Vervolgmeting apparatuurgebruik fietsers

Transcriptie

1 RWS INFORMATIE Vervolgmeting apparatuurgebruik fietsers Voorjaar 2019 Datum 11 september 2019 Status Definitief

2

3 Colofon Uitgegeven door Rijkswaterstaat Informatie P. Mak Telefoon Fax Uitgevoerd door NDC Nederland Opmaak J. Broeks / J. Bijlsma-Boxum Datum 11 september 2019 Status Definitief Versienummer 1

4

5 Inhoud Samenvatting 7 1 Inleiding 9 2 Resultaten Toelichting van de metingen Gebruik apparatuur Gebruik apparatuur per locatie Handen aan het stuur naar gebruik apparatuur Gebruik apparatuur naar geslacht Gebruik apparatuur naar leeftijd Gebruik apparatuur in groepen 17 Bijlage 1 Betrouwbaarheid resultaten 18 Bijlage 2 Statistische toetsing 20 Bijlage 3 Onderzoeksverantwoording 22 Bijlage 4 Registratieformulier 24 Bijlage 5 Ontwikkeling apparatuurgebruik per locatie 25

6 Pagina 6 van 26

7 Samenvatting In opdracht van Rijkswaterstaat heeft NDC Nederland in april 2019 onder fietsers gemeten wat het gebruik is van apparatuur, zoals smartphones of mp3- spelers. Eind september 2015 is de campagne Aandacht op de Weg van start gegaan. Onderdeel daarvan was dat fietsers worden verleid om hun smartphone niet meer te gebruiken in het verkeer. Voorafgaand aan deze campagne is in september 2015 een nulmeting uitgevoerd, waarbij is gekeken naar het gebruik van apparatuur en het mobiel bellen op de fiets. Daaropvolgend zijn drie metingen uitgevoerd in april 2016, april 2017 en april In het voorjaar van 2019 gebruikt 28% van alle fietsers apparatuur; 22% luistert muziek, 4% bedient een scherm en 3% is aan het bellen. Tijdens de vorige meting in 2017 was het aandeel fietsers dat apparatuur gebruikte 23%. Het verschil is significant en wordt veroorzaakt doordat meer fietsers zijn waargenomen die muziek luisteren. In Utrecht (54%) zijn de meeste fietsers waargenomen die apparatuur gebruiken, gevolgd door Amsterdam (45%). In de overige steden ligt het apparatuurgebruik op de fiets aanzienlijk lager: tussen de 27% (Apeldoorn) en 20% (Leeuwarden). Uit de metingen blijkt dat 83% van alle fietsers 2 handen aan het stuur heeft. Er wordt nauwelijks met losse handen gefietst, ongeacht het wel of niet gebruiken van apparatuur. Men heeft dus minstens een hand aan het stuur, ook de fietsers die handheld bellen, of een scherm bedienen. De leeftijdscategorie die het meest gebruik maakt van apparatuur tijdens het fietsen is de groep 18 tot 25-jarigen (50%), gevolgd door 12 tot 18-jarigen (35%). Fietsers van 50 jaar of ouder (4%) en onder 12 jaar (1%) gebruiken de minste apparatuur tijdens het fietsen. In de leeftijdsgroepen 12 tot 18 en 18 tot 25 neemt het apparatuurgebruik elke meting toe. Deze toename zit voornamelijk in het luisteren naar muziek. Net als bij de voorgaande metingen is een verband gevonden tussen het wel of niet fietsen in een groep en apparatuurgebruik op de fiets. In een groep maakt 9% gebruik van apparatuur tijdens het fietsen, terwijl 29% van de fietsers die niet in een groep fietst apparatuur gebruikt op de fiets. Ten opzichte van 2017 is het apparatuurgebruik toegenomen onder de fietsers die individueel fietsen. Pagina 7 van 26

