ARBEIDSMARKTBAROMETER PRIMAIR ONDERWIJS Vacatures in het 3 e kwartaal van eindrapport - drs. W. Feenstra drs. C.T.A.

Transcriptie

1 ARBEIDSMARKTBAROMETER PRIMAIR ONDERWIJS Vacatures in het 3 e kwartaal van eindrapport - drs. W. Feenstra drs. C.T.A. van Bergen Amsterdam, januari 2007 Regioplan publicatienr Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal RD Amsterdam Tel.: Fax: Onderzoek uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

2

3 VOORWOORD De kwaliteit van het onderwijs wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate waarin de sector er in slaagt aan de vraag naar personeel te voldoen. Lukt het scholen voldoende gekwalificeerde medewerkers aan te trekken en zittend personeel voor het onderwijs te behouden? Welke knelpunten ondervinden scholen bij de vacaturevervulling en welke maatregelen moeten er worden genomen om deze knelpunten te bestrijden? Zijn er specifieke regio s, onderwijssoorten of scholen die meer knelpunten ondervinden? Zeker voor de komende jaren zijn dit belangrijke beleidsvragen. De afgelopen jaren was er in het primair onderwijs een relatief ontspannen onderwijsarbeidsmarkt. De verwachting is echter dat de combinatie van de uitstroom van vergrijsd personeel en een aantrekkende conjunctuur de komende jaren leidt tot tekorten in onderwijspersoneel. Bovendien is het in het primair onderwijs nog altijd moeilijk om tijdig in de vraag naar nieuwe directieleden te voorzien. Om adequaat op de ontwikkelingen in te kunnen springen en de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden, hebben beleidsmakers en andere betrokkenen in het po-veld behoefte aan actuele en betrouwbare gegevens over de onderwijsarbeidsmarkt. De Arbeidsmarktbarometer PO, die Regioplan in opdracht van het ministerie van OCW uitvoert, levert belangrijke informatie over het ontstaan en de vervulling van vacatures in de sector. Het nu voorliggende rapport gaat in op de vacatureontwikkelingen voor management, onderwijzend en ondersteunend personeel in het primair onderwijs in het derde kwartaal van Onze dank gaat allereerst uit naar alle respondenten van scholen en besturen in het voortgezet onderwijs die, ondanks hun veelal drukke werkzaamheden, ook dit jaar weer hun medewerking aan het onderzoek hebben verleend. Tevens willen wij graag de betrokken medewerkers van de directie AP en de directie PO van het ministerie van OCW bedanken voor de begeleiding van het onderzoek. Drs. C.T.A. van Bergen (projectleider)

4

5 INHOUDSOPGAVE Samenvatting... I 1 Inleiding Achtergrond Onderzoeksvragen Onderzoeksopzet en dataverzameling Leeswijzer Vacatures voor directiepersoneel Vacatures in het derde kwartaal Kenmerken van ontstane vacatures Vacatures voor leraren Vacatures in het derde kwartaal Kenmerken van ontstane vacatures Wijze van vervulling Knelpunten bij de vervulling van vacatures Vacatures voor ondersteunend personeel Vacatures in het derde kwartaal Kenmerken van ontstane vacatures Wijze van vervulling Knelpunten bij de vervulling van vacatures Literatuur Bijlagen Bijlage 1 Representativiteit van de respons Bijlage 2 Populatieschattingen Bijlage 3 Formatiegegevens Bijlage 4 Tabel bij hoofdstuk Bijlage 5 Tabellen bij hoofdstuk Bijlage 6 Tabellen bij hoofdstuk Bijlage 7 Regio-indeling en GSB-gemeenten Bijlage 8 Verschil met vacaturemeting van het CBS Bijlage 9 Afkortingen Bijlage 10 Definities van de belangrijkste begrippen... 69

6

7 SAMENVATTING In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) voert Regioplan Beleidsonderzoek jaarlijks de Arbeidsmarktbarometer uit. In dit onderzoek wordt de ontwikkeling van de vacaturevervulling op de onderwijsarbeidsmarkt gemeten. Het onderzoek richt zich op drie sectoren: het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en de bve-sector. Er worden gegevens verzameld over vacatures voor directiepersoneel, onderwijzend personeel en ondersteunend personeel. De onderliggende rapportage beschrijft de resultaten over de vacaturevulling in het primair onderwijs (po) in het derde kwartaal van Waar mogelijk maken we een onderscheid tussen het basisonderwijs (bo) en het speciaal onderwijs (sbo/wec). Directiepersoneel De dalende lijn van het absolute aantal ontstane en vervulde vacatures voor directiepersoneel in de afgelopen jaren zet zich in 2006 door. Wanneer we het aantal ontstane en vervulde vacatures afzetten tegen de totale formatie dan zijn ten opzichte van vorig jaar alleen significante verschillen gevonden voor de vervulde vacature-intensiteiten. Het aantal openstaande vacatures (vacatures die al vervuld hadden moeten zijn) ligt aan het eind van het derde kwartaal 2006 op een vergelijkbaar niveau als in Opvallend is dat het aantal openstaande vacatures het aantal ontstane vacatures overtreft in het huidige meetjaar. Het gaat dus voor een deel om vacatures die al in het vorig schooljaar vervuld hadden moeten zijn. Figuur S-1 geeft de ontwikkeling van de vacaturecijfers voor directievacatures voor het derde kwartaal van 2006 weer. I

8 Figuur S-1 Directievacatures in het derde kwartaal van 2001 t/m 2006 in percentages van de werkgelegenheid voor directie po 5,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% Ontstaan Vervuld Openstaand 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Ontstane directievacatures In het derde kwartaal van 2006 zijn voor directiepersoneel in het primair onderwijs 176 voltijdvacatures ontstaan. Dit is 1,5 procent van de totale werkgelegenheid voor directiepersoneel. Net als voorgaande jaren is het vrijwillig vertrek naar een andere school met afstand de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van vacatures (48%). Vervulde directievacatures Het aantal vervulde vacatures in het derde kwartaal bedroeg 158: in totaal 115 fte. Er zijn in het derde kwartaal bijna negentig vacatures minder vervuld dan er zijn ontstaan. Dit maakt dat het aantal openstaande directievacatures in het po relatief groot is. Openstaande directievacatures Aan het einde van het derde kwartaal, op 30 september 2006, stonden voor het eerst in jaren méér vacatures open dan gedurende het kwartaal zijn ontstaan. In totaal 193 voltijdvacatures stonden nog open aan het einde van het derde kwartaal. Dit komt overeen met 1,7 procent van de totale werkgelegenheid voor directiepersoneel in het po. Dit geeft aan dat het in de aanloop naar het nieuwe schooljaar moeilijk was om directievacatures in het po te vervullen. II

