publicatie 70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelsgrens

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "publicatie 70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelsgrens"

Transcriptie

1 publicatie k e nnisins t i t u u t e v a g t i u Herziene voo r de ins t a l l a t i e s e c t o r Omgaan met hemelwater binnen de perceelsgrens

2 ISSO-publicatie 70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens ISBN:

3

4 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 5 Begrippen 7 Inleiding 9 1 Duurzaam waterbeheer Noodzaak voor duurzaam waterbeheer Beleid met betrekking tot duurzaam waterbeheer Sociale aspecten Milieu-aspecten 15 2 Methoden voor duurzame omgang hemelwater (Verbeterd) gescheiden rioolstelsel Afkoppelen van verhard oppervlak Benutten van hemelwater Behandelen van hemelwater 18 3 Regelgeving Benuttingssystemen binnen de perceelgrens Infiltratiesystemen binnen de perceelgrens Lozing van hemelwater op oppervlaktewater Lozing op de riolering Bouwstoffenbesluit en Besluit bodemkwaliteit 22 4 Neerslag Neerslaghoeveelheden huidige situatie Klimaatverandering De kwaliteit van hemelwater 25 5 Systeemkeuze Duurzame omgang met hemelwater Principe keuze Hemelwaterbenuttingssystemen Zwaartekrachtsysteem Pompsysteem Vergelijking systemen Infiltratietechnieken Infiltratie via het verharde oppervlak Infiltratie via het onverharde oppervlak Ondergrondse infiltratie c.q. percolatie Combinatie oppervlakte en ondergrondse infiltratie Vergelijking toepasbaarheid infiltratietechnieken Behandelen van hemelwater Stappenplan uitwerking initiatief 40 6 Hemelwaterbenutting Systeemonderdelen hemelwaterbenutting Opvang van hemelwater Filter Opslagtank Pomp Vul- en zuigleiding Drinkwatersuppletie en regeling Afnamepunten en gebruikstoestellen Dimensionering Aanbod en afname van hemelwater Dimensionering hemelwaterleidingen Keuze filter Dimensionering opslagtank Dimensionering zuig-, en drukleidingen Dimensionering pomp Uitvoeringsaspecten 66 Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

5 6.4 Beheer en Onderhoud Gebruikerservaringen Onderhoud en inspectie hemelwaterafvoersysteem Onderhoud en inspectie filter Onderhoud en inspectie tank Onderhoud en inspectie zuig- en drukleiding Onderhoud en inspectie pomp Onderhoud en inspectie suppletievoorziening Investerings- en exploitatiekosten Milieueffecten Reductie drinkwatergebruik Overige milieueffecten Stappenplan benuttingssystemen Stap 1: Programmafase Stap 2: Ontwerpfase Stap 3: Uitwerkingsfase Stap 4: Realisatiefase Stap 5: Beheerfase 72 7 Infiltratie van hemelwater Onderdelen infiltratiesysteem Ondergrond Filter Infiltratievoorziening Reinigingslaag / bodempassage Geotextiel Noodoverloop Dimensionering infiltratievoorziening Dimensioneringsmethode Inloop hemelwater Afvoer uit voorziening Benodigde berging Ledigingstijd Ontwerp per type infiltratievoorziening Ontwerp infiltratievoorziening in combinatie met hemelwaterbenutting Aanvullende ontwerpaspecten Doorlatende verharding Ondergrondse infiltratievoorzieningen Bovengrondse infiltratievoorzieningen en Wadi s Uitvoerings aspecten Beheer en onderhoud Investerings- en exploitatiekosten Milieu-effecten van infiltratie van hemelwater Stappenplan infiltratie van hemelwater Stap 1: Programmafase Stap 2: Ontwerpfase Stap 3: Uitwerkingsfase Stap 4: Realisatiefase Stap 5: Beheerfase 95 8 Bergen en behandelen van hemelwater Olieafscheiders en slibvangputten Retentie- en bezinkingsvijvers Lamellenafscheiders Helofytenfilters Substraatfilters 99 Bijlage A Schema's hemelwatersystemen 101 Bijlage B Voorbeeldberekening hemelwatersysteem 103 Bijlage C Lijst van formules 108 Literatuur 115 Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

6 VOORWOORD Nieuwe wetgeving legt de verantwoordelijkheid voor hemelwater bij de perceelseigenaar. De perceelseigenaar moet het hemelwater zoveel mogelijk zelf verwerken bij de plaats waar het valt. Afvloeiend hemelwater moet bijvoorkeur worden benut of lokaal in het milieu worden gebracht. Dat blijkt uit de wettelijke voorkeursvolgorde voor omgaan met hemelwater. Die voorkeursvolgorde volgt uit: De Wet milieubeheer (artikel 10.29a), en; De Wet gemeentelijke watertaken (Hemelwaterzorgplicht op grond van de Wet waterhuishouding); Het Besluit lozing afvalwater huishoudens (Paragraaf 5.4 van nota van toelichting); Het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Activiteitenbesluit, artikel 3.3). Uit oogpunt van gezondheidsrisico s is te verwachten dat eerder gekozen wordt voor het lokaal brengen van hemelwater in het milieu. Of dat mogelijk is, en de wijze waarop, is locatie afhankelijk. Is het terugbrengen van hemelwater in het milieu geen optie, dan is het benutten van hemelwater te overwegen. Hemelwater kan in principe worden benut als huishoudwater. Voor individuele woninginstallaties gelden hiervoor minder strenge voorschriften dan voor collectieve huishoudwaterinstallaties. De nieuwe wetgeving, die vanaf 1 januari 2008 van kracht is, vraagt van gemeenten om te bepalen wanneer de perceelseigenaar zelf het hemelwater moet verwerken. Een algemene afweging wordt in het gemeentelijke rioleringsplan (GPR) gemaakt. Op basis daarvan kan de gemeente beoordelen in welke gebieden of situaties eventueel aanvullende regels nodig zijn voor het brengen van hemelwater op of in de bodem of lozing op een gemeentelijk stelsel. De perceelseigenaar zal, als gevolg van de nieuwe wetgeving, vaker een beroep doen op de installatiesector voor de realisering van technische oplossingen met betrekking tot het omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens. Nieuwe wetgeving, - inzichten en - technische ontwikkelingen op het gebied van de waterhuishouding binnen de perceelgrens, maakte het noodzakelijk om de ISSO-SBR-publicatie 70.1 van 2000 te actualiseren. De geactualiseerde versie is, met instemming van SBR, een volledige ISSO-uitgave geworden. De voorliggende herziene uitgave is het resultaat van de rapporteurs ir. Emil Hartman en ir. Ragna Clocquet die daarbij deskundig terzijde zijn gestaan door de breed samengestelde ISSO-kontaktgroep KG 79 waarvan de samenstelling elders is te lezen. Dankzij de inspanningen van de rapporteurs, de ISSO-kontaktgroep en het instituut ISSO, is de installatiesector in staat om het hemelwater binnen de perceelgrens daar te brengen waar het milieu het meest mee gediend is. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

7 Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

8 BEGRIPPEN Aerosolvorming De vorming van zwevende waterdeeltjes. Afkoppeling Het niet via de riolering afvoeren van hemelwater. Het relatief schone hemelwater wordt in plaats daarvan geïnfiltreerd in de bodem of afgevoerd naar het oppervlaktewater. Aggregaat Vulmateriaal voor de ondergrondse berging van een infiltratiekoffer (bijvoorbeeld grind, geëxpandeerde kleikorrels of lavastenen). Ander water Water dat gebruikt wordt om drinkwater (gedeeltelijk) te vervangen. Berging uitgedrukt in millimeter De berging in een infiltratievoorziening wordt vaak uit gedrukt in millimeter. Dit is het bergende volume van de infiltratievoorziening (in m3) gedeeld door het aangesloten verhard oppervlak (in m2). Drinkwater Water dat bestemd is of mede bestemd tot drinkwater voor menselijk gebruik. Duurzaamheid Het voorzien in de eigen behoeften zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Filterrendement Percentage van totale hoeveelheid water dat een filter passeert en wordt gevoerd naar de opslagtank. Hoe hoger het rendement, hoe gunstiger. Gemiddelde Hoogste Grondwaterstand Grondwaterstand die men in een gemiddeld jaar in de winter (december - februari) mag verwachten. Grijs water Water afkomstig van bad, douche, wastafel en/of wasmachine. Hemelwater Regenwater en smeltwater dat van daken van gebouwen, straten en andere verharde oppervlakken tot afstroming is gekomen. Hemelwaterafvoer (HWA) Stelsel van leidingen, bestemd voor de afvoer van hemelwater van het buitenoppervlak van het gebouw. Hemelwatersysteem Installatie ten behoeve van gebruik van hemelwater voor huishoudelijke toepassingen (toiletspoeling, wasmachine en buitenkraan). Huishoudwater Water, door middel van collectieve (gemeenschappelijke) systemen via leidingen geleverd aan huishoudens, dat van mindere kwaliteit is dan drinkwater en dat bestemd is voor laagwaardige toepassingen. In de definitie van VEWIN is bovendien het uitgangspunt dat de levering van huishoudwater wordt verzorgd door het waterleidingbedrijf. Infiltratie Algemeen: het in de bodem brengen van water. Een nadere betekenis van infiltratie is: het intreden van water in de bodem vanaf het grondoppervlak. Inundatie Het onder water lopen van een laag gelegen terrein. Niet-zelfaanzuigende pomp Pomp waarvan de werking berust op centrifugaalkracht. Ontwerpmiddellijn De theoretische inwendige middellijn van een leiding. Perceel Bij een gebouw of woning behorende grond. Percolatie De neerwaartse beweging van water in de onverzadigde zone. Persleiding Een leiding waardoor water onder overdruk wordt afgevoerd (ook wel drukleiding genoemd) Rioolstelsel Systeem voor de inzameling en het transport van afvalwater naar de rioolwaterzuiveringsinrichting. Sifon Een in een lozingstoestel of in een aansluitleiding aangebrachte voorziening, die -door een in die voorziening aanwezige hoeveelheid water- de uittreding van gas uit de afvoerleiding via het lozingstoestel verhindert. Slok-op Overloopvoorziening (o.a. bij een wadi), waarbij het water versneld in een ondergrondse infiltratiekoffer kan stromen. Terugslagklep Een dichtingselement dat transport van water in één richting toestaat. Terugstroombeveiliging Beveiliging om te voorkomen dat water uit het hemelwatersysteem terugstroomt in het drinkwaternet. UV-systeem Een hemelwaterafvoersysteem met gesloten stroming onder invloed van drijfhoogte. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

