisteren naar deze brief van Paulus aan de gelovigen in Galatië. Ik denk dat het belangrijk is dat wij proberen te luisteren met de oren van gelovige mensen uit het toenmalige Galatië, aan wie de brief in eerste instantie ook gericht is. Dat is een kwestie van de antenne afstemmen voor een goede ontvangst. En dat is minder moeilijk dan je misschien denkt. Want de Galaten waren van oorsprong Kelten net als wij afkomstig uit Noord-West Europa die na een volksverhuizing in midden Turkije zijn komen wonen.

3 In hun overtuiging speelden natuurgoden en geesten een grote rol. Heel globaal zou je kunnen zeggen dat iets van die Keltische mindset weer terug is in N-W Europa in onze tijd. Met veel aandacht voor het occulte, voor de natuur, het paranormale. Voor feeën, elfen, heksen en druïden. Met heilige plaatsen bij bronnen, of in bossen. [dia 6 leeg scherm] Je kunt je voorstellen dat voor hen het evangelie een geweldige bevrijding is geweest. Want de kern van het evangelie bestaat uit: vrijheid. Paulus schrijft het zo: Gods wil is dat Hij zichzelf gegeven heeft voor onze zonden om ons te bevrijden uit deze door het kwaad beheerste wereld. Tot eer van God in eeuwigheid (vers 4 en 5 uit hoofdstuk 1). Voor christelijke Kelten daarom geen onzekerheid meer. Geen leven waarin je altijd moest uitkijken voor een van de meer dan 400 goden waarvan er altijd wel één ontevreden was. Of voor geesten die je konden meenemen naar hun wereld. Het huidige Halloween schijnt hier indirect nog mee te maken te hebben. Door je te vermommen als geest, kon je ze tegelijkertijd afschrikken en bleef jij waar je hoorde. Het evangelie bevrijdt mensen. Mensen, er is één God, en die heeft zichzelf gegeven om ons te bevrijden van onze zonden uit deze door het kwaad beheerste wereld. Juist dat laatste was een ervaring die voor Kelten dagelijkse realiteit was. Deze wereld wordt beheerst door kwade machten. Maar niet voor wie bij Jezus hoort. Die hoeft niet langer bang te zijn. Maar die vrijheid werd en wordt altijd ook bedreigd. Daar gaat het vanmorgen over. Nadat er kerken in het gebied van de Galaten waren ontstaan, kwamen er Joodse Christenen uit Judea die, gedreven door angst voor de nationalistische joden de Galaten wijs hadden gemaakt dat zij zich moesten besnijden. Dat was het joodse inwijdingsritueel. Net zoals Esther en Thijmen straks gedoopt worden ik kom daarstraks nog op terug moesten joden iedereen die als jood geboren werd of die later joods wilde worden, besnijden.

4 Dit gebeurde niet uit theologische onwetendheid, maar uit angst. Want de apostelen hadden inmiddels al besloten (Handelingen 15) dat gelovigen uit de heidenen zich niet hoefden te besnijden. Laten we eens kijken hoe Paulus hierop reageert. Op een zeker moment is er een incident tussen Petrus en Paulus. Petrus komt in Antiochië en eet met de heidenen. Voor een jood was dat, vanwege de spijswetten, not-done maar Petrus had inmiddels geleerd door een visioen (Handelingen 10) dat juist de spijswetten niet langer de gemeenschap tussen nieuwe gelovigen en Messiasbelijdende joden mochten verhinderen. Toch trekt Petrus zich op een gegeven moment terug als er afgezanten komen van de kerk uit Jeruzalem. Ook uit angst. Het zegt iets over de gespannen situatie in Jeruzalem, waar meer en meer joods nationalisme opkomt die joodse christenen dwingen om hun broeders uit de heidenvolken te besnijden. Uit de verplichting om te collecteren voor de armen in Jeruzalem kun je zien hoe penibel de situatie van veel Messiasbelijdende joden was geworden (het kostte ze wat!). De grotere joods nationalistische beweging probeerde de Messiasbelijdende joden als het ware te integreren / op te nemen in hun eigen nationalistische beweging. En inderdaad, onder druk van vervolgingen, waren er nu ook Messiasbelijdenide joodse die hun mede gelovigen uit de heidenen dwongen om zich te besnijden om de band met het moedervolk, met Jeruzalem, niet te hoeven breken. Een merkwaardige situatie. Onder druk van vervolgingen woog de band met het oude joodse volk zwaarden dan de gemeenschap met heidenen door het geloof. En nog merkwaardiger wordt het, wanneer blijkt dat sommige pasbekeerde christenen ook wel onder de indruk zijn van dit joods nationalisme het is een godsdienst met oude papieren, met indrukwekkende wetten en rituelen en zich maar al te graag laten besnijden.

