1/12/2009 Dr Jenny De Laet 1/12/2009 Dr Jenny De Laet

Transcriptie

1 De Ecologische Voetafdruk 1. Inzicht verwerven in 2. Aan de slag met De Ecologische Voetafdruk Tot enkele honderden jaren geleden was de factor mens een vrij onbeduidende speler in de dynamiek van het Ecosysteem Aarde. Thans legt onze westerse levensstijl een hypotheek op onze planeet. We gaan onverantwoord om met onze stromen (energie, water, materialen, ruimte, voedsel en véél afval). Land, Atmosfeer, Rivieren en Oceanen. De Ecologische Voetafdruk. Rees en Wackernagel,, twee Canadese onderzoekers, ontwikkelden het concept ecologische voetafdruk (1996). Intussen is het wereldwijd bekend geraakt. PRODUCT grondstoffen Energie GROND (Hectare) Dit concept maakt het mogelijk om de impact van een persoon of een gezin op het ecosysteem aarde te berekenen. Ook voor een stad, een land of zelfs de hele planeet kunnen we de ecologische voetafdruk berekenen. Energie Afvalfase CO 2 O 2 Atmosfeer Our Ecological footprint. Reducing Human impact on the Earth New Society Publischers, Gabriola Island,

2 Maar wat is nu die Ecologische Voetafdruk? De ecologische voetafdruk van de mensheid, een land of een persoon, meet de biologisch productieve oppervlakte van het ecosysteem aarde die nodig is om * de natuurlijke rijkdommen te leveren die verbruikt worden * het afval op te nemen dat geproduceerd wordt Stap 1: Berekenen bioproductieve ruimte = Biocapaciteit Akkerland: Oppervlakte nodig voor het telen van alle gewassen, zowel voor voeding als textiel, zowel voor menselijke consumptie als voor veevoeder. (1,5 miljard ha) Grasland: : Oppervlakte nodig voor het produceren van vlees, melk wol, leder (4,8 miljard ha) Visland: : Oppervlakte nodig voor 95% van de wereldwijde visvangst. (2,8 miljard ha) Bosland: : Oppervlakte gebruikt voor houtwinning (4,0 miljard ha) Bebouwd land: Oppervlakte ingenomen door alle menselijke bouwsels zoals woonwijken, maar ook infrastructuur enz. (0.16 miljard ha) Energieland: : Oppervlakte bosland die nodig is om de CO² uitstoot van het fossiele brandstofverbruik op te nemen Ecologische Voetafdruk Milieubelasting in oppervlakte Slechts 23% van ons aardoppervlak is biologish productief. = 13,6 miljard hectaren te verdelen over 6 miljard mensen of =2,1 hectare per persoon Min 12% natuurbehoud (VN) = 1;8 hectare per persoon Stap 2: Het berekenen van het totaal gebruik aan fysieke oppervlakte aarde Het telen van alle gebruikte organische producten (akkerbouw, veetellt en bosteelt) Het winnen van alle gebruikte grondstoffen (ijzer,. Maar ook fossiele grondstoffen) Alle menselijke bouwsels niet bioproductieve ruimte Het genereren van alle afval Het verwerken van de CO² uitstoot = oppervlakte virtueel bos Sprekende beelden Bron: Living planet report 2006 De ecologische voetafdruk in functie van de biocapaciteit 2

3 Meer sprekende beelden Alarmerende gegevens De natuur heeft 14,4 maand nodig om te genereren wat we in 12 maand gebruiken. De dag waarop we onze jaarvoorraad hebben opgebruikt noemt men de Overschoot day : in 2000: 1november in 2008: 23 september Als iedereen leeft zoals de gemiddelde Belg zijn er ruim 3 planeten nodig Ecologische Voetafdruk Waar gaan onze 5,6 hectare naartoe? Verdeling Belgische voetafdruk 7% 4% 35% 54% bioproductief land energieland bebouwd land visgrond www. Ecolife.be of De concrete thema s Verwarming Elektriciteit Keuken Voeding Papier, afval en aankopen Mobiliteit TIPS om je E.V. te verkleinen Verwarming 1. Verstandig Verwarmen: de verwarming overal een graadje lager zetten 5%/jaar besparen of EV verkleinen met 310 m²/jaar (61/46/79) De verwarming uitzetten in kamers waar niemand is 8% /jaar besparen of EV verkleinen met 490 m²/jaar (109/83/140) De verwarming lager zetten een half uur voor je gaat slapen of weggaat. 2% /jaar besparen of EV verkleinen met 120 m² /jaar (22/17/28) Gebruik van individuele thermostatische kranen. 1% besparen per radiator of EV verkleinen met 60m² per radiator (11/9/15) Sluiten van deuren van onverwarmde ruimtes: 6%/jaar of EV verkleinen met 370 m²/jaar (79/60/101) 3