9 Verdroging De aantasting van de natuur als gevolg van (grond)- waterstandsdaling, zowel direct door de daling van de waterstand als door indirecte effecten (zoals de aanvoer van gebiedsvreemd water van een andere kwaliteit om het watertekort aan te vullen). Vrij verval Toevoer van water door gebruikmaking van de zwaartekracht in plaats van een pomp. Vulleiding Leiding waarmee de opslagtank van een hemelwatersysteem wordt gevoed met hemelwater. Wadi Type infiltratievoorziening bestaande uit een greppel met daaronder een infiltratiekoffer plus drainageleiding Watervoorziening Winning, productie en distributie van water. Wegcunet Gestabiliseerd zandlichaam waar de wegverharding (klinkers of asfalt) op gefundeerd is. Wegzijging Het wegzakken van water in de bodem. Zelfaanzuigende pomp Pomp, die door onderdruk een waterkolom, al dan niet van een lager gelegen punt dan de pomp, kan aanzuigen. De pomp kan meegevoerde lucht of andere gassen uit de zuigleiding afvoeren. Zuigleiding De leiding van de opslagtank naar de (zelfaanzuigende) pomp van een hemelwatersysteem. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

10 INLEIDING Hemelwater binnen de perceelgrenzen In het kader van 'duurzaam bouwen' wordt steeds vaker in nieuwbouwprojecten, maar ook bij bestaande bouw, gezocht naar mogelijkheden om duurzaam om te gaan met water. Hierbij kan gedacht worden aan de toepassing van waterbesparende maatregelen, zoals closets met minder spoelwater, waterbesparende douchekoppen en doorstroombegrenzers op tappunten, maar ook aan verdergaande maatregelen, zoals gebruik van hemelwater voor toepassingen waarvoor geen drinkwater is vereist. Naast deze drinkwaterbesparende maatregelen kan bij het duurzaam omgaan met water binnen de perceelgrens ook gedacht worden aan het infiltreren van hemelwater in de bodem, in plaats van de afvoer van het water via het riool naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Benutting en infiltratie In deze publicatie "Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens" worden de mogelijkheden besproken om duurzaam om te gaan met hemelwater binnen de perceelgrenzen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen benutting van hemelwater binnen de perceelgrens en infiltratie van hemelwater binnen de perceelgrens. De publicatie richt zich in principe op nieuwbouw situaties. In aparte paragrafen wordt aangegeven hoe in bestaande situaties (bij aanpassing of renovaties) kan worden gehandeld. De publicatie heeft alleen betrekking op de woning- en utiliteitsbouw en niet de omgang met hemelwater op grote bedrijventerrein of op hemelwatertoepassingen in de land- en tuinbouw. Ook op het voorkomen van afvoer (bijvoorbeeld door middel van vegetatiedaken) alsmede de afvoer naar en de verwerking op de rwzi wordt niet inhoudelijk ingegaan. Het gebruik van de publicatie Het proces van initiatief tot realisatie en beheer van voorzieningen voor hemelwaterbenutting of infiltratievoorzieningen van hemelwater laat zich onderscheiden in een vijftal fasen, (zie onderstaande afbeelding): Programmafase (inclusief uitwerking initiatief); Ontwerpfase; Uitwerkingsfase; Realisatiefase; Beheerfase. Deze publicatie is gericht op: De ontwerpfase als onderlegger van de uitwerkingsfase van benuttingssystemen of infiltratietechnieken. Aan andere onderwerpen is alleen aandacht besteed indien deze van invloed zijn op de ontwerpfase; Alle partijen die zijn betrokken bij de totstandkoming van een hemelwaterbenuttings-systeem of een voorziening voor infiltratie, berging of behandeling van hemelwater. Voor degenen die alleen betrokken zijn bij de keuze voor een bepaald systeem is het eerste deel van de programmafase, waarin het initiatief wordt uitgewerkt, van belang (hoofdstuk 1 t/m 5). Voor degenen die betrokken zijn bij de verdere totstandkoming van hemelwaterbenutting of infiltratievoorziening zijn, naast het vervolg van de programmafase, ook de ontwerp-, uitwerkings-, realisatie- en beheerfase van belang. Voor deze laatste groep bieden de hoofdstukken 7 en 8 gedetailleerde informatie die van belang is voor het ontwerp van een benuttingssysteem of infiltratievoorziening; De ontwerper / installateur, maar geeft ook inzicht in de rol van andere disciplines in de verschillende fasen van het proces. Leeswijzer In de programmafase wordt onderscheid gemaakt tussen (1) de uitwerking van het initiatief met als doel het opstellen van een globaal programma van eisen en (2) het toetsen van de technische, juridische en financiële haalbaarheid, om te komen tot een definitief programma van eisen. Dit onderscheid sluit aan bij verschillen binnen de doelgroep van deze publicatie. Programmafase/Uitwerking initiatief In hoofdstuk 1 wordt ingegaan op duurzaam watergebruik, het beleid ten aanzien van dit onderwerp en sociale en milieu-aspecten. Hoofdstuk 2 geeft aan op welke manieren invulling gegeven kan worden aan het duurzaam watergebruik. Vervolgens komt in hoofdstuk 3 de regelgeving voor infiltratiesystemen en benuttingssystemen binnen de perceelgrens, de regelgeving voor huishoudwater en andere relevante regelgeving aan de orde. Hoofdstuk 4 bespreekt de hoeveelheid (beschikbare) neerslag en de kwaliteit ervan. Vervolgens gaat hoofdstuk 5 in op de mogelijkheden om om te gaan met de beschikbare neerslag: wordt het hemelwater binnen de perceelgrens gebruikt voor toepassing binnen de woning of het gebouw of wordt het hemelwater geïnfiltreerd in de bodem? Of misschien een combinatie van beiden? Voor zowel het benuttingssysteem als het infiltratiesysteem worden een aantal mogelijke systemen en technieken gegeven, waarvan de voor- en nadelen worden belicht. Op basis hiervan kan een keuze gemaakt worden voor een bepaald systeem. Hoofdstuk 5 besluit met een stappenplan voor het eerste deel van de programmafase: de uitwerking van het initiatief tot een voorlopig programma van eisen. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

11 In hoofdstuk 6 worden allereerst de verschillende onderdelen van een hemelwaterbenuttings-systeem besproken. Vervolgens wordt ingegaan op de dimensionering van deze onderdelen. Ook wordt aandacht besteed aan constructieve aspecten, beheer en onderhoud, kosten en milieu-aspecten.infiltratie van hemelwater wordt behandeld in hoofdstuk 7. Achtereenvolgens worden de onderdelen van het infiltratiesysteem besproken, de dimensionering van het systeem, constructieve aspecten, beheer en onderhoud, kosten en milieu-aspecten. Tot slot worden in hoofdstuk 8 de ontwerpaspecten met betrekking tot het bergen en eventueel behandelen (c.q. zuiveren) van hemelwater besproken. De hoofdstukken 6 en 7 eindigen met een volledig stappenplan, waarin de realisatie van de systemen in vijf fasen worden toegelicht. Programmafase, ontwerpfase, uitwerkingsfase, realisatiefase en beheerfase worden toegelicht. Van de programmafase wordt alleen het tweede deel uitgewerkt. Het eerste deel van de programmafase, waarin het initiatief wordt uitgewerkt, is reeds beschreven in hoofdstuk 5. Benutten Hoo fdstu k 6 Infiltreren Hoo fdstu k 7 Bergen Hoo fdstu k 8 Oppervlakt e water Behandelen Hoo fdstu k 8 Leidraad Riolering De Leidraad Riolering is een belangrijke handreiking met algemeen geaccepteerde uitgangspunten, methoden en technieken met betrekking tot de rioleringszorg in Nederland. De Leidraad Riolering, welke wordt uitgegeven door stichting RIONED, komt tot stand in samenwerking met alle professioneel bij de rioleringszorg betrokken partijen en kent daardoor een zeer breed draagvlak. De leidraad heeft een modulaire opbouw. Met betrekking tot deze publicatie zijn de volgende Leidraadmodules met name relevant: A2000 Juridische aspecten bij rioleringsactiviteiten Beschrijft de juridische aspecten van elke fase in de levensloop van een riolering, van aanleg tot verwijdering. Ook beschrijft de module in het kort de procedures en geeft antwoord op tien veelgestelde juridische vragen. B2200 Functioneel ontwerp: inzameling en transport van regenwater Gaat over het functioneel ontwerp van systemen voor regenwater met infiltratie of zuivering voor lozing op oppervlaktewater. De basis hiervoor is het schetsontwerp (B1100). Het functioneel ontwerp geeft het systeem zijn dimensies. De dimensionering van onderdelen vindt u in module B3000. B2250 Aanbevelingen voor ontwerp en aanleg van regenwatervoorzieningen Deze module geeft aanvullend op de andere ontwerpmodules aanbevelingen voor zowel het ontwerp als de aanleg van regenwatervoorzieningen. C2200 Hydraulisch functioneren van regenwatervoorzieningen Deze module bevat aanbevelingen voor de controle van het hydraulisch gedrag van systemen voor benutting, berging, infiltratie, behandeling en afvoer van regenwater. Zij geeft meetmethodes in de vorm van vuistregels en tabellen waarmee u het hydraulisch functioneren op een eenvoudige wijze kunt toetsen aan lokaal vast te stellen maatstaven. C3200 Beheer van infiltratievoorzieningen Deze module behandelt de mechanismen welke leiden tot achteruitgang in de toestand en het functioneren van een infiltratievoorziening. Daarnaast worden aanwijzingen gegeven voor beheeractiviteiten en -maatregelen van infiltratievoorzieningen. Tot slot komen ook aanbevelingen voor het ontwerp en de aanleg van infiltratievoorzieningen aan de orde. Stichting RIONED stimuleert de zorg voor de riolering en water in de stad in Nederland. Zij is het platform waarin overheden, het bedrijfsleven en onderwijs samenwerken. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

