Stofwisseling. Chantal Wilens. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Chantal Wilens Laatst gewijzigd 29 August 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Les 1: - Enzymen Les 2: Fotosynthese Les 3: Glucose - assimilatie Les 4: Verbranding - Dissimilatie Les 5: in planten en dieren Les 6: Oefen les stofwisseling Les 7: Toets Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Les 1: - Enzymen is het omzetten van stoffen. Een voorbeeld daarvan is het verbranden van aardgas. Aardgas (ook wel 'methaan') wordt dan, samen met zuurstof, omgezet in koolstofdioxide en water. Twee stoffen worden dan omgezet in twee nieuwe stoffen. kan spontaan plaatsvinden, maar in organismen (bacteriën, schimmels, planten en dieren) vindt deze stofwisseling vaak plaats met behulp van enzymen. Als je bijvoorbeeld een boterham eten, dan wordt deze afgebroken in je verteringstelsel. Deze afgebroken stoffen komen dan in je bloed en kunnen dan gebruikt worden om bijvoorbeeld cellen op te bouwen. Dit zijn voorbeelden van stofwisseling. is een proces. Een proces is iets dat plaatsvindt. Voorbeelden van processen waarbij het in de komende lessen over gaan hebben zijn fotosynthese en verbranding. Enzymen Enzymen zijn eiwitten die een reactie kunnen laten plaatsvinden. Een enzym kan een specifieke reactie laten plaatsvinden. Enzymen zijn dus specifiek. Nadat de reactie heeft plaatsgevonden, kan het enzym doorgaan met de volgende reactie. Het enzym wordt dus niet verbruikt. Zie de afbeelding hieronder. De werking van een enzym. Enzymen werken het best bij een bepaalde temperatuur (zie de afbeelding hieronder) of bij een bepaalde zuurgraad. Pagina 2

4 De enzymactiviteit bij een bepaalde temperatuur In de afbeelding hierboven kun je de temperatuur veranderen in zuurgraad. De zuurgraad wordt gemeten in ph. Een ph van 1 tot 7 is zuur, een ph van 7 is neutraal en een ph boven 7 tot 14 is basisch. ph 1 is dus heel zuur en ph 14 is heel basisch. Ons bloed heeft een ph waarde van ongeveer 7,4, dus enzymen in het bloed zullen bij deze ph het beste werken. De ph in de maag is heel zuur. Enzymen uit het bloed zullen in de maag dus onwerkzaam zijn. Speeksel In speeksel zitten ook enzymen. Deze enzymen breken zetmeel af. Zetmeel is een hoolhydraat (suiker). We zetten dat in ons verteringsstelsel om in glucose. Glucose kan dan opgenomen worden in het bloed. Instructie vóórdat je de Prezi start: Bij een aantal onderdelen kun je kiezen tussen, óf gesproken tekst, óf tekst om te lezen, namelijk bij: Leerdoelen Les Thuis samen aan de slag Leerdoelen behaald? Hoe kies je hier uit? 1. Hoor je het liever? Concentreer je dan op iets buiten het tekstvlak en luister naar de instructie. Pagina 3

5 Je kunt dan, nadat de instructie klaar is, altijd nog terug lezen wat de bedoeling is. 2. Lees je liever? Zet dan je geluid in deze onderdelen uit! Waarom moet je kiezen? Als je tegelijkertijd gaat luisteren én lezen raak je de draad kwijt of neem je minder goed op wat er staat en gezegd wordt. Het scheelt tijd als je een van de keuzes hierboven kiest. Nog een tip: In het begin van de Prezi kom je eerst leerdoelen tegen. (Hierop is bovenstaande keuze van toepassing.) Probeer de leerdoelen te zien als een vraag waar je alvast een antwoord op bedenkt. Als je dit doet, kan je dit ook veel tijd schelen. Succes! Les Enzymen - Prezi kn.nu/ww.2b6c8cc (prezi.com) In deze Prezi kun je allerlei informatie vinden over stofwisseling, enzymwerking en de werking van speeksel. Pagina 4

