consumentgericht bouwen voor ouderen

Transcriptie

1 consumentgericht bouwen voor ouderen Vier ontwerpstudies voor ouderenwoningen, waarbij bewoners meer of minder keuzevrijheid hebben in de samenstelling van de woning. opdrachtgever VOCUS - eigen initiatief planvorming 2004 I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

2

3 juist voor ouderen meer keuzevrijheid Doorzonwoning 90 o draaien, daardoor geen keurslijf meer. Hofje met voorgevel, daarachter variatie in keuzes. Patiomodules, geschikt voor bouwen in hoge dichtheid. Inleiding Op eigen initiatief worden binnen VOCUS regelmatig ontwerpstudies verricht om nieuwe kansen te exploreren. Op dit moment zijn twee kenmerkende ontwikkelingen in de Nederlandse woningmarkt te zien: consumentgericht bouwen en het bouwen voor ouderen. Over beide wordt veel gesproken, maar het ontbreekt aan vernieuwende ideeën op dit terrein. We combineren deze twee thema s binnen één onderzoek. We willen ouderen door middel van bouwsystemen de mogelijkheid geven hun nieuwbouwwoning onder regie samen te stellen. Onderzoek Er zijn vier basismodellen opgesteld met de volgende stedenbouwkundige thema s: 1. het veld 2. de rij 3. de hof 4. het gebouw Woonvisie Alhoewel we de mening zijn toegedaan dat de woonbehoeften van ouderen zo veel mogelijk ín de bestaande wijk en ín de bestaande woning moeten worden opgelost, hebben we in dit onderzoek specifiek gekeken naar projectmatige nieuwbouw. Onze visie is dat juist voor ouderen meer inspraak en keuzevrijheid nodig is bij de samenstelling van een nieuwe woning. In elk model geldt de volgende vraagstelling: welke spelregels moet je minimaal bepalen om woningen betaalbaar te houden en het ontwerp- en bouwproces beheersbaar te laten plaatsvinden? Tendens: consumentgericht bouwen In Nederland begint zich een ontwikkeling af te tekenen die de algehele woningbouwtraditie van de afgelopen 100 jaar lijkt te doorbreken. In het verleden bepaalden volkshuisvesters het aanbod van woningen. Tegenwoordig regeert de consument op de Nederlandse woningmarkt. Bewoners zijn kritisch en vragen om meer keuzevrijheid bij de totstandkoming van woonhuis en woonomgeving. Zeker nu de woningmarkt grote klappen krijgt door de recessie is onderscheidend vermogen bij woningbouwprojecten cruciaal. Initiatiefnemers kunnen het zich niet meer permitteren om geen rekening te houden met individuele woonwensen van hun klanten. Tendens: vergrijzing Hoe geven wij vorm aan de vergrijzing van onze samenleving? Deze trend begint in Nederland steeds meer voelbaar te worden. In 2030 bereikt de vergrijzinghausse zijn maximum. De ouderen van vandaag zijn onze ouders, de ouderen van de toekomst zijn we zelf. Daarnaast lijkt de rol van de vroegere bejaardeninstituten zoals verzorgings- en verpleeghuizen uitgespeeld en nieuwe ideeën zullen moeten worden aangedragen. De taak van de architect Met de veranderde vraag-aanbod verhouding in de woningbouw en de intredende vergrijzinghausse lijkt een belangrijke taak voor architecten en stedenbouwkundigen weggelegd. Ideeën en concepten voor meer woningdifferentiatie dienen te worden ontwikkeld. Nog steeds bouwen wij (rij-)woningen die weinig geschikt zijn voor ouderen en minder validen. Onze focus: flexibel ruimtegebruik en voldoende basiscomfort, dan zijn woningaanpassingen vaak overbodig. Doelstelling Door middel van praktijkgericht onderzoek en samenwerkingsvormen met derden, waaronder een zelf geïnitieerde denktank en diverse contacten met dienstverleners en zorginstellingen, wil VOCUS een bijdrage leveren in de discussie over meer keuzevrijheid voor bewoners en in het bijzonder ouderen. Er is een eigen woonconcept ontwikkeld gericht op kleinschalige nieuwbouwprojecten voor ouderen. < Het Veld: de toekomstige bewoners kopen een perceel. Door middel van vast geprijsde woonmodules ontwikkelt men een eigen woning. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

4 Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald, uitgaande van een vierkant. Verkaveling op basis van stramienen van 10,80 m, De woningen hebben een h.o.h. maat van 5,40 m. Maximaal aantal te stapelen units op basis van spelregels, onder andere voor bebouwingshoogten. Bij doelgroep ouderen kleine clusters van circa 8 of 12 eenheden. Hoogte maximaal 2 lagen in verband met kleinschaligheid. plattegrond begane grond plattegrond verdieping 3D-beeld wijkje

