Populair jaarverslag 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Populair jaarverslag 2011"

Transcriptie

1 Populair jaarverslag

2 2 Downloads Deze uitgave is een verkorte, vereenvoudigde en toelichtende versie van het formele jaarverslag U kunt het volledige jaarverslag opvragen via het bestuursbureau of downloaden op

3 De vijf belangrijke ontwikkelingen van Meer vermogen dan ooit. Maar dat is niet voldoende 2011 begon hoopgevend. Totdat de rente sterk daalde Onze goede beleggingsresultaten en de keuze het renterisico grotendeels af te dekken We hebben een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid ingevoerd Het pensioenakkoord en de mogelijke gevolgen voor u 3

4 Voorwoord Het gaat in zijn algemeenheid goed met de gezondheidszorg in Nederland. We worden steeds ouder. Absoluut fijn voor ons allen, maar wel duur voor de pensioenfondsen. Dit gecombineerd met een slechte economie, maakt dat het niet goed gaat met de pensioenfondsen. Dat geldt ook voor Pensioenfonds UWV. Gelukkig hoeven wij in tegenstelling tot ruim 100 andere pensioenfondsen vooralsnog niet aan te kondigen dat de pensioenen moeten worden verlaagd. Maar onze financiële positie was eind 2011 met een dekkingsgraad van 100,4% onvoldoende. U bent daarover in februari dit jaar per brief geïnformeerd. Intussen heeft UWV eind maart jl. een CAO afgesloten, waarin de afspraak is opgenomen dat vanaf 2013 de opbouw van het pensioen (normaal 2,1% per jaar) lager kan worden vastgesteld als de financiële positie van het fonds dat noodzakelijk maakt. Een belangrijk resultaat en een moedige stap op weg naar een nieuw pensioenakkoord. Dat kan ook voor de rest van Nederland tot voorbeeld dienen. Deze CAO afspraak is door 4

5 een meerderheid van het Bestuur van Pensioenfonds UWV gehonoreerd met het besluit de opbouw voor de werknemers in 2012 niet te verlagen. Maar het vaste opbouwpercentage is in de CAO wel losgelaten en afhankelijk gesteld van de financiële omstandigheden. Dit maakt eens te meer duidelijk dat de medewerker van UWV nog meer dan in het verleden ook een eigen verantwoordelijkheid heeft waar het gaat om het opbouwen van zijn pensioen. Die eigen verantwoordelijkheid is ook aan de orde bij de leeftijd waarop u van plan bent om te stoppen met werken. Dat de leeftijd van 65 zal worden losgelaten staat vast. U zult hier zelf meer bepalend in worden. Dit is niet alleen een pensioenvraagstuk, maar ook een loopbaanvraagstuk. Welke opleidingen gaat u wanneer volgen en welke carrière stappen blijft u maken? Medewerkers van UWV kunnen via Pensioenfonds UWV een goed pensioen opbouwen. Maar het eindresultaat op de pensioendatum is verschillend, afhankelijk van de eigen loopbaan en de privésituatie. Iedereen die nu en in de toekomst bij ons pensioenfonds pensioen opbouwt, moedig ik daarom aan tijd te maken voor het regelmatig bezien van de eigen pensioensituatie. Het gaat daarbij vooral om de vraag: wat kunt u straks verwachten aan pensioen en wat heeft u straks nodig? mr. drs. Jacques J.A. Hylkema Voorzitter Pensioenfonds UWV 5

6 Ontwikkeling 1 Meer vermogen dan ooit. Maar dat is niet voldoende Ruim mensen ontvangen op dit moment een pensioenuitkering via ons pensioenfonds. Nog eens ruim (oud) UWV-ers zullen in de toekomst een pensioenuitkering ontvangen. Als u daarbij in gedachte neemt dat een pensioen van iemand die nu 65 jaar is, gemiddeld zo n 23 jaar moet worden uitgekeerd, mag het duidelijk zijn dat het pensioenfonds een enorm vermogen moet bezitten om deze pensioenen dan te kunnen betalen. Gelukkig is er voor uw pensioen daadwerkelijk gespaard. Daarvoor leggen werknemers en werkgever immers iedere maand premie in, zoals de gepensioneerden dat gedurende hun loopbaan bij UWV ook deden. Pensioenfonds UWV heeft een vermogen opgebouwd dat bestaat uit de pensioenpremies die door de jaren heen ontvangen zijn plus het behaalde rendement op dat vermogen. Eind 2011 bedroeg ons vermogen ruim 4,7 miljard. Dankzij de goede resultaten op onze beleggingen over 2011 bezitten we nu meer vermogen dan ooit tevoren. Maar toch is dat niet voldoende. 6

7 Van het pensioenvermogen moeten immers alle pensioenen worden betaald. Dus niet alleen de pensioenen van onze gepensioneerden. Maar ook de pensioenen die de huidige generatie werkenden al hebben opgebouwd. Het bedrag dat nodig is om alle pensioenen nu en in de toekomst te kunnen uitkeren, is in 2011 groter geworden dan ooit. Dat wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de sterke daling van de rente. Meer hierover in ontwikkeling nummer 2. In 2011 ontvingen 820 mensen voor de eerste keer hun ouderdomspensioen via Pensioenfonds UWV. In totaal ontvingen mensen het afgelopen jaar een uitkering via ons pensioenfonds. 7

8 Langer leven De afgelopen jaren was het bedrag dat nodig is om alle pensioenen te kunnen uitkeren al sterk gestegen. Dat werd veroorzaakt door de structurele ontwikkeling dat we gemiddeld steeds langer leven. Pensioenfondsen hielden uiteraard al wel rekening met het feit dat mensen steeds ouder worden, maar de nationale expertgroep die voor alle pensioenfondsen de levensverwachting berekent, heeft - kijkend naar de toekomst - een onverwacht sterke stijging gepubliceerd. Dat heeft grote gevolgen voor pensioenfondsen, omdat langer leven ook betekent dat we langer genieten van een pensioenuitkering. De invloed van langer leven is groot. In de afgelopen jaren heeft de gestegen levensverwachting de dekkingsgraad met zo n 8% doen dalen. Oplossing Voor onze gestegen levensverwachting zal een oplossing moeten worden gevonden. Een daarvan zal ongetwijfeld zijn dat we tot op hogere leeftijd zullen moeten doorwerken. Maar met langer doorwerken alleen zijn we er nog niet. Feit is namelijk ook dat geen premie is betaald voor de jaren die we nu langer van ons pensioen zullen genieten. Voor hetzelfde geld, langer met pensioen is niet mogelijk. Overheid, sociale partners, werkgevers en pensioenfondsen zullen zich over dit dilemma moeten buigen. Eén ding is zeker. De oplossing moet uit de lengte of uit de breedte komen. En zal voor vrijwel iedereen pijnlijke gevolgen hebben. 8

