Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation."

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Coebergh-van der Marck, Marie-Anne Title: In de ban van het incestverbod : analyse van een historische omslag in de verbeelding van erotiek tussen broer en zuster Date:

2 In de ban van het incestverbod

3 De productie en distributie van dit proefschrift is tot stand gekomen met steun van LUCAS, Leiden University Centre for the Arts in Society. Omslagillustratie: Gummbah. Dit proefschrift heeft geen eigen ISBN. Het ISBN van de handelsuitgave is Literatoren is een imprint van Uitgeverij Verloren Marie-Anne Coebergh-van der Marck & Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 JA Hilversum Boekverzorging: Rombus, Hilversum No part of this publication may be reproduced in any form without written permission from the publisher.

4 In de ban van het incestverbod Analyse van een historische omslag in de verbeelding van erotiek tussen broer en zuster Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van Rector Magnificus prof.mr. P.F. van der Heijden, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op woensdag 19 december 2012 klokke uur door MARIE-ANNE COEBERGH-VAN DER MARCK geboren te Roermond in 1940

5 Promotoren: Promotiecommissie: Prof.dr. F.W.A. Korsten Dr. J. Lam-Hesseling Prof.dr. J.L. Goedegebuure Dr. E. Peeren Prof.dr. T.L.Vaessens Dr. P.W.J. Verstraten Prof.dr. C.J.M. Zijlmans

6 Inhoud Dankwoord 7 Inleiding 9 1 Incestueus verlangen: fantasme en/of lust? 16 De hang naar het Ene 16 Lust of fantasme 21 Aversie 22 Lust en fantasme 25 2 Mijn zuster de negerin 29 Inleiding 29 Zwartheid en aanhankelijkheid 31 Het gezamenlijke huis 36 Mijn zuster de negerin 40 3 Het satijnen hart 50 Inleiding 50 Droom en werkelijkheid 51 Kunst en leven 55 Het onbenaderbare in twee benaderingen 59 Een surrealistisch point suprême 62 Mise en abyme 66 4 Ultramarijn 69 Inleiding 69 Een principiële onbepaaldheid 70 Iets daartussenin 72 Gedreven door verlangen en gemis 77 De taal van het lichaam 80 Het sublieme begrijpen 83 Een verhaal dat niet verteld mag worden 86 5

7 Inhoud 5 Grimm 92 Inleiding 92 De taal van het sprookje 94 De taal van de roadmovie 103 De unheimliche tweespalt van de horror 107 Een antidualistische, vervreemdende western 113 De beweeglijkheid van de paradox Een paradigmawisseling: van repressie naar interactie 119 Repressie van verlangen als sleutel tot cultuur 119 Is niet de grootte van deze daad te groot voor ons? 120 Een dubbele lezing van de wet 124 Ontheemding 127 Ik wil naar huis 131 Conclusie 134 Samenvatting 137 Summary 143 Literatuur 148 Curriculum Vitae van Marie-Anne Coebergh-van der Marck 153 6

8 Dankwoord Met hun kameraadschappelijke, scherpzinnige en onverplichtende begeleiding hebben mijn beide promotoren, prof.dr. Frans-Willem Korsten en dr. Janneke Lam-Hesseling, mij bovenmatig geïnspireerd en gaandeweg ook voor tal van dwalingen behoed. Mede door hun toedoen is het schrijven van dit proefschrift een groot en onverwacht genoegen geworden. Elisabeth de Bièvre nam de vertaling van de samenvatting voor haar rekening. Gummbah stelde mij zijn fascinerende cartoon over het raadsel van incest ter beschikking. Mijn lieve zoon en mijn lieve dochter, Piet Hein en Arabella, negeerden de dubieuze implicatie van mijn onderwerp en verklaarden zich bereid als paranimfen te fungeren. En Hein: jij bent het licht van mijn leven. Mijn dank is groot. 7

9