Herpetologische reis naar Slovenië

Transcriptie

1 Herpetologische reis naar Slovenië king size superdeluxe Hyla- weekend juli 2010 Na een reeks bijzonder geslaagde Hyla-weekends in de redelijke nabijheid van ons land, was de inspiratie voor nieuwe bestemmingen een beetje zoek. Om de annulatie van het weekend van 2009 goed te maken, bieden we in 2010 een reis naar een wat verdere bestemming aan. Slovenië is een klein landje (ca. 2/3 van België) dat vroeger deel uitmaakte van Joegoslavië. De welvaart was en is er echter duidelijk hoger dan in de rest van ex-joegoslavië. Na een korte strijd, werd het land onafhankelijk in Nadat Slovenië grotendeels gespaard bleef van de verdere ellende van de Balkanoorlogen van de jaren negentig, trad het al vrij snel toe tot de Europese Unie en de NAVO (2004). De euro werd als munt ingevoerd op 1 januari De voertaal is Sloveens, wat nauw verwant is aan het Servo-Kroatisch en zich van het Latijns alfabet bedient. Het land is steeds redelijk op het westen gericht geweest en veel Slovenen spreken wel een paar woorden van een andere taal (Engels, Frans, Duits). Het land telt ongeveer 2 miljoen inwoners. De hoofdstad ligt ongeveer centraal en heet Ljubljana Satellietfoto van Slovenië (Google Earth). Cijfers geven regio s van bijzondere interesse aan. Verdere uitleg: zie tekst. (1) Postojna en omgeving; (2) bossen rond Nova Gorica; (3) berg Snežnik; (4) soortenrijke kust- en karstzone.

2 Slovenië wordt bevolkt door 41 soorten amfibieën en reptielen. De soortensamenstelling is een fraaie mix van (a) Midden-Europese soorten, zoals in eigen land en de ons omringende landen, (b) Mediterrane soorten en (c) een paar regionale specialiteiten. Welke soorten je waar kan vinden, hangt samen met de gevarieerde geografie van het land. In het noordwesten vinden we de Julische Alpen, met heel wat pieken boven de 2000m (hoogste piek Triglav 2864m). Deze regio is vrij soortenarm en wordt voornamelijk bevolkt door soorten die we ook dichter bij huis kunnen vinden, maar die verder zuidwaarts in bergbewoners veranderen. Typische voorbeelden zijn bruine kikker en Alpenwatersalamander, maar ook aspisadder en levenbarende hagedis kenmerken deze regio. Het oosten van Slovenië sluit aan bij de Hongaarse laaglanden (poesta) en de lagere delen van het oosten van Oostenrijk (zoals Neusiedler). Hier treffen we meer continentale soorten zoals de knoflookpad, de roodbuikvuurpad en de heikikker. Het meest soortenrijke deel van het land is zonder twijfel het zuidwesten. Het is dan ook hier dat we vooral actief zullen zijn. Dit deel omvat de korte kuststrook (46,6km; ca. 20km in rechte lijn) waarmee het land contact maakt met het uiterste noordoosten van de Adriatische zee, met Venetië aan de westelijke overzijde. Een aantal soorten, typisch voor zuidelijkere regio s tot en met Griekenland, bleken in staat om zich na de laatste ijstijd noordwaarts langsheen de zeezijde van de Dinarische Alpen tot net in deze regio uit te breiden. Typische soorten zijn de fraaie Dalmatische kielhagedis, de bij sommige Hylieten uiterst populaire vierstreepslang en de katslang. Deze beide slangen zijn niet echt makkelijk te vinden in Slovenië, maar we kennen een aantal plekjes en houden wel van een uitdaging. Ook een aantal andere slangensoorten, zoals de zandadder en de geelgroene toornslang (zwarte vorm!) zijn in deze regio talrijker. Dalmatische kielhagedis (Algyroides nigropunctatus)

3 zandadder (Vipera ammodytes) Vier soorten verdienen bijzondere vermelding. Drie daarvan zijn gebonden aan karst. Dit is een typisch wit-grijs kalkhoudend gesteente met een grillige textuur. In de kustzone en in lager gelegen karstlandschappen, vinden we de karsthagedis, een soort die enkel langsheen de oostelijke Adriatische Kust voorkomt, van het extreme noordoosten van Italië tot Montenegro of Albanië. In meer door de mens beïnvloede habitats wordt deze soort vervangen door de talrijkere ruïnehagedis. Beide soorten hebben meestal een voornamelijk groene rug en zijn soms vrij moeilijk te onderscheiden. karsthagedis (Podarcis melisellensis)