9 Iedereen die in dienst is van UWV bouwt ouderdomspensioen op. In 2011 bouwden mensen ouderdomspensioen op bij Pensioenfonds UWV. Dat zijn alle werknemers, inclusief arbeidsongeschikten (arbeidsongeschikten zijn via het pensioenfonds verzekerd voor doorbetaling van de pensioenpremies). 9

10 10 In 2011 is door werknemers en werkgever bij elkaar bijna 193 miljoen aan pensioenpremie betaald.

11 Ontwikkeling begon hoopgevend. Totdat de rente sterk daalde In de loop van 2011 steeg de dekkingsgraad tot 107,6% per eind juni. Daarmee lag de dekkingsgraad boven de minimaal vereiste waarde. Formeel was ons pensioenfonds dus de eerste helft van 2011 even uit de gevarenzone. Halverwege het jaar daalde de rente echter scherp. Onze dekkingsgraad kelderde vervolgens onder de minimaal vereiste waarde. En in oktober zelfs naar 96,5%, het dieptepunt van Omdat de dekkingsgraad onder de 104,3% raakte (het minimaal vereiste niveau) heeft Pensioenfonds UWV een nieuw herstelplan (zie kader op pagina 14) moeten indienen bij De Nederlandsche Bank (DNB). Waarom daalt de dekkingsgraad als de rente daalt? Om te berekenen hoeveel geld een pensioenfonds nu in kas moet hebben om tot in de verre toekomst alle pensioenen te kunnen uitkeren, moet het pensioenfonds weten welk rendement op het vermogen het in de toekomst kan verwachten. Ben je optimistisch dan reken je je te rijk, ben je pessimistisch dan reken je je te arm. DNB treedt als scheidsrechter op en heeft bepaald dat pensioenfondsen voor deze berekening moeten uitgaan van de huidige marktrente. Een lage rente betekent dat pensioenfondsen moeten rekenen met een laag verwacht rendement naar de toekomst toe. Met als gevolg dat pensioenfondsen bij een lage rente meer geld in kas moeten hebben (zie kader op pagina 12). Daarmee heeft een lage rente een nadelig effect op de dekkingsgraad. Eind 2011 bedroeg de rente 2,93%. Een jaar daarvoor was dat nog 3,79%. 11

12 De invloed van de rente op de dekkingsgraad Pensioenfondsen zijn wettelijk verplicht om de pensioenverplichtingen (de huidige waarde van alle nu en in de toekomst uit te keren pensioenen) te waarderen tegen marktrente. Als de rente daalt, stijgen de pensioenverplichtingen. Dat heeft de volgende gevolgen: Stel, de rente bedraagt 4%. Als je over 1 jaar 100 pensioen moet uitkeren, zou je nu 96 in kas moeten hebben omdat dit na 1 jaar, inclusief 4% rente, 100 is (bij benadering). Zou de rente nu 3% zijn, dan heb je volgens dezelfde redenatie 97 in kas nodig. Bij pensioen gelden echter lange termijn beleggingen. Bij een beleggingshorizon van 30 jaar is het verschil tussen 4% en 3% rente bij een pensioenverplichting van 100 enorm toegenomen. Voor een pensioenverplichting van 100 die over 30 jaar moet worden uitgekeerd heeft een pensioenfonds bij een rente van 3% nu 41,20 in kas nodig. Bij een rente van 4% nog maar 30,83! De gevolgen Deze daling van de rente heeft een enorm negatief effect gehad op de dekkingsgraad. De financiële positie van ons pensioenfonds per 31 december 2011 was gelukkig net niet van dien aard dat we hebben moeten aankondigen de pensioenen te zullen verlagen. Maar dat was met de hakken over de sloot. Onvermijdelijk was helaas wel dat we voor het derde jaar op rij de ingegane pensioenen van gepensioneerden niet hebben kunnen verhogen (indexeren). De pensioenen zijn dus niet meegestegen met de prijsontwikkeling (inflatie). Ook de opgebouwde pensioenen van werknemers zijn trouwens niet verhoogd. 12

13 Wat is de dekkingsgraad ook alweer? De dekkingsgraad is een graadmeter voor de gezondheid van een pensioenfonds. De dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen en de pensioenverplichtingen. Bij een dekkingsgraad van 100% heeft het pensioenfonds precies evenveel vermogen in kas als het aan pensioenverplichtingen heeft. Omdat de dekkingsgraad schommelt, en we schokken op de financiële markten moeten kunnen opvangen, zijn we verplicht reserves aan te houden. De minimale reserve is ongeveer 5% van de verplichtingen. In dat geval bedraagt de dekkingsgraad 105% (voor Pensioenfonds UWV is het exacte minimaal vereist niveau 104,3%). Eind 2011 bedroeg de dekkingsgraad van Pensioenfonds UWV 100,4%. Dekkingsgraad Pensioenfonds UWV door de jaren (stand per einde jaar) ,4% 105,2% 109,1% 99,5% 136,4% Op wordt de dekkingsgraad maandelijks geactualiseerd. 120% 110% 100% 90% Dekkingsgraad Verwacht herstelpad 80% jan 2011 feb 2011 mrt 2011 apr 2011 mei 2011 jun 2011 jul 2011 aug 2011 sep 2011 okt 2011 nov 2011 dec 2011 In de grafiek is de ontwikkeling van de dekkingsgraad van het pensioenfonds afgezet tegen de ontwikkeling van de dekkingsgraad zoals die volgens het herstelplan naar verwachting zou moeten verlopen. 13