12 1 DUURZAAM WATERBEHEER Het op een verantwoorde wijze omgaan met water en is een belangrijk thema. De aanleiding daarvoor is onder andere de wateroverlast die in het veleden in Nederland is opgetreden en de verwachte klimaatontwikkeling. De verandering van het klimaat leidt niet alleen tot hevigere buien maar ook tot langere droogte perioden. De veiligheid van Nederland en de beschikbaarheid van zoet water met een goede kwaliteit moet gewaarborgd worden. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de noodzaak voor duurzaam stedelijk waterbeheer, de nadruk die daarop wordt gelegd in het vigerende beleid en de sociale aspecten van een duurzame omgang met water. 1.1 NOODZAAK VOOR DUURZAAM WATER- BEHEER Watergebruik Tweederde deel van ons land krijgt drinkwater bereid uit grondwater. De kwantiteit en kwaliteit van het grondwater baren vanuit milieutechnisch oogpunt echter zorgen. Als gevolg van de onttrekking van grondwater kan verdroging van de natuur optreden en als gevolg van landgebruik door bijvoorbeeld de landbouw en stedelijke ontwikkeling kan het grondwater verontreinigd raken. Het optreden van verdroging en verspreiding van verontreinigingen wordt tegengegaan door een reeks van maatregelen. Bijvoorbeeld daar waar grondwateronttrekkingen een bijdrage leveren aan de verdroging van natuurgebieden, schakelen de waterleidingbedrijven zo mogelijk over op oppervlaktewater in plaats van grondwater als bron voor drinkwater. Het gebruik van oppervlaktewater betekent voor de waterleidingbedrijven echter een intensievere zuivering en dat heeft weer een grotere milieubelasting tot gevolg (chemicaliën- en energiegebruik, reststoffenproductie etc.). Duurzaamheid op watergebruiksniveau houdt in dat de kwaliteit en kwantiteit van het beschikbare water moeten passen bij de gebruiksfunctie. Het water moet niet verder dan noodzakelijk worden gezuiverd en er moet zo weinig mogelijk worden gebruikt. Maatregelen die kunnen bijdragen aan een minder grote milieubelasting door gebruik van water zijn: Voorkomen van verspilling; Het gebruik van water van een minder hoge kwaliteit dan drinkwater voor bepaalde toepassingen; Het benutten van hemelwater. Een algemeen criterium voor duurzaamheid is, dat er geen verschuiving mag optreden van milieubelasting van het ene milieucompartiment naar het andere of in de tijd, tenzij dat de duurzaamheid van het gehele systeem ten goede komt. Met andere woorden: positieve resultaten ten aanzien van het watermilieu mogen niet ten koste gaan van bodem, lucht of grondstofvoorraden. Waterketen De watervoorziening maakt deel uit van de waterketen die vanaf de bron via winning, gebruik en inzameling, na zuivering weer sluit bij de bron: oppervlakte- en grondwater. De watervoorziening betreft het deel van de keten dat betrekking heeft op de winning, bewerking (productie) en distributie van drinkwater en andere soorten water. De waterketen verschilt per gebied. Zo kan onderscheid gemaakt worden tussen bebouwd en onbebouwd gebied of tussen polders, natuurgebieden of hogere gronden. Gebiedsgebonden omstandigheden bepalen hoe het hemelwater wordt afgevoerd. In de onbebouwde situatie draagt hemelwater bij aan de aanvulling van de hoeveelheden grond- en oppervlaktewater. In de Nederlandse steden en dorpen wordt het regenwater via de riolering en de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) afgevoerd naar het oppervlaktewater. Daarbij wordt in het overgrote deel van de gevallen (ongeveer 72%) het relatief schone regenwater tezamen met het huishoudelijk afvalwater ingezameld en afgevoerd (gemengd stelsel). Een belangrijk nadeel daarvan is dat bij hevige regenval het rioleringsstelsel het water niet meer kan verwerken waardoor regenwater vermengd met ongezuiverd afvalwater overloopt op oppervlaktewater. Bij grote overloophoeveelheden kan er daardoor in het ontvangende oppervlaktewater massale vissterfte optreden. Bovendien is, door de vermenging, het afvalwater dat op de zuivering aankomt minder geconcentreerd, en treden er grotere fluctuaties in de aanvoer op wat een nadelige invloed heeft op het zuiveringsrendement van de rwzi. bescherming bronnen winnen bewerken distributie water- besparing water in 't milieu gebruik lozen zuiveren inzamelen Afb. 1.1 De waterketen Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

13 Daarnaast infiltreert er minder water in de bodem dan in de onbebouwde situatie het geval was. Daardoor zie je in en rond stedelijke gebieden dat de natuurwaarden achteruitgaan door verdroging. Tot slot verloopt de afvoer via de riolering vele malen sneller dan de natuurlijke afvoer via de bodem. Daardoor wordt het ontvangend oppervlaktewater meer belast en kunnen beken en rivieren de piekafvoeren niet snel genoeg verwerken wat tot wateroverlast kan leiden. Door het hemelwater af te koppelen van het riool kunnen veel van de bovengenoemde problemen worden voorkomen. Ervoor zorgen dat daartoe geschikt hemelwater daar waar het valt ook infiltreert in de bodem zodat het grondwater aangevuld wordt, beperkt milieuschade. 1.2 BELEID MET BETREKKING TOT DUURZAAM WATERBEHEER Bij ruimtelijke keuzes en ingrepen in het watersysteem worden samenvattend de volgende beleids-uitgangspunten gehanteerd: Geen afwenteling van knelpunten in plaats en tijd; Water zo veel mogelijk vasthouden, als dat niet kan (tijdelijk) bergen en alleen als het niet anders kan afvoeren; Water zo veel mogelijk schoon houden, als dat niet kan scheiden en alleen als het niet anders kan zuiveren; Iedereen draagt zijn steentje bij. Bewoners, overheden en andere bij het waterbeheer betrokken organisaties delen de verantwoordelijkheid voor een goed waterbeheer. Het beleid van de rijksoverheid op het gebied van duurzaam watergebruik in Nederland is vastgelegd in een aantal nota s en wetten. Hieronder worden de belangrijkste stukken kort toegelicht, te weten: Vierde Nota Waterhuishouding NW4 (1997); Waterbeheer 21e eeuw; Nationaal Bestuursakkoord Water; Rioleringsbeleid - Wet Milieubeheer; Regenwaterbrief staatssecretaris van Geel; Het voorstel Wet Gemeentelijke Watertaken. Vierde Nota Waterhuishouding Het landelijk waterbeleid is vastgelegd in de Vierde Nota Waterhuishouding (NW4). Een belangrijk thema hierin is de optimalisatie van het waterbeheer in de stad door gemeenten en waterschappen gezamenlijk. Genoemde aandachtspunten daarbij zijn: de hydrologie (onder andere vasthouden van water), ecologie, relatie van stedelijk water met de omgeving, de beleving van het water en de waterketen (drinkwaterbereiding en afvalwaterbehandeling). Maatregelen die hierbij passen zijn onder andere: afkoppelen van verhard oppervlak om meer water vast te houden en rioolwaterzuiveringsinstallaties niet onnodig te belasten, verminderen van riooloverlopen, ecologische inrichting van watergangen, saneren van verontreinigde waterbodems en besparing van het drinkwatergebruik. Waterbeheer 21e eeuw Recent is het rapport "Waterbeheer 21e eeuw" (WB21) opgesteld. Aanleiding voor het opstellen van dit rapport is de wateroverlast gedurende de afgelopen jaren en de verwachte klimaatontwikkeling met meer neerslag en hevigere buien. In het rapport wordt het belang van het kunnen vasthouden en bergen van water benadrukt. Hiermee zal de veiligheid van Nederland in de toekomst op peil moeten worden gehouden. Vergroten van de afvoercapaciteit is pas aan de orde wanneer de mogelijkheden voor het vasthouden en bergen van water zijn benut (niet afwentelen van de problematiek). In het rapport is een doorkijk gegeven naar effecten van verwachte klimaatontwikkelingen door het bestaand stedelijk watersysteem te toetsen aan een extreme gebeurtenis. Voor eventuele knelpunten worden maatregelen geformuleerd. Nationaal Bestuursakkoord Water In de aard en omvang van de nationale waterproblematiek doen zich structurele veranderingen voor. Klimaatverandering, zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking maken een nieuwe aanpak in het waterbeleid noodzakelijk. In februari 2001 sloten daarom Rijk, Interprovinciaal Overleg, Unie van Waterschappen en Vereniging van Nederlandse Gemeenten de Startovereenkomst Waterbeleid 21e eeuw. Twee jaar later zijn de resultaten van die samenwerking en van voortschrijdende kennis en inzicht neergelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). Conform de afspraken in het NBW moeten waterschappen en gemeenten tezamen de omvang van de wateropgave in beeld brengen, als gevolg van de klimaatverandering, zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking. Door het treffen van maatregelen moet uiteindelijk in 2015 het watersysteem op orde zijn. In de NW4 zijn met betrekking tot het afkoppelen van verhard oppervlak streefpercentages aangeven. Genoemd werd 20% in bestaand stedelijk gebied en 60% en nieuwbouw wijken. In het wetsvoorstel gemeentelijke watertaken, waarin de zorgplicht voor hemelwater wordt geintroduceerd, wordt dit streefpercentage losgelaten. Bij de concrete invulling van de zorgplicht hebben gemeenten beleidsvrijheid om op het lokale niveau de integrale afweging te maken op welke wijze het beste kan worden omgegaan met hemelwater, rekening houdend met de maatschappelijke lasten en de verschillende randvoorwaarden (zoals een duurzaam watersysteem, leefomgeving, functie van een gebied, milieu, volksgezondheid). Overleg met waterbeheerders en provincie is daarbij van belang. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

