HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen De wijze waarop internationale transacties in de heffing van btw worden betrokken, wordt bepaald door de systematiek van de btw-wetgeving. Deze systematiek vormt de basis bij het bepalen in welk land en op welke wijze heffing van btw moet plaatsvinden en is gebaseerd op een aantal stappen. 1.1 Systematiek in de btw Stap 1 Is er sprake van ondernemerschap? Alleen prestaties die worden verricht door een ondernemer zijn onderworpen aan de heffing van btw. Een ondernemer is diegene die zelfstandig een bedrijf of beroep uitoefent om er duurzaam opbrengsten uit te verkrijgen. Ook de exploitatie van een vermogensbestanddeel om er duurzaam opbrengst uit te verkrijgen vormt een onderneming. Een voorbeeld hiervan is het verlenen van een licentierecht of een auteursrecht tegen vergoeding. Er is al snel sprake van ondernemerschap voor de btw. Zo zijn bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen, scholen, banken en ziekenhuizen ondernemer voor de btw. Daarnaast kunnen ook stichtingen en verenigingen ondernemer zijn voor de btw. Het beogen van winst is namelijk geen voorwaarde voor ondernemerschap voor de btw. Een vaste inrichting kan een afzonderlijke ondernemer vormen voor de heffing van btw. Een vaste inrichting is een met een zekere duurzaamheid geëxploiteerde bedrijfsinrichting die deel uitmaakt van een in het buitenland gevestigde onderneming. Vanuit deze bedrijfsinrichting worden leveringen en/of diensten verricht aan derden. Op basis van de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie moet er sprake zijn van een inrichting die voldoende personeel en technische middelen bezit om zelfstandig leveringen en/ of diensten te kunnen verrichten. Een in Nederland gelegen fabriek, werkplaats, bouwplaats, verkoopruimte of soortgelijke vestiging kan bijvoorbeeld worden aangemerkt als vaste inrichting. 1

2 1.1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen Stap 2 Is er sprake van een prestatie? Op grond van artikel 1, letter a van de Wet wordt btw geheven ter zake van de levering van goederen en diensten die in Nederland door een ondernemer tegen vergoeding worden verricht. Bij de bepaling van de btw-consequenties van internationale transacties is het van belang om te weten of er sprake is van een levering van goederen of van het verrichten van een dienst. De regels voor het bepalen van het land dat btw mag heffen voor een bepaalde prestatie, zijn verschillend voor leveringen en diensten. In de btw-wetgeving is bepaald welke prestaties moeten worden aangemerkt als een levering van goederen. Van een levering van goederen is in elk geval sprake als de juridische eigendom van het goed wordt overgedragen. Maar de wet gaat verder. Zo worden bijvoorbeeld ook de economische eigendomsoverdracht, financial lease, de oplevering van een nieuw gebouw en het onttrekken van een goed aan het bedrijf als leveringen aangemerkt. Als goederen worden op grond van artikel 14 van de BTW-richtlijn aangemerkt alle lichamelijke zaken. In de Nederlandse btw-wetgeving wordt gesteld dat als goederen moeten worden aangemerkt; alle voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten. In zowel de Nederlandse als de Europese btw-wetgeving worden elektriciteit, gas, warmte, koude en soortgelijke zaken met lichamelijke zaken gelijkgesteld. De meeste complicaties bij het bepalen of iets een levering of dienst is, ontstaan bij combinaties van goederen en diensten. Bij combinaties van goederen en diensten moet steeds worden bepaald welke van de twee prestaties het belangrijkst is. Hierbij moet worden bezien of het de afnemer (als modale consument) gaat om het aankopen van één van de verschillende prestaties of juist om het pakket (de combinatie). Als het belangrijkste element van de gecombineerde prestatie de dienst is, dan moet de gehele prestatie als een dienst worden aangemerkt. Een voorbeeld hiervan is het opstellen van de jaarrekening van een bedrijf door een accountant, waarbij hij vijf ingebonden exemplaren van de jaarrekening naar het bedrijf stuurt. In dat geval kan er sprake zijn van een levering van een goed (de ingebonden jaarrekeningen) en een dienst (de accountantsverklaring). Het belangrijkste element is echter de accountantsverklaring, waardoor het geheel kwalificeert als een dienst. 2

3 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen 1.1 Nog een voorbeeld: verzekeringsmaatschappij Levob koopt standaardsoftware bij een Amerikaans bedrijf en importeert de software op een diskette in de Europese Unie. Daarnaast past de Amerikaanse leverancier de software aan voor de Nederlandse markt. In deze situatie kan er sprake zijn van twee prestaties, namelijk de levering van standaardsoftware en een dienst bestaande uit de aanpassing van de standaardsoftware. Het Hof van Justitie heeft in deze situatie echter geoordeeld dat de gehele prestatie aangemerkt moet worden als een dienst. De levering van de standaardsoftware gaat dus op in de dienst. Als beide prestaties even belangrijk zijn, zijn er twee leveringen of twee diensten of een levering én een dienst. Naast de bovengenoemde prestaties is ook als belastbaar feit aangemerkt de intracommunautaire verwerving van goederen uit andere landen van de Europese Unie (zie hoofdstuk 7) en de invoer van goederen (zie hoofdstuk 8) uit landen buiten de Europese Unie. Stap 3 Wat is de plaats van de prestatie? In de btw-wetgeving is uitgebreid geregeld in welk land een bepaalde prestatie aan de heffing van btw is onderworpen. Dit wordt in de btw-wetgeving aangeduid als de plaats van de prestatie. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen leveringen van goederen (inclusief installatieleveringen) en diensten. Bij de levering van goederen zijn de volgende regels van toepassing. De plaats van levering is in beginsel daar waar het goed zich bevindt ten tijde van de levering. Als het goed wordt vervoerd in verband met de levering is de plaats van levering daar waar het vervoer aanvangt. Als goederen worden geïnstalleerd, is de plaats van levering daar waar de installatie feitelijk plaatsvindt. Als het drempelbedrag voor afstandsverkopen wordt overschreden, is de plaats van levering het land van aankomst van de goederen. Bij het verrichten van diensten gelden twee hoofdregels. Als de dienst wordt verricht aan een ondernemer, is de dienst onderworpen aan de heffing van btw in het land waar de afnemer gevestigd is. Hierop is echter een aantal uitzonderingen gemaakt. Zo zijn er speciale regelingen voor bijvoorbeeld: diensten met betrekking tot onroerende zaken; het vervoer van personen; 3

