Meesurfen op de vegetarische golf?

Transcriptie

1 Meesurfen op de vegetarische golf? Door Daan de Wit Het is niet te missen: er gaat momenteel een aanstekelijk virus over de wereld, vol goede zin in verandering. We gaan de wereld redden, is wat veel mensen lijken te denken. Milieu-marsen, onthullende documentaires over beestachtige toestanden in de vleesverwerkende industrie, bedrijven die vergroenen. Een deel van de revolutie die zich nu lijkt te voltrekken, gaat over ons eten en stuurt aan op vegetarisme. Meedoen of overslaan? Wat is wijsheid? De jaarlijkse week zonder vlees is een teken van de tijd. Het is een project dat begon in 2018 waarvoor meteen veel sympathie was en waaraan mensen en bedrijven zich graag verbinden. Het heeft een positieve uitstraling en was vanaf het begin een instant succes. Ik was blij voor de initiator, Isabel Boerdam, die ik enigszins heb leren kennen vanaf dat ik haar boek mocht redigeren: De Hippe Vegetariër, wat tevens de titel is van haar erg succesvolle blog. Mede door dat redigeerwerk kreeg ik een goed inkijkje in de vegetarische keuken. Die keuken heb ik vijftien jaar lang ook gevoerd (iets bescheidener dan de lekkere recepten van Isabel), maar verliet ik als gevolg van mijn onderzoek naar gezonde voeding en mijn boek dat daar het gevolg van was: Weet wat je eet Gezond eten op basis van de oudste kennis en de nieuwste wetenschap. Ik ontdekte een aantal problematische kanten aan de vleesloze revolutie. Het lijkt mij om meerder reden geen gezonde revolutie. De vegetarische en veganistische golf die zich nu ontrolt heeft voor een deel zijn kracht gewonnen uit een populaire documentaire met de spannende titel Cowspiracy. De documentaire wordt verspreid op het populaire platform Netflix en kreeg in Nederland een boost toen Jesse Klaver van GroenLinks er met enthousiasme over vertelde aan tafel bij De Wereld Draait Door. Niet veel later zat de maker van de documentaire Kip Anderson op het discussiepodium van de universiteit van Amsterdam, waar eerder nog illustere gasten als de directeur van de Europese Centrale Bank Mario Draghi en IMFdirecteur Christine Lagarde waren te bewonderen. 1

2 Anderson zegt dat hij als kind zozeer onder de indruk was van de documentaire van Al Gore, An Inconvenient Truth, dat het zijn leven een drastische wending gaf. De documentaire van Gore kreeg veel kritiek te verduren, net als de nieuwste documentaire van Anderson: What the Health. Als je die documentaire bekijkt met de pauzeknop onder je duim, zoals ik heb gedaan, en steeds checkt wat er wordt gezegd door de steevast vegetarische of veganische sprekers, dan zakt de productie in waar je bij staat. Die pauzeknop ontbreekt bij de meeste kijkers, die dan ook onder de indruk zijn van What the Health. Ook de voorganger Cowspiracy maakte indruk en ook die bevat een probleem, er zit namelijk een flinke denkfout in. De echo van die vergissing hoor je terug in de vleesloze vibraties die nu zijn te voelen. De veganistische makers van Cowspiracy hebben een goed punt met betrekking tot de bioindustrie: die is dieronterend en zou niet mogen bestaan. Minstens zo problematisch is dat aan de terplekke in de supermarkt drukke en vaak niet goed geïnformeerde consument wordt overgelaten hoeveel dierenleed hij vandaag blieft: een beetje (één ster), iets minder (twee sterren) of geen dierenleed (drie sterren). De echte vraag is vanzelfsprekend of wij als gemeenschap dierenleed toestaan en het antwoord moet dan natuurlijk zijn dat we dan niet willen en dat al het vlees drie sterren moet hebben. Waar de populaire documentaire Cowspiracy een denkfout maakt, is als het een te grote gedachtensprong neemt. Die sprong komt in de documentaire logisch en geloofwaardig over, maar als je er iets zorgvuldiger naar kijkt, zie je waar die mank gaat. De documentaire heeft zo n hekel aan de bioindustrie dat het de boodschap verkondigt dat we met z n allen veganist moeten worden. Ik heb dezelfde hekel aan die industrie, maar toch eet ik vlees. Minder vlees en biologisch vlees is volgens mij een goede oplossing voor het probleem van de documentaire en van veel van de nieuwe vleesmijders. Zij kunnen net als ik de bioindustrie de wind uit de zeilen nemen en toch gezond leven. Want wie het heeft over vlees, heeft het volgens mij over een goede bijdrage aan de gezondheid. Dat blijkt uit veel onderzoek. 2