9 Leraren De vacaturecijfers voor leraren verschillen niet veel met die van voorgaande jaren. Er zijn dit jaar echter wel weer duidelijke regionale verschillen te constateren. In de zeer sterk stedelijke gebieden en met name in de vier grote steden en Almere, blijven meer vacatures onvervuld. Daar is de spanning op de arbeidsmarkt groter dan in de rest van het land. Vooral Amsterdam valt op met een openstaande vacature-intensiteit van 2,2 procent. Bij de uitsplitsing naar onderwijstypes is er wel een verschil in ontwikkeling. In het reguliere basisonderwijs is na een jarenlange daling voor het eerst sprake van een toename van het aantal ontstane en vervulde vacatures. In het speciaal onderwijs was dit in 2005 al het geval en heeft er in 2006 een stabilisatie plaatsgevonden. In figuur S-2 is de ontwikkeling van het aantal vacatures voor leraren in het derde kwartaal gepresenteerd. 1 Figuur S-2 Vacatures voor leraren in het derde kwartaal van 2001 t/m 2006 in het po in percentages van de totale werkgelegenheid voor leraren 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% Ontstaan Vervuld Openstaand 2,0% 1,0% 0,0% Met uitzondering van 2001 is uit figuur S-2 af te lezen dat elk jaar het aandeel vervulde vacatures groter is dan het aandeel ontstane vacatures. Dit komt omdat de start van een nieuw schooljaar in het derde kwartaal valt en er openstaande vacatures uit het vorige schooljaar worden doorgeschoven naar het nieuwe schooljaar. III

10 Ontstane vacatures voor leraren In het derde kwartaal van 2006 zijn ruim 2000 voltijdvacatures ontstaan. Dit komt overeen met 2,0 procent van de totale werkgelegenheid voor leraren. Net als vorig jaar zijn er ook dit jaar zeer duidelijke verschillen tussen het speciaal onderwijs en het basisonderwijs voor het aantal ontstane vacatures. Er is in het speciaal onderwijs verhoudingsgewijs twee keer zoveel ontstaan als in het basisonderwijs. Wanneer we dit resultaat verder uitsplitsen blijken de meeste vacatures in het speciaal onderwijs op expertisecentra te ontstaan. Bij expertisecentra is 4,4 procent van de werkgelegenheid ontstaan als vacature, terwijl dat in het basisonderwijs en in het speciaal basisonderwijs respectievelijk 1,7 en 2,0 procent is. Dit beeld komt overeen met dat van vorig jaar. De groei van het leerlingaantal en het vrijwillig vertrek naar een andere school zijn ook dit jaar de belangrijkste oorzaken van het ontstaan van vacatures Beide veroorzaakten ruim een vijfde deel van de vacatures in het po. Het zwangerschaps- en/of ouderschapsverlof is dit jaar in percentage toegenomen in vergelijking met vorig jaar. Waar in het speciaal onderwijs het aandeel van de oorzaak vrijwillig vertrek andere school dit jaar toenam, is het aandeel van deze oorzaak in het basisonderwijs gedaald. In de vier grote steden werd het vrijwillig vertrek andere school minder vaak genoemd als oorzaak dan in de rest van het land. Daarentegen was ziekte weer een belangrijkere oorzaak voor de ontstane vacatures in de G4 dan voor de overige gemeenten. Vervulde vacatures voor leraren Er zijn bijna 2300 voltijdvacatures in het derde kwartaal van 2006 vervuld. Dit komt overeen met 2,3 procent van de werkgelegenheid voor leraren. Er zijn meer vacatures vervuld dan ontstaan, wat betekent dat ook vacatures die al voor het derde kwartaal openstonden vervuld zijn. Net als voor de ontstane vacatures zijn ook voor de vervulde vacatures duidelijke verschillen tussen het speciaal onderwijs en het basisonderwijs. Er zijn relatief twee keer zoveel vacatures vervuld in het speciaal onderwijs dan in het basisonderwijs. Ruim de helft van de vacatures (fte) is vervuld door iemand die al binnen het eigen bevoegd gezag werkzaam was (57%). Het zijn vooral invallers (20%), leraren van een andere school van het eigen bestuur (16%) of (potentiële) wachtgelders (12%) die de vacatures hebben vervuld. De rest van de vacatures werd buiten het eigen bevoegd gezag vervuld, meestal door een pas afgestudeerde (21%) of een leraar van een andere school (17%). De vacatures in het reguliere basisonderwijs zijn verder veel vaker binnen het eigen bevoegd gezag vervuld (69%) dan vacatures voor het speciaal onderwijs (18%). Als in het basisonderwijs leraren van buiten het eigen bevoegd gezag zijn aangesteld, dan ging het hierbij vooral om pas afgestudeerden terwijl in het speciaal onderwijs beduidend meer gebruik is gemaakt van leraren van andere scholen (43%). Er hebben zich dit jaar in het primair onderwijs gemiddeld per vacature acht kandidaten gemeld. Dit waren vrijwel allemaal externe kandidaten. Het gemiddeld aantal kandidaten voor vacatures in het speciaal onderwijs lag net als IV

11 vorig jaar hoger dan voor vacatures in het basisonderwijs. Vooral voor het wec hebben externe kandidaten een grote belangstelling. In vergelijking met het derde kwartaal van vorig jaar is het aantal kandidaten dat zich heeft gemeld in het basisonderwijs gedaald en is het aantal kandidaten in het speciaal onderwijs gelijk gebleven. Openstaande vacatures voor leraren Aan het einde van het kwartaal stonden ruim driehonderd voltijdvacatures (0,3% van de werkgelegenheid voor leraren) open die al vervuld hadden moeten zijn. De vacature-intensiteiten voor openstaande vacatures verschillen niet tussen het speciaal onderwijs en het basisonderwijs. Scholen in de vier grote steden hebben hogere openstaande vacature-intensiteiten dan scholen in de overige gemeenten. Scholen met veel gewichtenleerlingen hebben relatief meer openstaande vacatures dan scholen met weinig gewichtenleerlingen. Bijna tachtig procent van de scholen met meer dan vijftig procent gewichtenleerlingen is gevestigd in een (zeer) sterk stedelijk gebied. In totaal werd meer dan de helft (65%) van de openstaande vacatures aan het einde van het derde kwartaal 2006 als moeilijk vervulbaar beschouwd. Dit percentage is vergelijkbaar met dat van vorig jaar. Twee derde van de vacatures die aan het eind van het kwartaal nog openstond, had al voor of bij de start van schooljaar vervuld moeten zijn. Een derde is pas na de start van het schooljaar ontstaan. Ondersteunend personeel Na een jarenlange daling is in de huidige meting voor het eerst een toename gemeten van het aantal openstaande vacatures voor ondersteunend personeel 2 tot boven het niveau van Dit is een indicatie dat de vacatures moeilijker vervulbaar zijn, temeer daar het aantal vervulde en openstaande vacatures voor ondersteunend personeel niet is gestegen. De introductie van een nieuwe functie is dit jaar een relatief belangrijke oorzaak voor het ontstaan van vacatures. Er zijn relatief veel vacatures voor administratief personeel ontstaan en de invoering van de lumpsumbekostiging zou deze toename kunnen verklaren. Figuur S-3 geeft de ontwikkeling voor de vacatures voor ondersteunend personeel weer. 2 Het ondersteunend personeel omvat zowel het onderwijsondersteunend personeel (oop) als organisatie- en beheerspersoneel (obp). V