4 Op middelgrote tot grotere hoogten kan de Kroatische berghagedis worden aangetroffen. Deze soort komt enkel voor in de noord(west)elijke helft van Kroatië, het westen van Slovenië en kleine gebiedjes in de aangrenzende delen van Oostenrijk en Italië. Zijn meest naaste verwanten leven in de bergen van het Iberisch schiereiland (Pyreneeën, Sistema Central, Cantabrisch Massief), terwijl in de eigenlijke Alpenas vreemd genoeg geen berghagedissen voorkomen. Het is een vrij onopvallende hagedis, die goed op onze muurhagedis lijkt. Ze mijdt de grote hitte, dus wordt best s morgens of na regen gezocht. Kroatische berghagedis (Iberolacerta horvathi) Het kalkrijke karstgesteente werd doorheen de eeuwen aangevreten door (zuur) regenwater. Terwijl bovengronds zo een grillig rotslandschap ontstond, sleten rivieren een groot aantal ondergrondse holten en grotten uit. In die grotten woont de olm, een blinde, witte palingachtige salamander, die ook in Kroatië en een heel klein stukje van Italië leeft. Zijn meeste naaste verwanten leven in Noord-Amerika. Het is een van de zeldzaamste amfibieën van Europa en is enorm gevoelig aan veranderingen in de waterkwaliteit. Hij brengt zijn hele leven in het water door en behoudt zo ook de uitwendige kieuwen die de larven van de meeste salamanders typeren. De meeste toeristen gaan dit dier bekijken in de grot van Postojna. Daar worden aan paar dieren gevangen gehouden om ten toon te stellen. De grot is verlicht, heeft een Han-sur-Lesse-achtig treinritje en biedt dus verre van een echte natuurervaring. In een nabije andere grot kan je, mits wat avontuur, de olm echter wel in natuurlijke omstandigheden te zien krijgen.

5 olm (Proteus anguinus) Een vierde lokale specialiteit kent zijn thuisbasis in de Povlakte, die ten zuiden van de Alpen het laagland van Noord-Italië domineert. Het gaat om de Italiaanse springkikker. Buiten Italië kan je deze soort enkel vinden in delen van westelijk Slovenië en heel kleine gebieden in Zwitserland en Kroatië. In een aantal bosrijke gebieden nabij de Italiaanse grens is deze soort redelijk goed te vinden. Italiaanse springkikker (Rana latastei) Vanzelfsprekend zullen ook heel wat meer alledaagse soorten ons pad kruisen. Hieronder vind je de volledige Sloveense soortenlijst. Soorten met een * zullen we wellicht niet zien, omdat ze niet in het door ons verkozen gebied voorkomen; die met *? zitten een beetje op

