MUZIEK VOOR JONGE GASTEN - een Raamwerk voor schoolbreed muziekonderwijs -

Transcriptie

1 MUZIEK VOOR JONGE GASTEN - een Raamwerk voor schoolbreed muziekonderwijs - De philharmonie zuidnederland is in seizoen 2013/2014 begonnen als nieuw orkest dat is ontstaan door het samengaan van Het Brabants Orkest en het Limburgs Symfonie Orkest. Nu de orkesten samen de philharmonie zuidnederland vormen, zijn er nieuwe kansen en nieuwe ambities voor educatie geformuleerd zowel kwantitatief als kwalitatief. Het orkest zet niet alleen in op een doorlopende leerlijn muziek door alle duoleerjaren muzikale projecten aan te bieden, maar wil de inhoud van de doorlopende leerlijn in de komende jaren verder verdiepen. Daarbij zijn niet alleen leerlingen doelgroep maar ook de docenten die tussen orkest en leerling een onmisbare schakel zijn. Ook intern wil het orkest de musici (verder) trainen om zich op het gebied van educatie in te zetten. Educatie is een van de kernactiviteiten van philharmonie zuidnederland. Voor het ontwikkelen van cultuureducatieve activiteiten dient het orkest aan te sluiten bij de vraag van de school. Dit kan alleen in algemene zin. Het orkest kan niet voor iedere school een apart educatief programma maken. Door intensief met een school samen te werken leert het orkest de specifieke vraag en de mogelijkheden van een school kennen en leert het orkest hoe het daar met algemeen aanbod op kan inspelen. Bovendien is het zinvol om samen met een school te zoeken hoe muziekonderwijs gekoppeld kan worden aan het overige lesaanbod. Doel van het Raamwerk Muziek In nauwe samenwerking tussen school en orkest ontstaat een schoolbreed Raamwerk Muziek met een inhoudelijk opbouwende lijn en onderling samenhangende activiteiten in domein 1, 2 en 3. Daarin is aandacht voor de plaats en raakvlakken van muziek binnen het totale onderwijsaanbod/curriculum van de school. Verdieping doorlopende leerlijn in relatie tot de drie vermogens Om een doorlopende leerlijn muziek op school te realiseren biedt philharmonie zuidnederland een raamwerk aan voor een schoolbreed muziekproject van hoge kwaliteit dat zich over een aantal leerjaren uitstrekt. Het is een unieke meerwaarde voor de school om samen te werken met de professionele musici van het orkest. Musici kunnen op bevlogen manier hun passie voor muziek op de leerlingen overbrengen. In dit raamwerk staan voor philharmonie zuidnederland de volgende uitgangspunten centraal: - Beleving van het totale orkest, in klank en organisatie (klank/organisatie/ passie) - Actief musiceren en presenteren - Persoonlijke waarde van muziek - Muziek in relatie tot sociale vaardigheden, sociaal emotionele ontwikkeling, relatie tot zaakvakken Deze uitgangspunten zijn te koppelen aan de ontwikkeling van de verschillende vermogens die in de doorlopende leerlijn centraal staan: de beleving van het totale orkest en de persoonlijke waarde van muziek doen een beroep op het onderzoekend en reflecterend vermogen, het creërend vermogen heeft direct relatie met het actief musiceren. Het laatste punt, muziek in relatie tot andere vaardigheden laat de school en het orkest onderzoeken op welke gebieden muziekonderwijs een positieve bijdrage kan leveren aan het welbevinden en de leerprestaties van de leerlingen.