14 Herstelplan Zodra de dekkingsgraad van een pensioenfonds onder de 105% zakt, moet een (nieuw of aangepast) herstelplan worden ingediend bij De Nederlandsche Bank. In een herstelplan staat via welke maatregelen en door welke marktontwikkelingen een pensioenfonds verwacht dat de dekkingsgraad weer stijgt tot boven de 105%. In het nieuwe herstelplan dat Pensioenfonds UWV in oktober 2011 indiende, staat dat het fonds zich ten doel stelt eind 2015 weer een gezonde dekkingsgraad te hebben. Ook bevat het plan verschillende maatregelen, die moeten voorkomen dat het pensioenfonds uiteindelijk de pensioenen moet verlagen (ook wel korten of afstempelen genoemd). De belangrijkste punten van het herstelplan: In het nieuwe herstelplan is met de werkgever een premie afgesproken van 20% van de salarissom. Dit was 19,1% in het oude herstelplan; Zolang de dekkingsgraad onder de 105% ligt en de daadwerkelijke (op 20% gemaximeerde) premie lager ligt dan de premie die feitelijk nodig is, is de opbouw door medewerkers van UWV vanaf 2013 lager dan 2,1% van de pensioengrondslag (zoals nu in het pensioenreglement wordt genoemd); Er vindt geen toeslagverlening (indexatie) plaats op de pensioenen die worden opgebouwd en uitgekeerd, zolang de dekkingsgraad onder de 105% ligt; Er wordt niet méér risico genomen in de beleggingsportefeuille; In het nieuwe herstelplan wordt gerekend met een meer voorzichtig rendement op de beleggingen van 4,9% (was 5,9% in het oude herstelplan); Verloopt het herstel niet volgens plan, dan kan het pensioenfonds niet anders dan de pensioenen (van medewerkers, voormalig medewerkers en gepensioneerden) verlagen. 14

15 In 2011 ontvingen mensen partnerpensioen via Pensioenfonds UWV. 146 kinderen ontvingen een wezenpensioen. 15

16 16 In totaal heeft Pensioenfonds UWV in 2011 meer dan 105 miljoen aan pensioen uitgekeerd.

17 Ontwikkeling 3 Onze goede beleggingsresultaten en de keuze het renterisico grotendeels af te dekken Pensioenfonds UWV heeft het jaar 2011 afgesloten met een dekkingsgraad van 100,4%. Eind 2010 bedroeg de dekkingsgraad nog 105,2%. We staan er dus minder goed voor dan een jaar geleden. De dekkingsgraad is in 2011 hoofdzakelijk beïnvloed door twee ontwikkelingen: de positieve beleggingsresultaten en de negatieve gevolgen van de gedaalde rente. Beleggingsresultaten De financiële problemen van pensioenfondsen hebben geleid tot het publieke misverstand dat pensioenfondsen het vermogen slecht en risicovol zouden beleggen. De resultaten laten echter zien dat de beleggingen van Pensioenfonds UWV niet het probleem zijn. In het crisisjaar 2008 was het rendement weliswaar sterk negatief (-8,3%), maar in de jaren daarna is die schade meer dan ingehaald. In 2009 bedroeg het rendement 10,9%, in ,6%, in 2011 werd zelfs 11,6% rendement behaald. Dankzij het goede beleggingsresultaat groeide het vermogen van ons pensioenfonds eind 2011 naar ruim 4,7 miljard. Nog nooit was het vermogen van ons pensioenfonds zo groot ( 4,4 miljard per eind 2010). De afgelopen vijf jaar bedroeg het rendement gemiddeld 5,3%. Sinds de oprichting van het pensioenfonds in 2003 bedraagt het gemiddelde rendement 7,1%. Afdekken van de rente Het effect van de rente op de dekkingsgraad (zie ontwikkeling 2) had nog veel groter kunnen zijn. Om de negatieve effecten van een dalende rente tegen te gaan, heeft Pensioenfonds UWV in 2011 het renterisico grotendeels afgedekt. De invloed van de dalende rente op de dekkingsgraad is daarmee beperkt. Als dat niet was gebeurd, was de dekkingsgraad nog veel verder gedaald. 17

18 Wat heeft de dekkingsgraad in 2011 beïnvloed? Onderstaand overzicht illustreert de enorme invloed van de rentestand en de beleggingsresultaten op de dekkingsgraad. Ook wordt duidelijk dat de ingelegde premies de ontwikkeling van de dekkingsgraad in een jaar slechts in geringe mate beïnvloeden. Dekkingsgraad eind ,2% Daling van de rente: 14,6% Beleggingsresultaten: 10,5% Ingelegde premies: 0,4% Pensioenuitkeringen: 0,2% Overig: 1,3% Dekkingsgraad eind ,4% Waarin belegt het pensioenfonds? Als we onze premies en het reeds opgebouwde vermogen op een spaarrekening zouden zetten, zouden we lang niet genoeg rendement ontvangen. Niet genoeg om alle toegezegde pensioenen te kunnen uitkeren. En zeker niet genoeg om de pensioenen periodiek te kunnen verhogen (indexeren). Dat betekent dat het vermogen van het pensioenfonds moet worden belegd. Omdat we ons ten doel hebben gesteld alle toegezegde pensioenen met een grote mate van zekerheid te kunnen uitkeren, wordt gespreid en overwegend behoudend belegd om risico s te beperken. Dat doen we voornamelijk in vastrentende waarden, zoals staatsobligaties van bijvoorbeeld Nederland, Duitsland en Frankrijk. Om extra rendement te genereren waardoor periodiek kan worden geïndexeerd, belegt het pensioenfonds een relatief klein gedeelte van haar vermogen in aandelen. Beleggen in aandelen brengt meer risico met zich mee, maar daar staat tegenover dat op langere termijn de te verwachte rendementen hoger zijn. 18

19 Beleggingsmix per 31 december ,0% 1,0% 1,8% 1,8% 6,8% 6,2% 6,8% 6,2% 16,5% 16,5% 67,7% 67,7% Vastrentende waarden (waaronder staatsobligaties) Vastrentende waarden (waaronder staatsobligaties) Aandelen Aandelen Vastgoed Vastgoed Liquide middelen Liquide middelen Grondstoffen Grondstoffen Converteerbare obligaties Converteerbare obligaties 19