6 de wip. De vetgedrukte soorten zullen we meer dan gewone aandacht proberen te schenken, omdat ze vanuit Belgisch oogpunt het meest bijzonder zijn. Door de zomerse timing van deze reis, zullen we zeker niet alle soorten kunnen vinden. Voor sommige amfibieën is de zomerdroogte een periode van minimale activiteit. Ook slangen leven meer verborgen, warmen zich s ochtends snel op en zijn nadien vaak pijlsnel. Toch wagen we onze kans, met de hoop alweer heel wat moois te verschalken. 1. vuursalamander - Salamandra salamandra 2. Alpenlandsalamander - Salamandra atra 3. kleine watersalamander - Lissotriton vulgaris (incl. L. (v.) meridionalis) 4. Alpenwatersalamander - Ichthyosaura alpestris 5. Italiaanse kamsalamander - Triturus carnifex 6. olm - Proteus anguinus 7. geelbuikvuurpad - Bombina variegata 8. roodbuikvuurpad - Bombina bombina (vooral hybriden met B. variegata) *? 9. knoflookpad - Pelobates fuscus * 10. boomkikker - Hyla arborea (incl. heel lokaal hybriden met Italiaanse boomkikker - H. intermedia) 11. gewone pad - Bufo bufo 12. groene pad - Bufo viridis 13. bruine kikker - Rana temporaria 14. springkikker - Rana dalmatina 15. Italiaanse springkikker - Rana latastei 16. heikikker - Rana arvalis * 17. poelkikker - Pelophylax lessonae 18. bastaardkikker - Pelophylax kl. esculentus 19. meerkikker - Pelophylax ridibundus 20. Griekse meerkikker - Pelophylax (ridibundus) kurtmuelleri (geïntroduceerd; lokaal) 21. Europese moerasschildpad - Emys orbicularis 22. zandhagedis - Lacerta agilis 23. oostelijke smaragdhagedis - Lacerta viridis *? 24. westelijke smaragdhagedis - Lacerta bilineata 25. levendbarende hagedis - Zootoca vivipara 26. Dalmatische kielhagedis - Algyroides nigropunctatus 27. Kroatische berghagedis - Iberolacerta horvathi 28. muurhagedis - Podarcis muralis 29. ruïnehagedis - Podarcis siculus 30. karsthagedis - Podarcis melisellensis 31. hazelworm - Anguis fragilis 32. geelgroene toornslang - Hierophis viridiflavus (Balkantoornslang Hierophis gemonensis) 33. esculaapslang - Zamenis longissimus 34. vierstreepslang - Elaphe quatuorlineata 35. gladde slang - Coronella austriaca 36. ringslang - Natrix natrix 37. dobbelsteenslang - Natrix tessellata 38. katslang - Telescopus fallax 39. adder - Vipera berus (incl. V. b. bosniensis) 40. zandadder - Vipera ammodytes 41. aspisadder - Vipera aspis

7 Praktische info Periode Van zaterdag 17 tot zondag 25 juli Heen- en terugreis Zoals gewoonlijk, wordt er niet in colonne gereden. Ieder zoekt dus zijn eigen weg tot op de eerste camping (zie verder). Enkelingen die zelf geen auto hebben of liever samen rijden, kunnen zich bij Jan (zie verder) opgeven voor de carpoollijst. Route-info zal worden verstrekt aan de deelnemers op verzoek. De verplaatsing is mits voldoende vroeg vertrekken (net) haalbaar in 1 dag rijden vanuit België: eigen ervaring met een Opel Corsa tje vanuit Gent, dat nabij München op de helling terugviel tot onder 90km/h (incl. pauzes elke 2:00). We spreken dus ter plaatse af zaterdagavond 17 juli. Wie denkt dat de rit hem of haar langer zal vergen, kan best vroeger vertrekken. Wie later wil inpikken, laat dat best even weten. Idem voor de terugreis. Accommodatie We willen het rondrijden ter plaatse proberen te beperken. Daarom zullen we (zeer waarschijnlijk) vanuit twee campings opereren. De eerste zal zich wellicht nabij Postojna bevinden ( Vanuit deze uitvalsbasis zullen we onder meer op zoek gaan naar de olm, de Italiaanse springkikker, de Kroatische berghagedis en wellicht de Alpenlandsalamander. Een tweede camping zullen we bevolken als startpunt voor de verkenning van de kust- en laaglandfauna. Hiervoor zijn we nog op zoek naar een voldoende ruime, maar ook knusse camping. Het kan in juli nl. erg druk zijn aan de kust. Zoals gewoonlijk staat elk gezin, koppel, individu, in voor zijn eigen kosten ter plaatse. De organisatie probeert een voldoende ruime kampeerplek te voorzien, zodat we min of meer in mekaars buurt de tenten kunnen opzetten. Deelnemersaantal Vanwege deze wat verdere en langere reis en de logistieke consequenties, stellen we een absolute inschrijvingslimiet voorop van 30 personen. Programma Hieronder de krijtlijnen van het programma, onder voorbehoud en afhankelijk van het deelnemersaantal, nog te vergaren informatie en de weersomstandigheden ter plekke. De prioriteit blijft echter: zoveel mogelijk soorten zien, met nadruk op zuidelijke soorten en regionale specialiteiten. Uiteraard houden we ook onze ogen open voor alle andere aspecten van de Sloveense fauna en flora. Olm We voorzien een spelonk- annex boottocht niet zo heel ver van Postojna waarop je gegarandeerd tientallen olmen te zien krijgt. Hierbij dient vermeld dat deze tocht niet echt voor de allerkleinsten en/of minder fitte mensen in aanmerking komt, want er moet gepeddeld en af en toe wat geklauterd worden, doorheen stroomversnellingetjes en over wat