4 Verwarming 2. Goed isoleren De gordijnen s avonds sluiten 5% besparen/jaar of EV verkleinen met 310m²/jaar ( 65/50/84) * Tochtstrips bij buitendeuren en ramen. 2% besparen/raam raam of EV verkleinen met 120 m²/raam (23/17/30) * Radiatorfolie aanbrengen. 1% besparen per m² of EV verkleinen met 60 m²/m² (11/8/14) * Isoleren leidingen centrale verwarming 0.3% besparen per m of EV verkleinen met 20m²/m (4/3/5) Oude ketel vervangen door condenserende ketel 28% besparen /jaaar of EV verkleinen met 1710m²/jaar (372/266) Dakisolatie plaatsen 0.75%/m² od EV verkleinen met 50 m²/m² (10/7/16) Enkel glas vervangen door hoogrendemensglas 2%/m² of EV verkleinen met 120m²/m² (25/19/45) De gordijnen sluiten de deuren steeds goed sluiten en radiatorfolie aanbrengen Tochtstrips Ontbreken van een schouw luchtscherm bij een lamellenplafond Ventilatie van de keuken en de badkamer Lichtspotje s Penetratie van leidingen Spleten rond het zolderluik Voegen rond binnenmure n Voegen rond het venster Aansluiting muur/dak Voegen rond rolluikkasten Beweegbaar schrijnwerk, vooral (dubbele) Voegen deuren tussen muur en vloer Spleten rond de deur Stopcontact Aansluiting metselwerk /schrijnwer k Leidingen isoleren 3. Electriciteit Isoleer de CV leidingen - min 2 cm dik -Zowel de aanvoer als de afvoer - Vooral in onverwarmde ruimtes 4

5 De Keuken a. Energiezuinig koken * Koken met het deksel op de pot Verkleinen EV: O.9/O.4/0.5 m²/dag * Gebruik van een snelkookpan. Verkleinen EV: 1.0/0.4/0.5 m²/dag * Gebruik een thermoskan voor het warm houden van koffie of thee. Verkleinen EV: 0.1m²/dag b. Koelen en vriezen * Verwijder het ijslaagje in de koelkast en diepvriezer Verkleinen EV: 0.5 m²/dag * Vervan indien nodig de afsluitstrip van de koelkast Verkleinen EV: 0.4 m²/dag Tips om je E.V te verkleinen De keuken c. Kies voor toestellen met een A label Electriciteit d. Efficiënt wassen * Steeds wassen met een volle trommel en op de laagst mogelijke temperatuur * Vermijd het gebruik van een droogkast 1/12/2009 Een droogkast is een energievreter Verschillende types: * Condensdroger (C) * Luchtafvoerdroger (C) * Warmtepompdroger (A) * Gasverwarmde luchtafvoerdroger Electriciteit 1.Schakel over naar groene stroom Verkleinen EV: 1.8 m² per kwh 2. Lichten doven als je een ruimte niet gebruikt Verkleinen EV: 0.21 m² per dag 3. Gloei- en halogeenlampen vervangen door spaarlampen Gloeilamp (W) Spaarlamp (W) Jaarlijkse besparing in , of 9 9, , , , ,36 Groene Stroom. Hoe "groen" is "groen"? Zowat alle energieleveranciers noemen zichzelf "groen". En ze willen erg graag dat je hen gelooft. Maar het "groene" bij de ene is niet het "groene" van de ander. Electrabel, de grootste energieleverancier in België haalt bijna uitsluitend energie uit kern- en steenkoolcentrales. Bovendien investeert het bedrijf vooral in niet-hernieuwbare energie en staan er projecten in de steigers om nieuwe kerncentrales te bouwen. "Groene elektriciteit" met een reukje aan Groene elektriciteit is ook een vaag begrip. Luminus wint bijvoorbeeld energie uit palmolie (één van de vele soorten biomassa-brandstof brandstof) en heeft een contract getekend voor de levering ervan. Maar de aanleg en exploitatie van palmplantages heeft een verwoestende impact op het regenwoud, met allerlei andere milieuproblemen, klimaatproblemen en sociale problemen tot gevolg. Niet zo duurzaam dus... En de groene elektriciteit van Electrabel bestaat bijvoorbeeld voor meer dan 80 % uit biomassa die verbrand wordt met steenkool in centrales die een laag rendement hebben. Verre van optimaal. Toch zijn er leveranciers die groene energie aanbieden die wel degelijk duurzaam is. Electriciteit 4. Stand-by verbruik vermijden. Toestel Gemiddeld stand-by verbruik (kwh/jaar) Stand-by verbruik beste toestel (kwh/jaar) Tv Video Fax Hifi-totaaltoestel Versterker 72 9 CD-speler Cassetterecorder PC 42 9 Draadloos telefoontoestel Bewegingsmelder