14 Een onderdeel van de NBW is de watertoets. De watertoets heeft als doel om ruimtelijke ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium te toetsen op alle relevante effecten op de waterhuishouding (naast veiligheid en wateroverlast ook waterkwaliteit en verdroging). De verplichting om een watertoets uit te voeren staat in artikel 10 van het Besluit op de ruimtelijke ordening 1985 (Bro) (conform de wijziging welke in werking is getreden op augustus 2003). Het gaat daarbij in principe om alle ruimtelijke plannen en besluiten waarin waterhuishoudkundige aspecten voorkomen. Onderwerpen die daarbij spelen zijn voldoende ruimte voor water (berging, infiltratie, aan- en afvoer), voldoende aandacht voor effecten op de waterkwaliteit en natuur, op veiligheid (overstroming) en op grondwater. De Watertoets is een procesinstrument waarbij initiatiefnemers van ruimtelijke plannen en waterbeheerders samen tot oplossingen voor eventueel optredende problemen met de waterhuishouding komen. De Watertoets omvat het hele proces van vroegtijdig informeren, adviseren, afwegen en uiteindelijk beoordelen van ruimtelijke plannen en besluiten. Het resultaat van de watertoets wordt verwoord in de waterparagraaf van het plan. In de waterparagraaf moet aandacht besteed worden aan de doorwerking van het waterbeleid in de ruimtelijke ordening en moet inzicht worden gegeven in de afwegingen die op dit punt zijn gemaakt. Rioleringsbeleid - Wet Milieubeheer Het rioleringsbeleid is verankerd in de Wet Milieubeheer en is vormgegeven door een afspraak tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeente en de Unie van Waterschappen. In deze afspraak is het tweesporenbeleid opgenomen. Dit beleid is gericht om het terugdringen van de emissie naar het oppervlaktewater (emissiespoor) en het voorkomen van negatieve effecten op het oppervlaktewater (waterkwaliteitsspoor). Wet Gemeentelijke Watertaken Per 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. Deze wet regelt een aantal nieuwe zaken, met name op het gebied van het regenwater beleid. Op termijn zal dit beleid worden opgenomen in de nieuwe Integrale Water Wet (IWW). Het regenbeleid bestaat uit vier peilers: 1. Aanpak bij de bron: het voorkomen van verontreiniging van regenwater; 2. Regenwater vasthouden en bergen; 3. Regenwater gescheiden van afvalwater afvoeren; 4. Integraal afwegen van de wijze van omgaan met regenwater. De kern van de Wet gemeentelijke watertaken is de splitsing van de oude zorgplicht uit de huidige Wet Milieubeheer voor de inzameling en transport en afvalwater in drie afzonderlijke zorgplichten, te weten: De inzameling en het transport van stedelijk afvalwater. Daaronder wordt verstaan afvalwater dat overwegend afkomstig is van de menselijke stofwisseling en van huishoudelijke werkzaamheden, al dan niet gemengd met andere afvalwaterstromen. Op deze gemeentelijke zorgplicht sluit vervolgens de zorgplicht van de waterschappen aan om het afvalwater te zuiveren; De zorg voor een doelmatige inzameling van het afvloeiend hemelwater. Hiermee wordt gesteld dat de gemeente een ontvangstplicht heeft ten aanzien van hemelwater dat een perceelseigenaar niet zelf kan afvoeren; Een gemeentelijke zorgplicht voor de afvoer van overtollig grondwater die zich richt op het in het openbare gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. Op particulier terrein is primair de eigenaar verantwoordelijk voor de afvoer van hemelwater, bij voorkeur naar oppervlaktewater of in de bodem (infiltratie). Pas indien dit redelijkerwijs niet van hem kan worden gevraagd heeft de gemeente een taak om het afvloeiende hemelwater verder af te voeren vanaf de grens van het particuliere perceel. Welke maatregelen in redelijkheid voor rekening van de perceelseigenaar zijn, zal lokaal en zelfs per geval kunnen verschillen. In het gemeentelijk rioleringsplan zal door de gemeente duidelijk moeten worden gemaakt welke maatregelen in beginsel van de perceelseigenaren worden verwacht, respectievelijk door de gemeente zelf zullen worden genomen. Deze verantwoordelijkheid van particulieren vloeit allereerst voort uit het burgerlijk recht. Een eigenaar dan wel erfpachter is verantwoordelijk voor de staat waarin de bij hem in eigendom zijnde gebouwen verkeren, inclusief de fundering en het - indien aanwezig - waterdicht zijn van kelders en kruipruimtes, en voor de toestand waarin zijn percelen verkeren. Daarnaast vloeien ook uit het publiekrecht verplichtingen voort voor particulieren. Zij dienen immers te voldoen aan de bouwvoorschriften uit de Woningwet en de daarop gebaseerde regelgeving (het Bouwbesluit en de gemeentelijke bouwverordening). In dit kader zijn in het bijzonder van belang de voorschriften die betrekking hebben op voorzieningen voor afvalwater en hemelwater [bron: 40] (zie ook hoofdstuk 3). Europese Kaderrichtlijn Water Een goede waterkwaliteit is voor Nederland van groot belang. Maar omdat water zich weinig aantrekt van landsgrenzen, is het voor een belangrijk deel ook een internationale zaak. Daarom is sinds eind 2000 de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Deze moet ervoor zorgen dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Europa in 2015 op orde is. De Kaderrichtlijn Water (KRW) is erop gericht zowel de chemische als ecologische kwaliteit van watersystemen te verbeteren, onder meer door lozingen op het Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

15 oppervlaktewater aan te pakken en watersystemen natuurlijker in te richten. Daarnaast is het de bedoeling het duurzaam gebruik van water te bevorderen en de verontreiniging van grondwater aanzienlijk te verminderen. Om een goede ecologische situatie te bereiken gaat men uit van de rangorde dat verontreiniging van water zoveel mogelijk wordt voorkomen, schoon en vuil water worden gescheiden en als laatste het verontreinigde water wordt gezuiverd. De KRW legt vanaf het jaar 2015 een resultaatverplichting op. Het betreft hier een verplichting voor de realisatie van de geplande maatregelen uit de stroomgebiedbeheersplannen. Duurzaam Bouwen De Nationale Pakketten Duurzaam Bouwen kunnen gebruikt worden als instrument om onder meer invulling te geven aan de aandachtspunten die zijn genoemd in de Vierde Nota Waterhuishouding. De rijksoverheid zal duurzaam bouwen blijven stimuleren. Vanuit de invalshoek water zal, naast een aantal eenvoudige technische besparingsmaatregelen, aandacht uitgaan naar de mogelijkheid voor het gebruik van grijs- en hemelwater en infiltratie. De prijs van water Op dit moment zijn diverse ontwikkelingen gaande met betrekking tot 'de prijs van water'. Er zijn verschillende scenario's denkbaar voor de ontwikkeling van de waterprijs. Naast een autonome stijging van de drinkwaterprijs, wordt drinkwater duurder doordat drinkwater onder een hoger BTW-tarief gaat vallen (17,5% in plaats van 6%). In het scenario waterspoor kan onderscheid gemaakt worden tussen het smal waterspoor, waarin de kosten voor riolering en drinkwater worden gecombineerd en het breed waterspoor, waarin naast de rioolheffing ook de zuiveringslasten worden gecombineerd met de drinkwaterprijs. 1.3 SOCIALE ASPECTEN Er bestaan verschillende opvattingen over het meest geschikte aangrijpingspunt om een duurzaam watergebruik te bewerkstelligen: de techniek of de consument. Techniek Enerzijds is er de opvatting dat men zich bij het streven naar duurzaam omgaan met water niet moet richten op gedragsbeïnvloeding van de consument. Daarbij wordt gerefereerd aan onderzoeken waarin consumenten is gevraagd naar hun bereidheid om zich milieuvriendelijk te gedragen. Op papier blijkt die bereidheid groot te zijn, in de praktijk valt dat altijd tegen, zeker als die bereidheid ook financiële consequenties heeft. Ook wordt gewezen op het risico dat de consument na een tijdje genoeg krijgt van de gedragsaanpassingen en terugvalt in zijn oude gedrag. Vertegenwoordigers van deze denklijn zien veel meer in de opties als standaard in alle nieuwbouwvoorzieningen eenvoudige technische maatregelen voor waterbesparing (spaardouche, waterzuinig closetreservoir met spoelonderbreking of spoelkeuze, waterbesparende kranen etc.) of hemelwaterbenutting in direct aangesloten toestellen (closetreservoirs). Consument Lijnrecht hier tegenover staat de opvatting dat men de consument centraal moet stellen. Omdat technisch alles mogelijk is, is beschikbaarheid van voldoende water van goede kwaliteit een vanzelfsprekendheid geworden. De consument moet zich weer duidelijk bewust worden van de waterketen. Aanhangers van deze denklijn menen dat politici veel cynischer zijn over de milieu-attitude van de consument dan de consument zelf. Zij refereren aan projecten waarbij een actieve betrokkenheid van de consument leidt tot resultaten die verder reiken dan de beleidsdoelstellingen. Hierdoor zijn maatregelen haalbaar, zoals een grijswatersysteem dat een bewust lozingsgedrag van de consument vraagt. Comfort en gedrag Water sparen is niet een kwestie van een keuze tussen gedragsbeïnvloeding of techniek. Het is een mix van beiden. De acceptatie van technische maatregelen hangt onder andere af van comfort (gebruiksvriendelijkheid) en gebruikersgedrag. Technische maatregelen worden slechts geaccepteerd wanneer sprake is van een aanvaardbaar comfortniveau. Indien men niet tevreden is, dan zal men een relatief goedkoop en eenvoudig vervangbaar toestel niet meer willen gebruiken. De spaardouchekop is daarvan een voorbeeld. Bevalt de douchekop wel, dan is het gebruikersgedrag bepalend of water bespaard wordt. Onderzoek leert ook dat de acceptatie van technische maatregelen toeneemt als de consument bijvoorbeeld een spaarstand tijdelijk kan opheffen om een hoger gebruikscomfort te bereiken. Sommige technische maatregelen hebben nauwelijks met comfort te maken. Zij zijn voor wat betreft de waterbesparing gedeeltelijk afhankelijk van het gedrag van de gebruiker. Voorbeelden hiervan zijn het closet en de wasmachine. Het spoelvolume van het closetreservoir is een gegeven. Het correct gebruik van spoelonderbreking of spoelvolumekeuze is wel afhankelijk van het gedrag. Bij aanschaf van een wasmachine bepaalt de consument de keuze van het toestel en daarmee is het watergebruik per spoelbeurt een gegeven. Het efficiënt gebruik van de wasmachine, en daarmee het watergebruik, is afhankelijk van het gedrag van de consument. Het gebruik van hemelwater of huishoudwater voor closetspoeling is een technische maatregel die nauwelijks met comfort te maken heeft en voor wat betreft het effect van waterbesparing min of meer gebruikersonafhankelijk is. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

