RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KIKKERPOEL

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KIKKERPOEL Locatie(s) :psz Plaats :9682 PB Oostwold (Oldambt) Onderzoeksnummer :15439 Datum onderzoek :26 september 2011 Datum vaststelling rapport :24 november 2011 HB Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenseldeze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 2 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 7, waarvan 2 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 7, waarvan 0 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep d: 7, waarvan 1 doelgroeppeuter HB Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD In de zomer van 2011 is in Oostwold de nieuwbouw van de brede school (De Meerkant) in gebruik genomen. Hier zijn naast peuterspeelzaal ook twee basisscholen, de bibliotheek, een kinderopvang, de buitenschoolse opvang, De Steunstee, het bestuursbureau openbaar onderwijs en een sporthal gevestigd. Hierdoor is een multifunctionele voorziening ontstaan, die veel kansen biedt voor een brede samenwerking ten behoeve van de ontwikkeling van kinderen van 0 12 jaar. De brede school is een voorziening voor de dorpen Oostwold en Midwolda, die gezamenlijk ruim 3800 inwoners tellen. Qua sociaal economische positie zijn Oostwold en Midwolda vergelijkbaar met het algemene beeld van Oldambt: een laag gemiddeld inkomen, veel lage inkomens, een relatief groot aantal huishoudens dat moet rondkomen van een bijstandsuitkering. In het licht van deze populatiekenmerken is het aantal van vijf doelgroepkinderen op 36 peuters aan de lage kant. De sfeer in peuterspeelzaal wordt duidelijk nog getekend door de recente oplevering van de nieuwbouw: diverse werkzaamheden moeten nog worden afgerond en zorgen voor verstoring van de dagelijkse routine. Ook de recente verhuizing laat zijn sporen nog na: de leidsters zijn nog bezig hun draai te vinden. De kinderen lijken zich echter al volledig op hun gemak te voelen: ze komen in het algemeen zonder schroom binnen en gaan spontaan spelen met het voorhanden zijnde materiaal. De beide lokalen zijn ruim en licht opgezet en hoewel de verhuizing nog niet geheel is afgerond al adequaat ingericht met verschillende speel- en werkhoeken en voldoende (ontwikkel)materiaal. Ook is al een goed gebruik gemaakt van de mogelijkheden die geschreven taal biedt om de omgeving van de kinderen te verrijken. De ruimtes zijn groot genoeg, zodat er voldoende vrij vloeroppervlak is voor groot bewegingsspel. De peuterspeelzaal beschikt verder over een goed geoutilleerde buitenspeelplaats. De overdracht van de kinderen verloopt rustig. Verschillende ouders blijven wat langer om een spelletje met hun kind te doen, of voor een gesprekje met een van de leidsters. Er is gesproken met drie ouders die zich tevreden toonden over de sfeer op de peuterspeelzaal: zij hechten er vooral aan dat het veilig en vertrouwd is voor hun kinderen en waarderen de manier waarop de leidsters met de kinderen omgaan en hun ontwikkeling stimuleren. De ouders blijken op de hoogte van het gebruik van Piramide, maar hebben nog onvoldoende weet van de doelen en verwachtingen ten aanzien van ouders in het kader van VVE. In dat kader is de inspectie van oordeel dat het ouderbeleid nog een impuls nodig heeft: peuterspeelzaal beschikt niet over een heldere analyse van de ouderpopulatie, noch over een inventarisatie van de wensen van ouders, waarop gericht ouderbeleid kan worden gebaseerd. Ook in de informatievoorziening aan de ouders zijn nog verbeteringen mogelijk. De organisatie heeft dit in samenspraak met de leidsters reeds onderkend en komend jaar gaat in deze locatie een pilot draaien, waarbij in brede school verband geëxperimenteerd wordt met activiteiten en methoden ter bevordering van ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie. Hierin zullen de door de inspectie aangegeven ontwikkelpunten meegenomen worden. De uitvoering van het VVE programma is in grote lijnen van voldoende kwaliteit. De leidsters kunnen zich echter nog op enkele punten verbeteren. Dit betreft met name de planning, waaraan de expliciete doelgerichtheid nog ontbreekt en de onderlinge afstemming in het educatieve handelen. In de plannen van de SWO is dit punt overigens al opgenomen. Verder is het bevorderen van de interactie met