UvA-DARE (Digital Academic Repository)

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Human stem Leydig cells A possible source for cell therapy in hypogonadism? Eliveld, J. Publication date 2021 Link to publication Citation for published version (APA): Eliveld, J. (2021). Human stem Leydig cells: A possible source for cell therapy in hypogonadism?. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam,. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date:23 Jun 2021

2 Appendices List of co-authors and affiliations Eva A. van den Berg, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Ilias van der Bles, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Julia V. Chikhovskaya, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Saskia K.M. van Daalen, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Sarah Hassan, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Annemieke C. Heijboer, Endocrine Laboratory, Department of Clinical Chemistry, Amsterdam Gastroenterology & Metabolism, Amsterdam UMC, Vrije Universiteit and University of Amsterdam, Amsterdam, Andreas Meißner, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Ans M.M. van Pelt, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Sjoerd Repping, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute 176

3 List of co-authors Alexandre T. Soufan, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Katja Teerds, Department of Animal Sciences, Human and Animal Physiology, Wageningen University, Wageningen, Fulco van der Veen, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Madelon van Wely, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute Cindy M. de Winter-Korver, Center for Reproductive Medicine, Amsterdam Research Institute A 177

4 Appendices PhD Portfolio Name PhD student: Jitske Eliveld PhD period: PhD supervisors: Prof. Dr. Ans van Pelt Prof. Dr. Fulco van der Veen Prof. Dr. Sjoerd Repping Dr. Katja Teerds PhD training Year Workload (hours / ECTS) Courses Laboratory animal science, Art / 3.9 Basic laboratory safety / 0.4 Advanced qpcr / 0.7 Clinical epidemiology 4: Systematic reviews / 0.7 Practical biostatistics / 1.1 Clinical data management / 0.3 AMC world of Science / 0.7 Scientific writing / 1.5 Career development / 0.7 From pixel to publication / 0.8 Seminars, workshops and masterclasses Workshop Synthesis of evidence in aminal experimenation - SYRCLE / 0.25 Science to success - Science night, AMC Promovendi-Vereniging (APROVE) / 0.1 New developments advanced cell culture - VWR / 0.1 Advanced course 18-color advanced panel design boot camp - Excyte / 0.25 Symposium Reproductive science: at the limit of our possibilities? - De Snoo - van t Hoogerhuijs / 0.25 (Don t) believe the hype - Science night, AMC Promovendi-Vereniging (APROVE) / 0.1 Cell sorting seminar - ARTeC / 0.1 Masterclass Prof. Dr. T. Shinohara: Fertility and spermatogonial stem cells Oral presentation: Do human PDGFRα + testicular interstitial cells have the capacity to differentiate in testosterone producing Leydig cells / 0.1 Science after tomorrow - Science night, AMC Promovendi-Vereniging (APROVE) / 0.1 (Inter)national conferences 8th annual meeting of the dutch society for stem cell research (DSSCR), Utrecht / th annual meeting of the dutch society for stem cell research (DSSCR), Utrecht / th European congress of Andrology, Rotterdam / th annual meeting of the dutch society for stem cell research (DSSCR), Utrecht / th annual meeting of the dutch society for stem cell research (DSSCR), Utrecht /

5 PhD Portfolio 11th meeting of the network for young researchers in andrology, Lisbon, Portugal European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE), Barcelona, Spain European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE), Geneva, Switzerland Poster: Incidence of symptoms associated with testosterone deficiency after TESE: a systematic review Presentations Poster pitch: Incidence of symptoms associated with testosterone deficiency after TESE: a systematic review International congress of Andrology (ICA), Copenhagen, Denmark Short presentation with poster: Human testicular PDGFRα + cells can differentiate into cells with Leydig cell characteristics 20th European testis workshop, Óbidos, Portugal Presentation: Het effect van TESE op serum testosteron in een prospectief cohort Wetenschapsmiddag, Vereniging voor Klinische Embryologie (KLEM), via Zoom / / / / / 0.5 Other Journal Club (bi-weekly) / 3.2 Biological PhD meeting (bi-weekly) / 3.2 Progress report (monthly) / 1.6 Teaching Year Workload (hours / ECTS) Supervising Ilias vd Bles (BSc Medicine) Literature based project / 1 Esther -Lina Manuel (MSc Biomedical Sciences) Lab based project / 2 Eva vd Berg (MSc Biomedical Sciences) Lab based project / 3 Sarah Hassan (Bachelor of Applied Science) Lab based project / 1 Mohamed Jaddioui (BSc Medicine) Database based project / 1 Ilias vd Bles (MSc Medicine) Database based project / 1 A Other A day in the lab - study and career guidance, Dafne Dijkman / 0.25 Assessor in the course De ontwikkeling van vorm en (dys)functie: van syndroom naar laboratorium en terug at University of Amsterdam /