2 Presentatie van het Raamwerk Muziek Het Raamwerk Muziek van philharmonie zuidnederland is te vinden in bijlage 1. Het muziek aanbod op een school krijgt gestalte in vier stadia. Voordat een muziekproject op school begint volgen de docenten een training die hen voorbereidt op de activiteiten in de domeinen 1, 2 en 3. De activiteiten in de domeinen zijn gekozen vanuit de visie van De Cultuurloper: domein 1 - activiteiten in de klas, in de les en eventueel gebruikmakend van de methode, domein 2 - activiteit uit de omgeving van de school, domein 3 activiteit uit de kunstwereld Door het gehele Raamwerk Muziek heen zijn elementen van de vier uitgangspunten van philharmonie zuidnederland verweven, tevens komen afwisselend de drie vermogens uit De Cultuurloper aan bod: onderzoekend, reflecterend en creërend vermogen. De school wordt voor de invulling van de activiteiten in domein 2 uitgedaagd op zoek te gaan naar het muzikale aanbod uit de omgeving. Het Raamwerk Muziek biedt aanbod voor het muziekonderwijs per duoleerjaar. Om elk leerjaar steeds van nieuwe lessen te voorzien zijn de schooljaren opgedeeld in een A en B jaar (zie bijlage 2). Zo krijgt de leerling die eerst in groep 3 zat en daarna in groep 4 in groep 4 toch een nieuwe les en nieuwe activiteiten in de domeinen 2 en 3. Tevens biedt de verdeling in de A en B jaren de mogelijkheid om leerkrachten opnieuw te trainen, verder vaardig te maken en steeds te reflecteren op het afgelopen jaar. Leerkrachten die een aantal jaren dezelfde groep leiden krijgen dan materiaal voor nieuwe lessen aangereikt. De opeenvolging van leerjaren is aangegeven in bijlage 2. Deskundigheidsbevordering leerkrachten en musici Essentieel onderdeel van het Raamwerk Muziek is de training van de docenten. Deze bestaat uit een inspiratiedag en een trainingsdag. Door de leerkrachten kennis te laten maken met de (klassieke) muziek en het symfonieorkest kunnen zij hun leerlingen hierover instrueren en inspireren. Ook in de training staan de vier uitgangspunten van philharmonie zuidnederland centraal, aangevuld met de trainings/coachingswensen van de school. De leerkrachten gaan op zoek naar hun eigen passie voor de muziek, leren het orkest kennen en het actief musiceren en leren verbanden te leggen tussen muziek en maatschappij( leiderschap, pesten, samenwerken) en zoeken naar de mogelijkheid om muziek te koppelen aan de zaakvakken. Tevens krijgen zij instructies voor vernieuwende muzieklessen die zij meteen in de klas kunnen toepassen. Een format voor een docententraining wordt door een extern deskundige verzorgd in overleg met philharmonie zuidnederland en gebruikmakend van de mogelijkheden van het symfonieorkest, ook de training zelf wordt door een extern deskundige gegeven. Bestaande workshops van philharmonie zuidnederland en andere mogelijkheden binnen het orkest zijn hier onderdeel van. Musici van het orkest worden (verder) geschoold om Componeren in de Klas uit te voeren, musici worden ook verder opgeleid om zich verder te bekwamen in aspecten van het onderzoekend vermogen binnen de muziekles. Het is denkbaar dat deze training plaatsvindt in combinatie met docenten en de uitvoerders van de activiteiten in domein 2 voor hun rekening nemen. In het totaaltraject bestaat er een hechte samenhang tussen de docententrainingen, de lessen uit domein 1, de voorbereidende activiteiten in de domeinen 2 en 3.