en tussen de kinderen nog een ontwikkelpunt. Voor het overige zijn de leidsters vakbekwaam en betrokken en handelen zij welbewust en weloverwogen, met een duidelijk oog voor de verschillen (in ontwikkeling en aanleg) tussen de kinderen. De kinderen worden nog niet systematisch gevolgd in hun brede ontwikkeling. Mede daardoor is de planning en uitvoering van zorg en begeleiding nog een ontwikkelpunt. De gebruikte Cito toetsen voor taal en ordenen bieden hiervoor onvoldoende houvast. Op het niveau van de Stichting Welzijn Oldambt wordt gewerkt aan eenduidig beleid op dit punt, zodat verwacht kan worden dat dit ontwikkelpunt in het komende schooljaar aangepakt en opgelost zal worden. HB Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 De borging van de kwaliteit is een ontwikkelpunt. De Stichting Welzijn Oldambt (SWO) is op diverse fronten bezig met een heroriëntatie op de eigen systemen, procedures en protocollen, waarbij de eisen die voortvloeien uit de OKE wet voor een groot deel leidend zijn. De SWO en daarmee peuterspeelzaal scoort op de meeste aspecten van het kwaliteitsbeleid dan ook een voldoende. De borging van die kwaliteit heeft echter nog niet de noodzakelijke aandacht gekregen. De inspectie is van oordeel dat de kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal grotendeels van voldoende niveau is. De genoemde ontwikkelpunten geven geen aanleiding voor het maken van specifieke vervolgafspraken. HB Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Oldambt A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst - A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 (A0.1 & A0.2) Het gebouw van de Kikkerpoel is nieuw en net in gebruik. Er zijn nog geen GGD inspecties uitgevoerd en dus zijn de basisvoorwaarden voor VVE nog niet getoetst. (A5.4) De vaste beroepskrachten zijn allemaal geschoold voor het gebruikte programma, Piramide. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 (B1) Het bestaande ouderbeleid is verwoord in het reglement van de oudercommissie en in het pedagogisch beleidsplan. Specifiek op VVE gericht ouderbeleid is echter nog niet uitgewerkt, zeker niet op het niveau van de peuterspeelzaal zelf. Het ontbreekt nog aan een heldere analyse van de (wensen van de) ouderpopulatie en ook de doelen en verwachtingen ten aanzien van ouders zijn niet duidelijk. Binnen de Stichting Welzijn Oldambt (SWO) zijn op dit gebied al wel duidelijke ontwikkelingen in gang gezet. Ten eerste met de implementatie van de betreffende kwaliteitskaart en ten tweede door de opzet van een experimentele pilot op deze locatie. (B2) Hoewel de ouders waarmee gesproken is, op de hoogte waren van Piramide, bleken zij onvoldoende geïnformeerd over de doelstellingen van VVE. Het belang van ouderbetrokkenheid en participatie voor de voorspoedige ontwikkeling van hun kinderen en in verband daarmee de verwachtingen die aan hen gesteld kunnen worden, worden in de informatievoorziening nog onvoldoende benadrukt. (B4) De peuterspeelzaal geeft bij de start van een nieuw thema aan de ouders brieven met een uitleg van het thema, de kernwoorden en de liedjes. In deze brieven ontbreken echter suggesties voor activiteiten thuis. Uit het gesprek met de ouders blijkt dat de themabrieven deze functie het stimuleren van activiteiten thuis met de kinderen ook niet hebben. Dit is een ontwikkelpunt voor de peuterspeelzaal. HB Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 (B6) De kinderen worden nog niet gevolgd in hun brede ontwikkeling en ook worden nog geen regelmatige oudergesprekken georganiseerd. Beleid op deze punten wordt SWO breed ontwikkeld en zal het komende jaar worden geïmplementeerd. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 4 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 2 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 3 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 3 de individuele kinderen (C1.2) Peuterspeelzaal werkt met een thematische jaarplanning en een uitgewerkte planning per thema volgens het format van Piramide. Hoewel Piramide als zodanig (tussen)doelen biedt voor activiteiten, is van deze doelgerichtheid nog te weinig terug te vinden in de eigen planning en in het beredeneerde aanbod. De planning omvat uitsluitend activiteiten. Ook de verbinding met de eigen situatie en de specifieke behoeften