12 Figuur S-3 Vacatures voor ondersteunend personeel in het derde kwartaal van 2001 t/m 2006 in het po ten opzichte van de totale werkgelegenheid voor ondersteunend personeel 5,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% Ontstaan Vervuld Openstaand 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Ontstane vacatures voor ondersteunend personeel In het derde kwartaal van 2006 ontstonden 330 voltijdvacatures. Dat is gelijk aan 1,6 procent van de totale werkgelegenheid voor ondersteunend personeel. Dit is vergelijkbaar met de vacature-intensiteit voor ontstane vacatures in het derde kwartaal van Binnen het speciaal basisonderwijs en de expertisecentra zijn naar verhouding meer vacatures voor ondersteunend personeel ontstaan dan in het reguliere basisonderwijs. Van de ontstane vacatures betrof bijna de helft een vacature voor een onderwijs-, klassen- of lesassistent. Er ontstonden relatief veel vacatures voor administratief personeel. De introductie van een nieuwe functie op school en de groei van het leerlingenaantal waren de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van vacatures (respectievelijk 23% en 20% van het totaal aantal ontstane fte). Vervulde vacatures voor ondersteunend personeel In tegenstelling tot voorgaande jaren zijn dit jaar minder vacatures vervuld (308 fte) dan er zijn ontstaan. Dit betekent dat meer vacatures aan het einde van het kwartaal open staan. In het speciaal basisonderwijs en de expertisecentra zijn naar verhouding meer vacatures voor ondersteunend personeel vervuld dan in het reguliere basisonderwijs. Drie vijfde van de vacatures is vervuld door iemand die al in het onderwijs werkzaam was: op de eigen school (21%), op een andere school binnen het eigen bestuur (19%) of op een school vallend onder een ander bestuur (21%). Gemiddeld hebben zich voor vacatures voor onderwijsondersteunend personeel negentien kandidaten gemeld en voor vacatures voor organisatie- en beheerspersoneel gemiddeld twee kandidaten. VI

13 Openstaande vacatures voor ondersteunend personeel Aan het einde van het derde kwartaal stonden er nog 123 voltijdvacatures open. Dat is 0,6 procent van de werkgelegenheid voor ondersteunend personeel en ten opzichte van vorig jaar is dit een duidelijke toename. Wanneer we de ontwikkeling van de vacature-intensiteiten uitsplitsen naar schooltype, zien we de toename van het aantal openstaande vacatures vooral terug binnen het speciaal onderwijs. Vorig jaar was de openstaande vacature-intensiteit in deze sector minder dan 0,1 procent en in de huidige meting 0,6 procent. VII

14 VIII

15 1 INLEIDING 1.1 Achtergrond In het primair onderwijs lukte het de afgelopen jaren goed om de vacatures die er ontstaan te vervullen. Door de zwakke conjunctuur was er sprake van minder mobiliteit en nam de vraag naar leraren af. Bovendien leverden ook inspanningen om het aanbod van nieuwe leraren te vergroten en zittend personeel voor het onderwijs te behouden resultaten op. 1 In de arbeidsmarktramingen die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap laat uitvoeren, wordt echter gesproken van een wankel evenwicht. 2 De aantrekkende economie zal de concurrentie om hoger opgeleid personeel doen toenemen en leiden tot het vertrek van onderwijspersoneel naar andere sectoren. Daarnaast blijft het tekort aan schoolleiders in het primair onderwijs de aandacht vragen. In 2006 heeft het primair onderwijs met de overstap naar lumpsumbekostiging bovendien een grote verandering ondergaan. De toegenomen eigen verantwoordelijkheid in het nieuwe bekostigingssysteem gaat gepaard aan een grotere verantwoordingsplicht. De invoering van de lumpsumbekostiging kan leiden tot aanpassingen in de organisatie en het administratieve beheer en een veranderende vraag naar management en beheerspersoneel. De Arbeidsmarktbarometer Primair Onderwijs is een belangrijk onderzoek om de effecten van ontwikkelingen in het veld op de vraag naar onderwijspersoneel en de vacaturevervulling te volgen. De monitor dient enerzijds als knelpuntindicator en anderzijds als middel om de effecten van gevoerde beleid te meten. Net als in de voorgaande Arbeidsmarktbarometers, wordt in de Arbeidsmarktbarometer per kwartaal informatie verzameld. In deze tussenrapportage worden de resultaten van de meting over het derde kwartaal van 2006 weergegeven. We gaan in op vacatures voor leraren, voor ondersteunend personeel en voor directiepersoneel. Voor ieder personeelstype gaan we in op het aantal ontstane, vervulde en openstaande vacatures (stroomgegevens) en op achtergrondgegevens van ontstane vacatures (verdiepingsgegevens). 1 Nota Werken in het Onderwijs 2007 (ministerie van OCW, 2006). 2 CentERdata, Ecorys, QQQ Delft (2006). 1

16 1.2 Onderzoeksvragen Voor de Arbeidsmarktbarometer Primair Onderwijs voor het derde kwartaal van 2006 zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: Stroomgegevens 1) Hoe groot is de vacaturevoorraad (voor reguliere en vervangingsvacatures) die in het derde kwartaal van 2006 ontstaan is, onderverdeeld naar functie (directie, onderwijsgevend personeel, onderwijsondersteunend personeel, organisatie- en beheerspersoneel)? 2) Hoe groot is de vacaturevoorraad (voor reguliere en vervangingsvacatures) die in het derde kwartaal van 2006 vervuld werd, onderverdeeld naar functie? 3) Hoe groot is de openstaande vacaturevoorraad (voor reguliere en vervangingsvacatures) aan het eind van het derde kwartaal van 2006, onderverdeeld naar functie? 4) Worden de vacatures die in het derde kwartaal van 2006 openstonden als moeilijk vervulbaar beschouwd en hoe lang staan deze vacatures open? 5) Doen zich regionale of sectorale verschillen voor als het gaat om ontstane, vervulde en openstaande vacatures en ervaren problemen? 6) Zijn er verschillen tussen scholen gevestigd in de grote steden en de minder verstedelijkte gebieden en tussen scholen met verschillende leerlingenpopulaties (percentage achterstandsleerlingen of cumi-leerlingen)? 7) Doen zich verschillen voor naar functie als het gaat om ontstane, vervulde en openstaande vacatures en ervaren problemen? 8) Welke ontwikkelingen doen zich voor in de totale vacaturevoorraad en in de vervulde en openstaande vacaturevoorraad? Verdiepingsvragen voor het derde kwartaal van ) Wat zijn de oorzaken voor het ontstaan van de vacaturevoorraad in het derde kwartaal van 2006 (groei van de formatie, vertrek, natuurlijk verloop, ziekte, zwangerschap, ander verlof)? 10) Wat is de herkomst van nieuw aangestelden en invallers? Waren ze voorheen werkzaam op een andere school, bij een ander bestuur, komen ze van een opleiding of uit een beroepspraktijk buiten het onderwijs? 2