3 Volken die van nature gezond waren - en werden bezocht in tijden dat de voedingsindustrie aan het opkomen was, zo n tachtig tot honderd jaar geleden aten altijd wel iets dierlijks, als daar de mogelijkheid voor was. Vrijwillig vegetarisch leven was een uitzondering en was zeker geen basis voor generaties van gezonde mensen. De vegetariërs en veganisten van nu vergeten nog wel eens dat zij op de schouders staan van hun krachtige vlees- en visetende voorouders. Op de eerste plaats: gezondheid of ideologie? Voeding van dierlijke oorsprong heeft een aantal voordelen die onze voorouders niet zijn ontgaan. Het bevat veel energie, ruime hoeveelheden eiwitten, mineralen, vetten en de vetoplosbare vitamines: A, D, E en K. Als je uitgaat van de vraag wat voedende voeding is - wat je zou moeten eten om je lichaam te geven wat het nodig heeft wat het uitgangspunt was van mijn research kom je deels uit bij dierlijke voeding, zoals eieren, vlees, vis en melk om bijvoorbeeld yoghurt mee te maken. Als je voeding ideologisch benadert en de vraag wat gezond is naar het tweede plan verschuift teneinde dierlijke voeding uit je menu te kunnen schrappen, dan ontstaat er een probleem. Je gezondheid op de tweede plaats zetten, lijkt nobel, maar kan kostbaar worden. Voor jezelf, de maatschappij en je nageslacht. Zodra je de keuze maakt voor voeding die wel leeft, maar zogenaamd (daar kom ik op terug) niet bezield is, loop je tegen een aantal praktische kwesties aan. Vaak is daar een mouw aan te passen, maar is daar weinig aandacht voor, mogelijk omdat de kwestie van gezondheid niet primair is. Voorbeeld: de vet-oplosbare vitamines A, D, E en K. Die komen in ruime hoeveelheden voor in dierlijke voeding, wat met niet al te veel moeite is te zien als een teken aan de wand. Gelukkig zijn er omwegen die de vegetariër kan bewandelen om ze toch binnen te krijgen. Bijvoorbeeld vitamine D kan worden gewonnen uit wol en als dat bezwaarlijk is, is er de oplossing van de chemische kopie, die ook prima helpt je gezond te houden wat me na een winter bleek uit een bloeddtest die de indruk gaf dat ik net een mooie zomer had beleefd. Een andere praktische kwestie gaat over noten, die zeker bij vegetariërs en veganisten vaak op het menu staan. En terecht, want ze zijn erg gezond. Tegelijk kunnen ze voor een probleem zorgen voor diezelfde gezondheid. 3