16 1.4 MILIEU-ASPECTEN Levenscyclusanalyse Het vaststellen van de milieu-effecten van maatregelen ten behoeve van een duurzaam watergebruik is niet eenvoudig, doordat de milieubelasting van het watersysteem of het milieurendement van een maatregel moeilijk grijpbare aspecten zijn. Een goede ontwikkeling op dit gebied is het gebruik van de zogenaamde Levens Cyclus Analyse (LCA). Hierbij wordt gekeken naar het gebruik van grondstoffen, emissies en energieverbruik vanaf verwerking van de grondstof tot en met de afbraak en verwerking c.q. stort van een product. Opgemerkt moet worden dat deze methode niet alle effecten volledig expliciet kan maken of goed kan inschatten. Dit geldt met name voor de indirecte effecten, zoals bijvoorbeeld gedragsverandering en milieu- of waterbewustwording. Milieubelasting (drink)water Voor watersystemen blijken in een LCA met name de volgende factoren maatgevend te zijn voor de milieubelasting: Energieverbruik; Gebouwen; Gebruik van chemicaliën; Materiaalgebruik. Op dit moment wordt er op diverse niveaus gediscussieerd over de milieuvoor- en -nadelen van hemelwater en/of huishoudwatersystemen. Aan de ene kant wordt met een alternatieve watervoorziening bespaard op het gebruik van kostbaar drinkwater, maar aan de andere kant is energie benodigd om het andere water te leveren en is extra materiaal benodigd voor het systeem. Hierbij moet worden opgemerkt dat verdroging niet standaard wordt meegenomen in een LCA. In verdrogingsgevoelige gebieden waar grondwater wordt gebruikt als bron voor drinkwater, kan vervanging van een deel van het drinkwater door hemelwater of huishoudwater een milieuvoordeel opleveren. Milieu-aspecten hemelwaterbenutting en infiltratie Voor een uitgebreide beschouwing van de milieuaspecten van gebruik van hemelwater voor huishoudelijke toepassing en infiltratie wordt verwezen naar respectievelijk paragraaf 6.6 en 7.7. Publicatie Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens

Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens

Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Ir. Emil Hartman Senior adviseur duurzaam stedelijk waterbeheer Ede, 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat en hoe van afkoppelen Wat zegt de wet over hemelwater

Nadere informatie

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009.

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009. Memo Ter attentie van Project management Den Dekker B.V. Datum 03 januari 2013 Distributie Projectnummer 111850-01 Onderwerp Parkeerterrein Jumbo Heythuysen Geachte heer Bosman, 1 WATERBELEID Het streven

Nadere informatie

De Veranderende Zorgplicht

De Veranderende Zorgplicht De Veranderende Zorgplicht Ede 23 april 2015 Frans Debets Debets b.v. i.s.m. Een korte versie van een cursus op 14 juni 1- De Veranderende Waterwetwetgeving 1. Achtergronden en betekenis van de veranderingen

Nadere informatie

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3)

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3) Bouwlokalen INFRA Innovatie onder het maaiveld / renovatie van rioolstelsels Het riool in Veghel Jos Bongers Beleidsmedewerker water- en riolering Gemeente Veghel 21 juni 2006 Veghel in cijfers en beeld

Nadere informatie

1. INLEIDING 1.1 ALGEMEEN. 1.2 DE WATERTOETS. NOTITIE

1. INLEIDING 1.1 ALGEMEEN. 1.2 DE WATERTOETS. NOTITIE NOTITIE Onderwerp : Waterparagraaf Opdrachtgever : Gemeente Nederweert Projectnummer : NDW-041-01 Projectomschrijving : Carpoolplaats Nederweert Opgesteld door : ing. R. Peeters Paraaf: Datum : 13 juli

Nadere informatie

1. INLEIDING 1.1 ALGEMEEN. 1.2 DE WATERTOETS. NOTITIE

1. INLEIDING 1.1 ALGEMEEN. 1.2 DE WATERTOETS. NOTITIE NOTITIE Onderwerp : Waterparagraaf Opdrachtgever : A.E.C. Vestjens Projectnummer : BIM-079-01 Projectomschrijving : Gezondheidscentrum te Neer Opgesteld door : ing. R. Peeters Paraaf: Datum : 18 oktober

Nadere informatie

BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin.

BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin. Bijlage 1 Afkortingen en begrippen Afkortingen AWZI Zie RWZI BBB (v)brp CZV DWA DOB GRP HWA / RWA IBA KRW MOR NBW (-Actueel) OAS RIONED BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin.

Nadere informatie

Tubbergen o. gemeente. Aan de gemeenteraad. Vergadering: 8 september 2014. Nummer: Tubbergen, 28 augustus 2014

Tubbergen o. gemeente. Aan de gemeenteraad. Vergadering: 8 september 2014. Nummer: Tubbergen, 28 augustus 2014 gemeente Tubbergen o Aan de gemeenteraad Vergadering: 8 september 2014 Nummer: 9A Tubbergen, 28 augustus 2014 Onderwerp: Vaststellen verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater. Samenvatting

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN NOTITIE. Plan: Algemene projectgegevens:

UITGANGSPUNTEN NOTITIE. Plan: Algemene projectgegevens: UITGANGSPUNTEN NOTITIE Plan: Algemene projectgegevens: Projectomschrijving: 8 woningen Holtenweg Vries Oppervlakte plangebied: 2185 m2 Toename verharding in plangebied: 400 m2 Kaartlagen geraakt: Ja Aanvrager

Nadere informatie

1) Gaat het om een ruimtelijk plan dat uitsluitend een functiewijziging van bestaande bebouwing inhoudt? nee

1) Gaat het om een ruimtelijk plan dat uitsluitend een functiewijziging van bestaande bebouwing inhoudt? nee datum 16-5-2013 dossiercode 20130516-34-6989 Tekenen: Heeft u een beperkingsgebied geraakt? Welke gemeente omvat het grootste deel van het door u getekende plangebied? Winsum Vragen: 1) Gaat het om een

Nadere informatie

Basisopleiding Riolering Module 1

Basisopleiding Riolering Module 1 Basisopleiding Riolering Module 1 Cursusboek Nieuwegein, 2013 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, augustus 2013 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 1.1 Niets

Nadere informatie

Het nieuw te realiseren plan Aan de Kasteeltuinen is ongeveer 1,75 hectare groot en biedt plek aan 34 woningen.

Het nieuw te realiseren plan Aan de Kasteeltuinen is ongeveer 1,75 hectare groot en biedt plek aan 34 woningen. NOTITIE Onderwerp : Waterparagraaf Opdrachtgever : Dibema Montfort B.V. Projectnummer : RDL-007-01 Projectomschrijving : Wonen Aan de Kasteeltuinen Opgesteld door : ing. R. Peeters Paraaf: Datum

Nadere informatie

1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4

1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4 Module C2200 Hydraulisch functioneren van regenwatervoorzieningen Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4 2 Kader en uitgangspunten 6 2.1 Systematiek

Nadere informatie

12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort

12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort 12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort 12.1 Inleiding Gemeenten hebben de taak om hemelwater en afvalwater in te zamelen. Het hemelwater wordt steeds vaker opgevangen in een separaat hemelwaterriool. Vanuit

Nadere informatie

Samenvatting van de watertoets. Hieronder vindt u een samenvatting van de door u ingevulde gegevens.

Samenvatting van de watertoets. Hieronder vindt u een samenvatting van de door u ingevulde gegevens. Samenvatting van de watertoets De toets is uitgevoerd op een ruimtelijke ontwikkeling in het beheergebied van het waterschap Regge en Dinkel. Voor algemene informatie over de watertoets van Regge en Dinkel

Nadere informatie

Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel

Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Voor: Opgesteld door: Versie 1 (14-06-2012) Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Dit document bevat 11 bladzijden. Ons kenmerk: 19312RA-MW-LED

Nadere informatie

E u r o p e e s w a t e r b e l e i d N a t i o n a a l W a t e r b e l e i d

E u r o p e e s w a t e r b e l e i d N a t i o n a a l W a t e r b e l e i d B i j l a g e 1 : Beleidskader water Europees waterbeleid Kaderrichtlijn Water (KRW) De kaderrichtlijn Water richt zich op de bescherming van landoppervlaktewater, overgangswater, kustwater en grondwater.

Nadere informatie

Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt

Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Waarom aan de slag in de Agniesebuurt? Oude stadswijken zoals de Agniesebuurt, die dichtbebouwd zijn met veel verharding en weinig open water en groen, zijn kwetsbaar

Nadere informatie

U heeft een watertoets uitgevoerd op de website http://www.dewatertoets.nl//. Op basis van deze toets volgt u de normale procedure.

U heeft een watertoets uitgevoerd op de website http://www.dewatertoets.nl//. Op basis van deze toets volgt u de normale procedure. datum 31-3-2014 dossiercode 20140331-63-8729 Geachte heer/mevrouw Jeroen Overbeek, U heeft een watertoets uitgevoerd op de website http://www.dewatertoets.nl//. Op basis van deze toets volgt u de normale

Nadere informatie

: Watertoets Den Omgang

: Watertoets Den Omgang Advies : Watertoets Den Omgang Datum : 22 juli 2016 Opdrachtgever : gemeente Landerd Ter attentie van : mevr. T. van Term Projectnummer : 211x08322 Opgesteld door i.a.a. : Toby van Baast : Jochem Rietbergen

Nadere informatie

Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen

Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen B i j l a g e 2 : G e l d e n d w a t e r b e l e i d Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen Inhoudsopgave Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen 1 Inhoudsopgave 1 1 Europees Waterbeleid

Nadere informatie

Raadsvoorstel Reg. nr : 1010217 Ag nr. : Datum : 18-05-10

Raadsvoorstel Reg. nr : 1010217 Ag nr. : Datum : 18-05-10 Ag nr. : Onderwerp Verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater Status besluitvormend Voorstel 1. Vast te stellen de Verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater; 2. De kosten van het

Nadere informatie

Actualisatie Bestemmingsplan Zevenbergen Oost. Duurzaam Waterbeheer

Actualisatie Bestemmingsplan Zevenbergen Oost. Duurzaam Waterbeheer Actualisatie Bestemmingsplan Zevenbergen Oost Duurzaam Waterbeheer Opdrachtgever : Compositie 5 Stedenbouw Mevrouw E. de Rooij Boschstraat 35-37 4811 GB BREDA Projectnummer : 20080529 Status rapport /

Nadere informatie

ONDERZOEK DUURZAME WATERHUISHOUDING DE BOSRUITER SPRUNDEL

ONDERZOEK DUURZAME WATERHUISHOUDING DE BOSRUITER SPRUNDEL ONDERZOEK DUURZAME WATERHUISHOUDING DE BOSRUITER SPRUNDEL Inleiding Sinds 1 november 2003 is het wettelijk verplicht, in het kader van het Besluit Ruimtelijke Ordening, een watertoets te verrichten. In

Nadere informatie

Bijlage 1: Toelichting achtergronden en gebruik modelverordening voor de afvoer van hemelwater en grondwater

Bijlage 1: Toelichting achtergronden en gebruik modelverordening voor de afvoer van hemelwater en grondwater Bijlage 1: Toelichting achtergronden en gebruik modelverordening voor de afvoer van hemelwater en grondwater Met de inwerkingtreding van de Wet Gemeentelijke Watertaken per 1 januari 2008 is o.a. de Wet

Nadere informatie

datum dossiercode Samenvatting van de watertoets (normale procedure)

datum dossiercode Samenvatting van de watertoets (normale procedure) datum 14-4-2014 dossiercode 20140414-63-8811 Samenvatting van de watertoets (normale procedure) In dit document vindt u een samenvatting van de door u ingevulde gegevens op de website www.dewatertoets.nl.