5 Paulus verzet zich heftig tegen deze praktijk. Jullie zijn bevrijd uit deze door het kwaad beheerste wereld door het geloof in Jezus Christus. Laat niet opnieuw slaven van jezelf maken. Paulus schrijft in vers 5 dat de waarheid van het evangelie [ ] in uw belang behouden (moet) blijven. Deze zogenaamde broeders, schijnbroeders noemt Paulus ze, zijn helemaal niet bezorgd zijn om jullie geluk maar om hun eigen belang. Hun eigen nationalisme. Paulus heeft geleerd dat een mens rechtvaardig wordt, niet op grond van werken van de wet maar op grond van geloof in God die zichzelf gegeven heeft om mensen uit een door het kwaad beheerste wereld. zie je hoe heftig, hoe emotioneel Paulus reageert? Zelf Titus, schrijft Paulus, werd niet gedwongen zich te besnijden. Waarom dit voorbeeld? Nou, Titus was een Griek. En Paulus een jood. Niemand, ook niet de leiders van kerk in Jeruzalem, verplichtte Titus om zich te besnijden. Met andere woorden, voor de band tussen de jood Paulus en de Griek Titus was overeenstemming in geloof voldoende, besnijdenis was niet nodig. Er schuilen twee belangrijke lessen in wat Paulus de gelovige Galaten hier schrijft, ook voor ons. En dan zeg ik straks nog iets over de laatste verzen van hst. 2. De eerste les is eigenlijk een kritische vraag. De eis om zich te laten besnijden leek voor de Galaten maar een kleine ingreep. Die bovendien hun Messiasbelijdende broeders uit de brand hielp. Maar Paulus ontmaskert de motieven achter deze eis heel scherp. Paulus is niet tegen de besnijdenis op zich (Timotheüs had hij zelf laten besnijden omwille van de joden, maar Timonteüs hoorde als jood ook besneden te zijn). Paulus is ook niet tegen de wet op zich.

6 Maar Paulus laat wel zien dat de zogenaamde broeders uit Jeruzalem uit zijn op hun eigenbelang, en helemaal niet op dat van de Galaten, laat staan op de eer van God. Zij gebruiken de wet en de besnijdenis voor zichzelf. Zij worden gedreven door angst. Fijntjes wijst Paulus ze er op dat als het ze werkelijk zou gaan om de wet en de besnijdenis als weg om rechtvaardig voor God te worden, besnijdenis alleen niet voldoende is. Daarvoor moet je de hele wet houden. [dia 7] De kritische vraag die hierbij hoort is deze: wat de belangen die gelovige mensen drijven? Wat zijn mijn / jouw belangen? Je moet goed begrijpen dat de belangen van de zogenaamde broeders uit Jeruzalem toch wel vroom hebben geleken. Was het joodse volk niet Gods volk? Moest dat niet sterk staat tegenover de Romeinen? Maar God wil niet dat een christen zich laat leiden door angst, maar door geloof. Die angstige houding kan zomaar ook de kerk in sluipen, juist als het gaat om de vraag, wie hoort erbij, wie eet met wie? Dan worden er kleine aanvullende eisen gesteld. Niet eens zozeer theologisch gemotiveerd, maar soms ook uit eigenbelang. Niet omdat we blij zijn met het geloof van die ander, maar omdat we bezorgd zijn dat het profiel van de kerk in een ongelovige wereld verwatert. En op zich is dat een mooi motief. Maar het zijn niet onze omgangsvormen die maken wie wij zijn en ons uiteindelijk bij God brengen. Dat is het offer van onze Heer Jezus Christus. Dat is genoeg. Voldoende. Laten we ons niet vergissen en dezelfde fout maken als de Galaten. De tweede les is een oproep en hangt hiermee samen. Paulus schrijft in vers 14: Toen ik zag dat ze niet de rechte weg naar het ware evangelie bewandelden, zei ik tegen Kefas, in aanwezigheid van iedereen: Jij bent een Jood, maar je leeft als een heiden en houdt je niet aan de Joodse gebruiken; hoe kun je dan opeens heidenen dwingen als Joden te leven? [dia 8] Bewandel de rechte weg naar het evangelie. Wat is dat voor een weg?