6 Les 2: Fotosynthese Instructie vóórdat je de Prezi start: Bij een aantal onderdelen kun je kiezen tussen, óf gesproken tekst, óf tekst om te lezen, namelijk bij: Leerdoelen Les Thuis samen aan de slag Leerdoelen behaald? Hoe kies je hier uit? 1. Hoor je het liever? Concentreer je dan op iets buiten het tekstvlak en luister naar de instructie. Je kunt dan, nadat de instructie klaar is, altijd nog terug lezen wat de bedoeling is. 2. Lees je liever? Zet dan je geluid in deze onderdelen uit! Waarom moet je kiezen? Als je tegelijkertijd gaat luisteren én lezen raak je de draad kwijt of neem je minder goed op wat er staat en gezegd wordt. Het scheelt tijd als je een van de keuzes hierboven kiest. Nog een tip: In het begin van de Prezi kom je eerst leerdoelen tegen. (Hierop is bovenstaande keuze van toepassing.) Probeer de leerdoelen te zien als een vraag waar je alvast een antwoord op bedenkt. Als je dit doet, kan je dit ook veel tijd schelen. Succes! Les 2: Fotosynthese kn.nu/ww.05228f2 (prezi.com) In deze les leer je wat fotosynthese is, waar het plaats vindt en wat er allemaal voor nodig is. Natuurlijk ga je ook in op het nut van fotosynthese. Daarbij kijken we onder andere naar de stoffen die ontstaan. Pagina 5

7 Les 3: Glucose - assimilatie Instructie vóórdat je de Prezi start: Bij een aantal onderdelen kun je kiezen tussen, óf gesproken tekst, óf tekst om te lezen, namelijk bij: Leerdoelen Les Thuis samen aan de slag Leerdoelen behaald? Hoe kies je hier uit? 1. Hoor je het liever? Concentreer je dan op iets buiten het tekstvlak en luister naar de instructie. Je kunt dan, nadat de instructie klaar is, altijd nog terug lezen wat de bedoeling is. 2. Lees je liever? Zet dan je geluid in deze onderdelen uit! Waarom moet je kiezen? Als je tegelijkertijd gaat luisteren én lezen raak je de draad kwijt of neem je minder goed op wat er staat en gezegd wordt. Het scheelt tijd als je een van de keuzes hierboven kiest. Nog een tip: In het begin van de Prezi kom je eerst leerdoelen tegen. (Hierop is bovenstaande keuze van toepassing.) Probeer de leerdoelen te zien als een vraag waar je alvast een antwoord op bedenkt. Als je dit doet, kan je dit ook veel tijd schelen. Succes! Les 3: Glucose - Assimilatie kn.nu/ww.c11d4fb (prezi.com) In deze Prezi vind je informatie over glucose en assimilatie. Volg de route en kijk de filmpjes, dan kom je er vanzelf uit wat je wel en niet hoeft te doen. Pagina 6

8 Les 4: Verbranding - Dissimilatie Instructie vóórdat je de Prezi start: Bij een aantal onderdelen kun je kiezen tussen, óf gesproken tekst, óf tekst om te lezen, namelijk bij: Leerdoelen Les Thuis samen aan de slag Leerdoelen behaald? Hoe kies je hier uit? 1. Hoor je het liever? Concentreer je dan op iets buiten het tekstvlak en luister naar de instructie. Je kunt dan, nadat de instructie klaar is, altijd nog terug lezen wat de bedoeling is. 2. Lees je liever? Zet dan je geluid in deze onderdelen uit! Waarom moet je kiezen? Als je tegelijkertijd gaat luisteren én lezen raak je de draad kwijt of neem je minder goed op wat er staat en gezegd wordt. Het scheelt tijd als je een van de keuzes hierboven kiest. Nog een tip: In het begin van de Prezi kom je eerst leerdoelen tegen. (Hierop is bovenstaande keuze van toepassing.) Probeer de leerdoelen te zien als een vraag waar je alvast een antwoord op bedenkt. Als je dit doet, kan je dit ook veel tijd schelen. Succes! Les 4: Verbranding - Dissimilatie kn.nu/ww.2b4fa7a (prezi.com) Pagina 7

9 Les 5: in planten en dieren Instructie vóórdat je de Prezi start: Bij een aantal onderdelen kun je kiezen tussen, óf gesproken tekst, óf tekst om te lezen, namelijk bij: Leerdoelen Les Thuis samen aan de slag Leerdoelen behaald? Hoe kies je hier uit? 1. Hoor je het liever? Concentreer je dan op iets buiten het tekstvlak en luister naar de instructie. Je kunt dan, nadat de instructie klaar is, altijd nog terug lezen wat de bedoeling is. 2. Lees je liever? Zet dan je geluid in deze onderdelen uit! Waarom moet je kiezen? Als je tegelijkertijd gaat luisteren én lezen raak je de draad kwijt of neem je minder goed op wat er staat en gezegd wordt. Het scheelt tijd als je een van de keuzes hierboven kiest. Nog een tip: In het begin van de Prezi kom je eerst leerdoelen tegen. (Hierop is bovenstaande keuze van toepassing.) Probeer de leerdoelen te zien als een vraag waar je alvast een antwoord op bedenkt. Als je dit doet, kan je dit ook veel tijd schelen. Succes! in planten en dieren kn.nu/ww.169a26b (prezi.com) Pagina 8