17 Gaat het bij leraren om herintreders of zijinstromers? Maken ze deel uit van de invalpool? 11) Hoeveel kandidaten hebben zich aangeboden voor de vervulling van vacatures? 12) Doen zich regionale of sectorale verschillen voor als het gaat om oorzaken van ontstaan en wijze van vervulling van vacatures en de problemen die bij de vervulling ervaren worden? 13) Zijn er verschillen tussen scholen gevestigd in de grote steden en de minder verstedelijkte gebieden en tussen scholen met verschillende leerlingenpopulaties (percentage achterstandsleerlingen of cumi-leerlingen)? 14) Doen zich verschillen voor naar functie als het gaat om oorzaken van ontstaan en wijze van vervulling van vacatures en de problemen die bij de vervulling ervaren worden? 1.3 Onderzoeksopzet en dataverzameling Het arbeidsmarktonderzoek in het primair onderwijs bestaat uit vier metingen per jaar die erop gericht zijn om voor ieder kwartaal de ontstane vacaturevoorraad, de vervulde en de onvervulde vacaturevoorraad te meten. De metingen hebben betrekking op reguliere vacatures en op vacatures voor langdurige vervanging (langer dan drie weken). De aandacht richt zich op directieleden, onderwijsgevend personeel en ondersteunend personeel. Vacatures voor onderwijzend en ondersteunend personeel De kwantitatieve gegevens over de vacatures voor onderwijzend en ondersteunend personeel in het derde kwartaal worden via de scholen verzameld door middel van een schriftelijke vragenlijst. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen vacatures voor de verschillende onderwijzende en ondersteunende functies. Het begin van het schooljaar valt in het derde kwartaal. In die periode vinden de meeste baanwisselingen plaats. Daarom vindt er in dat kwartaal een uitgebreidere meting voor leraren en ondersteunend personeel plaats. In die uitgebreide meting worden zowel stroomgegevens (de exacte aantallen vacatures) verzameld, als verdiepingsgegevens over ontstane vacatures (zoals de reden van ontstaan en de wijze van vervulling). Steekproef en respons In het schooljaar worden vier kwartaalmetingen verricht. Voor elk kwartaal wordt een gestratificeerde steekproef getrokken uit de totale populatie van scholen voor primair onderwijs. In het derde kwartaal van 2006 zijn 1200 scholen benaderd (duizend regulier basisonderwijs, tweehonderd scho- 3

18 len voor speciaal onderwijs (sbo en wec). In totaal hebben 1166 scholen de vragenlijst in goede orde ontvangen en hiervan hebben 524 scholen gerespondeerd (45%). 3 De respons week op enkele achtergrondkenmerken af van de totale populatie. Daarvoor is met behulp van een wegingsfactor gecorrigeerd. 4 Vacatures voor directiepersoneel De gegevens over vacatures voor directiepersoneel worden verzameld op bestuursniveau. Deze enquête kan zowel schriftelijk als via internet worden ingevuld. De vragenlijst is minder uitgebreid dan die onder scholen, maar de inhoud komt in grote lijnen overeen. Steekproef en respons Elk kwartaal wordt een representatieve steekproef van driehonderd besturen getrokken uit de totale populatie van besturen voor primair onderwijs. Van de driehonderd voor het derde kwartaal van 2006 aangeschreven besturen bleken er drie niet meer te bestaan. Van de 297 besturen die zijn benaderd hebben er 172 gerespondeerd. Het responspercentage komt hiermee op 58 procent. Ook de respons onder bestuur week enigszins af van de totale populatie en is eveneens met behulp van een wegingsfactor gecorrigeerd. 1.4 Leeswijzer In de volgende hoofdstukken (hoofdstuk 2, 3 en 4) worden de resultaten van het onderzoek per type personeel besproken. Ieder hoofdstuk begint met de resultaten van de stroomgegevens. Eerst worden populatieschattingen gepresenteerd van: het totaal aantal ontstane vacatures; het totaal aantal vervulde vacatures; het totaal aantal vervallen vacatures; het gemiddeld aantal openstaande vacatures. 5 Vervolgens worden deze gegevens gerelateerd aan de werkgelegenheid, om inzicht te krijgen in de relatieve omvang van de vacatures. Met behulp van deze vacature-intensiteiten kunnen we de vacatureproblematiek in verschillende schooljaren met elkaar vergelijken. Daarnaast gebruiken we de vacatureintensiteiten om verschillen naar achtergrondkenmerken (zoals regio en de leerlingenpopulatie) vast te stellen. Wanneer zich bij de vergelijkingen tussen 3 De steekproef bestond uit 1200 scholen. 34 vragenlijsten bleken onbezorgbaar, waardoor er uiteindelijk 1166 scholen succesvol zijn benaderd. 4 Zie bijlage 1 voor de responsanalyse. 5 Bij de gepresenteerde populatieschattingen zijn symmetrische 95 procent betrouwbaarheidsintervallen gehanteerd. De populatieschattingen met betrouwbaarheidsmarges zijn te vinden in bijlage 2. 4

19 jaren of naar achtergrondkenmerken statistisch significante verschillen voordoen, vermelden we dat bij de gepresenteerde tabellen. Vanwege kleine aantallen vacatures voor bepaalde functies (ondersteunend personeel in het gehele primair onderwijs en leraren in het speciaal onderwijs) en een soms geringe celvulling, is het niet altijd mogelijk om significante verschillen te meten. Als zich desondanks opvallende verschillen voordoen die een indicatie geven van een eventuele trend, zullen we die in de tekst kort bespreken. Na de stroomgegevens bespreken we de verdiepingsgegevens, zoals de redenen van het ontstaan van vacatures, de herkomst van nieuwe personeelsleden en het aantal kandidaten dat zich meldde voor een vacature. Voor de vacatures die aan het einde van een kwartaal openstonden, is gevraagd of deze moeilijk vervulbaar waren en wanneer ze eigenlijk vervuld hadden moeten zijn. Bij de presentatie van de verdiepende analyses gaan we alleen in op steekproefgegevens. Voor vacatures voor directie beschikken we in één kwartaalmeting over onvoldoende informatie om alle verdiepingsvragen goed te kunnen beantwoorden. Omdat we die gegevens vier keer per jaar verzamelen, zullen we er in de nog te verschijnen rapportage over het gehele schooljaar verder op ingaan. We beginnen in hoofdstuk 2 met de vacatures voor directiepersoneel. In hoofdstuk 3 bespreken we de vacatures voor leraren. Ten slotte gaat hoofdstuk 4 over de vacatures voor ondersteunend personeel. 5