7 Dat is een levensweg die zich niet laat leiden door angst voor mensen (in het geval van Petrus en Barnabas) of door angst voor goden en geesten (in het geval van de Galaten) maar door geloof in God, die zichzelf heeft gegeven om mensen te bevrijden uit deze door het kwaad beheerste wereld. Dat is echte christelijke vrijheid. Een leven dat niet beheerst wordt door wat mensen vinden, maar door wat God vindt. Dat is het leven van iemand die het niet zoekt bij andere goden, rituelen of overtuigingen ik ken bijvoorbeeld mensen die zich christen noemen en tegelijk hun toevlucht zoeken in het geloof in reïncarnatie. Ook dat is geen rechte weg. Geen echte vrijheid. Christelijke vrijheid is ook niet een vrijheid waarin ieder doet wat hij of zij zelf goed lijkt, maar een leven geleid door Gods Geest. We zullen dit verder uitgewerkt zien in de hoofdstukken 5 en 6. Angst hoort niet bij een christen. Angst leidt tot zwalkend en onzeker, soms zelfs schijnheilig gedrag. Waarbij je anderen verplicht wat je zelf niet eens doet. Nee, wandel de rechte weg. Samen gedreven door het belang dat God de eer krijgt. Komen er andere belangen, dan loop je geen rechte weg maar ga je zwalken. Uit angst. Net als Petrus. Die eerst wel en toen ineens niet meer at met gelovigen uit de heiden volken. Leef in de vrijheid van het evangelie. Ontneem elkaar de vrijheid niet. Door iets anders te geloven of te doen. Want er zijn overtuigingen die niet in overeenstemming zijn met de vrijheid van het evangelie. Maar er zijn ook daden die dat niet zijn. Sommige daden spreken het evangelie tegen. Zoals die van Petrus. Toen hij zich afzonderde en ineens alleen nog at met joden. Vraag je dat maar af: wandel je de rechte weg naar het evangelie? Klopt je leven met je geloof? [dia 9 leeg scherm]

8 Tot slot. Paulus schrijft in vers 15 en 16, het is het vervolg van zijn woorden tegen Petrus, Hoewel wij Joden van geboorte zijn en geen zondaars uit andere volken, weten we dat niemand als rechtvaardige wordt aangenomen door de wet na te leven, maar door het geloof in Jezus Christus. Door geloof en vertrouwen worden mensen rechtvaardig voor God. Dat geldt voor joden van geboorte. En dat geldt voor Kelten van geboorte. Dat geldt voor mensen uit de Haarlemmermeer van geboorte. Bijvoorbeeld Esther en Thijmen. Hoe zit het dan met de wet? Het is goed om op dit punt 2 dingen duidelijk te maken over wat hier staat over de wet. In de eerste plaats gaat het tot nu toe in de brief aan de Galaten om een verwijzing naar joodse voedselwetten, en daarmee samenhangend, de eis tot besnijdenis. Maar Paulus gebruikt een algemene aanduiding: werken van de wet die ook voor Kelten voorstelbaar is geweest. Vanuit hun perspectief zijn de voorschriften die sommigen uit Jeruzalem hen proberen op te dringen vergelijkbaar met werken van de wet uit het geloof dat zij juist hadden afgezworen. Werken om God of de goden gunstig te stemmen. En dat is nu precies het punt in hoofdstuk 2: niet onze prestaties brengen ons bij God. Dan zou Christus voor niets gestorven zijn. Alleen het geloof in het verzoenende werk van Jezus Christus brengt mensen bij God. [voorbeeld van de kerk als gebouw]. Een christen is iemand die niet meer voor zichzelf leeft. Maar voor God. Paulus schrijft het in vers 19 en 20: ikzelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij.

9 Echte vrijheid is mogelijk. Een christen is niet iemand die gelooft in regels of principes. Een christen is iemand die gestorven is met Christus. Een christen is iemand die dood is voor de macht van het kwaad. En die met Hem is opgestaan en leeft voor God. Die nieuwe ik leeft zonder angst voor mensen, voor geesten of voor de toekomst. Die nieuwe ik is een bevrijde ik zonder eigenbelang. Niet nodig. In Christus heb je alles al. Hij heeft jou bevrijd uit deze door het kwaad beheerste wereld. Dat uitgangspunt mag het leven van een christen beheersen. Ook dat van Esther en Thijmen. God geeft het hen in de vorm van een belofte. Om vanuit te gaan. Om uit te leven. Van opstaan tot naar bed gaan. Elke dag. Als bevrijde mensen. Tot eer van God in eeuwigheid. [amen]