3 De uitgangspunten, persoonlijke waarde muziek, relatie tot zaak vakken, zelf muziek maken soms in relatie tot sociale vaardigheden komen in de verschillende leerjaren aan bod, worden in de jongste leerjaren voorbereid en in de loop van de leerjaren verder uitgebreid. Door het traject door de schooljaren heen aan te bieden zijn de leerlingen in groep 8 competent om een uitvoering te geven samen met musici van philharmonie zuidnederland op een echt podium. Hierin komt de jarenlange ervaring van de leerlingen tot uiting. De scholing voor de leerkrachten is als volgt opgebouwd De scholing voor leerkrachten is elk schooljaar onderdeel van het project. Iedere leerkracht krijgt daarin materiaal aangereikt dat in de klas bruikbaar is. In het project maken het orkest en de school een koppeling met de bestaande methode die op school aanwezig is(indien aanwezig). De training is voor de leerkrachten van alle groepen bedoeld. In de training wordt steeds aangegeven hoe de lessen in de verschillende groep aangepast kunnen worden. Bij de scholing worden ook de diverse activiteiten belicht vanuit de verschillende vermogens. Seizoen 1 ontmoeting met het orkest in de praktijk, direct toepasbare muzikale luisterles op niveau groep 1/2 en groep 3/4, direct toepasbare muzikale les op het gebied van actief musiceren op niveau groep 3/4 en 5/6 muziekles in relatie tot zaakvakken gerelateerd aan groep 3/4 en groep 5/6 seizoen 2 ontmoeting met het orkest bij geschikt concert, actief musiceren (1/2 en 7/8) en luisterlessen op (3/4 en 5/6). Reflectie op het vorige seizoen: wat is behaald op het gebied van combineren van zaakvakken met muziek, persoonlijke waarde van muziek en de drie vermogens, welke eigen uitwerking is aan deze onderdelen gegeven. seizoen 3 docenten workshop Componeren in de klas en lessuggesties. Reflectie op het vorige seizoen: wat is behaald op het gebied van combineren van zaakvakken met muziek, persoonlijke waarde van muziek en de drie vermogens, welke eigen uitwerking is aan deze onderdelen gegeven. seizoen 4 ontmoeting met het orkestbedrijf en lessuggesties. Reflectie op het vorige seizoen: wat is behaald op het gebied van combineren van zaakvakken met muziek, persoonlijke waarde van muziek en de drie vermogens, welke eigen uitwerking is aan deze onderdelen gegeven. De inspanning van het orkest Voor het orkest is het niet mogelijk het uitgebreide traject voorafgaand aan domein 1 en in domein 1 en de samenhang van de verschillende domeinen inhoudelijk en organisatorisch volledig te realiseren. Voor dit onderdeel moet een projectleider worden aangesteld die samen met de medewerkers van de afdeling Educatie het project gestalte gaat geven. Daarentegen behoren de werkzaamheden van de musici in domein 3 tot het gangbare aanbod van het orkest. De school en het orkest Bewust kiest philharmonie zuidnederland voor een raamwerk. Dit raamwerk laat een aantal opties open zodat het mogelijk is de activiteiten in overleg met de wensen, mogelijkheden en ervaring van de school, die in de afstemgesprekken naar voren zijn gekomen verder gestalte te geven. Door co- creatie met de school krijgt het raamwerk, dus zowel de docententraining als de verschillende domeinen, uiteindelijk zijn definitieve invulling. De visie van de school maar ook de intensiteit en frequentie van het project zullen onderwerp van gesprek zijn met de scholen alsmede het aantal weken dat het project in de school loopt. De samenwerking met de

4 school krijgt gestalte door gezamenlijk het doel te bepalen, de verantwoordelijkheden af te spreken en op zoek te gaan naar elkaars kracht en ervaring. Als doorlooptijd van het gehele raamwerk voor een leerling zou het optimaal zijn om dit schema acht jaar te volgen. Dan is immers de leerling die begonnen is in groep 1 in groep 8 beland. Denkbaar is dat de school een gedeelte van het traject volgt. Vast staat echter dat een school niet met het project in groep 8 kan starten. Dan doet het geen recht aan de leeropbrengst van een doorgaande leerlijn. De school en zijn omgeving Dit raamwerk geeft de school de gelegenheid om zich te richten op wat zich in zijn directe (muzikale) omgeving bevindt en daar handig gebruik van te maken. Voor het orkest is het een meerwaarde om samen te werken met de uitvoerders van de activiteiten in domein 2. Immers op veel manieren wordt gezocht naar een samenhang tussen lessen in school, een plaatselijke muziekschool of lokale partners en het orkest. Bestaande formats, opgedane ervaring binnen deze regeling leren het orkest hoe dit in de toekomst adequaat vorm kan krijgen. Samen met de school zoekt het orkest naar een lokale partner die in de lijn van het gehele programma een toepasselijke les kan geven. Inhoud tussen de domeinen wordt van tevoren afgestemd. Bestaand aanbod van philharmonie zuidnederland Philharmonie zuidnederland heeft aanbod voor alle duoleerjaren van het primair onderwijs. Dit aanbod vormt een onderdeel van de opzet van het raamwerk. Voor dit onderdeel vraagt philharmonie zuidnederland geen subsidie aan, omdat deze projecten onderdeel uitmaken van het educatieve aanbod van het orkest. Veel van deze projecten vallen onder domein 3, sommige onderdelen, zoals de workshops, vallen binnen domein 2. Nieuwe onderdelen van het traject De philharmonie zuidnederland vraagt subsidie aan voor 1) Scholing philharmonie zuidnederland: Scholing medewerkers afdeling educatie op het gebied van integratie muziek in overig lesaanbod en andere kunstdisiplines (eventueel medescholing met groepsleerkrachten) - Scholing potentieel aan musici om educatie taken uit te voeren 2) opzet van format voor docententraining, verzorgen van docenten door derden 3) format lesmaterialen die naar diverse aspecten binnen de domeinen verwijzen en verbinding maken met zaak vakken en sociale vaardigheden 4) ontwikkelen en vormgeven van het presentatie project van groep 8, waaronder het realiseren van een muziekstuk, waaraan een deel van het orkest deelneemt, waarin plaats is voor inbreng van de leerlingen