van de groep en de individuele kinderen wordt niet expliciet gemaakt. Navraag en observatie leren dat de leidsters bij het meeste wat ze doen wel bewust handelen in overeenstemming met de behoeften en eventuele problemen van de kinderen, maar doordat dit niet concreet wordt uitgewerkt, is systematische evaluatie en verbetering van het aanbod niet goed mogelijk. (C2.5) De ruimte is adequaat ingericht met verschillende speel- en werkhoeken en ruim voldoende (ontwikkelings)materiaal. Uitzonderlijk is vooral de aanwezigheid van geschreven taal in de ruimte in de vorm van opschriften op ooghoogte van de kinderen. Hiermee wordt de omgeving van de peuters op een voorbeeldige manier verrijkt. (C3.1) Er is op peuterspeelzaal sprake van een zekere mate van educatieve afstemming tussen de leidsters. Deze vloeit voort uit de specifieke overlegmomenten rondom de thematische planning van Piramide, maar is nog te grofmazig en kan verder verfijnd worden. Met name waar het de evaluatie en herziening van afspraken en doelen betreft. (C3.3) In de interacties met de kinderen zijn vooral de leidsters aan het woord. De kinderen geven soms korte antwoorden op de meestal gesloten vragen. De leidsters kunnen zich hierin nog verbeteren, HB Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 met name door meer open vragen te stellen en daarbij welbewust de 8-seconden regel toe te passen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden (D1.1 D1.4) De peuterspeelzaal gebruikt nog geen instrument voor het volgen van de brede ontwikkeling van de kinderen. De Cito peutertoetsen voor taal en ordenen, die wel consequent worden afgenomen, voorzien hierin onvoldoende. Mede hierdoor blijft de planning van de begeleiding op alle niveaus nog onder de maat, evenals de evaluatie van de geboden zorg en begeleiding. Ook de specifieke aandacht voor de taalontwikkeling is hierdoor een ontwikkelpunt. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 3 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 (E3) De peuterspeelzaal gebruikt al de Cito peutertoetsen voor taal en ordenen en maakt ook groepsoverzichten. Men heeft daarmee een (beperkt) beeld van de opbrengsten van de kinderen. Dit beeld zal in de toekomst worden aangevuld met een systeem waarmee de hele ontwikkeling in kaart kan worden gebracht. Desondanks onthoudt de inspectie zich op dit punt van een oordeel, omdat gemeentebreed nog geen afspraken zijn gemaakt over de opbrengsten van VVE. (E5) De SWO is actief bezig met kwaliteit en kwaliteitsverbetering, ook op deze peuterspeelzaal, bijvoorbeeld door de invoering van specifiek aan het VVE kwaliteitskader gelieerde kwaliteitskaarten. Een belangrijk ontwikkelpunt betreft echter de borging van de kwaliteit. Er is een goed begin gemaakt door de invoering en implementatie van kwaliteitskaarten. Hiervoor zijn de procedures en protocollen echter nog niet vastgelegd. Ook ontbreekt in de overlegstructuur nog de systematische aandacht voor VVE. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De voorschool zorgt voor een warme overdracht 4 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd HB Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 (F1) De coördinatie van VVE tussen peuterspeelzaal en de beide basisscholen in De Meerkant is niet functioneel belegd en wordt feitelijk ook niet gedaan. (F3) Bijzonder is de manier waarop de warme overdracht van de zorgkinderen geregeld is. Bij het overdrachtsgesprek schuiven naast de leidsters, de leerkracht (en in sommige gevallen de beide IB-ers) ook de ouders aan. Zij zijn daarbij volwaardige gesprekspartners. Niet alleen wordt dat door de betreffende ouders bijzonder gewaardeerd, maar ook moeilijke beslissingen (zoals een doorverwijzing naar het speciaal onderwijs) komen op deze manier in een betere harmonie en overeenstemming tot stand. De inspectie acht deze praktijk een voorbeeld ter navolging. (F4 F7) Hoewel de peuterspeelzaal en de school in hetzelfde gebouw gevestigd zijn, is nog onvoldoende sprake van afstemming in het aanbod, het pedagogisch en educatief beleid, het ouderbeleid en de organisatie van de interne zorg en begeleiding. Hier liggen duidelijke ontwikkelpunten voor de peuterspeelzaal en de SWO. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. HB Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8