6 Appendices List of publications Q. Lei, X Lai, J. Eliveld, S.M. Chuva de Sousa Lopes, A.M.M. van Pelt, G. Hamer. In vitro meiosis of male germline stem cells. Stem Cell Reports (2020) 15(5): J. Eliveld, S.K.M. van Daalen, C.M. de Winter-Korver, F van der Veen, S. Repping, K. Teerds and A.M.M. van Pelt. A comparative analysis of human adult testicular cells expressing stem Leydig cell markers in the interstitium, vasculature and peritubular layer. Andrology (2020) 8(5): J. Eliveld, E.A. van den Berg, J.V. Chikhovskaya, S.K.M. van Daalen, C.M. de Winter-Korver, F. van der Veen, S. Repping, K. Teerds and A.M.M. van Pelt. Primary human testicular PDGFRα + cells are multipotent and can be differentiated into cells with Leydig cell characteristics in vitro. Human Reproduction (2019) 34(9): J. Eliveld, M. van Wely, A. Meißner, S. Repping, F. van der Veen and A.M.M. van Pelt. The risk of TESE-induced hypogonadism: a systematic review and meta-analysis. Human Reproduction Update (2018) 24(4): E. Bruinstroop, J. Eliveld, E. Foppen, S. Busker, M.T. Ackermans, E. Fliers and A. Kalsbeek. Hepatic denervation and dyslipidemia in obese Zucker (fa/fa) rats. International Journal of Obesity (2015) 39:

7 PhD Portfolio A 181

8 Appendices Dankwoord Na vele leuke, interessante, inspiratievolle, uitdagende, soms stressvolle, maar voornamelijk gezellige momenten op het lab en in de rode luifel is dit proefschrift het resultaat geworden van mijn werk in het AMC. Om dit te bereiken heb ik hulp gekregen van vele mensen om mij heen binnen en buiten het AMC. Graag wil ik enkele van hen in het bijzonder bedanken: Allereerst een woord van dank voor mijn promotor prof. dr. van Pelt. Beste Ans, wat was het fijn om onderdeel te zijn van jouw onderzoeksgroep. Als een moederfiguur bescherm jij je promovendi en je komt altijd voor ons op. Ik kon altijd bij je kantoor naar binnen lopen, waar we een gehele onderzoeksopzet bespraken, of juist details van een enkele immuno of FACS. Je onuitputtelijke positiviteit en vertrouwen in mij zorgden er vele malen voor dat ik blijer uit je kantoor liep dan dat ik er in liep, waarna ik vol nieuwe inspiratie weer aan de slag kon met mijn onderzoek. Dit heeft ervoor gezorgd dat er nu ook daadwerkelijk een proefschrift ligt. Heel veel dank daarvoor. Mijn promotor prof. dr. van der Veen. Beste Fulco, voornamelijk in het laatste stadium van mijn proefschrift waarin veel geschreven moest worden heb je mij enorm geholpen. Ik heb geleerd dat het niet alleen belangrijk is wat je opschrijft, maar vooral ook hoe je dit opschrijft. Jouw kritische blik, heeft ervoor gezorgd dat de kwaliteit van mijn teksten is verhoogd. Mijn co-promotor prof. dr. Repping. Beste Sjoerd, ik bewonder je mensenkennis en energie. Jij hebt mij duidelijk gemaakt dat promotieonderzoek niet draait om je uiteindelijke publicaties maar om je persoonlijke ontwikkeling. Ik hoop deze blik op het grotere geheel mee te nemen in mijn verdere loopbaan. Mijn co-promotor dr. Teerds. Beste Katja, werkend in een onderzoeksgroep waar het merendeel onderzoek deed naar spermatogoniale stamcellen was het altijd erg fijn om met jou over mijn onderzoek te praten. Via de telefoon, bij de Starbucks op het station of in Wageningen: een bespreking met jou betekende dat ik de pen in de aanslag moest hebben voor alle literatuur die jij op ging noemen die interessant en van belang konden zijn. Jouw kennis over Leydig cellen en de bijbehorende literatuur is enorm en dat heeft mij geholpen in mijn onderzoek. Bedankt daarvoor. I would also like to thank my doctorate committee, prof. dr. Harrie Beerlage, prof. dr. Anita Boelen, prof. dr. Majorie van Duursen, prof. dr. Ellen van der Schoot and prof. dr. Rod Mitchell for their effort on reading and judging my thesis. Daarnaast wil ik alle co-auteurs bedanken. Bedankt allen voor al jullie suggesties en hulp bij het uitvoeren van het onderzoek en het schrijven van de artikelen. 182