20 Ontwikkeling 4 We hebben een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid ingevoerd Allianz Global Investors en Pensioenfonds UWV Pensioenfonds UWV heeft Allianz Global Investors (Allianz GI) de opdracht gegeven het door het pensioenfonds ontwikkelde beleggingsbeleid uit te voeren. 20

21 Interview met David Diamond Verantwoord beleggen en een goed rendement gaan hand in hand. Om alle toegezegde pensioenen te kunnen uitkeren en voor inflatie te kunnen corrigeren, is het noodzakelijk dat het pensioenfonds een deel van het opgebouwde pensioenvermogen belegt in aandelen. Alleen dan kan voldoende rendement worden gerealiseerd. Pensioenfonds UWV hecht vanuit haar maatschappelijke rol ook grote waarde aan verantwoord beleggen. Hoe brengt Pensioenfonds UWV beide doelstellingen tegelijkertijd in praktijk? Een gesprek met David Diamond, Hoofd Duurzaam en Verantwoord beleggen bij Allianz Global Investors. En verbonden aan Pensioenfonds UWV voor de uitvoering van het verantwoord beleggingsbeleid. Wat doet Pensioenfonds UWV met betrekking tot maatschappelijk verantwoord beleggen? Het maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV kent twee strategieën. Allereerst wil Pensioenfonds UWV voorkomen dat wordt belegd in organisaties die onethisch handelen. Er is daarom een lijst aangelegd met bedrijven en landen waarin niet belegd mag worden. Dit is de zogeheten uitsluitingen-lijst. Je moet dan denken aan organisaties die controversiële wapens maken zoals clusterbommen en chemische wapens. Maar ook aan bedrijven of zelfs hele landen waar mensenrechten of fundamentele arbeidsrechten worden geschonden. Of bijvoorbeeld landen waar elke vorm van democratie ontbreekt. De uitsluitingen-lijst geldt overigens zowel voor beleggingen in aandelen als voor beleggingen in obligaties die bedrijven of landen uitgeven. Interview David Diamond 21

22 En de tweede strategie? De tweede strategie is een stuk subtieler en ingewikkelder en geldt alleen voor beleggingen in aandelen. In tegenstelling tot de bedrijven die op de uitsluitingen-lijst staan, is het bij de tweede strategie niet de doelstelling bedrijven te negeren voor hun onverantwoorde beleid. Maar juist om positieve invloed uit te oefenen. Hiervoor zijn ongeveer 100 bedrijven geselecteerd waarin Pensioenfonds UWV belegt en waar we goede mogelijkheden zien tot verbetering op het gebied van duurzaamheid. Om deze ondernemingen aan te sporen tot een meer duurzaam, sociaal en verantwoord beleid maken we gebruik van ons stemrecht tijdens aandeelhoudersvergaderingen. We stemmen dan bijvoorbeeld over het beloningsbeleid binnen het bedrijf. Of tegen bepaalde investeringsvoornemens waarbij het milieu onnodig negatief wordt belast. Naast gebruikmaken van ons stemrecht, voeren we met een aantal bedrijven een structurele dialoog. We bespreken daarbij hoe ze nog duurzamer, socialer en meer verantwoord zouden kunnen ondernemen. Denk aan aandacht voor het terugdringen van energieverbruik en CO 2 -uitstoot. Maar bijvoorbeeld ook aan meer aandacht voor veiligheid op de werkvloer of een beter diversiteitsbeleid. Stap voor stap bouwen we in dit soort trajecten een business case voor het management van de betreffende organisatie. Vanwege het arbeidsintensieve karakter van dit werk, voeren we deze strategie maar voor een beperkt aantal ondernemingen. Voor 27 stuks om precies te zijn. 22 Interview David Diamond

23 Waarom zou je zoveel aandacht schenken aan het beleid van 27 ondernemingen? We doen dit bij bedrijven waarin we relatief veel vermogen hebben belegd. Bovendien: beleggen voor je pensioen is beleggen voor de lange termijn. Het is dus de intentie om de aandelen van deze bedrijven voor lange tijd aan te houden. Gedurende die lange periode kun je als aandeelhouder uitstekend invloed uitoefenen op verduurzaming van het beleid. Dan nog zou je als UWV-er kunnen denken: waarom moet het pensioenfonds de wereld verbeteren? Het gaat niet alleen daarom. Hieraan gekoppeld zit de overtuiging dat organisaties die veel aandacht besteden aan duurzaam, sociaal en verantwoord beleid op lange termijn stabieler zijn en beter groeien. En waarvan de aandelen over een langere periode minstens even goed of zelfs beter renderen dan van andere bedrijven. Ook om die reden voeren we campagne voor beter zogeheten ESG-beleid. ESG staat voor Environmental, Social en Corporate Governance. Het gaat daarbij om milieu-, sociale en bestuurlijke aspecten. Interview David Diamond 23

24 Is het hard te maken dat organisaties met een goed ESG-beleid ook goed renderen? Als ik puur kijk naar Pensioenfonds UWV moet ik voorzichtig zijn met het trekken van conclusies. We voeren dit ESG-beleid pas sinds kort. Maar we monitoren onze beleggingsresultaten uiteraard nauwgezet. We zetten ze ook af tegen een zogeheten benchmark. In de benchmark zitten vergelijkbare bedrijven waarbij niet is gekeken of zij een ESG-beleid voeren. Zo ontstaat een objectieve maatstaf voor de prestatie van onze ESG-beleggingsportefeuille. Uit deze benchmark blijkt dat deze beleggingen van Pensioenfonds UWV niet slechter presteren. In het verleden zijn uiteraard ook grotere studies gedaan naar de effecten van ESG-beleid op de beleggingsresultaten. Een onderzoek genaamd Demistifying Responsible Investment Performance herinner ik me daarbij. Het is uitgevoerd door Mercer, een onafhankelijke specialist. De conclusie was dat 17 van de 20 onderzochte bedrijven met een actief ESG-beleid even goed tot beter rendeerden dan bedrijven zonder focus op duurzaam, sociaal en verantwoord beleid. 24 Interview David Diamond