4 1.1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen het verlenen van toegang tot culturele, artistieke, sportieve, wetenschappelijke, educatieve, vermakelijkheids- en soortgelijke activiteiten; restaurant- en cateringdiensten; kortdurende verhuur van vervoermiddelen. Wordt de dienst verricht ten behoeve van een niet-ondernemer, dan zijn de diensten in principe onderworpen aan btw in het land waar de dienstverrichter woont of gevestigd is. Hierop is echter een aantal uitzonderingen gemaakt. Zo zijn er speciale regelingen voor bijvoorbeeld: diensten met betrekking tot onroerende zaken; het vervoer van personen en goederen; culturele, artistieke, sportieve, wetenschappelijke, educatieve, vermakelijkheids- en soortgelijke activiteiten; werkzaamheden met betrekking tot roerende zaken; diensten door tussenpersonen; restaurant- en cateringdiensten; verhuur van vervoermiddelen; elektronische-, telecommunicatie-, en radio- en televisieomroepdiensten. Als de btw-wetgeving bepaalt dat een bepaalde dienst of levering van goederen niet in Nederland plaatsvindt, dan is de Nederlandse btw-wetgeving niet van toepassing. De leverancier moet dan onderzoeken op welke wijze zijn levering of dienst in de buitenlandse btw-wetgeving wordt betrokken. Stap 4 Van wie wordt de belasting geheven? Het is mogelijk dat op grond van de plaats van leverings- of dienstregels btw is verschuldigd in een ander land dan het land waar degene die de prestatie verricht gevestigd is. Een voorbeeld hiervan is een Nederlandse ondernemer die goederen installeert in Duitsland. Op grond van regels over de plaats van levering is de Duitse btw-wetgeving van toepassing. Dit zou in deze situatie kunnen betekenen dat de Nederlandse ondernemer zich in Duitsland moet registreren voor de btw en Duitse btw in rekening moet brengen aan zijn klant. Maar veel landen kennen voor dergelijke situaties een zogenaamde verleggingsregeling als de afnemer een ondernemer is voor de btw. Zo ook Duitsland. Dit betekent dat in bovenstaande situatie de Nederlandse ondernemer zich niet in Duitsland hoeft te registreren. Hij kan volstaan met het uitreiken van een factuur zonder btw, waarop hij het btw-identificatienummer van zijn Duitse klant en btw verlegd vermeldt. De Duitse klant moet in zijn aangifte Duitse btw afdragen over het bedrag van de factuur van de Nederlandse 4

5 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen 1.1 ondernemer. Per land moet worden onderzocht of er een verleggingsregeling is en voor welke prestaties deze verleggingsregeling kan worden toegepast. Zelfs als de plaats van dienst of levering in Nederland is gelegen, moet de heffing soms naar de afnemer worden verlegd. Zie Hoofdstuk 11. Stap 5 Is er een vrijstelling van toepassing? Nadat bepaald is in welk land de btw verschuldigd is en van wie de btw wordt geheven, moet worden onderzocht of er ter zake van de prestatie een vrijstelling van toepassing is. Een vrijstelling betekent dat geen btw op de factuur mag worden vermeld, maar dat er in principe ook geen recht op aftrek van voorbelasting bestaat. Er zijn veel vrijgestelde prestaties. Voorbeelden zijn: medische diensten; sociaal-culturele prestaties; onderwijs; financiële diensten; verzekeringen. Stap 6 Wat is de maatstaf van heffing? Btw wordt berekend over de vergoeding die een ondernemer ontvangt ter zake van de door hem verrichte prestaties. De vergoeding is het totale bedrag dat voor de levering of dienst is ontvangen. Ook bijkomende kosten, zoals de kosten van verpakking en vervoer, behoren tot de vergoeding. Stap 7 Welk tarief is van toepassing? De door een ondernemer verrichte prestaties die op basis van de regels in de btw-wetgeving in Nederland aan de heffing van btw zijn onderworpen, zijn in principe onderworpen aan het algemene btw-tarief (21%). De Nederlandse btw-wetgeving kent ook twee andere tarieven, namelijk een verlaagd tarief van 6% (voor onder meer eten en drinken) en een tarief van 0% (voor onder meer de export van goederen). Een ondernemer die niet het algemene tarief van 21% toepast, moet aantonen dat hij dit terecht doet. Hierop wordt in de hiernavolgende hoofdstukken uitgebreid ingegaan voor zover het gaat om de toepassing van het nultarief. Stap 8 Is er recht op aftrek van voorbelasting? Een ondernemer heeft recht op aftrek van voorbelasting voor zover hij de ingekochte goederen en diensten voor btw-belaste prestaties gebruikt. Ook het btw-tarief van 0% wordt geacht een aan de heffing van btw onderworpen prestatie te zijn. 5