9 Dankwoord En dan een woord van dank aan al mijn collega s, op de rode luifel en op Q3. In het bijzonder Saskia en Cindy. Lieve Sas en Cin, een duo die voor iedereen klaar staat. Cindy, jouw kalmte heeft mij in vele momenten van stress en zenuwen geholpen. Van de transplantaties die we uitvoerden tot het klem zitten van deksels op apparaten (HELP!). Met jou aan mijn zijde konden we alle problemen oplossen. Saskia, je kritische blik op primers, negatieve en positieve controles leerden mij hoge kwaliteit in de opzet van experimenten na te streven. En nog belangrijker: het was vooral altijd erg gezellig om samen met jullie experimenten uit te voeren en te bespreken (Hoe kan dit nou weer???). Dear fellow PhD students of the red wing who I came across during my journey. Hajar, Febilla, Majid, Kai Mee, Emma, Sabrina, Robin, Zheng Yi, Arno, Saskia, Robbert, Joana Portela, Ieva, Joana Serrano, Myrthe, Danai, Miriam, Ivy, Qijing. Some, I came across more often than others. Thank you so much for all the nice conversations, science related en non-science related. You were there for me at moments of laughter or crying (both have occurred regularly). The Friday afternoon drinks and the trip to Portugal (Lisbon and Óbidos) and Barcelona were so much fun with you. And of course, I am truly missing the hoolahoop of the red wing! Naast de rode luifel heb ik ook veel tijd in het lab en op Q3 besteed. Gijs, Marie, Souad, Remco, Truus, Geert en Aldo, bedankt voor de helpende hand, een praatje tijdens incubatiestappen en de gezelligheid. Madelon, zonder jou had ik de statistische analyses niet kunnen doen, en Andreas, bedankt voor een inkijkje aan de kliniek kant. Beatrix en Valesca, bedankt voor al jullie hulp en geregel van zaken rondom mijn promotie. Door jullie werk heb ik mij over veel dingen niet druk hoeven maken. Naast de vaste collega s liepen er ook veel studenten rond op de afdeling tijdens deze periode. In het bijzonder mijn studenten, Esther-Lina, Eva, Sarah, Mohammed en Ilias. Bedankt voor jullie hulp bij mijn werkzaamheden. Ik heb veel geleerd van jullie. A Mensen van andere afdelingen die mij hebben geholpen. Berend en Toni van de FACS afdeling. Bedankt voor jullie hulp. Ik heb veel tijd mogen doorbrengen op jullie faciliteit. Alle medewerkers van het ARIA. In het bijzonder Vincent, Niels, Nicole en Chantal, bedankt voor jullie hulp en het vele werk dat jullie voor mij hebben verricht. Dan nog twee mensen die ik in het bijzonder wil bedanken, mijn twee paranimfen. Callista, mijn buurvrouw op de rode luifel en op het lab. Jij was vaak de eerste die ik zag als ik de rode luifel binnen liep. Bedankt voor alle gezelligheid en steun tijdens mijn onderzoek. We konden altijd ons verhaal aan elkaar kwijt, of het nou werk-gerelateerd was of niet. Iris, samen zijn we het avontuur aangegaan om een master te doen en allebei verdedigen we dit jaar ons proefschrift. Het was even wennen om niet meer samen in een huis te wonen en de afstand Bussum-Haren te moeten overbruggen. Maar wat is het fijn dat we alles met elkaar konden 183