Nadere informatie

datum dossiercode Samenvatting watertoets (korte procedure)

datum dossiercode Samenvatting watertoets (korte procedure) datum 14-9-2015 dossiercode 20150914-63-11571 Samenvatting watertoets (korte procedure) In dit document vindt u een samenvatting van de door u ingevulde gegevens op de website www.dewatertoets.nl. De toets

Nadere informatie

Rioolnotitie Bouw en woonrijpmaken Woningbouwlocatie Brinkersweide te Rhenen

Rioolnotitie Bouw en woonrijpmaken Woningbouwlocatie Brinkersweide te Rhenen Rioolnotitie Rioolnotitie Kenmerk : RL14IV673 Datum : 10 augustus 2015 Versie : Definitief Auteur : A. van der Stelt Controle : F. Hazen 2 Rioolnotitie Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 1. Uitgangspunten...

Nadere informatie

MEMO. Sweerts de Landasstraat 50 6814 DG Arnhem 026 35 23 125 arnhem@buro-sro.nl www.buro-sro.nl. - Gemeente Gemert-Bakel

MEMO. Sweerts de Landasstraat 50 6814 DG Arnhem 026 35 23 125 arnhem@buro-sro.nl www.buro-sro.nl. - Gemeente Gemert-Bakel MEMO Aan: - Gemeente Gemert-Bakel Van: - Buro SRO Datum: - 20-11-2012 Onderwerp: - Watermemo De Hoef 16 Gemert Sweerts de Landasstraat 50 6814 DG Arnhem 026 35 23 125 arnhem@buro-sro.nl www.buro-sro.nl

Nadere informatie

Presentatie GRP Commissievergadering 6 oktober Peter Borkus, Susanne Naberman

Presentatie GRP Commissievergadering 6 oktober Peter Borkus, Susanne Naberman Presentatie GRP 2016-2020 Commissievergadering 6 oktober Peter Borkus, Susanne Naberman Programma Inhoud Waarom een nieuw GRP? Evaluatie afgelopen planperiode Een gezonde leefomgeving Een veilige leefomgeving:

Nadere informatie

Startbijeenkomst. Herinrichting Het engelse werk Dwarsakkers en Royenstein

Startbijeenkomst. Herinrichting Het engelse werk Dwarsakkers en Royenstein Startbijeenkomst Herinrichting Het engelse werk Dwarsakkers en Royenstein Programma 19:30 19:35 20:00 20:10 21:00 21:15 Opening en welkom Bert Koning (projectleider) Aanleiding tot het project Projectopzet

Nadere informatie

Projectnummer 111769 Bedrijventerrein Smilde aspect Water"

Projectnummer 111769 Bedrijventerrein Smilde aspect Water Memo Ter attentie van Gemeente Midden-Drenthe Datum 4 december 2012 Opgesteld door Maarten van Vierssen Projectnummer 111769 Onderwerp Bedrijventerrein Smilde aspect Water" In deze memo zijn de watertoetsen

Nadere informatie

Bijlage IV Watertoets. Uitgevoerd door R. Zuidema, 14 juni 2014

Bijlage IV Watertoets. Uitgevoerd door R. Zuidema, 14 juni 2014 Bijlage IV Watertoets Uitgevoerd door R. Zuidema, 14 juni 2014 datum 14-6-2014 dossiercode 20140614-4-9150 Geachte heer / mevrouw R. Zuidema, U heeft een watertoets uitgevoerd op de website http://www.dewatertoets.nl//.

Nadere informatie

1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opsteller en begeleidingscommissie Leeswijzer 4

1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opsteller en begeleidingscommissie Leeswijzer 4 Module B2200 Functioneel ontwerp: inzameling en transport van hemelwater Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 4 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Functioneel

Nadere informatie

Memo. Figuur 1 Overzicht plangebied en omgeving (bron: googlemaps) blad 1 van 7

Memo. Figuur 1 Overzicht plangebied en omgeving (bron: googlemaps) blad 1 van 7 Memo nummer water 1 datum 15 juli 2013 aan Arno Derks Croonen van Arjan van Beek Oranjewoud kopie Ruud van Hoek Oranjewoud project Haalbaarheidsstudie Prodrive Ekkersrijt gemeente Son projectnummer 252510

Nadere informatie

Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement.

Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. OVERHEID & PUBLIEKE DIENSTEN www.hydrorock.com Overheden en watermanagement Watermanagement in stedelijke gebieden is zeer actueel. Klimaatverandering

Nadere informatie

Wateradvies voor ruimtelijke plannen met een klein waterbelang (korte procedure)

Wateradvies voor ruimtelijke plannen met een klein waterbelang (korte procedure) Notitie Contactpersoon Paul Lammers Datum 10 maart 2016 Kenmerk N002-1233768PTL-evp-V01-NL Watertoets Paleis t Loo Inleiding Eén van de milieuthema s die in het bestemmingsplan voor Paleis t Loo en het

Nadere informatie

Toelichting Watertoets

Toelichting Watertoets Toelichting Watertoets Zorgboerderij Schoolstraat te Dongen projectnr. 203471 revisie 00 21 januari 2010 Opdrachtgever Vieya T.a.v. de heer J.W. Revet Postbus 134 5100 AC Dongen datum vrijgave beschrijving

Nadere informatie

De 'Verordening Rioolaansluiting Gemeente Mook en Middelaar 2017' vast te stellen.

De 'Verordening Rioolaansluiting Gemeente Mook en Middelaar 2017' vast te stellen. Raadsvoorstel Gemeente Mook en Middelaar Agendapuntnummer : Documentnummer : Raadsvergadering d. d. Raadscommissie Commissie d.d. Programma Onderwerp Portefeuillehouder Bijlagen 23 februari 2017 Samenleving

Nadere informatie

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

Raadsvergadering 29 januari Nr.: 11. AAN de gemeenteraad. Onderwerp: Vaststellen Watertakenplan DAL/W²

Raadsvergadering 29 januari Nr.: 11. AAN de gemeenteraad. Onderwerp: Vaststellen Watertakenplan DAL/W² Raadsvergadering 29 januari 2018 Nr.: 11 AAN de gemeenteraad Onderwerp: Vaststellen Watertakenplan DAL/W² 2018-2022. Portefeuillehouder: Wethouder P. Prins. Ter inzage liggende stukken: Collegebesluit

Nadere informatie

Notitie. 1. Beleidskader Water

Notitie. 1. Beleidskader Water Notitie Ingenieursbureau Bezoekadres: Galvanistraat 15 Postadres: Postbus 6633 3002 AP Rotterdam Website: www.gw.rotterdam.nl Van: ir. A.H. Markus Kamer: 06.40 Europoint III Telefoon: (010) 4893361 Fax:

Nadere informatie

U heeft een watertoets uitgevoerd op de website Op basis van deze toets volgt u de normale procedure.

U heeft een watertoets uitgevoerd op de website   Op basis van deze toets volgt u de normale procedure. datum 26-2-2014 dossiercode 20140226-63-8538 Geachte heer/mevrouw L. Smoors, U heeft een watertoets uitgevoerd op de website http://www.dewatertoets.nl//. Op basis van deze toets volgt u de normale procedure.

Nadere informatie

S 2(m. 6?. idü^dkfï. Hoogheemraadschap van Rijnland. Gemeente Haarlem t.a.v. G. Wanders Postbus PB Haarlem. uw kenmerk: uw brief/mail van:

S 2(m. 6?. idü^dkfï. Hoogheemraadschap van Rijnland. Gemeente Haarlem t.a.v. G. Wanders Postbus PB Haarlem. uw kenmerk: uw brief/mail van: Doe nr Afd \T9 f or> ^ ' < i K M Kopie: Reg datum i 2 AU S 2(m Afdoen datum. Ontv bew \ A Behandelaar Paraa' atgedf)^ 6?. idü^dkfï! uw kenmerk: uw brief/mail : ons kenmerk: bijlagen: inlichtingen: 9 juli

Nadere informatie

2 november 2009 C M.J.C. Kerkhof Jonkman. Team stedelijk water

2 november 2009 C M.J.C. Kerkhof Jonkman. Team stedelijk water WATERPARAGRAAF Onderwerp: Rentray Rekken Apeldoorn, Projectnummer: 2 november 2009 C01031.200803 Opgesteld door: M.J.C. Kerkhof Jonkman Gecontroleerd door: M. Swenne ARCADIS NEDERLAND BV Het Rietveld 59a

Nadere informatie

: gemeente Heerde : Evert de Lange : Rob Boshouwers (DHV), Jasper Timmer (Waterschap Veluwe)

: gemeente Heerde : Evert de Lange : Rob Boshouwers (DHV), Jasper Timmer (Waterschap Veluwe) ogo MEMO Aan Van Kopie Dossier Project Betreft : gemeente Heerde : Evert de Lange : Rob Boshouwers (DHV), Jasper Timmer (Waterschap Veluwe) : BA7950-100-100 : Bedrijventerrein Wapenveld Noord : Watertoetsnotitie