5 Tijdsinvestering Overleg, ontwikkeling, uitvoering, training, enz Uren Leerling/groep 0 totaal 15 uur idem idem Leerkracht 0 totaal 25 uur idem idem Omgeving 0 10 uur 10 uur 10 uur Orkest uur 130 uur 130 uur overleg school opstart 5x2 uur = 10 uur 10 uur 10 uur project en tussentijds overleg Totaal Financiële investering van de school De school betaalt 5,45 per leerling voor dit project. De school moet rekening houden met extra kosten voor het vervoer naar de concerten die soms verder weg van de school plaatsvinden voor de groepen 5/6 en groep 7. De school moet ook zelf de extra activiteiten in de domein 3 financieren (betreft de activiteiten die niet door philharmonie zuidnederland worden geleverd in groep 3 /4 of groep 5/6) Overdraagbaarheid Het raamwerk zoals dat hier wordt gepresenteerd zal na gesprekken met de scholen en na een eerste implementatie kunnen worden verfijnd. Verrijkt door de ervaring kan het raamwerk door een ander gezelschap worden overgenomen en worden ingevuld met de kwaliteiten die het gezelschap in huis heeft. Uiteraard wordt dit raamwerk ook met de educatieafdelingen van de andere orkesten in Nederland gedeeld. Het raamwerk zou ook op initiatief van een school kunnen worden ingevuld. De formats voor de docententraining en het lesmateriaal zijn dan ook opnieuw bruikbaar. Na iedere activiteit wordt geëvalueerd, de resultaten komen in een verslag, dat kan worden geraadpleegd. Het lesmateriaal dat voor dit raamwerk wordt gemaakt wordt gebundeld en kan door andere scholen worden gebruikt. Het format dat voor het optreden van groep 8 wordt gebruikt kan op andere scholen binnen hetzelfde raamwerk worden ingezet, of ook in een heel ander kader worden gebruikt. Te denken valt de compositie zo in te richten dan VO onderbouw er ook mee aan de slag kan, ondersteund door musici van philharmonie zuidnederland.

6 De manier waarop concreet verbinding is gezocht met de zaakvakken, de muziek in relatie is gebracht tot sociaal emotionele ontwikkeling van de kinderen is voor philharmonie zuidnederland een aanleiding om bestaand en nieuw lesmateriaal deze verworvenheden mee te nemen. Het orkest en de school zijn al na een jaar gewend om in een gezamenlijk jargon te spreken over leerdoelen en leeropbrengsten. Dit jargon helpt het orkest om ook met andere scholen zinvol het gesprek over de vraag van de school aan te gaan en in de communicatie over educatie en het lesmateriaal goed over de leerdoelen te communiceren. Contact: Adeline van Campen Educatie philharmonie zuidnederland tel: Ingrid Ruijgh Consulent muziek Kunstbalie tel: