PATIËNTENINFORMATIE. Allergie voor pollen HOOIKOORTS

Transcriptie

1 PATIËNTENINFORMATIE Allergie voor pollen HOOIKOORTS

2 Volgende afspraak: Naam arts:... Naam instelling:... Datum:... Afdeling/locatie:... 2

3 PATIËNTENINFORMATIE Heeft u last van een verstopte neus of van niesbuien in het voorjaar en de zomer? Blijft u het liefst binnen wanneer uw vrienden lekker een terrasje pakken, het bos ingaan of gaan picknicken in de lente, omdat u last krijgt van tranende, rode ogen en een loopneus? Wanneer u deze klachten herkent, dan kan het zijn dat u allergisch bent voor pollen van grassen, bomen of (on)kruiden. Dit wordt ook wel hooikoorts genoemd. In deze brochure vindt u informatie over hooikoorts en de bijbehorende klachten. Daarnaast is er ruime aandacht voor de verschillende behandelmogelijkheden te weten vermijden van allergenen, symptoombestrijding en allergie immunotherapie. Inhoud Wat is allergie?... 4 Wat zijn allergenen?... 4 Oorzaken van allergie... 5 Erfelijkheid... 5 Wat is hooikoorts?... 6 Het pollenseizoen... 6 Klachten... 8 Wat is het verschil tussen allergene en niet-allergene prikkels?... 9 Hooikoorts en allergisch astma... 9 Kruisreactiviteit Behandeling van hooikoorts Vermijden van allergenen Symptoombestrijding Allergie immunotherapie Overige informatie

4 Wat is allergie? Allergie is een reactie van het menselijk afweersysteem (het immuunsysteem) op stoffen van buitenaf waar het lichaam normaal gesproken niet heftig op behoort te reageren. De stoffen die bij mensen zo n heftige reactie kunnen veroorzaken, noemen we allergenen. Bekende allergenen zijn bijvoorbeeld gras- en boompollen ( hooikoorts ), huisstofmijten, huidschilfers van huisdieren en voedsel. Wat zijn allergenen? Allergenen zijn op zich onschuldige stoffen waar het afweersysteem op reageert alsof ze schadelijk zijn. Door contact met deze allergenen kunnen allergische reacties optreden. Allergenen kunnen in verschillende groepen ingedeeld worden, bijvoorbeeld 4

5 PATIËNTENINFORMATIE naar wijze van blootstelling. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen contactallergenen, inhalatieallergenen en voedselallergenen. Dit heeft te maken met de manier waarop u in contact komt met het allergeen. Via deze brochure krijgt u meer informatie over een allergie voor pollen afkomstig van grassen, bomen of (on)kruiden. Men noemt deze vorm van allergie ook wel hooikoorts. Oorzaken van allergie Er zijn verschillende factoren van invloed op het ontwikkelen van een allergie. Van veel factoren is bekend dat ze in meer of mindere mate effect hebben op het ontstaan van een allergie. Toch is er vooral nog heel veel niet bekend over dit onderwerp. Erfelijkheid Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij het wel of niet ontwikkelen van een allergie. Allergie zelf is niet erfelijk, maar wel de aanleg er voor. Komen allergieën in de familie voor, dan heeft het nageslacht een grotere kans op het krijgen van allergieklachten. Hoe meer gezins- of familieleden allergisch zijn, hoe groter de kans dat het kind ook last krijgt. Maar ook als er in de familie geen allergieën voorkomen, kan het kind een allergie ontwikkelen. Kans op allergie geen van beide ouders allergisch 10% één broer/zus allergisch 20% één ouder allergisch 40% beide ouders allergisch 60% beide ouders en broer/zus allergisch 80% Vaak begint allergie op jonge leeftijd met eczeemklachten. Later kunnen andere allergieklachten naar voren komen, bijvoorbeeld darmproblemen in verband met voedselallergie, middenoorinfecties, allergie voor pollen, huisstofmijten en/of dierlijke huidschilfers en andere aandoeningen van de bovenste en onderste luchtwegen. 5