Nadere informatie

Waterparagraaf. Opdrachtgever. Groenstraat 2, Sprundel. De heer C.J.M. Lazeroms Groenstraat 2 4714 SK Sprundel

Waterparagraaf. Opdrachtgever. Groenstraat 2, Sprundel. De heer C.J.M. Lazeroms Groenstraat 2 4714 SK Sprundel Waterparagraaf Groenstraat 2, Sprundel projectnr. 166718 revisie 00 20 oktober 2006 Opdrachtgever De heer C.J.M. Lazeroms Groenstraat 2 4714 SK Sprundel datum vrijgave beschrijving revisie 00 goedkeuring

Nadere informatie

EEN BODEM VOOR WATER

EEN BODEM VOOR WATER EEN BODEM VOOR WATER Hemel en grondwaterbeleid Breda 2011 RWZI De gemeente is verantwoordelijk voor de afvoer van afvalwater naar de rioolwaterzuivering (RWZI: een soort wasmachine voor water). RWZI De

Nadere informatie

Impressie(informatieavond(rioolvervanging(Straatweg( Datum:(8(september(2015( Opstelling(verslag:(Tineke(van(Oosten(en(Sieb(de(Jong((cgOH)(

Impressie(informatieavond(rioolvervanging(Straatweg( Datum:(8(september(2015( Opstelling(verslag:(Tineke(van(Oosten(en(Sieb(de(Jong((cgOH)( Impressie(informatieavond(rioolvervanging(Straatweg( Datum:(8(september(2015( Opstelling(verslag:(Tineke(van(Oosten(en(Sieb(de(Jong((cgOH)( Indeling(van(de(avond:(van(19.00(uur(tot(21.00(uur(konden(bewoners(van(de(Straatweg(informatie(

Nadere informatie

Afkoppel beslisboom Gemeente Venlo

Afkoppel beslisboom Gemeente Venlo Afkoppel beslisboom Gemeente Venlo Geachte lezer, Inleiding Voor u ligt de zogenaamde afkoppel-beslisboom van de Gemeente Venlo. De afkoppelbeslisboom is een stappenplan, bedoeld als hulpmiddel om te bepalen

Nadere informatie

Afkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015

Afkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Afkoppelen hemelwater Oude Pastoriebuurt Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Opening - welkom Ton van den Kerkhof Projectleider Roy Thijssen Adviseur riolering en water Luuk

Nadere informatie

In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken bij de waterhuishouding van het project Ceres te Bemmel.

In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken bij de waterhuishouding van het project Ceres te Bemmel. NOTITIE NUMMER : P11-0455 : ONDERWERP : advies waterhuishouding : DATUM : 17 december 2012 PLAATS : ELST OPGESTELD DOOR : H.W. Boom 1 Algemeen In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken

Nadere informatie

Infoblad Bouwbesluit 2012

Infoblad Bouwbesluit 2012 Infoblad Bouwbesluit 2012 Riolering en gemeentelijke watertaken ISSO NEN Rijksoverheid Stichting RIONED Uneto-Vni 1. Inleiding 2. Reikwijdte: het gehele perceel 2 < Vanaf 1 april 2012 is het Bouwbesluit

Nadere informatie

3 JUL mi. Afd. Pt) Opbergen 2 9 JUNI Hoogheemraadschap van Rijnland ingekomen:

3 JUL mi. Afd. Pt) Opbergen 2 9 JUNI Hoogheemraadschap van Rijnland ingekomen: ingekomen: uw kenmerk: uw mail van: ons kenmerk: bijlagen: Inlichtingen: doorkiesnummer: onderwerp: 4-06-20 12.3594 Team Planloefiml en' Vergunningverlening 071-3063494 Woubrugseweg 82 Gemeente Alphen

Nadere informatie

Afsprakennotitie voor ruimtelijke plannen met mogelijk een groot waterbelang (normale procedure)

Afsprakennotitie voor ruimtelijke plannen met mogelijk een groot waterbelang (normale procedure) datum 17-6-2016 dossiercode 20160617-10-13192 Afsprakennotitie voor ruimtelijke plannen met mogelijk een groot waterbelang (normale procedure) Algemeen Sinds 1 november 2003 is voor alle ruimtelijke plannen

Nadere informatie

Informatieavond Bouwkavels Molenbeek

Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Programma informa+eavond 1. Welkom en uitleg van het proces na de ondertekening van de reserveringsovereenkomst door Ariën Schaap

Nadere informatie

Sjoerd van de Venne. De Digitale Watertoets [noreply@dewatertoets.nl] Verzonden: maandag 30 juni 2014 13:51 Aan: Van:

Sjoerd van de Venne. De Digitale Watertoets [noreply@dewatertoets.nl] Verzonden: maandag 30 juni 2014 13:51 Aan: Van: Sjoerd van de Venne Van: De Digitale Watertoets [noreply@dewatertoets.nl] Verzonden: maandag 30 juni 2014 13:51 Aan: Sjoerd van de Venne Onderwerp: Bevestiging van de Watertoets : 20140630-58-9228 Bijlagen:

Nadere informatie

Code: Datum: Samenvatting van de watertoets

Code: Datum: Samenvatting van de watertoets Code: 20120223-5-4281 Datum: 2012-02-23 Samenvatting van de watertoets De toets is uitgevoerd op een ruimtelijke ontwikkeling in het beheergebied van het waterschap Regge en Dinkel. Voor algemene informatie

Nadere informatie

Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen

Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen VERKLARENDE WOORDENLIJST Afkortingen AMvB... Algemene Maatregel van Bestuur BARIM... Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer BBB... Bergbezinkbassin

Nadere informatie

Duurzame watersystemen

Duurzame watersystemen TITEL VAN PRESENTATIE SUBTITEL VAN PRESENTATIE Maar water kost toch niets? Waterverbruik en klimaatverandering Infrastructuur Drinkwater Afvalwater Hemelwater Waterverbruik en klimaatverandering Drinkwater

Nadere informatie

TOETSING VERBREED GRP

TOETSING VERBREED GRP Dit document beschrijft de toetsing van het verbreed GRP op hoofdlijnen. De toetsing is op volledigheid en niet op inhoud. Het is een hulpmiddel bij het maken van afspraken over het proces van het opstellen

Nadere informatie

CVDR. Nr. CVDR305377_1

CVDR. Nr. CVDR305377_1 CVDR Officiële uitgave van Nieuwegein. Nr. CVDR305377_1 22 mei 2018 Verordening regelende de voorwaarden voor de aansluiting, de wijziging, het onderhoud en de instandhouding van aansluitleidingen op het

Nadere informatie

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Kostenterugwinning van Waterdiensten Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Sterk Consulting en Bureau Buiten Leiden, november 2013 1 2 Inhoudsopgave 1 Achtergrond en doel

Nadere informatie

datum dossiercode STANDAARD WATERPARAGRAAF Plan: Legalisatie damwanden Garmpoleiland

datum dossiercode STANDAARD WATERPARAGRAAF Plan: Legalisatie damwanden Garmpoleiland datum 14-9-2018 dossiercode 20180913-34-18746 STANDAARD WATERPARAGRAAF Plan: Legalisatie damwanden Garmpoleiland Algemene projectgegevens: Projectomschrijving: Legalisatie damwanden Garmpoleiland Oppervlakte

Nadere informatie

Beter omgaan met hemelwater

Beter omgaan met hemelwater Beter omgaan met hemelwater Informatie over het afkoppelen van het dakoppervlak Wat kunt u doen? Van alles eigenlijk. Een van de gemakkelijkste dingen die u gewoon thuis kunt doen, is de regenpijp doorzagen.

Nadere informatie

Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen

Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2017 Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen Samenstelling: Will Scheffer (TVVL) Presentatie: Oscar Nuijten (Edu4Install/TVVL) met o.a. informatie

Nadere informatie

Rapportage watertoets

Rapportage watertoets BIJLAGE 1 Rapportage watertoets Waterparagraaf Herinvulling locatie aan de Wjitteringswei te Aldeboarn projectnr. 176812 revisie D0 augustus 2008 Opdrachtgever Dr. S. Weidenaar It Rak 1 8406 EX Tijnje

Nadere informatie

NOTITIE WATER. Aanleiding. Opdrachtgever GEM Benedenveer BV io Contactpersoon De heer J. Luykx Werknummer 1407G489 Datum 27 februari 2015

NOTITIE WATER. Aanleiding. Opdrachtgever GEM Benedenveer BV io Contactpersoon De heer J. Luykx Werknummer 1407G489 Datum 27 februari 2015 NOTITIE WATER Project Plaats Sliedrecht Opdrachtgever GEM Benedenveer BV io Contactpersoon De heer J. Luykx Werknummer 1407G489 Datum 27 februari 2015 Aanleiding Het voornemen is om op een braakliggend

Nadere informatie

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade.

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade. Doelen Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. 2. Geen (onaanvaardbare) economische schade of maatschappelijke hinder door wateroverlast. Bescherm volksgezondheid Beperk overlast

Nadere informatie

Raadsvoorstel. drs A.J. Ditewig 18 februari 2010. 05 januari 2010. De raad wordt voorgesteld te besluiten:

Raadsvoorstel. drs A.J. Ditewig 18 februari 2010. 05 januari 2010. De raad wordt voorgesteld te besluiten: Portefeuillehouder Datum raadsvergadering drs A.J. Ditewig 18 februari 2010 Datum voorstel 05 januari 2010 Agendapunt Onderwerp Gemeentelijke watertaken De raad wordt voorgesteld te besluiten: het bijgaande

Nadere informatie

Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP

Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP Uden gastvrij voor water Kenmerk: 11-10044-JV 14 september 2011 Ingenieursbureau Moons 1 Inhoudsopgave 1 SAMENHANG... 3 2 SAMENVATTING... 4 2.1 KOERSWIJZIGINGEN...

Nadere informatie

150 Doel en status Leidraad riolering Gaat over hoe u de Leidraad riolering kunt gebruiken en over de status van de informatie.