10 Les 6: Oefen les stofwisseling Instructie vóórdat je de Prezi start: In deze Prezi een korte samenvatting en nog een aantal filmpjes en oefentoetsen. Voor het behalen van de toets kan het nodig zijn dat je ook de uitleg en oefenopdrachten van voorgaande lessen herhaalt. Succes! Oefentoets kn.nu/ww.3fb1dd4 (notebook, maken.wikiwijs.nl) Oefenen op het smartboard kn.nu/ww.cae59a3 (notebook, maken.wikiwijs.nl) Les 6: Oefenles kn.nu/ww.733a920 (http) Pagina 9

11 Les 7: Toets kn.nu/scg64 Je hebt het thema stofwisseling bijna afgerond. Dit is het laatste onderdeel. Goed lezen. Succes! Tijd: 40 minuten. in planten Joost houdt erg van groene kamerplanten. Hij is net verhuist en hij laat je zijn nieuwe huis zien. Bij de rondleiding zie je ook veel groene planten in zijn slaapkamer en in zijn kantoortje. Joost zegt vervolgens: "Nu heb ik overal waar ik in mijn huis ben, lekker méér zuurstof". Klopt dit? Leg je antwoord uit. Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Koudbloedige dieren verbruiken meer zuurstof dan warmbloedige dieren. a. Waar b. Niet waar Laat zien, door de reactievergelijking in de goede volgorde te zetten, wat er nodig is voor verbranding in ons lichaam en wat daarbij ontstaat. a. Energie, in de vorm van warmte en beweging b. Zuurstof c > d. Glucose e. Water f. Koolstofdioxide in dieren Pagina 10

12 Welke cavia zal de hoogste grondstofwisseling hebben? Leg je antwoord uit. Pagina 11

13 Voedsel langer houdbaar. We vriezen vlees in als we het niet meteen nodig hebben. Wanneer we het dan weer ontdooien en op willen eten, dan bakken we het eerst goed. Gebakken vlees is ook langer houdbaar dan rauw vlees. Waarom blijft ons voedsel langer houdbaar wanneer we het inviezen of verhitten, terwijl ontdooit vlees bij 20 graden Celcius wel snel bederft? Leg je antwoord uit. Koudbloedig Kikker zijn koudbloedige dieren. In de winter zitten ze vaak verstopt, maar als het in het voorjaar wat beter weer wordt komen ze weer tevoorschijn. Als het heel koud is kun je een kikker makkelijker oppakken dan wanneer het heel warm is. Hoe komt dat? Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Glucose is een anorganische stof. a. Waar b. Niet waar Organische stoffen Waar wordt cellulose voor gebruikt in de plant? Zetmeel In je lichaam wordt zetmeel afgebroken tot glucose. Dit is een voorbeeld van? Pagina 12

14 a. Verbranding b. Assimilatie c. Dissimilatie d. Fotosynthese Aquarium Je ziet planten en vissen in het water, maar ook allemaal luchtbelletjes. Deze luchtbelletjes lossen gedeeltelijk op in het water. Waarom vindt de eigenaar van het aquarium het fijn dat deze gedeeltelijk oplossen in het water zitten? Suikerziekte Iemand met suikerziekte kan de glucose, die na een maaltijd in het bloed komt, niet goed uit het bloed halen om op te slaan als glycogeen. Glycogeen is voor de mens net zoiets als zetmeel is voor een plant. Glucose omzetten in glycogeen is een voorbeeld van? a. Verbranding b. Assimilatie c. Dissimilatie d. Fotosynthese Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Wanneer een plant glucose op slaat, gebeurt dit in de vorm van zetmeel. Het maken van zetmeel is een vorm van assimilatie. a. Waar b. Niet waar Assimilatie en dissimilatie Sleep de woorden op de juiste plek in de zin. In je lichaam heb je nodig. Voorbeelden van voedingsstoffen zijn, en. Dat zijn voorbeelden van. Koolhydraten, zoals, kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden voor de in cellen. Verbranding is een voorbeeld van. Het doel van dit proces is het uit glucose, voor warmte en beweging. De energie die vrij komt bij kan ook gebruikt worden om te maken. Dit Pagina 13