6 Wat is hooikoorts? Allergieklachten aan de luchtwegen worden veroorzaakt door een reactie van het immuunsysteem na het inademen (inhaleren) van stuifmeel, zoals graspollen die vrij rondzweven in de lucht. Hooikoorts is de alledaagse term die wordt gebruikt om deze allergische reacties te beschrijven. De klachten die bij hooikoorts voorkomen (niezen, loopneus, etc.) lijken vaak op verkoudheidsklachten. Ongeveer een kwart van de Europese bevolking heeft last van een inhalatieallergie. Voor deze patiënten is hooikoorts één van de belangrijkste redenen om een arts te raadplegen. Allergie is een wereldwijd gezondheidsprobleem. 1 op de 8 mensen in Europa lijdt aan een graspollenallergie. Het pollenseizoen Grassen, bomen, planten en bloemen vormen in verschillende bloeiperioden stuifmeel (pollen). Men noemt deze bloeiperioden ook wel het pollenseizoen. Bomen als de els, hazelaar en berk bloeien reeds in januari of februari. De eerste graspollen worden al in mei door de wind verspreid. Er zijn grassoorten die tot in september stuifmeel afgeven. (On)kruiden bloeien vanaf mei tot november. Het pollenseizoen kan dus een groot deel van het jaar bestrijken. In de tabel op de volgende pagina ziet u de verschillende bloeiperioden van de meest voorkomende soorten stuifmeel. 6

7 PATIËNTENINFORMATIE Het pollenseizoen in Nederland GRASSEN Timoteegras Engels raaigras Kropaar Beemdlangbloem Grote vossenstaart BOMEN Berk Els Hazelaar (ON)KRUIDEN Bijvoet DIVERSEN Dierlijke epithelia Mijten J F M A M J J A S O N D Bloeiperiode Meer aanwezig ˆ Minder aanwezig ˇ Bovenstaande allergenenkalender geeft een indicatie van wanneer de allergenen het meest in de lucht aanwezig zijn. Dit kan per seizoen verschillen. Bronnen: Derksen, J.W.M., Wissen H.A.W.M. van, Marijnissen J.W.M.: Pollen en Hooikoorts, Derksen, J.W.M, Wijk, R.G. van, Smithuis L.O.M.: Het Allergieboek, Wegwijzer in leven met allergieën, Bronswijk, J.E.M.H van: House Dust Biology en de websites:

8 Klachten Wanneer mensen last hebben van hooikoorts ontstaan er vooral tijdens het pollenseizoen klachten. Deze klachten doen zich voor wanneer stuifmeel via de slijmvliezen van de ogen en de luchtwegen het lichaam binnendringt. De meest voorkomende klachten zijn: een loop- of een verstopte neus, niesbuien, jeuk en/of tranende en jeukende ogen, kriebelhoest en benauwdheid. De ernst van de allergieklachten is voor patiënten met hooikoorts goed van tevoren in te schatten door de hoeveelheid stuifmeel in de lucht te meten. Ter illustratie, de hoeveelheid graspollen in de lucht is het hoogst tijdens warme dagen met een matige wind, gedurende de bloeiperiode van grassen (het graspollenseizoen ). De allergische reactie kenmerkt zich door een vroege en late reactie. Klachten zoals een loopneus, jeukende en/of tranende ogen, niezen, zijn onderdeel van de vroege reactie. Daarnaast kent een allergische reactie ook een late fase waarbij ontstekingscellen betrokken zijn. Deze ontstekingsreactie kan zich voordoen in zowel de bovenste als de onderste luchtwegen. De klachten die men hiervan kan ondervinden zijn een verstopte neus (bovenste luchtwegen), hoesten, piepende ademhaling (astma en/of bronchitis) die gepaard kan gaan met een gevoel van benauwdheid (onderste luchtwegen). Klachten van de bovenste luchtwegen kunnen zich uitbreiden naar de onderste luchtwegen. Naast deze verschijnselen kunnen ook meer algemene klachten optreden zoals moeheid, slaapproblemen, hoofdpijn en lusteloosheid. Uw arts kan een allergie voor pollen (hooikoorts) vaststellen aan de hand van het klachtenpatroon in combinatie met een huidtest en/of een bloedonderzoek. 8

9 PATIËNTENINFORMATIE Wat is het verschil tussen allergene en niet-allergene prikkels? Naast allergene prikkels komen ook niet-allergene prikkels voor. Deze worden door andere stoffen dan allergenen veroorzaakt en kunnen eveneens klachten geven bij daarvoor gevoelige mensen. De niet-allergene prikkels zijn onder te verdelen in: prikkelende stoffen die we inademen (bijvoorbeeld tabaksrook, parfum, bakluchten) prikkelende stoffen die we innemen (bijvoorbeeld sommige toevoegingen aan voedingsmiddelen) bepaalde weersomstandigheden (bijvoorbeeld mist, koude lucht) Mensen met een allergie reageren vaak extra sterk op nietallergene prikkels, het neusslijmvlies raakt eerder geïrriteerd dan bij niet-allergische personen. De reactie van het lichaam op nietallergene prikkels kan sterk lijken op een allergische reactie. Hooikoorts en allergisch astma Hooikoorts en allergisch astma zijn twee veel voorkomende allergische aandoeningen. Er wordt in toenemende mate aangenomen dat hooikoorts en allergisch astma twee verschillende uitingen zijn van dezelfde ziekte. Beide aandoeningen veroorzaken klachten aan de slijmvliezen die de luchtwegen bekleden. 9

10 KLACHTEN BIJ HOOIKOORTS EN ALLERGISCH ASTMA Neus Mond Keel Luchtpijp Bronchus Long A. Bovenste luchtwegen Hooikoorts Loop- of verstopte neus Jeuk Niezen B. Lagere luchtwegen Allergisch astma Moeite met ademen (benauwdheid) Hoesten Piepen (piepende ademhaling) Hooikoorts veroorzaakt klachten in het bovenste deel van de luchtwegen (bijvoorbeeld ontsteking van het neusslijmvlies). De klachten bestaan uit een loop- of verstopte neus, jeuk en niezen; eventueel in combinatie met waterige en/of jeukende ogen. Allergisch astma leidt juist tot klachten aan de lagere luchtwegen, door ontsteking vernauwen de vertakkingen in de longen. Dit kan leiden tot benauwdheid (moeite met ademen), hoesten en piepen (piepende ademhaling). Omdat hooikoorts en allergisch astma deel uitmaken van dezelfde aandoening hebben veel mensen last van beide aandoeningen. Ongeveer 80% van de patiënten met allergisch astma hebben ook rhinitis en 40% van de patiënten met rhinitis hebben ook allergisch astma. Bovendien is de kans om allergisch astma of nieuwe allergieën te ontwikkelen groter wanneer iemand hooikoorts heeft. Om deze ontwikkeling te voorkomen is het belangrijk dat de allergie in een vroeg stadium wordt aangepakt. Kruisreactiviteit Vaak zijn mensen met een pollenallergie ook allergisch voor sommige soorten voedingsmiddelen, met name groente en fruit. Dit komt omdat de structuur van het stukje stuifmeelkorrel dat de allergische reactie veroorzaakt overeenkomt met bepaalde, specifieke voedselstructuren. Omdat het immuunsysteem niet in staat is om 10

11 PATIËNTENINFORMATIE deze zogenaamde allergenen van elkaar te onderscheiden, kan er een allergische reactie ontstaan. Mensen met een graspollenallergie bijvoorbeeld, zijn vaak ook allergisch voor meloen, sinaasappel, tomaat, pinda s en tarwe. Dit wordt kruisreactiviteit genoemd. ALLERGIE VOOR: mogelijke kruisallergie voor graspollen boompollen aardappel abrikoos amandel ananas appel avocado banaan dadel garnaal graansoorten hazelnoot kastanje kers kiwi lychee meloen mossel nectarine paprika paranoot peer perzik peterselie pinda pruim selderij soja tomaat vijg walnoot weekdieren wijngaardslak wortel KRUISREACTIE TUSSEN POLLEN EN VOEDINGSMIDDELEN 11

12 Behandeling van hooikoorts Een behandeling van hooikoorts kan bestaan uit een aantal stappen. Grofweg onderscheidt men: Vermijden van allergenen Symptoombestrijding Allergie immunotherapie Vermijden van allergenen Het vermijden van allergenen - het niet in contact komen met de stof die de allergische reactie veroorzaakt - is onmogelijk omdat stuifmeel van grassen en bomen door de lucht wordt verspreid. Adviezen om blootstelling aan pollen zoveel mogelijk te beperken: Houd rekening met de hooikoortsberichten op radio, televisie, teletekst en internet. Vermijd buitenactiviteiten zoveel mogelijk wanneer de pollentellingen erg hoog zijn. Verwijder bomen als berk, els en hazelaar uit uw tuin. Bescherm uw ogen met een (zonne)bril. Houd bij droog weer de ramen en deuren zoveel mogelijk gesloten. Lucht uw huis, indien nodig, vroeg in de morgen of laat in de avond wanneer de hoeveelheid pollen in de lucht lager is. Houd in de auto de ramen en luchttoevoer van buiten gesloten. Overweeg de aanschaf van een pollenfilter. Vermijd roken of het meeroken alsmede het inademen van prikkelende stoffen zoals de geur van lijm, verf, reinigingsmiddelen of parfum omdat dit de hooikoortsklachten kan verergeren. Droog uw wasgoed tijdens het pollenseizoen binnen of gebruik een droger. Neem contact op met uw arts wanneer u last heeft van 12 hoesten, benauwdheid of een piepende ademhaling omdat dit aanwijzingen kunnen zijn voor allergisch astma. Allergisch astma vraagt om een andere behandeling dan hooikoorts.