25 Wat kunt u zeggen over de beleggingsrisico s bij het gevoerde ESG-beleid? De belangstelling voor ESG onder beleggers neemt toe. Hierdoor wordt op steeds grotere schaal invloed uitgeoefend op de ondernemingen om hun beleid aan te passen. Als je, zoals wij voor Pensioenfonds UWV doen, invloed uitoefent voor een beter ESG-beleid van bedrijven, kunnen bijvoorbeeld milieurampen worden voorkomen. Zeker als veel beleggers daar intensief met organisaties over praten. Milieurampen hebben naast effect op de leefomgeving ook altijd grote negatieve gevolgen voor de koers van de aandelen. BP is een goed voorbeeld. Wie herinnert zich niet de ramp in de Golf van Mexico. Daarbij gaat het om claims van tientallen miljarden euro s. Door continu met veel beleggers tegelijkertijd te hameren op de aandacht voor veiligheid en milieu kunnen dit soort rampen in de toekomst worden voorkomen. En worden beleggingsrisico s verminderd. Interview David Diamond 25

26 Ontwikkeling 5 Het pensioenakkoord en de mogelijke gevolgen voor u Dat we steeds langer leven, weten we natuurlijk al langer. Pensioenfondsen houden hier ook rekening mee. Maar in 2010 zijn alle Nederlandse pensioenfondsen geconfronteerd met een publicatie van de expertgroep die daarover gaat. Hieruit bleek dat de levensverwachting vooral door grote medische vooruitgang onverwacht sterk is gestegen, sterker dan waar tot dan toe rekening mee werd gehouden. Dat is op zich natuurlijk mooi nieuws. Maar langer leven betekent ook dat de pensioenuitkering langer moet worden doorbetaald. Groot effect De effecten van de nieuwe inzichten zijn groot. Zo werd tot de nieuwe cijfers bekend waren verondersteld dat een vrouw van 65 jaar gemiddeld nog 21,3 jaar zou leven. Dat blijkt nu 23,8 jaar te zijn! Dit betekent dat het pensioen van een vrouw van 65 jaar gemiddeld 2,5 jaar langer moet worden uitgekeerd dan was verondersteld. En dat terwijl er bij de vroegere premiebetaling nooit rekening was gehouden met die flink langere uitkeringsduur. De financiële positie van ons pensioenfonds heeft hierdoor een flinke tik gekregen. 26

27 Langer doorwerken Pensioenfondsen hebben het sinds de financiële crisis in 2008 de kop opstak al zwaar. Door de structureel gestegen levensverwachting zijn ze nog verder in de rode cijfers beland. Reden voor de politiek om het pensioensysteem te herzien. Daartoe is in juni 2011 het veelbesproken pensioenakkoord gesloten. Het pensioenakkoord wordt in 2012 verder uitgewerkt. Vast staat al wel dat het akkoord een structurele oplossing moet bieden voor de situatie waarin fondsen zich nu bevinden. In ieder geval is in het akkoord opgenomen dat we langer tot 67 jaar zullen moeten doorwerken. Pensioenen omhoog en omlaag Daarnaast is het idee dat de hoogte van de pensioenen gaat mee-ademen met de financiële positie van het pensioenfonds. De pensioenen gaan dan omhoog in goede tijden en omlaag in slechte tijden. Wat de exacte gevolgen van het pensioenakkoord zijn voor Pensioenfonds UWV, is nog niet te zeggen. Eerst moet het pensioenakkoord nog worden uitgewerkt en daarna wordt het akkoord vertaald naar nieuwe wetgeving. Vervolgens zal de werkgever aan de CAO-tafel tot een nieuwe pensioenregeling moeten komen. Het pensioenfonds komt pas in beeld als deze nieuwe pensioenregeling moet worden uitgevoerd. Maatregelen UWV Vooruitlopend op het pensioenakkoord, heeft UWV al de eerste maatregelen genomen. Dit om te voorkomen dat ook in de toekomst minder premie wordt ingelegd dan nodig is. In de nieuwe CAO is daarom al vastgelegd dat het opbouwpercentage van het ouderdomspensioen vanaf 2013 flexibel wordt. Er wordt dan ieder jaar berekend hoeveel pensioen kan worden opgebouwd voor de premie die wordt ingelegd (gegeven de maximale premie van 20% van de salarissom). Nu nog wordt verondersteld dat je ieder jaar een vast percentage opbouwt aan ouderdomspensioen. 27

28 Kerncijfers en kengetallen per 31 december Pensioenbeheer Bedragen x Aantal verzekerden (per eind van het jaar) Deelnemers, actief en voortgezet Gewezen deelnemers Ingegane pensioenen Totaal aantal verzekerden Pensioenen Kostendekkende premie Gedempte kostendekkende premie n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Feitelijke premie (incl. IPB) Uitvoeringskosten pensioenbeheer Uitvoeringskosten pensioenbeheer per deelnemer (actief en uitkerend) bedrag x 1,00 141,48 130,20 133,65 145,51 110,71 Uitkeringen Reguliere toeslagverlening Actieven 0,00% 0,20% 0,00% 3,22% 1,50% Niet-actieven 0,00% 0,00% 0,00% 1,19% 1,43% Ex-Cadans 1,35% 0,07% 2,82% 1,19% 1,43% 28

29 Beleggingen Bedragen x Beleggingen voor risico pensioenfonds Balanswaarde (inclusief liquide middelen ING en derivaten) Beleggingsopbrengsten Beleggingsportefeuille voor risico pensioenfonds Aandelen 16,5% 23,5% 23,9% 18,5% 32,2% Grondstoffen 1,8% 1,8% 1,8% 0,7% 0,9% Converteerbare obligaties 1,0% 2,4% 2,4% 2,1% 2,4% Vastrentende waarden 67,7% 61,3% 58,2% 64,2% 47,7% Vastgoed 6,8% 8,1% 10,8% 13,0% 12,8% Liquide middelen 6,2% 2,9% 2,9% 1,5% 4,0% Beleggingsrendement (total return) voor risico pensioenfonds Jaarrendement portefeuille 11,6% 10,6% 10,9% -8,3% 1,6% Gemiddeld afgelopen vijf jaar 5,3% 4,4% 4,7% 4,1% 7,9% Gemiddeld afgelopen jaren vanaf ,1% 6,6% 6,0% 5,2% 7,9% Uitvoeringskosten vermogensbeheer