6 Water Water op onze planeet Op de aarde komt ongeveer *103 km3 water voor. Hiervan bevindt 97,5% zich als zout water in oceanen en zeeën. De rest is onderverdeeld in zoet en zout grondwater (23.300*103 km3), ijs (24.000*103 km3), oppervlaktewater (meren en rivieren, 190*103 km3) en waterdamp in de atmosfeer (14*103 km3). De verhoudingen variëren enigszins door verschillende factoren, waaronder de klimaatverandering. Hoeveel water verbruiken we? Toilet Bad, Douche Was Vaatwas Schoonmaak Tuin Keuken Totaal 43 liter 36% 39 liter 33% 16 liter 14% 8 liter 7% 5 liter 4% 5 liter 4% 3 à 5 liter 2% 120 liter Per dag Dit huishoudelijk waterverbruik maakt maar 2% uit van ons werkelijk waterverbruik. Hoeveel water verbruiken we? Land Belgie Huishoudelijk waterverbruik in l/dag 12O Nederland 128 Frankrijk 157 Bulgarije 116 USA 360 Indië 25 Afrikaans land < 25 België scoort met m3 water per persoon/jaar ver boven het globale wereldgemiddelde van m3 per persoon/jaar. De V.S. halen exact het dubbele van die wereldscore Werkelijk waterverbruik. De hoeveelheid water die nodig is voor het produceren van een bepaald product virtueel water Water-voetafdruk Meten van de ingaande en uitgaande stromen virtueel water Bvb binnenlands watergebruik (landbouw, industrie en huishoudelijk) als basis dan moet men de inkomende virtuele waterstroom erbij optellen en de uitgaande virtuele waterstroom ervan aftrekken De benodigde hoeveelheid water voor het produceren van enkele producten. 6

7 Wat zijn de problemen? Huishoudens zijn verantwoordelijk voor 1/3 van het waterverbruik. De helft van dat water wordt uit de grond opgepompt daling grondwatertafel. Door de uitbreiding van ons wegennet en toenemende urbanisatie grote oppervlaktes worden ondoordringbaar Ondoordachte vegetatie verdroging De infiltratie van regenwater neemt aanzienlijk af door menselijke ingrepen. Wat zijn de problemen? Infrastructuur: Veel rivieren worden gekanaliseerd, rechtgetrokken of uitgediept. water stroomt sneller naar zee en infiltreert minder in de bodem Daling grondwatertafel Overstromingen stroomopwaarts Landbouw: - Bodemverdichting - intensieve irrigaties en drainagewerken - Rooien van hagen en bosjes. Wat zijn de gevolgen? VOOR DE MENS Zuiver water wordt schaarser.. Voor zo'n 2,3 miljard mensen bedraagt de hoeveelheid water waarover ze jaarlijks kunnen beschikken minder dan 1.700m³ per persoon. Als het huidige consumptiepatroon aanhoudt, zal dat in 2025 voor minstens 3,5 miljard mensen het geval zijn. Bijna 3 miljard mensen wereldwijd heeft geen toegang tot zuiver water of beschikt niet over een degelijke sanitaire infrastructuur. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks meer dan 5 tot 10 miljoen mensen aan ziekten veroorzaakt door onzuiver water. Wat zijn de gevolgen? VOOR DE NATUUR Soorten in zoetwaterhabitats (vissen, vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën, ) gaan er sterker op achteruit dan soorten die in de zee of in boshabitats leven. Van de beschreven soorten zoetwatervissen is 20% bedreigd of al verdwenen. Op 30 jaar tijd is het Aralmeer - vroeger het 4de grootste meer ter wereld en een belangrijk visserijgebied gekrompen tot minder dan de helft van zijn oorspronkelijke oppervlakte,, en is het bovendien verzilt. Menselijke ingrepen voor de irrigatie van landbouwgebied en stroomopwekking leidden tot een drastische afname van de watertoevoer. Ook in Afrika signaleert men krimpende' meren. De klimaatverandering versterkt bovendien veel van de problemen in de zoetwatergebieden, omwille van de extremere weerfenomenen (stormen, droogte.. 7