20 6

21 2 VACATURES VOOR DIRECTIEPERSONEEL 2.1 Vacatures in het derde kwartaal In tabel 2.1 staan de populatieschattingen van het totaal aantal ontstane, vervulde, vervallen en openstaande vacatures voor directiepersoneel 1 in het primair onderwijs in het derde kwartaal van 2006 weergegeven. 2 Deze populatieschattingen zijn gemaakt op basis van de gegevens uit de vacaturemeting. Hieronder presenteren we de gegevens alleen voor het gehele primair onderwijs. Aangezien we de gegevens op bestuursniveau hebben verzameld is het niet goed mogelijk om de uitsplitsingen te maken naar het basisonderwijs of het speciaal onderwijs. Veel besturen hebben meer scholen onder zich met beide onderwijstypen. In totaal zijn 245 vacatures ontstaan die betrekking hebben op 176 fte. Er is echter minder fte vervuld en aan het einde van het derde kwartaal stond nog 193 fte open. Er staan dus ook nog vacatures voor directie open die al vorig schooljaar zijn ontstaan. Tabel 2.1 Populatieschatting van het aantal directievacatures in het po Aantallen Fte Vacature-intensiteit Ontstane vacatures ,5% Vervulde vacatures ,0% Vervallen vacatures 7 7 0,1% Openstaande vacatures ,7% Wanneer we de gegevens afzetten tegen de totale werkgelegenheid voor directiepersoneel dan zien we dat de ontstane vacature-intensiteit op 1,5 procent van de werkgelegenheid ligt en dat aan het einde van het kwartaal nog 1,7 procent openstond. 3 1 Onder directiepersoneel verstaan we directeuren, adjunct-directeuren en bovenschools directeuren. 2 Het gaat hierbij om schattingen met een onder- en bovengrens. In bijlage 2 worden deze grenzen vermeld. 3 We hebben hiervoor gebruik gemaakt van de formatiegegevens van Cfi van 1 oktober Op dat moment werd er fte vervuld door directieleden in het primair onderwijs. 7

22 In figuur 2.1 zijn de openstaande vacature-intensiteiten van de afgelopen jaren weergegeven. De dalende lijn van het aantal ontstane en vervulde vacatures in de afgelopen jaren lijkt zich in 2006 door te zetten. 4 Het aantal openstaande vacatures is ongeveer op het niveau van 2005 gebleven. Uit de figuur kan worden opgemaakt dat het aantal openstaande vacatures in 2006 het aantal ontstane vacatures dit jaar overtreft. Er staan, zoals gezegd, veel vacatures open die in het vorig schooljaar al vervuld hadden moeten zijn. Figuur 2.1 Vacature-intensiteiten voor directiepersoneel po in het derde kwartaal van 2001 t/m % 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% Ontstaan Vervuld Openstaand 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% Kenmerken van ontstane vacatures In deze paragraaf gaan we in op de kenmerken van de ontstane vacatures. Hierbij presenteren we, in tegenstelling tot de vorige paragraaf, steekproefgegevens. Bij veertien procent van de besturen dat deelgenomen heeft aan het onderzoek is in het derde kwartaal van 2006 een vacature ontstaan. Het zijn net zoals in voorgaande jaren vooral grotere besturen waar een vacature is ontstaan. Van de besturen met meer dan vijf scholen had 28 procent in het derde kwartaal een of meer ontstane vacatures. 4 Ten opzichte van vorig jaar is de afname van het aantal ontstane en openstaande vacatures niet significant (p>0,05). De afname van het aantal vervulde vacatures is ten opzichte van vorig jaar wel significant (p<0,05). 8

23 Tabel 2.2 Percentage besturen met vacatures voor directiepersoneel po naar bestuursomvang* Bestuursomvang % besturen met ontstane vacatures* % besturen met openstaande vacatures 1 school 6,7% 4,0% 2-5 scholen 6,1% 11,8% > 5 scholen 28,1% 21,4% Totaal (steekproef) 13,9% 11,5% * De verschillen zijn significant (p<0,05). Voor 26 ontstane vacatures uit de steekproef is bekend wat voor type directielid is geworven. Het merendeel betrof een directeur (twintig vacatures). In vijf gevallen is geworven voor een adjunct en in één geval voor een bovenschools directeur. Het beeld komt overeen met dat van andere jaren. Oorzaken voor het ontstaan van vacatures In het derde kwartaal van 2006 zijn er vrijwel alleen reguliere vacatures voor directiepersoneel ontstaan. Van in totaal 24 fte aan ontstane directievacatures uit de steekproef is de oorzaak aangegeven. Het (vrijwillig) aanvaarden van een andere betrekking binnen het onderwijs was de belangrijkste oorzaak. Een tweede belangrijke oorzaak was het natuurlijk verloop. Omdat het slechts om 24 fte gaat, zijn er geen vergelijkingen met vorig jaar gemaakt. 9

24 10

25 3 VACATURES VOOR LERAREN 3.1 Vacatures in het derde kwartaal In tabel 3.1 staan de populatieschattingen van het totaal aantal ontstane, vervulde, vervallen en openstaande vacatures voor leraren in het primair onderwijs in het derde kwartaal van 2006 weergegeven. 1 Deze populatieschattingen zijn gemaakt op basis van de gegevens uit de vacaturemeting. In het derde kwartaal is 2043 fte aan vacatures ontstaan in het gehele primair onderwijs. Er is 240 fte meer aan vacatures vervuld dan er is ontstaan. Dit betekent dat er vacatures zijn vervuld, die al in een eerder kwartaal openstonden. Aan het einde van het derde kwartaal, op 30 september 2006, stond nog 319 fte aan vacatures open in het gehele po. Tabel 3.1 Populatieschatting van vacatures voor leraren in fte (3 e kwartaal 2006) Bo Sbo/wec Po Ontstane vacatures Vervulde vacatures Vervallen vacatures Openstaande vacatures Tabel 3.2 geeft de populatieschattingen weer als percentage van de totale werkgelegenheid, de vacature-intensiteit. 2 In totaal is 2,0 procent van de werkgelegenheid ontstaan aan vacatures (de ontstane vacature-intensiteit). De openstaande vacature-intensiteit is 0,3 procent. Net als vorig jaar 3 zijn ook dit jaar zeer duidelijke verschillen tussen het speciaal onderwijs en het basisonderwijs. Er is verhoudingsgewijs twee keer zoveel ontstaan en vervuld in het speciaal onderwijs in vergelijking met het basisonderwijs. Ook stond er relatief meer open aan het einde van het kwartaal. 1 Het gaat hierbij om schattingen met een onder- en bovengrens. In bijlage 2 worden deze grenzen vermeld. 2 Bij berekening van de intensiteiten is er gebruikgemaakt van de steekproefgegevens en de formatie op schoolniveau. De gebruikte formatiegegevens zijn afkomstig van Cfi en geven de situatie op 1 oktober 2005 weer. Niet alle scholen hebben toestemming gegeven voor registratie van formatiegegevens. Deze ontbrekende gegevens zijn aangevuld met gegevens uit de vragenlijst, of indien die eveneens ontbraken, geschat op basis van het leerlingaantal. 3 De Arbeidsmarktbarometer Primair Onderwijs is gemaakt door Berndsen en Van Bergen (2006). 11