30 Uitgegeven door: Stichting Pensioenfonds UWV Postbus AM Groningen (050) Mei

Populair jaarverslag 2012

Populair jaarverslag 2012 Populair jaarverslag 2012 Overzicht 2012 Februari Pensioenfonds UWV kondigt een mogelijke verlaging van de pensioenopbouw aan voor 2012. Gelukkig blijkt deze maatregel niet nodig te zijn. April Kabinet-Rutte

Nadere informatie

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan Jaarbericht 2011 Ruim 1.600 mensen ontvangen op dit moment een pensioenuitkering via ons pensioenfonds. Nog eens ruim 2.300 (oud) DuPont-medewerkers zullen in de toekomst een pensioenuitkering ontvangen.

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014

De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014 De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 ustus 2014 Op 31 ustus 2014 liep het kortetermijnherstelplan van Pensioenfonds UWV af. Tegen de verwachting in heeft het pensioenfonds de pensioenen

Nadere informatie

POPULAIR JAARVERSLAG 2013

POPULAIR JAARVERSLAG 2013 POPULAIR JAARVERSLAG 2013 2 Het herstel van onze financiële positie blijft absolute topprioriteit. Twee gezichten Het jaar 2013, maar ook 2014 dat nog grotendeels voor ons ligt, kent twee gezichten. Enerzijds

Nadere informatie

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Jaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds

Jaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds delta lloyd pensioenfonds Jaarbericht 2010 Terugblikken en vooruitkijken In dit Jaarbericht leest u wat er in 2010 bij het pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële

Nadere informatie

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015 Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Dekkingsgraad: 111,5% Beleidsdekkingsgraad: 112,6% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2014: 27,6%

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële

Nadere informatie

Extra informatie pensioenverlaging

Extra informatie pensioenverlaging Extra informatie pensioenverlaging Wat is de invloed van de verlaging op mijn netto pensioen? Als u nog niet met pensioen bent, kunnen we u nu niet zeggen hoe uw netto pensioen

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

POPULAIR JAARVERSLAG. Financiële situatie. Beleggingen. De organisatie. Veranderingen. Communicatie. 2014 in cijfers

POPULAIR JAARVERSLAG. Financiële situatie. Beleggingen. De organisatie. Veranderingen. Communicatie. 2014 in cijfers POPULAIR JAARVERSLAG 2014 Financiële situatie Beleggingen De organisatie Veranderingen Communicatie 2014 in cijfers 2 Pensioenfonds UWV heeft in 2014 veel aandacht besteed aan de toekomst van het pensioenfonds,

Nadere informatie

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen

Nadere informatie

2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 samenvatting van het jaarverslag In het Jaarverslag 2014 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Ontwikkelingen in 2012

Ontwikkelingen in 2012 1 Jaarbericht 2012 Ontwikkelingen in 2012 2012 was, in alle opzichten, weer een bewogen jaar. We kregen onder meer te maken met hectische ontwikkelingen op de financiële markten, met veranderingen in de

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Samenvatting cijfers per 30 juni 2017 Dekkingsgraad (UFR): 104,9% Beleidsdekkingsgraad: 101,8% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m juni:

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen.

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. Verkort jaarverslag 2014 In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. U kunt het volledige jaarverslag downloaden op www.bpfmedewerkersnotariaat.nl.

Nadere informatie

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen

Nadere informatie

Nieuws. Een fonds in goede conditie IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag

Nieuws. Een fonds in goede conditie IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag Verkort jaarverslag Een fonds in goede conditie In deze nieuwsbrief blikken we terug op 2016. Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen? Op alle beleidsterreinen is er hard gewerkt in 2016. We hebben het

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Uitgave van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw Voorwoord 2013 was een bijzonder jaar. Het was het eerste jaar samen voor het Pensioenfonds

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Leiden, 3 september 2012

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Leiden, 3 september 2012 Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Leiden, 3 september 2012 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 8 september 2011 3. Jaarverslag 2011 4. Beleggingsbeleid 5. Terugblik

Nadere informatie

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017.

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Pensioenfonds Verkort jaarverslag Gezond maar alert De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Nieuws IN DIT NUMMER: Augustus 2018 Hierdoor was het mogelijk de opgebouwde pensioenen

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Kwartaalbericht 2013 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2013 122,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Reservetekort weggewerkt, pensioenen verhoogd

Reservetekort weggewerkt, pensioenen verhoogd Verkort jaarverslag 2013 In dit verkorte jaarverslag 2013 zetten we de hoofdpunten uit het volledige jaarverslag van Metro Pensioenfonds voor u op een rij: we blikken terug op het pensioenjaar 2013 en

Nadere informatie

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S Pensioenfonds B&S Pensioenkrant 2014 Pensioen fonds B&S I n h o u d s o p g a v e Woord vooraf... 4 1. Jaarverslag 2013 in hoofdijnen... 5 2. Dekkingsgraad 2014... 7 3.Nieuw pensioenstelsel 2015... 8

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015 KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2015 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2015 bedroeg 112,6% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2015 bedroeg -1,6% Het pensioenvermogen

Nadere informatie

Kwartaalbericht 2e kwartaal 2009

Kwartaalbericht 2e kwartaal 2009 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2009 Dekkingsgraad 100% Belegd vermogen 74,7 miljard Rendement tweede kwartaal 8,4% Herstelplan goedgekeurd In het tweede kwartaal heeft Pensioenfonds Zorg en Welzijn een rendement

Nadere informatie

Goed jaar Metro Pensioenfonds, toch geen verhoging pensioenen

Goed jaar Metro Pensioenfonds, toch geen verhoging pensioenen Verkort jaarverslag 2014 In dit verkorte jaarverslag 2014 zetten we de hoofdpunten uit het volledige jaarverslag van Metro Pensioenfonds voor u op een rij: we blikken terug op het pensioenjaar 2014 en

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Populair beleggingsplan

Populair beleggingsplan Populair beleggingsplan versie 22 november 2013 1 Inhoudsopgave Wat belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?