8 Pagina 8 van 26

9 1 Inleiding Op 22 september 2015 is de campagne Aandacht op de Weg van start gegaan. Met deze campagne is getracht weggebruikers ervan bewust te maken dat ze hun aandacht niet kunnen verdelen tussen het verkeer en de smartphone. Onderdeel daarvan was dat fietsers worden verleid om hun smartphone niet meer te gebruiken in het verkeer. Voorafgaand aan deze campagne is in september 2015 een nulmeting uitgevoerd, waarbij gekeken is naar het gebruik van apparatuur en het mobiel bellen op de fiets. Daaropvolgend zijn drie vervolgmetingen uitgevoerd in april 2016, april 2017 en april In de periode van dinsdag 9 april tot en met maandag 15 april 2019 heeft NDC Nederland de derde vervolgmeting uitgevoerd om het gebruik van mobiele telefoons en andere apparatuur onder fietsers te meten. Het doel van deze meting is om het effect van de campagne Aandacht op de Weg te meten. Tevens geeft deze meting inzicht in het apparatuurgebruik op de fiets, voorafgaand aan het voorgenomen verbod om een mobiele telefoon vast te houden tijdens het fietsen per 1 juli Het verbod geldt voor alle mobiele elektronische apparaten voor communicatie- en informatieverwerking. Dus ook voor muziekspelers. In deze rapportage treft u zowel de gegevens aan over de mate van apparatuurgebruik onder fietsers in het voorjaar van 2019, als de ontwikkelingen op het gebied van apparatuurgebruik onder fietsers sinds het najaar van Pagina 9 van 26

10 2 Resultaten 2.1 Toelichting van de metingen In april 2019 is op 10 locaties gemeten wat het gebruik van apparatuur zoals smartphones of mp3-spelers is onder fietsers. De metingen zijn verricht tussen 14:00 en 18:00 uur. Dit is de periode dat zowel scholieren als werkenden op weg zijn naar huis. In tabel 2.1 is het aantal metingen per locatie weergegeven. Locatie aantal metingen Almere 420 Amsterdam 794 Apeldoorn 797 Den Haag 797 Groningen 780 Hengelo 630 Hoorn 800 Leeuwarden 798 Rotterdam 797 Utrecht 799 Totaal Tabel 2.1: Aantal metingen per locatie Stilstaande fietsers zijn niet geregistreerd. Per locatie hebben steeds 2 waarnemers de volgende visuele metingen gedaan onder fietsers: gebruik apparatuur aantal handen aan het stuur geslacht leeftijd fietsen in groep Zie bijlage 3 en 4 voor de onderzoekverantwoording en het registratieformulier. Tijdens de waarnemingen zijn ook de weersomstandigheden genoteerd en is een indicatie van de temperatuur gegeven. In figuur 2.1 zijn de weersomstandigheden per locatie weergegeven. Tijdens de meting in april 2019 is, net als tijdens de twee voorgaande metingen, vrijwel geen regen gevallen (bij minder dan 1% van de waarnemingen). Dit betekent dat regen geen invloed heeft op de resultaten van het gebruik van apparatuur tijdens de laatste drie metingen (2016, 2017 en 2019). Tijdens de 0-meting in september 2015 is juist relatief veel regen gevallen. Pagina 10 van 26

11 Figuur 2.1: Weersomstandigheden per locatie 2.2 Gebruik apparatuur Uit de metingen blijkt dat 28% van de fietsers apparatuur gebruikt tijdens het fietsen. Het grootste deel (22%) luistert muziek, 4% bedient een scherm, 2% is handheld aan het bellen en 1% is handsfree aan het bellen (zie figuur 2.2). Ontwikkelingen apparatuurgebruik Ten opzichte van de vorige meting in 2017 is het apparatuurgebruik onder fietsers toegenomen van 23% naar 28%. Dit verschil is significant. Figuur 2.2: Gebruik apparatuur Pagina 11 van 26

12 2.3 Gebruik apparatuur per locatie In Utrecht (54%) zijn de meeste fietsers waargenomen die apparatuur gebruiken, gevolgd door Amsterdam (45%). In de overige steden ligt het apparatuurgebruik op de fiets aanzienlijk lager: tussen de 27% (Apeldoorn) en 20% (Leeuwarden). Het aandeel dat handheld belt varieert van 1 tot 5%, het aandeel dat handsfree belt varieert van 0 tot 2%, en het aandeel dat een scherm bedient varieert van 2 tot 9%. Het aandeel fietsers dat muziek luistert, varieert sterk tussen de locaties, van 15 tot 40% (zie figuur 2.3). Verschil apparatuurgebruik per locatie In Almere, Rotterdam en Utrecht is een significante toename te zien in het aandeel fietsers dat apparatuur gebruikt, waarbij de toename in Utrecht het grootst is (van 27% naar 54%). Deze toename in Utrecht wordt voornamelijk veroorzaakt door een toename in het aandeel fietsers dat muziek luistert (van 20% naar 40%). In geen van de onderzochte steden is een significante afname te zien in het aandeel fietsers dat apparatuur gebruikt. In bijlage 5 staat per locatie het apparatuurgebruik weergegeven sinds de eerste meting in Pagina 12 van 26