26 Tabel 3.2 Vacature-intensiteit voor leraren (3 e kwartaal 2006)* Bo Sbo/wec Po Ontstane vacatures 1,7% 3,5% 2,0% Vervulde vacatures 1,9% 4,0% 2,3% Vervallen vacatures 0,0% 0,0% 0,0% Openstaande vacatures 0,3% 0,7% 0,3% * De verschillen tussen het basisonderwijs en het speciaal onderwijs voor de ontstane en de vervulde vacatures zijn significant (p<0,05). Figuur 3.1 geeft de ontwikkeling van de vacature-intensiteiten in de afgelopen jaren weer. Na een jarenlange daling van het aantal ontstane, vervulde en openstaande vacature-intensiteiten, vond in 2005 een stabilisatie plaats. In 2006 is in alle drie de categorieën weer een absolute toename waar te nemen naar het niveau van Er zijn echter voor geen van de drie categorieën statistisch significante verschillen gevonden in vacature-intensiteiten ten opzichte van vorig jaar. Figuur 3.1 Vacature-intensiteiten leraren po in het derde kwartaal van 2002 t/m ,0% 5,0% 4,0% 3,0% Ontstaan Vervuld Openstaand 2,0% 1,0% 0,0% Wanneer we de vacature-intensiteiten uitsplitsen naar subsector en de ontwikkeling over de jaren bekijken, zien we dat in het basisonderwijs dit jaar voor het eerst in jaren het aantal ontstane en vervulde vacatures is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. In het speciaal onderwijs was deze toename voor de ontstane en vervulde vacatures reeds een jaar eerder in beeld en in 12

27 het huidige meetjaar zijn geen verschillen gevonden ten opzichte van 2005 (bijlage 5, tabel 2). Het overgrote deel van de vacatures in het po is, zoals altijd in het derde kwartaal, regulier. Van de ontstane vacatures betrof 76 procent een reguliere vacature (1560 fte) en 24 procent een vervangingsvacature (483 fte). Van de openstaande vacatures betrof tachtig procent een reguliere vacature (254 fte) en twintig procent een vervangingsvacature (65 fte). In vergelijking met vorig jaar is te zien dat binnen het po relatief meer vervangingsvacatures zijn ontstaan en openstaan ten opzichte van het derde kwartaal van Tabel 3.3 Reguliere en vervangingsvacatures leraren naar schooltype (populatieschatting in fte) Regulier Vervanging Totaal** Bo Ontstane vacatures Openstaande vacatures Sbo/wec Ontstane vacatures Openstaande vacatures Po Ontstane vacatures Openstaande vacatures * Voor deze indeling is gebruikgemaakt van gegevens uit het verdiepingsdeel van de vragenlijst. Hierin wordt per ontstane vacature gevraagd of deze regulier was of niet. ** Het totaal betreft de populatieschattingen uit tabel 3.1. Verschillen tussen scholen Om inzicht te krijgen in de verschillen tussen scholen hebben we de vacatureintensiteiten uitgesplitst naar verschillende achtergrondkenmerken. Hieronder bespreken we de kenmerken waarbij significante verschillen zijn gevonden voor de vacature-intensiteiten. Allereerst zijn de vacature-intensiteiten voor openstaande vacatures in de vier grote steden hoger dan die in de G21 (de overige steden van het grote stedenbeleid) en de overige gemeenten (zie tabel 3.4). Ten opzichte van het derde kwartaal in 2005 is de openstaande vacature-intensiteit 0,6 procentpunt gestegen (van 0,3% naar 0,9%) terwijl deze in de G21 een tiende procentpunt is toegenomen. In de overige gemeenten is de vacature-intensiteit gelijk met vorig jaar. 13

28 Tabel 3.4 Vacature-intensiteit leraren naar gemeenteomvang G4 G21 Overig Ontstane vacatures 2,0% 2,0% 2,0% Vervulde vacatures 2,3% 2,3% 2,2% Vervallen vacatures 0,0% 0,0% 0,0% Openstaande vacatures* 0,9% 0,3% 0,2% * De verschillen zijn significant voor openstaande vacatures (p <0,05). Wanneer we de vacature-intensiteiten van de elf provincies vergelijken kunnen geen verschillen worden waargenomen. In een volgende analyse zijn de vier grote steden én Almere uit de provincies gefilterd en als aparte categorieen meegenomen in dezelfde analyse (zie tabel 3.5). Hieruit blijkt dat de vacature-intensiteit voor openstaande vacatures in de vier grote steden en Almere hoger is dan in de provincies. Vooral Amsterdam valt op met een openstaande vacature-intensiteit van 2,2 procent. Tabel 3.5 Vacature-intensiteit leraren naar provincies met de vier grote steden en Almere apart Ontstane vacatures Vervulde vacatures* Vervallen vacatures* Openstaande vacatures* De G4 en Almere Amsterdam 1,2% 1,2% 0,0% 2,2% Den Haag 2,6% 5,2% 0,0% 0,6% Utrecht 1,6% 1,2% 0,0% 0,5% Rotterdam 2,5% 2,2% 0,1% 0,4% Almere 5,2% 4,9% 0,5% 0,9% De provincies zonder G4 en Almere Drenthe 2,2% 2,5% 0,0% 0,0% Flevoland 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Friesland 0,4% 0,5% 0,0% 0,0% Gelderland 2,3% 3,0% 0,0% 0,2% Groningen 0,6% 1,4% 0,0% 0,0% Limburg 1,6% 1,9% 0,0% 0,1% Noord-brabant 2,1% 2,2% 0,0% 0,2% Noord-holland 2,2% 2,4% 0,0% 0,2% Overijssel 2,2% 2,0% 0,0% 0,4% Utrecht 2,0% 2,5% 0,1% 0,0% Zeeland 1,7% 1,8% 0,0% 0,0% Zuid-holland 2,2% 2,3% 0,0% 0,3% * De verschillen zijn significant voor vervallen en openstaande vacatures (p<0,05). Er is een trend waargenomen voor vervulde vacatures (p<0,10). 14

29 Bovenstaande resultaten worden bevestigd door de verschillen in de vacature-intensiteiten tussen de mate van stedelijkheid van een gebied. De vacature-intensiteiten voor openstaande vacatures zijn in de zeer sterk stedelijke gebieden hoger dan in de overige gebieden. Ook voor de ontstane en vervulde vacatures zijn significante verschillen gevonden, maar hier zijn de intensiteiten het grootst in de sterk stedelijke gebieden waar de G21 voor een groot deel onder valt. In tabel 3.6 zijn de vacature-intensiteiten per urbanisatiegraad afgebeeld. In vergelijking met het derde kwartaal van 2005 valt op dat in de stedelijke gebieden de vacature-intensiteiten voor ontstane en vervulde vacatures zijn toegenomen, terwijl in de weinig en niet stedelijke gebieden juist een percentuele afname is waar te nemen. De vacature-intensiteit voor openstaande vacatures is alleen in de sterk stedelijke gebieden toegenomen. Tabel 3.6 Vacature-intensiteit leraren naar stedelijkheid Zeer sterk stedelijk Sterk stedelijk Matig stedelijk Weinig stedelijk Niet stedelijk Ontstane vacatures* 1,8% 3,0% 2,0% 1,4% 1,2% Vervulde vacatures* 2,3% 3,2% 2,1% 1,8% 1,3% Vervallen vacatures 0,0% 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% Openstaande vacatures* 0,8% 0,3% 0,2% 0,2% 0,1% * De verschillen zijn significant voor ontstane en vervulde vacatures (p<0,05). Er is een trend waargenomen voor openstaande vacatures (p<0,10). Voor de mate waarin scholen gewichtenleerlingen hebben, zijn verschillen waargenomen voor de intensiteit van de vervallen en openstaande vacatures. De scholen met meer dan vijftig procent gewichtenleerlingen en de scholen met meer dan zeventig procent gewichtenleerlingen hebben relatief meer openstaande vacatures. Bijna tachtig procent van deze twee groepen scholen uit de steekproef is gepositioneerd in een (zeer) sterk stedelijk gebied. In tabel 3.7 zijn de vacature-intensiteiten voor het aantal achterstandleerlingen weergegeven. In vergelijking met het derde kwartaal van 2005 zijn voor de scholen met meer dan vijftig procent gewichtenleerlingen de vacature-intensiteiten voor zowel ontstane, vervulde als openstaande vacatures toegenomen. Tabel 3.7 Vacature-intensiteit leraren naar percentage gewichtenleerlingen Drempel <50% 50%<>70% >70% Ontstane vacatures 1,7% 1,6% 1,4% 2,8% Vervulde vacatures 2,0% 1,6% 1,6% 3,1% Vervallen vacatures* 0,0% 0,0% 0,0% 0,3% Openstaande vacatures* 0,2% 0,1% 0,5% 1,1% * De verschillen zijn significant voor vervallen vacatures (p <0,05). Er is een trend waargenomen voor openstaande vacatures (p<0,10). 15