10 Appendices delen over waar we tegen aan liepen in ons onderzoek en vooral ook daarbuiten, ook al zagen we elkaar niet meer elke dag. Bedankt dat jullie op deze dag naast mij willen staan. Verder wil ik nog enkele mensen van buiten het AMC bedanken. Allereerst wil ik Jannie en Janneke bedanken. Tijdens mijn stage bij jullie heb ik kennis kunnen maken met de voortplantingsgeneeskunde en deze periode is bepalend geweest voor veel van mijn keuzes na mijn HBO opleiding. Jannie, bedankt dat je mij hebt gestimuleerd om door te leren, ook al moest ik daarvoor vertrekken uit Groningen. En nu, samen met Eus en Koen, hebben jullie mij in jullie team in het UMCG opgenomen en mij het vertrouwen gegeven om mij in het UMCG te ontwikkelen tot embryoloog. Aan de hele afdeling VPG, bedankt voor jullie warme welkom. En tijdens dat doorleren heb ik veel gehad aan mijn stage op het NIN. Dries, bedankt voor je vertrouwen. Op jullie afdeling heb ik echt kennis gemaakt met onderzoek doen en meer geleerd te denken als onderzoeker. Tot slot nog een dankwoord voor alle vrienden en familie. Van alle vrienden en vriendinnen uit Friesland tot aan mijn danscollega s in Bussum. Bedankt voor jullie interesse in mijn werk, maar vooral ook dank voor de avondjes dat ik er even niet over na hoefde te denken (het is nu weekend). Symon en Anneke, bedankt dat Hans en ik in het weekend altijd welkom waren in jullie B&B. Bedankt voor de goede zorgen. Heit en mem: Tige tank. Jullie hebben mij altijd gesteund in alles wat ik wilde gaan doen. Keuzes maken was en is niet mijn sterkste kant, maar jullie hebben mij toch altijd mijn eigen keuzes laten maken. Ook al ging ik daarvoor helemaal naar Amsterdam. Het is fijn dat ik nu weer wat sneller naar jullie huis kan rijden voor een bezoekje. It is klear. Bêst genôch tocht ik?! Lieve Hans. Bedankt voor alles. Jij ging voor mij verhuizen zodat ik in het AMC kon werken. Het beviel ons uiteindelijk heel goed in Bussum en toch ben je nu weer mee verhuisd richting het noorden. Jij weet dat er soms toch wel wat stressvolle momenten tussen zaten, vooral in de laatste fase. Bedankt dat jij de rust behoudt op dat soort momenten en alles relativeert voor mij (Everything is gonna be alright). Zonder jou, had ik dit avontuur nooit kunnen doen! 184

11 Dankwoord A 185

12 Appendices About the author Jitske Eliveld was born on November 18th 1988 and grew up in Tijnje, the Netherlands. After obtaining her VWOdegree she studied Biology and Medical Laboratory Research in Groningen at the Hanze University of Applied Sciences from 2007 and After her final bachelor internship at the Center for Reproductive Medicine at the University Medical Center Groningen, where she focused on cryopreservation of ovarian tissue, she decided she wanted to continue studying to extend her knowledge on biomedical research. She obtained her master degree in Biomedical Sciences at the University of Amsterdam in Within the specialization experimental internal medicine, she was especially interested in the field of endocrinology. Her first internship as a master student was in the group of prof. dr. Dries Kalsbeek at the Netherlands Institute for Neuroscience. Here she mainly focused on the hypothalamic regulation of glucose metabolism. Her second internship was in the group of prof. dr. Ans van Pelt where she worked on two projects: the effect of freezing human testicular tissue on the primary cell culture and the effect of culture temperature on rat spermatogonia. After this second experience with working in the reproductive field she was very happy to continue in this field as a PhD student in 2014 at the Center for Reproductive Medicine of Amsterdam University Medical Centers (AMC). In her years as a PhD student she performed many cell cultures and flowcytometry analyses, and worked on a laboratory project on the identification of human stem Leydig cells, but also on a clinical project on the safety of TESE surgery concerning testosterone levels. This thesis is the result of these projects. Jitske is currently working at the University Medical Center Groningen as a clinical embryologist in training. She lives in Meppel together with Hans. 186

13