13 Figuur 2.3: Gebruik apparatuur per locatie Pagina 13 van 26

14 2.4 Handen aan het stuur naar gebruik apparatuur Van alle fietsers in de meting, dus ongeacht het gebruik van apparatuur, is het aandeel dat beide handen aan het stuur heeft 83%. Bij geen gebruik van apparatuur is dit 91%. Zoals te verwachten is, heeft 0% van de fietsers die handheld belt of een scherm bedient beide handen aan het stuur. Muziek luisteren heeft een kleine invloed op het aantal handen aan het stuur; 80% heeft nog altijd beide handen aan het stuur. Handsfree bellen heeft een groter effect: 55% heeft twee handen aan het stuur (zie figuur 2.4). Ontwikkeling handen aan het stuur naar gebruik apparatuur Op totaalniveau is het aandeel fietsers dat met beide handen aan het stuur fietst tijdens alle metingen nagenoeg gelijk. Bij het handsfree bellen zijn varieert het aandeel fietsers met beide handen aan het stuur aanzienlijk tussen de verschillende metingen. Dit is te verklaren door het beperkte aantal waarnemingen van handsfree bellen (slechts 1%). Figuur 2.4: Handen aan stuur naar gebruik apparatuur Pagina 14 van 26

15 2.5 Gebruik apparatuur naar geslacht Net als tijdens de vorige metingen zijn in april 2019 zijn geen verschillen gevonden in apparatuurgebruik tussen mannen en vrouwen (zie figuur 2.5). Figuur 2.5: Gebruik apparatuur naar geslacht 2.6 Gebruik apparatuur naar leeftijd De leeftijdscategorie 18 tot 25 jaar maakt het meest gebruik van apparatuur op de fiets (50%), volgend door 12 tot 18-jarigen (35%) en 25 tot 50-jarigen (26%). Fietsers onder de 12 jaar maken het minst gebruik van apparatuur tijdens het fietsen (1%), gevolgd door fietsers boven de 50 jaar (4%). Ontwikkelingen apparatuurgebruik naar leeftijd In de leeftijdsgroepen 12 tot 18 en 18 tot 25 neemt het apparatuurgebruik elke meting toe. Deze toename zit voornamelijk in het luisteren naar muziek (zie figuur 2.6). Pagina 15 van 26

16 Figuur 2.6: Gebruik apparatuur naar leeftijd Pagina 16 van 26

17 2.7 Gebruik apparatuur in groepen Tijdens de metingen in april 2019 is 3% van de fietsers in een groep waargenomen. Van de fietsers die niet in een groep waargenomen zijn, maakt 29% gebruik van apparatuur. Van de personen die in een groep fietsten, maakt 9% gebruik van apparatuur (zie figuur 2.7). Het aandeel fietsers dat gebruik maakt van apparatuur in groepen blijkt bij toetsing significant kleiner te zijn dan bij fietsers die niet in een groep fietsen. Ontwikkelingen apparatuurgebruik naar fietsen in groep Apparatuurgebruik onder fietsers in een groep is gelijk gebleven ten opzichte van de meting in april Onder de fietsers die individueel fietsen is het apparatuurgebruik wel toegenomen ten opzichte van de vorige metingen. Figuur 2.7: Gebruik apparatuur naar fietsen in groep Pagina 17 van 26

18 Bijlage 1 Betrouwbaarheid resultaten Om ervoor te zorgen dat de resultaten van het onderzoek niet te veel afwijken van de werkelijkheid moet de steekproef groot genoeg zijn. De benodigde steekproefgrootte is afhankelijk van het gewenste betrouwbaarheidsniveau en de gewenste nauwkeurigheid. In veel onderzoeken wordt gekozen voor 95% betrouwbaarheid met een maximale foutmarge van 5%. Omdat we te maken hebben met een oneindige populatie (doelpopulatie is groter dan ) wordt de steekproefomvang bepaald met de volgende formule: n = z 2 α p ( 1 p) 2 ε met p is 0,50 (50%) en ε = 0,05 (5%) Bij een betrouwbaarheidsniveau van 95% is de z-waarde 1,96 en bedraagt de minimale steekproefomvang 385 respondenten. Op totaalniveau is met 7528 geregistreerde fietsers ruimschoots voldaan aan dit minimum. Pagina 18 van 26