4 Dat heeft te maken met wat anti-nutriënten wordt genoemd en gaat over het verdedigingsmechanisme van noten. De anti-nutriënten voorkomen dat voedingsstoffen worden opgenomen, een rode vlag in de natuur. Die kan worden gestreken door de noten te wellen. In de vegetarische literatuur is daar helaas vaak nog weinig aandacht voor. Hetzelfde probleem, en de oplossingen, keren terug bij peulvruchten, nachtschades en granen. Er zijn ook problemen waar oplossingen niet snel voorhanden zijn en dan hebben we het over het in vega-kringen populaire soja, zoals te vinden in nep-vlees. Het gaat hier om onbewerkte soja, een vorm die onze verre voorouder niet kende: hij fermenteerde zijn soja, overigens net zoals hij graan steevast bewerkte. Onbewerkte soja gaat ondermeer over oestrogenen, niet alleen slecht nieuws voor de man, maar ook voor de vrouw. Geen wonder Onder de eters van vlees, vis en eieren is een trend gaande waarvan vegetariërs en veganisten enigszins worden buitengesloten en die gaat over koolhydraatarm eten. Doel is het in toom houden van de bloedsuikerspiegel om daar mee allerlei moderne lichamelijke klachten een stap voor te zijn. Dat in toom houden wordt bemoeilijkt met het omarmen van graan en andere vormen van koolhydraten, zoals gedroogd of vers fruit. Die komen relatief vaak voor in de keuken waar het dier niet welkom is. Gelukkig zijn ook hier zijn oplossingen te vinden, zodra je het probleem maar erkent. Een belangrijke oplossing is niet erg inventief, maar pakt wel goed uit voor de gezondheid en dat is niet, zoals gebeurt in veel vegetarische kookboeken, het uitgebreid bejubelen van gedroogd fruit (weg met de suiker en lang leve de dadel) of veel graan gaan eten. 4

5 Het is juist het oppassen voor fructose, denk aan fructoserijke taartbodems van dadels, en het vermijden van granen. Dierlijke voeding heeft tal van voordelen voor het menselijk lichaam en het is daarom geen wonder dat onze voorouders er zo enthousiast over waren. De gedachte er geen gebruik van te maken, zou velen van hen vreemd zijn voorgekomen. Ditch milk klinkt het nu, in een antireclamecampagne die wil dat we de antinutriëntenrijke havermelk gaan drinken. Alleen is de ene melk de andere niet. Supermarktmelk is gepasteuriseerd, gehomogeniseerd en gebactofugeerd waardoor er eigenlijk geen leven meer in zit. Een dode stof, zo omschreef de boer achter de beroemde Remeker-kazen me zijn visie op deze melk. Ja, het bevat eiwitten en gezonde vetten, maar de zo kenmerkende en waardevolle natuurlijke synergie ervan, zo vertellen de melk-professors die ik in mijn boek citeer in het hoofdstuk over melk, zijn verdwenen. Geluk bij een ongeluk is dat er nog wel goede bacteriën willen leven in de melk, met de fermentatievoorbeelden yoghurt en kefir tot gevolg. De bacteriën erin zijn levende wezens, maar te klein voor de vegetariër om te worden opgenomen in de te beschermen groep. Een groep waarin zonder al te creatief te worden ook planten zouden kunnen worden opgenomen. Hoe vegetarisch is de natuur? Dieren zijn niet om te eten en planten wel? Als je er even wat langer bij stilstaat, blijkt de logica hiervan relatief. Denk alleen maar aan hoe koedoes (een hertensoort) massaal worden gedood door acaciastruiken die niet willen worden aangevroten. Of aan hoe vleesetende planten te werk gaan of denk aan de intelligentie van schimmels die zonder ogen, neus of zelfs maar een brein de kortste route weten te vinden uit een doolhof, opgesteld door Japanse onderzoekers. 5 Een continent verder horen we van sjamanen dat de natuur zo begeesterd is dat de planten hen vertellen welke bladeren en wortels zij moeten combineren om iets te maken dat heelt of juist doodt. En beroemd zijn inmiddels de verhalen over het ondergrondse internet van paddenstoelensporen en boomwortels, beter bekend als het wood wide web en hoe bomen en planten voortdurend inschattingen maken en beslissingen nemen, waarbij zij uitermate zorgvuldig te werk gaan. En wat te denken van het dierenrijk zelf, van leeuwen en walvissen tot inktvisetende inktvissen heel vegetarisch is hun menu niet. De natuur is een vleeseter en zelfs het vegetarische deel van de natuur is intelligent. Het biedt een uitdagend perspectief aan onze positie in de wereld en voegt nuance toe bij de keuzes die we maken met betrekking tot de gezondheid van onszelf, ons gezin, ons nageslacht en de samenleving.