5 speeldoos van bouwmodules Vierkante basisverkaveling met 16 puzzelstuk-percelen. Grid zorgt voor voldoende afstand en variatie. Hoogte aan rand drie lagen, aan achterkanten één laag. Keuzematrix van stapelmodules 5,40 x 5,40m; elke module heeft een vast bedrag. Het veld In dit model worden woningen verkaveld op een van te voren bepaald vierkant terrrein met aan elke zijde een straat. In dit veld worden in twee richtingen stramienen getrokken van 10,80 m. hart op hart. Een in elkaar grijpend verkavelingspatroon is zo ontworpen dat variatie ontstaat, onder andere door langgerekte en L-vormige percelen. Binnen het kavel bepalen de bewoners zelf wat de totaalgrootte en vorm van het huis wordt. De woning heeft een vaste footprint voor modules van 5,40 x 5,40 x 3,00 m. Aantal en plaats zijn vrij, mits technisch haalbaar. In de modules kunnen slaap-, woon-, werk- en opslag-inbouwpakketten worden gekozen. Architectuur Er is bewust gekozen nog geen architectonische uitspraken te doen. Diverse materiaaltoepassingen zijn denkbaar. De bewoners kiezen uit een ramen- en deuren biblotheek waarbinnen diverse elementen te selecteren zijn. Er is ook een studie gedaan naar kappenarchitectuur: zadel- en lessenaarsdaken zijn eveneens te integreren. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

6 Rijwoning 90 o gedraaid. Rijtje woningen in de lengte verkaveld. Rode verdieping is drager van het plan. Op begane grond en dak zijn uitbreidingen mogelijk. Gevels van begane grond en dak wisselen per woning, Hierdoor ontstaat diversiteit. begane grond basis 1 e verdieping basis 2 e verdieping optie erkeruitbreiding optie 1 e verdieping basis Miljoenen bestaande doorzonwoningen zijn niet uitbreidbaar met een slaapkamer en badkamer op de begane grond. slaapkamer bgg optie 1e verdieping basis plattegronden rijwoningen met kap

7 uitbreidbare doorzonwoning Perceelsmaat 5,40 x 10,80 m, in de breedte georienteerd. Hierdoor ontstaan korte straten van zes woningen. Door de breedte is uitbreiding mogelijk. Spelregels voor uitbreidingen zorgen voor een gevarieerd beeld. Ondiepe voortuinen en brede achtertuinen. De rij De verkaveling van de rij is gebaseerd op een doorzonwoning van 5,40 x 10,80 m. De woningen zijn met de lange zijde naar de straat georiënteerd, zodat er op eenvoudige wijze uitbreidingen aan de woningen te maken zijn. De uitbreidingen kunnen in diverse materialen uitgevoerd worden en zijn zowel op de begane grond als op het dak van de eerste verdieping mogelijk. Het volume van de eerste verdieping heeft bij elke woning dezelfde materialisering waardoor de eenheid van de rij woningen behouden blijft. Ruimtelijk beeld van een wijkje van 36 wooneenheden met in kleur de diverse uitbreidingsopties. De donkergrijze band is de constante factor in het plan. Ook bij eengezinswoningen met kappen kunnen diverse uitbreidingsopties worden ingezet, zonder dat de samenhang van het totaal verloren gaat. Het vastleggen van een goed beeldkwaliteitsplan voor de woningen geeft kaders voor de toekomst. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

8 Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald. De gevel en de verkaveling zijn vooraf bepaald. Diepte en indeling door bewoners te bepalen. plattegrond begane grond

9 u-vormig binnenhof is uitbreidbaar Op grotere schaal kan de u-vom worden doorgestempeld, zodat een weefsel ontstaat. De middenrij geeft een centrale as met aan het begin de parkeerplaatsen. De hof zelf is autoluw. Ommuurde achtertuin is een geregisseerde harde scheiding tussen privé en openbaar. Donkergrijs: vaste voorgevel. Lichtgrijs: variabele dieptes van woningen. De hof Bij de hofwoning zijn zowel de rooilijn en de architectuur van de voorgevel bepaald. De bewoner heeft keuze uit verschillende stramienmaten tussen 5,40 en 6,60 meter h.o.h. De diepte van de woning is variabel. Bij verschillende dieptes varieert de indeling van de woning. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

10 Vier clusters met open middenzone. Door de clusters los van elkaar te houden ontstaan binnenstraten. Elke woning heeft een kleine patioruimte. Deze liggen op de verdieping aan de straatzijde. Vier modules vormen samen een zorgeenheid, geschikt voor intramurale zorg. plattegrond begane grond plattegrond verdieping

11 24 identieke modules vormen samen één gebouw Vierkante footprint met 8 kleine patio s draaiend om een grote patioruimte als centrum. De wooneenheid bestaat uit een langgerekt U-vorm en is als bouwsteen te schakelen en te stapelen. Door een verschuiving is aan elke zijde een gat ontstaan dat de entree vormt naar het middenhof. Het gebouw In dit model is het aantal vrijheidsgraden beperkt, echter de indelingen zijn flexibel. De modules zijn geschikt om stapelingen mee te maken. Hierdoor is een hoge bebouwingsdichtheid te bereiken en kunnen voorzieningen in het plan opgenomen worden. Vertrekpunt is de u-vormige stapelmodule. In het complex is op de begane grond elke woning via de buitenrand van het gebouw bereikbaar. De overige woningen zijn via de rode ontsluitingszones te bereiken. In de middenruimte liggen bijvoorbeeld intramurale zorgfuncties. plattegrond 3 kamerwoning met patio plattegrond zorgeenheid (4 kamers) schematische opbouw I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

12