30 Al in tabel 3.2 waren de verschillen tussen het speciaal onderwijs en het basisonderwijs zichtbaar, maar wanneer we het speciaal onderwijs uitsplitsen in speciaal basisonderwijs en expertisecentra, dan valt op dat het de expertisecentra zijn waarbij verhoudingsgewijs veel meer is ontstaan en vervuld dan in de andere subsectoren (zie tabel 3.8). Dit beeld komt overeen met de resultaten van vorig jaar. Bij expertisecentra is 4,4 procent van de werkgelegenheid ontstaan als vacature, terwijl dat in het basisonderwijs 1,7 procent is en op scholen voor speciaal basisonderwijs 2,0 procent. Voor de openstaande vacatures geldt dat het sbo en het wec elkaar niet veel ontlopen. Tabel 3.8 Vacature-intensiteit leraren naar subsector Bo Sbo Wec Ontstane vacatures* 1,7% 2,0% 4,4% Vervulde vacatures* 1,9% 1,6% 5,4% Vervallen vacatures 0,0% 0,0% 0,0% Openstaande vacatures* 0,3% 0,6% 0,7% * De verschillen zijn voor de ontstane en de vervulde vacatures significant (p<0,05). Voor de achtergrondkenmerken regio en RBA zijn geen verschillen waargenomen (zie bijlage 5, tabel 3 en 4). 3.2 Kenmerken van ontstane vacatures In de rest van dit hoofdstuk gaan we in op kenmerken van vacatures die in het derde kwartaal van 2006 zijn ontstaan. Dit zijn uitsluitend steekproefgegevens en er worden geen populatieschattingen meer gepresenteerd. Ontstane vacatures naar functie In de steekproef hebben we over het derde kwartaal van 2006 in het basisonderwijs 121 ontstane vacatures gemeten waarvoor de respondenten de vragen over de vacature-eigenschappen hebben ingevuld. In totaal ging het om tachtig fte aan ontstane vacatures. Het grootste deel van de vacatures voor het basisonderwijs betrof een vacature voor een groepsleerkracht (93%). Voor de overige vacatures ging het om vakleerkrachten (2%), ambulant begeleiders (2%), intern begeleiders (2%) en remedial teachers (1%). Het restant (1%) betrof een functie in de categorie anders of een combinatie van functies. In het speciaal onderwijs hebben we 89 vacatures gemeten en in totaal betrof het 76 fte. Ook hier is er het meest geworven voor groepsleerkrachten, maar in mindere mate dan in het basisonderwijs (70%). Daarnaast is geworven voor vakleerkrachten (17%), ambulant begeleiders (8%) en intern begeleiders 16

31 (3%). De overige functies betroffen een remedial teacher of een combinatie van functies. Bovenstaand beeld komt overeen met dat van voorgaande jaren. Zoals hierboven duidelijk wordt, hebben we het maar over een klein aantal fte dat als vacature is ontstaan. We wijzen er daarom op dat de resultaten, wanneer deze uitgesplitst worden naar achtergrondkenmerken, met enig voorbehoud geinterpreteerd dienen te worden. Oorzaken voor het ontstaan van vacatures De groei van het leerlingaantal en het vrijwillig vertrek naar een andere school zijn ook dit jaar de belangrijkste oorzaken van het ontstaan van vacatures (tabel 3.9). Als we alleen kijken naar de vervangingsvacatures dan is te zien dat ziekte en zwangerschaps- en/of ouderschapsverlof de belangrijkste oorzaken zijn. Tabel 3.9 Oorzaken voor het ontstaan van vacatures leraren Bo Sbo/wec Po Regulier Groei leerlingaantal 20,8% 23,1% 21,5% Reorganisatie/fusie 1,0% 1,6% 1,2% Urenvermindering 8,2% 1,4% 6,3% Vrijwillig vertrek andere school 19,4% 25,8% 21,2% Vrijwillig vertrek buiten onderwijs 4,5% 7,4% 5,3% Ontslag (onvrijwillig vertrek) 5,0% 4,0% 4,7% Natuurlijk verloop (FPU, BAPO, e.d.) 10,6% 6,8% 9,6% Vervanging Ziekte 11,0% 8,8% 10,4% Zwangerschaps-/ouderschapsverlof 15,0% 15,0% 15,0% Buitengewoon/opfris-/spaarverlof 0,0% 1,6% 0,4% Anders* 4,4% 4,7% 4,5% Totaal aantal fte (steekproef) 76 fte 64 fte 140 fte** * Hier valt een diversiteit aan oorzaken onder. Onder andere werden de besteding van het schoolbudget, het studieverlof en de leerlinggebonden financiering genoemd. ** Doordat er is gewogen voor de verhouding bo en sbo/wec wijkt het totaal aantal gewogen fte voor PO af van de optelsom van het gewogen fte voor bo en sbo/wec. We hebben ervoor gekozen om in de tabel de som van bo en sbo/wec te presenteren. In tabel 3.10 zijn de oorzaken voor het ontstaan van vacatures in de afgelopen drie jaar voor het gehele primair onderwijs weergegeven. Opvallend is dat zwangerschaps- en ouderschapsverlof als oorzaak voor de ontstane vacatures is verdubbeld ten opzichte van vorig jaar. Daarnaast is urenvermindering vaker dan vorig jaar als oorzaak aangegeven. 17