15 is een voorbeeld van. Beschikbare keuzes: verbranding, dissimilatie, energierijke organische stoffen, eiwitten, voedingsstoffen, assimilatie, vetten, verbranding, koolhydraten, vrij maken van energie, glucose, nieuwe organische stoffen Fossiele brandstoffen Fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld olie en steenkool, zijn brandstoffen die we uit de bodem halen. Olie is ontstaan doordat dode organismen naar de zeebodem zijn gedwarrelt miljoenen jaren geleden. Daarna is er een laag bodem overheen gekomen en zijn in de loop van de tijd deze organische resten veranderd in olie door de druk die er op kwam te staan. (Is de theorie) Olie bestaat uit verschillende organische stoffen. We halen er bijvoorbeeld benzine uit om te gebruik voor de verbranding in de motor van je auto. Waarom kunnen we nu zeggen: "We rijden op zonne-energie"? Gebruik in je antwoord de woorden: Fotosynthese, plantaardige cellen, energierijke stoffen, assimilatie. Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Bij verbranding wordt koolstofdioxide verbruikt. a. Waar b. Niet Waar Koudbloedig en warmbloedig In je schuurtje heb je een aantal hokken met verschillende dieren. Een van deze dieren is een slang en een ander dier is een cavia. Ze zijn allebij even zwaar. Na een koude nacht kom je in de schuur om even een kijkje te nemen. Ze lijken alle twee honger te hebben. Welke van de twee zal waarschijnlijk de meeste honger hebben na deze nacht? Leg je antwoord uit. Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Enzymen werken specifiek. Pagina 14

16 a. Waar b. Niet waar Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Het doel van de fotosynthese is energie vrij maken uit glucose. a. Waar b. Niet waar Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Een organische stof is een energierijke stof. a. Waar b. Niet waar Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Bij verbranding is zuurstof nodig. a. Waar b. Niet waar Aquarium Je ziet allemaal zuurstofbeletjes in het water. Hoe komt dit in het water? Leg je antwoord uit. Zet in de goede volgorde Laat, door de reactievergelijking in de goede volgorde te zetten, zien wat er nodig is voor de fotosynthese en wat hierbij ontstaat. a. zuurstof b > c. koolstofdioxide d. glucose e. water f. zonlicht in dieren Pagina 15

17 Bij welke slang zal de grondstofwisseling het hoogst zijn? Leg je antwoord uit. Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Fotosynthese vindt alleen in de bladeren van een plant plaats. a. Waar b. Niet waar Waar of niet waar? Vink het goede antwoord aan. Bij de optimumtemperatuur worden enzymen definitief onwerkzaam. Pagina 16

18 a. Waar b. Niet waar Winterslaap Voordat een beer de winterslaap in gaat, bouwt hij een flinke vetreserve op. In hetzelfde gebied leven ook slangen die een winterslaap houden. Deze slangen bouwen echter geen vetreserve op voor ze een winterslaap gaan houden. Waarom niet? Fotosynthese Sleep de woorden naar de juiste plek in de zin. In vindt plaats. Dit proces is een voorbeeld van. Hierbij worden de stoffen, en, omgezet in de stof glucose. Het doel van de is dus het in de. Dit kan daarna gebruikt worden voor alle andere omzettingen in de plant. Wanneer van glucose gemaakt worden gebruikt de plant ook nog. Het in de plant is een voorbeeld van. Beschikbare keuzes: organische stof, organische, maken van eiwitten, eiwitten, koolstofdioxide, fotosynthese, water, glucose, anorganische, assimilatie, fotosynthese, nitraat, assimilatie, planten, opslaan van energie Groei Een appelboom heeft flink wat appels rijp. Er vallen er een aantal van de boom. Een deel van de appels blijft onder de boom liggen en een deel wordt versprijd door dieren die de vrucht eten. in de appels zitten de zaden van de appelboom. Waarom is het beter voor de zaden om niet te dicht bij de moederboom te ontkiemen? Pagina 17

19 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Chantal Wilens Laatst gewijzigd 29 August 2015 om 05:07 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VSO; Leerinhoud en Computervaardigheden/ICT; Natuur; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 12 uur en 0 minuten Trefwoorden enzymen, fotosynthese, glucose, koolstofdioxide, stofwisseling, temperatuur, verbranding, water, zuurgraad, zuurstof Pagina 18

20 Bronnen Bron Type Les Enzymen - Prezi Link Les 2: Fotosynthese Link Les 3: Glucose - Assimilatie Link Les 4: Verbranding - Dissimilatie Link in planten en dieren Link Les 6: Oefenles Link Pagina 19