Nadere informatie

De wereld verandert. SPH Jaarbericht. Highlights van 2015

De wereld verandert. SPH Jaarbericht. Highlights van 2015 De wereld verandert. SPH Jaarbericht Highlights van 2015 Veranderingen vragen om wendbaarheid Vooraf De wereld om ons heen verandert, dat hebben we ook in 2015 ondervonden. De financiële markten bleven

Nadere informatie

Verkorte kerngegevens fonds

Verkorte kerngegevens fonds Samenvatting jaarverslag 2010 Deze samenvatting is een ingekorte versie van het Jaar verslag 2010 van Pensioenfonds Horeca & Catering (PH&C). Hierin leest u over de belangrijkste onderwerpen en ontwikkelingen

Nadere informatie

Kwartaalbericht 4e kwartaal 2008

Kwartaalbericht 4e kwartaal 2008 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2008 Dekkingsgraad 92% Belegd vermogen daalt naar 71,5 miljard Geen indexering in 2009 In het vierde kwartaal heeft Pensioenfonds Zorg en Welzijn een verlies op beleggingen

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2016

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2016 KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2016 bedroeg 109,6% Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2016 bedroeg 5, Het pensioenvermogen per 31

Nadere informatie

Verkort jaarverslag

Verkort jaarverslag Verkort jaarverslag 2014 1 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Meubelindustrie en Meubileringsbedrijven Hoe deed ons pensioenfonds het in 2014? Waar hield het bestuur zich mee bezig? En wat waren

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Uw pensioen in onzekere tijden

Uw pensioen in onzekere tijden Uw pensioen in onzekere tijden Stichting Pensioenfonds 1 Inleiding Dekkingsgraad per 31 december 2011 is 83,7%. Het pensioenfonds loopt (ver) achter op herstelplan. Voorlopig kortingsbesluit is noodzakelijk.

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen.

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting DNB-dekkingsgraad 125,2% per 31 december 2012, toename van 3,6%-punt ten opzichte van 30 september 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website Beleggingsrendement

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

De Dynamische Strategie Portefeuille DSP

De Dynamische Strategie Portefeuille DSP De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%

Nadere informatie

Kwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015

Kwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:

Nadere informatie

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012.

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website. Beleggingsrendement 4,2%

Nadere informatie

In september 2016 werd het contract met Syntrus Achmea Pensioenbeheer opgezegd. In 2017 werd een nieuwe pensioenuitvoeringsorganisatie

In september 2016 werd het contract met Syntrus Achmea Pensioenbeheer opgezegd. In 2017 werd een nieuwe pensioenuitvoeringsorganisatie 2017in vogelvlucht Deelnemers Financieel Beleggingen Kosten Communicatie In juni 2018 hebben we ons jaarverslag 2017 uitgebracht. We hebben de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 voor u samengevat. Het

Nadere informatie

Uw pensioen bij SPOA. Deelnemersbijeenkomst 8 november 2016

Uw pensioen bij SPOA. Deelnemersbijeenkomst 8 november 2016 Uw pensioen bij SPOA Deelnemersbijeenkomst 8 november 2016 Agenda De pensioenregeling van SPOA Dekkingsgraad: Korten of niet? Premie voldoende voor pensioendoel? Uw pensioenoverzicht: wat staat er nu op?

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte

Nadere informatie

Kwartaalbericht 1e kwartaal 2009

Kwartaalbericht 1e kwartaal 2009 Kwartaalbericht 1e kwartaal 2009 Dekkingsgraad 89% Belegd vermogen 68,3 miljard Herstelplan ingediend In het eerste kwartaal heeft Pensioenfonds Zorg en Welzijn een verlies op beleggingen geleden van 4,5%.

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2014 130,4%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 30 juni 2014. Over de eerste negen maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Populair beleggingsplan

Populair beleggingsplan Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement

Nadere informatie

Het jaarverslag 2014 samengevat

Het jaarverslag 2014 samengevat Het jaarverslag 2014 samengevat Uw pensioenfonds blikt terug én vooruit Deelnemers 1.711 In 2014 verdiende het fonds 55,1 miljoen dankzij beleggen. Dat bedrag staat voor een rendement van 20,1%. Het fonds

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,6% naar 116,5%; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SABIC

Stichting Pensioenfonds SABIC Stichting Pensioenfonds SABIC Presentatie SPF tijdens algemene ledenvergadering VGSE 15 april 2010 Jan van den Berg, voorzitter SPF 1 Programma 1. Algemeen 2. Situatie SPF eind 2008 3. Ontwikkelingen SPF

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Lichte daling dekkingsgraad. staat de nieuwe beleidsdekkingsgraad

Pensioen Nieuws. Lichte daling dekkingsgraad. staat de nieuwe beleidsdekkingsgraad Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE www.pensioenfondsavebe.nl #13 augustus 15 1 Financiële situatie Pensioenfonds AVEBE 2 Nieuwe financiële spelregels voor pensioenfondsen 3/4

Nadere informatie

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 Kwartaalverslag Q2-2019 Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 1 In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2019 bedroeg 117,3%. Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2019 bedroeg 3,5%. Het pensioenvermogen

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt

Nadere informatie

Verklaring van beleggingsbeginselen

Verklaring van beleggingsbeginselen Verklaring van beleggingsbeginselen Inleiding Stichting Pensioenfonds APF (APF) voert de pensioenregeling uit voor de (voormalige) werknemers van AkzoNobel. Om de pensioenen te kunnen uitkeren, ontvangt

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 EERSTE KWARTAAL 2017

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 EERSTE KWARTAAL 2017 KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2017 bedroeg 110,3% Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2017 bedroeg 1,2% Het pensioenvermogen per 31

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015. Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015. Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gedaald van 115,4% naar 103,7%. Dit