32 Tabel 3.10 Oorzaken voor het ontstaan van vacatures leraren Regulier Groei leerlingaantal 17,8% 26,3% 21,5% Reorganisatie/fusie 1,9% 0,0% 1,2% Urenvermindering 1,8% 2,8% 6,3% Vrijwillig vertrek andere school 27,3% 25,5% 21,2% Vrijwillig vertrek buiten onderwijs 3,1% 3,8% 5,3% Ontslag (onvrijwillig vertrek) 4,6% 6,6% 4,7% Natuurlijk verloop (FPU, BAPO, e.d.) 15,7% 12,7% 9,6% Vervanging Ziekte 16,0% 9,9% 10,4% Zwangerschaps-/ouderschapsverlof 8,3% 7,4% 15,0% Buitengewoon/opfris-/spaarverlof 1,1% 1,0% 0,4% Anders 2,5% 3,8% 4,5% Totaal aantal fte (steekproef) 149 fte 110 fte 116 fte Was binnen het speciaal onderwijs vorig jaar de groei van het leerlingaantal nog de oorzaak voor bijna de helft van het aantal ontstane vacatures, dit jaar is het percentage gehalveerd tot 23 procent. Verder is in vergelijking met vorig jaar het aandeel van de oorzaak vrijwillig vertrek andere school binnen het speciaal onderwijs en het aandeel van ziekteverzuim toegenomen. In tegenstelling tot het speciaal onderwijs is het aandeel van de oorzaak vrijwillig vertrek andere school in het basisonderwijs bijna tien procent gedaald. Wanneer we kijken naar de verschillen tussen de vier grote steden en de overige gemeenten dan is het aandeel van de oorzaak vrijwillig vertrek andere school binnen de vier grote steden beduidend minder vaak genoemd (17%) dan in de rest van het land (30%). In de vier grote steden lijkt daarentegen de oorzaak ziekte weer een belangrijkere oorzaak voor de ontstane vacatures dan voor de overige gemeenten: respectievelijk veertien procent en nul procent. 3.3 Wijze van vervulling In tabel 3.11 hebben we de wijze van vervulling uitgesplitst naar vervulde reguliere vacatures en vervulde vervangingsvacatures. Iets meer dan de helft van de vacatures (fte) is vervuld door iemand die al binnen het eigen bevoegd gezag werkzaam was (57%). Het waren vooral invallers (20%), leraren van een andere school van het eigen bestuur (16%) of (potentiële) wachtgelders (12%) die de vacatures hebben vervuld. 18

33 Iets minder dan de helft van de vacatures werd buiten het eigen bevoegd gezag vervuld, meestal door een pas afgestudeerde (21%) of een leraar van een andere school (17%). Vervangingsvacatures worden vaker binnen het eigen bevoegd gezag vervuld dan reguliere vacatures; respectievelijk 64 procent en 54 procent van de vervulde vacatures. Voor zowel vervangingsvacatures als voor reguliere vacatures geldt dat de meerderheid is vervuld binnen het eigen bevoegd gezag. Tabel 3.11 Wijze van vervulling naar soort vacature leraren Regulier Vervanging Totaal Binnen eigen bevoegd gezag (Potentiële wachtgelder) 16,0% 5,8% 12,2% Werktijduitbreiding zittend personeel 7,7% 7,4% 6,9% Verlening tijdelijk contract 1,9% 0,0% 1,3% Invaller/ flexwetter 13,2% 47,7% 20,4% Leraar van een andere school 14,0% 3,5% 16,0% Anders 0,8% 0,0% 0,6% Totaal binnen eigen bevoegd gezag 53,7% 64,3% 57,4% Buiten eigen bevoegd gezag Leraar van andere school van SWV- BKB 0,7% 0,0% 0,5% Leraar van andere school voor po 23,5% 5,5% 17,3% Herintreder 0,3% 1,0% 0,5% Zijinstromer 1,0% 0,0% 0,7% Afkomstig uit de beroepspraktijk 0,0% 0,0% 0,0% Pas afgestudeerde leraar 18,5% 28,5% 20,7% Leraar in opleiding 0,6% 0,0% 1,6% Anders 1,7% 0,7% 1,3% Totaal buiten bevoegd gezag 46,3% 35,7% 42,6% Totaal aantal fte (steekproef)* 74 fte 25 fte 109 fte * Het totaal aan fte is meer dan het aantal fte voor regulier en vervanging bij elkaar opgeteld, omdat bij ruim acht fte het onbekend is of het om een reguliere of vervangingsvacature ging en bij één vervulde fte betrof het deels regulier en deels vervanging. In tabel 3.12 is de wijze van vervulling naar soort vacature van de afgelopen drie jaar voor de gehele sector weergegeven. In vergelijking met vorig jaar valt op dat het aandeel vacatures dat door een invaller of flexwetter is vervuld, fors is gestegen (een toename van 14%). Van de vervangingsvacatures is bijna de helft vervuld op deze wijze terwijl dit vorig jaar nog vijftien procent was. Deze toename gaat ten koste van de overige categorieën binnen het eigen bevoegd gezag, waarbinnen ten opzichte van vorig jaar per categorie een lichte afname kan worden waargenomen. 19

34 Tabel 3.12 Wijze van vervulling vacatures leraren Binnen eigen bevoegd gezag (Potentiële wachtgelder) 14,0% 14,8% 12,2% Werktijduitbreiding zittend personeel 5,6% 9,6% 6,9% Verlening tijdelijk contract 1,8% 5,1% 1,3% Invaller/ flexwetter 14,5% 6,0% 20,4% Leraar van een andere school 19,7% 15,8% 16,0% Anders 0,3% 1,3% 0,6% Totaal binnen eigen bevoegd gezag 55,9% 52,6% 57,4% Buiten eigen bevoegd gezag Leraar van andere school van SWV- BKB 1,6% 2,3% 0,5% Leraar van andere school voor po 10,0% 20,7% 17,3% Herintreder 0,7% 1,3% 0,5% Zijinstromer - 0,0% 0,7% Afkomstig uit de beroepspraktijk 0,4% 0,6% 0,0% Pas afgestudeerde leraar 26,4% 20,0% 20,7% Leraar in opleiding 4,3% 2,6% 1,6% Anders 0,7% 0,0% 1,3% Totaal buiten bevoegd gezag 44,1% 47,4% 42,6% Totaal aantal fte (steekproef) 130 fte 93 fte 109 fte Tussen het speciaal onderwijs en het reguliere basisonderwijs bestaan grote verschillen (zie tabel 3.13). Allereerst worden de vacatures in het reguliere basisonderwijs veel vaker binnen het eigen bevoegd gezag vervuld (69%) dan vacatures voor het speciaal onderwijs (18%). Overigens is dit niet nieuw. Ook andere jaren was dit het geval, hoewel het percentage dit jaar wel is toegenomen in het basisonderwijs. Als er in het basisonderwijs leraren van buiten het eigen bevoegd gezag aangesteld zijn, dan zijn het vooral pas afgestudeerden en in iets mindere mate leraren van andere scholen. In het speciaal onderwijs wordt beduidend meer gebruikgemaakt van leraren die al op andere scholen ervaring hebben opgedaan (43%). Het speciaal onderwijs is een goede doorstroommogelijkheid voor leerkrachten die reeds ervaring hebben opgedaan in het reguliere basisonderwijs. In vergelijking met vorig jaar valt op dat in het basisonderwijs meer gebruik is gemaakt van invallers en flexwetters. In het speciaal onderwijs zijn daarnaast vaker pas afgestudeerde leraren aangesteld. 20