19 Pagina 19 van 26

20 Bijlage 2 Statistische toetsing Statische toetsing Voor het vergelijken van de puntschattingen is gebruik gemaakt van de Z-toets voor de gelijkheid van twee proporties. Getoetst wordt of de hypothese dat twee proporties π 1 en π 2 van elementen van twee populaties gelijk zijn, verworpen kan worden. Toevalssteekproeven van de omvang n 1 en n 2 worden genomen en de respectievelijke proporties p 1 en p 1 berekend. De toetsstatistiek is ( p1 p2) Z = 1 1 P(1 P) + n1 n2 1 2 waar P = p1n 1 + p2n n + n Toelichting van de term significantie Wanneer een verschil als significant wordt aangemerkt, betekent dit dat de kans dat dit verschil op toeval berust, kleiner is dan 5%. Indien een significant verschil tussen twee percentages wordt gevonden, kan gezegd worden dat deze percentages van elkaar verschillen. Of een bepaald verschil significant is, is mede afhankelijk van de steekproefgrootte. Weging Bij de 10 onderzoekslocaties zijn verschillende hoeveelheden fietsers waargenomen. Met behulp van weging is hiervoor gecorrigeerd, zodat de resultaten van elke locatie even zwaar meewegen in het totaalresultaat. Pagina 20 van 26

21 Pagina 21 van 26

22 Bijlage 3 Onderzoeksverantwoording Inleiding Deze notitie is bedoeld als een schriftelijke instructie, om nog eens na te lezen voordat je het veld in gaat. Aanpak van het onderzoek Wat moet er gebeuren? In de komende anderhalve week (van dinsdag 9 tot en met maandag 15 april) wordt op 10 locaties gemeten in hoeverre fietsers gebruik maken van smartphones en andere apparatuur (bv mp3-speler) tijdens het fietsen. De metingen zijn van uur. De periode dat zowel de scholieren als de werkenden weer op weg zijn naar huis. De locaties waar de metingen worden verricht zijn in de meeste gevallen gelijk aan die van de lichtvoering. Inhoud van het werkpakket In het werkpakket tref je het volgende aan: schrijfmateriaal; locatie informatie deze instructie; veiligheidsvesten; 2 boekjes met registratieformulieren. Veilig werken: zien onderstaand de gedragsregels voor veiligheid die gelden bij RWS Als Rijkswaterstater heb ik een voorbeeldfunctie (dus ook de mensen die voor Rijkswaterstaat werken) Ik neem veiligheid altijd mee in mijn werk Ik zorg voor een veilige werkomgeving Ik stop elke klus die niet veilig voelt Ik meld (bijna)ongevallen Ik zorg voor de juiste persoonlijke bescherming Registratieformulier Elke waarnemer krijgt enkele blokken met registratieformulieren. Elke regel op het formulier is één waarneming. Het doel is om per locatie minimaal 400 geldige metingen te verrichten. Maar uitgerekend hopen we er ruim boven te zitten omdat er op de meeste plaatsen voldoende aanbod is. Het streven is dan ook om de boekjes zo veel mogelijk vol te krijgen. Er kunnen maximaal 400 metingen in een boekje. Het gebruik van het registratieformulier Algemene velden Vul de algemene velden in. Volgnummer (van het registratieformulier) Naam Locatie Datum Tijdstip eerste registratie Tijdstip laatste registratie Weersomstandigheden Indicatie van de temperatuur. Pagina 22 van 26