150 Doel en status Leidraad riolering Gaat over hoe u de Leidraad riolering kunt gebruiken en over de status van de informatie. 200 Inhoudsopgave 100 Voorwoord Voorwoord van de voorzitter van Stichting RIONED en de minister van VROM. 200 Inhoudsopgave Geeft een overzicht en omschrijving van de modules. 150 Doel en status Leidraad

Nadere informatie

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Integraal Waterplan Haarlem Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Inhoud presentatie 1. Enkele begrippen 2. Waterplan Haarlem Aanleiding en doel Gerealiseerde maatregelen Actualisatie Geplande maatregelen

Nadere informatie

Waterparagraaf Heistraat Zoom

Waterparagraaf Heistraat Zoom Waterparagraaf Heistraat Zoom In Zeelst aan de Heistraat is een ontwikkeling gepland. Voor deze ontwikkeling dient een omgevingsvergunning te worden opgesteld waarvan deze waterparagraaf onderdeel uit

Nadere informatie

Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017

Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Het verbeteren van de waterkwaliteit; de rol van de landbouw Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Broos Water BV Als praktijkgericht kennis- en adviesbureau werken wij aan

Nadere informatie

bestemmingsplan Beuningen. Dit betreft een actualiseringsplan van de kern Beuningen. Er vinden geen ontwikkelingen plaats.

bestemmingsplan Beuningen. Dit betreft een actualiseringsplan van de kern Beuningen. Er vinden geen ontwikkelingen plaats. datum 27-1-2015 dossiercode 20150127-63-10296 Samenvatting van de watertoets (normale procedure) In dit document vindt u een samenvatting van de door u ingevulde gegevens op de website www.dewatertoets.nl.

Nadere informatie

Bijlage bij de toelichting

Bijlage bij de toelichting Bijlage bij de toelichting Inhoudsopgave Bijlagen bij toelichting 5 Bijlage 1 Watertoets 7 blad 3 van 8 blad 4 van 8 Bijlage 1 Watertoets Thema Doelstelling Realisatie Veiligheid/waterkering Wateroverlast

Nadere informatie

Sjoerd van de Venne. De Digitale Watertoets <noreply@dewatertoets.nl> Verzonden: dinsdag 23 juni 201512:55

Sjoerd van de Venne. De Digitale Watertoets <noreply@dewatertoets.nl> Verzonden: dinsdag 23 juni 201512:55 Sjoerd van de Venne Van: De Digitale Watertoets Verzonden: dinsdag 23 juni 201512:55 Aan: Sjoerd van de Venne Onderwerp: Bevestiging van de Watertoets : 20150623-58-11153 Bijlagen:

Nadere informatie

In de directe omgeving van de Ir. Molsweg is geen oppervlaktewater aanwezig.

In de directe omgeving van de Ir. Molsweg is geen oppervlaktewater aanwezig. Waterparagraaf Algemeen Huidige situatie De Ir. Molsweg tussen de Pleijweg en de Nieland bestaat uit een enkele rijbaan met twee rijstroken. Via een rotonde sluit de Ir. Molsweg aan op de Nieland. De rijbaan

Nadere informatie

Raadsvergadering : 20 juni 2011 Agendanr. 13

Raadsvergadering : 20 juni 2011 Agendanr. 13 Raadsvergadering : 20 juni 2011 Agendanr. 13 Voorstelnr. : R 6837 Onderwerp : Gemeentelijk Rioleringsplan 2010-2015 Stadskanaal, 1 juni 2011 Beslispunten 1. Het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2010-2015

Nadere informatie

voorontwerp bestemmingsplan locatie Zuilenstein

voorontwerp bestemmingsplan locatie Zuilenstein NOTITIE Onderwerp Waterparagraaf Project voorontwerp bestemmingsplan locatie Zuilenstein Opdrachtgever Mitros Projectcode NGN155-1 Status Definitief Datum 4 mei 2016 Referentie NGN155-1/16-008.001 Auteur(s)

Nadere informatie

4 Beleid voor afvalwater, grondwater, hemelwater en oppervlaktewater.

4 Beleid voor afvalwater, grondwater, hemelwater en oppervlaktewater. 4 Beleid voor afvalwater, grondwater, hemelwater en oppervlaktewater. Sinds enkele jaren heeft rioleringsbeheer een duidelijke wettelijke basis. De Wet gemeentelijke watertaken geeft gemeenten 3 zogenaamde

Nadere informatie

leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren

leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft met water Door veranderende weersomstandigheden en toekomstige ontwikkelingen in de waterwetgeving, moet iedere gemeente een

Nadere informatie

MEMO. Memo Afkoppelen / infiltreren project Herinrichting Julianastraat Raadhuisstraat d.d pagina 1 / 5

MEMO. Memo Afkoppelen / infiltreren project Herinrichting Julianastraat Raadhuisstraat d.d pagina 1 / 5 MEMO Aan : bewoners Plakstraat - Raadhuisstraat - Julianastraat - Kerkstraat Van : Cristian Timmermans projectleider gemeente Stein Jean-Philippe Janssens Ducot Engineering & Advies Datum : 24 juni 2015

Nadere informatie

dat het met name in het buitengebied, wijken met een apart vuilwaterriool en op bedrijventerreinen wenselijk is om dit verbod te laten gelden;

dat het met name in het buitengebied, wijken met een apart vuilwaterriool en op bedrijventerreinen wenselijk is om dit verbod te laten gelden; CONCEPT Besluit gebiedsaanwijzing afvoer hemelwater (artikel 4:44 APV) Het college van burgemeester en wethouders van Apeldoorn; Overwegende dat artikel 4:44, eerste lid jo artikel 4:43 van de Algemene

Nadere informatie

datum dossiercode Project: Wijzigingsplan Snevert 1a Gemeente: Schagen Aanvrager: Jaap Swan Organisatie: Swan Art & Build

datum dossiercode Project: Wijzigingsplan Snevert 1a Gemeente: Schagen Aanvrager: Jaap Swan Organisatie: Swan Art & Build datum 15-12-2014 dossiercode 20141215-12-10114 Project: Wijzigingsplan Snevert 1a Gemeente: Schagen Aanvrager: Jaap Swan Organisatie: Swan Art & Build Geachte heer/mevrouw Jaap Swan, Voor het plan Wijzigingsplan

Nadere informatie

Watertoets Nieuwbouw Vrangendael

Watertoets Nieuwbouw Vrangendael Watertoets Nieuwbouw Vrangendael Molenparc B.V. 31 maart 2011 Definitief rapport 9W6517.A0 Randwycksingel 20 Postbus 1754 6201 BT Maastricht +31 (0)43 356 62 00 Telefoon 043-367 27 22 Fax info@maastricht.royalhaskoning.com

Nadere informatie

Bijlage 3. Doelen functionele eisen en maatstaven

Bijlage 3. Doelen functionele eisen en maatstaven Bijlage 3. Doelen functionele eisen en maatstaven Tabel 3-1 Doelen, functionele eisen en maatstaven voor de rioleringszorg (stedelijk afvalwater en regenwater) Doelen Functionele Eisen Maatstaven 1. Inzameling

Nadere informatie

Samenvatting Gemeentelijk Rioleringsplan Wormerland. planperiode 2013 t/m 2017

Samenvatting Gemeentelijk Rioleringsplan Wormerland. planperiode 2013 t/m 2017 Samenvatting Gemeentelijk Rioleringsplan Wormerland planperiode 2013 t/m 2017 13 maart 2012 1.1 Inleiding De gemeente is wettelijk verplicht een Gemeentelijk Rioleringsplan (hierna te noemen: GRP) op te

Nadere informatie

DSI regenwater infiltratie.

DSI regenwater infiltratie. DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid

Nadere informatie

Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee. gemeente Assen Verbouwing woning Venestraat 175 9402GM ASSEN

Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee. gemeente Assen Verbouwing woning Venestraat 175 9402GM ASSEN Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee gemeente Assen Verbouwing woning 9402GM ASSEN Algemeen Betrokkenheid waterschap Voor de verdere procedurele afhandeling

Nadere informatie

Regenwater in de tuin. Beperk wateroverlast Voorkom verdroging Maak je tuin Waterklaar Tips in deze folder

Regenwater in de tuin. Beperk wateroverlast Voorkom verdroging Maak je tuin Waterklaar Tips in deze folder in de tuin Beperk wateroverlast Voorkom verdroging Maak je tuin Waterklaar Tips in deze folder Wateroverlast door verandering van het klimaat Een wadi is een verlaging in een grasveld of tuin, waar water

Nadere informatie

Stedelijke wateropgave. (van traditionele rioolvervanging

Stedelijke wateropgave. (van traditionele rioolvervanging Stedelijke wateropgave (van traditionele rioolvervanging i naar duurzame leefomgeving) Landelijke bijeenkomst waterambassadeurs 21-09-2010 Inhoud: Wettelijk kader en doelen Stand van zaken invulling sted.

Nadere informatie

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc.

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc. WATERTOETSPROCES Globale checklist waterbelangen in de ruimtelijke ordening Bij het watertoetsproces let het waterschap op alle wateraspecten. Doorgaans krijgen het voorkomen van wateroverlast en de zorg

Nadere informatie

Afkoppelen Kansen en risico s van anders omgaan met hemelwater in de stad

Afkoppelen Kansen en risico s van anders omgaan met hemelwater in de stad Afkoppelen Kansen en risico s van anders omgaan met hemelwater in de stad Colofon UITGAVE STOWA PROJECTUITVOERING Jeroen Langeveld (Partners4UrbanWater) Remy Schilperoort (Partners4UrbanWater) BEGELEIDINGSCOMMISSIE

Nadere informatie

Conserverend Drijber, 8 nieuwe woningen

Conserverend Drijber, 8 nieuwe woningen WATERTOETSDOCUMENT Conserverend Drijber, 8 nieuwe woningen Doel en inhoud van het document Het watertoetsdocument is opgesteld op basis van het door u op 20 mei 2010 ingediende digitale formulier. Op 6

Nadere informatie

Rioolheffing als instrument om duurzaamheidsdoelen te realiseren

Rioolheffing als instrument om duurzaamheidsdoelen te realiseren Uitwerking duurzame alternatieven verordeningen lokale heffingen Rioolheffing als instrument om duurzaamheidsdoelen te realiseren 1 Te ondersteunen duurzaamheidsdoelen via rioolheffing De gemeentelijke

Nadere informatie

Gemeente Heusden - Verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater

Gemeente Heusden - Verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Heusden Nr. 150923 13 juli 2018 Gemeente Heusden - Verordening op de afvoer van hemelwater en grondwater De raad van de gemeente Heusden; gezien het voorstel

Nadere informatie