Nadere informatie

3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017

3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017 Kwartaalbericht 3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017 Samenvatting cijfers per 30 september 2017 Dekkingsgraad (UFR): 106,4% Beleidsdekkingsgraad: 103,5% Belegd vermogen: 23,9 miljard Rendement 2017

Nadere informatie

Verklaring inzake de beleggingsbeginselen

Verklaring inzake de beleggingsbeginselen Verklaring inzake de beleggingsbeginselen 1. Inleiding Ongeveer 2.000 personen hebben pensioenaanspraken opgebouwd bij Stichting Pensioenfonds Avery Dennison (in deze verklaring voortaan verder pensioenfonds

Nadere informatie

Veel veranderingen in druk pensioenjaar 2015

Veel veranderingen in druk pensioenjaar 2015 Verkort jaarverslag 2015 Elk jaar legt Metro Pensioenfonds in het jaarverslag verantwoording af over het gevoerde beleid van het afgelopen jaar. Voor degenen die liever een overzicht willen lezen van de

Nadere informatie

7. Bouw ik nu meer/minder op? Bij Coop Pensioenfonds bouwt u 1,64% op (2016). Bij BPFL gaat u 1,875% opbouwen (2016).*

7. Bouw ik nu meer/minder op? Bij Coop Pensioenfonds bouwt u 1,64% op (2016). Bij BPFL gaat u 1,875% opbouwen (2016).* Beste lezer, Dit overzicht met veelgestelde vragen hebben wij opgesteld naar aanleiding van de brief d.d. 10 november 2016 over de liquidatie van Coop Pensioenfonds. Heeft u een vraag die hier niet tussenstaat

Nadere informatie

3e kwartaal 2015 Den Haag, 19 oktober 2015

3e kwartaal 2015 Den Haag, 19 oktober 2015 Kwartaalbericht 3e kwartaal 2015 Den Haag, 19 oktober 2015 Samenvatting cijfers per 30 september 2015 Dekkingsgraad (UFR): 99,3% Beleidsdekkingsgraad: 107,1% Belegd vermogen: 19,5 miljard Rendement 2015

Nadere informatie

1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016

1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016 Kwartaalbericht 1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016 Samenvatting cijfers per 31 maart 2016 Dekkingsgraad (UFR): 97,7% Beleidsdekkingsgraad: 102,0% Belegd vermogen: 21,9 miljard Rendement 1 e kwartaal

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 De maand dekkingsgraad ultimo juni is sterk gestegen t.o.v eind maart De beleidsdekkingsgraad is gedaald van

Nadere informatie

1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017

1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017 Kwartaalbericht 1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017 Samenvatting cijfers per 31 maart 2017 Dekkingsgraad (UFR): 103,3% Beleidsdekkingsgraad: 100,4% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m maart:

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2016

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2016 KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2016 bedroeg 107,9% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2016 bedroeg 2,3% Het rendement van 1 januari

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2016

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2016 KWARTAALVERSLAG VIERDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 december 2016 bedroeg 108,0% Het rendement van 1 oktober tot en met 31 december 2016 bedroeg -2,8% Het rendement van 1

Nadere informatie

Pensioeninformatiebijeenkomst over herstelplan 2009

Pensioeninformatiebijeenkomst over herstelplan 2009 Pensioenbijeenkomst herstelplan 2009 Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB) over herstelplan 2009 juli 2009 Inleiding Waarom 5 pensioenbijeenkomsten? ernstige situatie met grote gevolgen voor

Nadere informatie

jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad

jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad 11 - dekkingsgraad SPR gestegen van 102,9% (104,5%) naar 109,1%; - positief resultaat van 51,8 miljoen; - SPR kampt nog met dekkingstekort: geen winstbijschrijving

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2014 t/m 30 september 2014

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2014 t/m 30 september 2014 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2014-1 juli 2014 t/m 30 september 2014 Nominale dekkingsgraad is gedaald van 123,1% naar 117,0% Beleggingsrendement is 1,8%, Obligaties stegen

Nadere informatie

3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016

3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Kwartaalbericht 3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Samenvatting cijfers per 30 september 2016 Dekkingsgraad (UFR): 99,7% Beleidsdekkingsgraad: 99,1% Belegd vermogen: 24,3 miljard Rendement 2016 t/m

Nadere informatie

Later AOW en pensioen

Later AOW en pensioen Pensioenflits Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie + Verkort jaarverslag Juli 2017 De Pensioenflits is een uitgave van uw Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie

Nadere informatie

PensioenNieuws van Pensioenfonds TenCate

PensioenNieuws van Pensioenfonds TenCate PensioenNieuws van Pensioenfonds TenCate oktober 2016 Hoe verloopt 2016 tot nu toe? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de financiële situatie bij Pensioenfonds TenCate is niet goed. De alsmaar

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015 Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015 Samenvatting: dalende euro en dalende rente door monetair beleid De beleidsdekkingsgraad is gedaald

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014. Samenvatting: dalende rente

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014. Samenvatting: dalende rente Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014 Samenvatting: dalende rente Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,6% naar 123,7% Reële dekkingsgraad

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Wat waren in 2013 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2013. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Hazerswoude, 2 september 2013

Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Hazerswoude, 2 september 2013 Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Hazerswoude, 2 september 2013 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 3 september 2012 3. Jaarverslag 2012 4. Beleggingsbeleid 5.

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2017

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2017 KWARTAALVERSLAG VIERDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 december 2017 bedroeg 117,2% Het rendement van 1 oktober tot en met 31 december 2017 bedroeg 3,0% Het rendement van 1

Nadere informatie

Verklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen

Verklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen Verklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad heeft medio februari 2014 moeten besluiten tot het doorvoeren van een pijnlijke maatregel. Om de

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2016 t/m 31 maart Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2016 t/m 31 maart Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2016-1 januari 2016 t/m 31 maart 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gedaald van 106,3% naar 98,1%; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Samenvatting cijfers per 31 december 2015 Dekkingsgraad (UFR): 100,5% Beleidsdekkingsgraad: 104,4% Belegd vermogen: 19,9 miljard Rendement 4 e

Nadere informatie

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om 1 Jaarbericht 2011 Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag 2011. Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om kennis te nemen van de belangrijkste

Nadere informatie