13 PATIËNTENINFORMATIE Wanneer het vermijden van het inademen van stuifmeel (pollen), ondanks de genomen voorzorgsmaatregelen zoals hiervoor beschreven, onvoldoende werkt, kan het gebruik van geneesmiddelen uitkomst bieden. Raadpleeg hiervoor altijd uw arts. Symptoombestrijding Bij een allergische reactie komen er in het lichaam stoffen vrij zoals histamine. Histamine is de belangrijkste veroorzaker van de klachten bij een (inhalatie)allergie. De groep geneesmiddelen die wordt gebruikt voor behandeling van alleen de klachten (symptomen) van de allergie is bekend onder de naam symptomatische medicatie (of kortweg symptomatica ). Bij gebruik van deze medicatie wordt de werking van histamine en andere stoffen geblokkeerd waardoor de klachten afnemen. Voorbeelden van dit type middelen zijn antihistaminica en corticosteroïden. Hooikoortsklachten kunnen met symptomatica in de vorm van tabletten, oogdruppels of neussprays worden onderdrukt. Het kan nodig zijn meerdere geneesmiddelen te gebruiken om de klachten waar u last van heeft voldoende aan te pakken. Bijvoorbeeld een middel om de verstopte neus te behandelen naast een middel om de jeuk in de ogen te bestrijden. 13

14 Symptomatica zorgen ervoor dat uw klachten tijdelijk snel verminderen (in de meeste gevallen geven ze gedurende een dag verlichting van de klachten). De klachten zullen dan ook terugkomen zodra het gebruik van symptomatica wordt gestopt. Sommige symptomatica zijn zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek of drogist terwijl andere middelen uitsluitend worden verstrekt op recept van de arts. Neem altijd eerst contact op met uw (huis)arts voordat een geneesmiddel wordt gebruikt. Allergie immunotherapie Het inzetten van allergie immunotherapie is bedoeld om de onderliggende oorzaak van de allergie aan te pakken. Door de toediening gedurende langere tijd van een bepaalde hoeveelheid van de stof waar u allergisch voor bent (allergeen), kan uw immuunsysteem gewend raken aan deze stof. Uw immuunsysteem kan op den duur minder of niet meer reageren op het allergeen waardoor u ook minder of geen last meer kunt hebben van uw allergieklachten. Uit onderzoek is gebleken dat allergie immunotherapie een gunstige invloed kan hebben op het natuurlijke beloop van de ziekte. Hiermee wordt bedoeld dat de behandeling een gunstig effect laat zien op klachten zoals een loopneus, jeukende en/ of tranende ogen en niezen (de vroege allergische reactie). Daarnaast kan allergie immunotherapie ook een gunstige invloed hebben op de late allergische reactie waarbij ontstekingscellen betrokken zijn. Dat kan voor u betekenen dat u minder last heeft van een verstopte neus, hoesten, piepende ademhaling (astma en/of bronchitis) die gepaard kan gaan met een gevoel van benauwdheid. De behandelingsvorm van allergie immunotherapie voor hooikoorts bestaat uit een tweetal toedieningsvormen: 14

15 PATIËNTENINFORMATIE via onderhuidse injecties (subcutane immunotherapie). Deze vorm van behandeling vindt plaats bij uw behandelend arts. door middel van een tablet onder de tong (allergie immunotherapie tablet). Deze vorm van behandeling is op dit moment alleen verkrijgbaar voor de behandeling van een allergie voor graspollen. Omdat deze vorm van behandeling niet door een arts gegeven hoeft te worden, is thuisgebruik mogelijk. De totale behandeling duurt 3 tot 5 jaar. Deze periode is nodig omdat het lichaam tijd nodig heeft om tolerantie op te bouwen tegen de stof waarop het allergisch reageert. Het resultaat dat u na het afronden van de behandeling bereikt heeft, blijft over het algemeen ook aanhouden. Overige informatie Voor vragen over hooikoorts kunt u het beste contact opnemen met uw behandelend arts. Daarnaast kunt u voor meer informatie terecht op de volgende websites: Nederland: België:

16 ALK-Abelló BV ALK is een internationaal georiënteerd farmaceutisch bedrijf en wereldwijd marktleider op het gebied van specifieke immunotherapie bij (inhalatie)allergie. ALK streeft ernaar de gezondheid en kwaliteit van leven van allergiepatiënten te verbeteren door de best mogelijke producten en diensten aan te bieden. Nederland: België: Postbus AA Almere Nederland T F ALKNLBE Zon op mijn huid. Wind door mijn haar. En vrijheid om meer te ondernemen... Wij werken om de kwaliteit van leven te verbeteren, oplossingen te vinden om de dagelijkse ongemakken van allergie te verminderen. Wij richten ons op de oorzaak, niet alleen op de symptomen. Voor mensen die de lasten van allergie dragen, doen wij ons best die te verlichten. Allergie onder controle... Allergy unlocked!