8 gladde wanden en zo. Met de hele groep in 1 keer deze tocht doen, is waarschijnlijk moeilijk. We zullen dit in kleinere groepjes proberen te organiseren, afhankelijk van het aantal geïnteresseerden (zowel in de reis als in deze grottentocht). Voor zij die het geploeter liever laten voor wat het is, is er een vrij eenvoudig te bereiken bassin nabij de ingang van de grot, waarin enkele dieren werden geplaatst ter bewondering. Aan de overigen, kan ik maar één ding zeggen: doén! Het is echt een onvergetelijke ervaring om de Pivkarivier te bevaren en de olmen onder je bootje te zien zwemmen in het heldere water. Wil je meer info om te weten of deze tocht voor jou of je gezin is weggelegd? Mail dan gerust (zie onder). Kroatische berghagedis Deze soort kunnen we aantreffen vlakbij de olmengrot, op twee pas recent ontdekte locaties. Hiervoor staan we best niet te laat op, want na de middag is deze koelteminnende hagedis meestal verdwenen. Italiaanse springkikker Nabij Nova Gorica, tegen de Italiaanse grens, zullen we naar deze soort op zoek gaan. Ook minder makkelijk te vinden dan in de lente, maar met vereende krachten lukt het ons wel. Wellicht als heen-en-weeruitstap vanuit Postojna. Kust en de rest Heel wat zuidelijke Balkansoorten komen net tot in Slovenië. Mits wat puzzelen, zullen we daar, ondanks de zomerwarmte, nog wel een respectabel lijstje kunnen sprokkelen. Hiervoor zullen de ochtenden cruciaal zijn, maar ook een nachtelijke tocht valt niet te versmaden. Deze episode voorzien we als finaal gedeelte van de reis. Mocht de hitte echt niet te harden zijn, kunnen we nog altijd terug de bergen invluchten. Extraatjes Mits overschot van tijd, is er kans op een zoektocht naar Alpenlandsalamander en misschien roodbuikvuurpad. We zullen zien Overige hoogtepunten Omdat het leven naar het schijnt meer is dan herpetologie alleen, voorzien we onder meer ook nachtwakes met een redelijke kans op bruine beer (met gids: wellicht 25 euro) en een bezoek aan het bizarre karstmeer van Cerknica, dat elke zomer grotendeels onder de grond verdwijnt. Naarmate de voorbereiding vordert, zal dit programma specifieker worden en zullen de deelnemers via mail aanvullend ingelicht worden.

9 Hieronder een zeer voorlopig overzicht van een mogelijke daginvulling. datum van naar ritlengte doel opmerking za 17/07/2010 thuis of zo Slovenië 12h; 1300km Sloveense slaapzak zo 18 Planina Planina / Cerknica 0h18; 14km Planina: olm, Kroatische berghagedis, ma 19 Planina Cerknica / Planina 0h30; 22km Cerknica: Italiaanse kamsalamander eva di 20 Planina Nova Gorica & Sabotin 1h00; 65km Italiaanse springkikker, Italiaanse kamsalamander, zandadder, wo 21 Planina Socerb e.a. 0h20; 23km karsthagedis etc. do 22 kust Vanganelsko jezero vr 23 kust Stena & salinas 0h20; 13km 0h20; 12km Dalmatische kielhagedis, ruïnehagedis kielhagedis, ruïnehagedis, vierstreepslang, katslang, dobbelsteenslang, moerasschildpad za 24 kust dorpjes, terug naar jezero, 0h20; 13km al de rest zo 25 Slovenië thuis of zo 12h; 1300km frieten EXTRA Planina Sneznik 1h00; 54km Alpenlandsalamander Planina Podvinje 1h49; 159km roodbuikvuurpad Planina Jelsevnik 1h57; 149km zwarte olm in totaal 0h50; 70km tot aan kust (camping 2) op 68km in 0:53 van camping 1) Verdere info en/of inschrijven? Ben je geïnteresseerd in deze reis? Stuur dan zo snel mogelijk een mailtje naar jan.van.der.voort@skynet.be met als onderwerp Hylareis Slovenië Voor vragen, wensen, verzuchtingen, over de activiteiten tijdens deze reis (de beesten, de plekjes, ), kan je terecht bij jeroenspeybroeck@hotmail.com.