23 De waarnemingen Het onderzoek dient inzicht te geven in de mate waarin fietsers gebruik maken van smartphones en andere apparatuur terwijl ze fietsen (stilstaande fietsers worden dus NIET geregistreerd). Bij de categorie gebruik apparatuur dien je een van de volgende zaken waar te nemen bij de fietser of fietsster: Fietser maakt geen gebruik van apparatuur en fietst dus gewoon; Fietser belt handheld, dus met de telefoon aan het oor; Fietser belt handsfree met bv oortjes in of koptelefoon op. (letten hierbij op de volgende zaken: als fietser handsfree belt heeft deze meestal de telefoon nog wel ergens zichtbaar in de hand en als men bel zal men in principe ook praten op de fiets). Fietser luistert muziek met bv oortjes in of koptelefoon op. Fietser is aan het appen of iets dergelijks maar is zichtbaar bezig op het scherm van het toestel. Bij de categorie aantal handen aan het stuur dien je een van de volgende zaken waar te nemen bij de fietser of fietsster. Beide handen aan het stuur; Een hand aan het stuur; Fietst met losse handen. Kruis het geslacht aan; Schat de leeftijd in en kruis de betreffende leeftijdsklasse aan; Kruis aan of de fietser in een groep fietst (een groep is 3 of meer personen). Spreek goed af wie welke fietsers waarneemt. Bijvoorbeeld één persoon neemt in de ene richting en de ander in de andere richting waar (in dat geval staan jullie beide aan een zijde van de weg), of beide nemen in dezelfde richting waar, maar de ene doet bv. de vrouwelijke en de ander de mannelijke fietsers. Doel is om zoveel mogelijk fietsers te scoren. De metingen moeten worden uitgevoerd terwijl je buiten staat! Dus niet in de auto zitten! We zijn van mening dat bovenstaande zaken alleen goed te zien zijn als je kort op het fietspad. Trek de veiligheidsvesten aan gedurende de werkzaamheden. Pagina 23 van 26

24 Bijlage 4 Registratieformulier Pagina 24 van 26

25 Pagina 25 van 26

26 Bijlage 5 Ontwikkeling apparatuurgebruik per locatie Geen gebruik Handheld bellen Handsfree bellen Muziek luisteren Bediening scherm totaal Amsterdam apr '19 55% 4% 2% 30% 9% 100% apr '17 55% 7% 2% 27% 9% 100% apr '16 57% 5% 1% 29% 8% 100% sept '15 67% 4% 2% 20% 6% 100% Utrecht apr '19 46% 5% 1% 40% 8% 100% apr '17 73% 3% 0% 20% 4% 100% apr '16 67% 3% 1% 24% 5% 100% sept '15 68% 2% 1% 24% 4% 100% Den Haag apr '19 78% 2% 1% 17% 2% 100% apr '17 81% 1% 0% 14% 3% 100% apr '16 77% 1% 1% 19% 2% 100% sept '15 74% 2% 1% 19% 5% 100% Hoorn apr '19 79% 1% 1% 16% 3% 100% apr '17 81% 1% 0% 13% 4% 100% apr '16 92% 1% 0% 5% 2% 100% sept '15 77% 1% 0% 19% 2% 100% Apeldoorn apr '19 73% 4% 1% 20% 3% 100% apr '17 73% 2% 1% 19% 5% 100% apr '16 63% 2% 1% 28% 6% 100% sept '15 83% 0% 0% 14% 3% 100% Rotterdam apr '19 76% 1% 0% 19% 3% 100% apr '17 87% 1% 0% 8% 3% 100% apr '16 83% 2% 0% 11% 3% 100% sept '15 83% 2% 1% 13% 2% 100% Groningen apr '19 76% 2% 1% 19% 3% 100% apr '17 76% 2% 1% 15% 6% 100% apr '16 76% 1% 0% 17% 5% 100% sept '15 85% 2% 0% 9% 4% 100% Hengelo apr '19 76% 1% 1% 20% 2% 100% apr '17 78% 1% 0% 18% 3% 100% apr '16 86% 1% 0% 11% 2% 100% sept '15 90% 1% 1% 7% 1% 100% Almere apr '19 78% 1% 2% 15% 3% 100% apr '17 84% 1% 0% 11% 4% 100% apr '16 83% 1% 0% 13% 3% 100% sept '15 90% 2% 0% 6% 2% 100% Leeuwarden apr '19 80% 1% 0% 17% 2% 100% apr '17 82% 0% 0% 14% 4% 100% apr '16 80% 2% 0% 15% 3% 100% sept '15 93% 3% 1% 2% 2% 100% Pagina 26 van 26