8 Wat zijn de oplossingen? Minder water verbruiken Minder water vervuilen Bereken je eigen watervoetafdruk Ecolife en WWF lanceren een nieuw begrip: de watervoetafdruk. Van een persoon, een regio of land is het de som van de hoeveelheid water die hij verbruikt (direct) en de hoeveelheid die nodig is om de geconsumeerde producten te maken (indirect). Op macroschaal is de totale watervoetafdruk de som van grijs water (vervuild), blauw water (irrigatie en verdamping) groen water (neerslag op akkers). Tips om minder water te verbruiken 1. Minder warm water gebruiken * Neem een douce ipv een bad. * Installeer een waterbesparende douchekop * Een minuut minder lang douchen (5 min ipv 8) * Laat de kraan niet lopen tijdens het tandenpoetsen ( 1 à 2 l of 1000 l per jaar = 10 volle baden) 2 Minder leidingsmater gebruiken * Reduceer het watergebruik van het toilet verkleinen EV: 0.5 m²/maandmaand * Herstel meteen een lekkende kraan ( 1à 2 drup/min = 2000 l/jaar of 20 volle baden) verkleine EV: 0.1 m²/maandmaand * Herstel ook meteen een lekkende spoelbak verkleinen EV: 10,7 m²/mmandmmand Installeer een waterput of plaats een regenton en gebruik meer regenwater. Was de auto met emmers en een spons ipv met een tuinslang of een hogedruk reiniger. Besproei de tuin beperkt en correct. Door de planten niet direct bij een droogte te besproeien spoor je ze aan om hun wortelstelsel naar de diepte uit te breiden. Indien je toch besproeit doe het dan grondig en eenmaal per week. Aan wat oppervlakig water hebben de planten niks; Doe de afwas niet onder een lopende kraan. Minder water verbruiken Neem een douche ipv een bad waterbesparende douchekop 11-13L per min. Ong 4.5 L per min 8

9 Papier, afval en aankopen 1.Gebruik zo weinig mogelijk niet gerecycleerd papier Verkleinen EV: 30.5 m²/kg gerecycleerd bedrukt papier 18.4 m²/kg gerecycleerd onbedrukt papier 2. Wit papier vervangen door kringloopapier Verkleinen EV: 12.4 m² /kg Verkleinen EV: 13.3 m²/week 3. Krant en tijdschriften delen Verkleinen EV 5.4 m²/dag 4. Stel je geen belang in reklame: kleef een anti- reklame sticker Papier, afval en aankopen 5. Restafval verminderen Verkleinen EV: 3 m² per kg minder afval 6. Gebruik katoenen luiers Verkleinen EV: 10.5 m² per dag gebruik 7. Vermijd snijbloemen in de winter Verkleinen EV: 20 m² per ruiker Voeding Onze voeding heeft een niet te onderschatten invloed op onze ecologische voetafdruk. Het gaat bij voedsel vooral om indirecte energie Tips om je E.V te verkleinen: voeding 1.Kies zo veel mogelijk voor groenten en fruit van eigen bodem in plaats van ingevoerde producten Vervoer, verwerking, verpakking Voeding 2. Kies zoveel mogelijk voor seizoensgebonden groenten en fruit. 3. Koop zoveel mogelijk verse groenten en fruit. goedkoper, gezonder en lekkerder. Voeding 4. Koop rechtsreeks van de boer. 5. Af en toe wat minder vlees en vis eten. 6. Kies voor bio-producten viswijzer 9

10 Mobiliteit 1. Korte verplaatsingen te voet of met de fiets Verkleinen EV per bespaarde km: 1.38/1.20/ Langere afstanden: kiezen voor de meest milieuvriendelijke transportwijze De trein ipv de auto: verkleinen EV; O.90/0.76/0.65m²/km De bus ipv de auto: verkleinen EV: 0.63/0.49/0.38 m²/km 25,14 25,70 1,31 47,84 auto fiets te voet bus/tram Mobiliteit 3. Rustige rijstijl. Beetje trager, veel zuiniger Anders schakelen :2000 toeren Diesel, 2500 toeren benzine Remmen = verkwisten Uibollen, schakelen Tips om je EV te Verkleinen Mobiliteit 4. Carpoolen of verkleinen EV met 1.11/0.97/0.86 m²/km 10